ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΣΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»

Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΣΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ» ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ κ. ΣΙΜΙΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 629 ΚΑΒΑΛΑ 2006

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα θέματα ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών αποτελούν θεμελιώδη αξία. Πάντοτε αναρωτιόμουν αν εφαρμόζονται στην κοινωνία μας οι νομοθετικές ρυθμίσεις και οι θεσμικές αλλαγές, σχετικά με την ισότητα των δύο φύλων στην εργασία. Έτσι λοιπόν όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να συντάξω αυτήν την εργασία ζήτησα από τον κύριο Σιμιτζή να μου παραχωρήσει το θέμα αυτό για να αναζητήσω απαντήσεις στα ερωτήματα μου, σχετικά με το αν έχει επιτευχθεί η «ποθούμενη» ισότητα των δύο φύλων, αν η γυναίκα εργαζόμενη έχει αποκτήσει τα δικαιώματα που της αναλογούν, αν υπάρχουν προοπτικές εξέλιξης της εργαζόμενης σε ανώτερες βαθμίδες και άλλα τέτοιου είδους ερωτήματα. Με την εκπόνηση της εργασίας μου αυτής ολοκληρώνεται και η φοίτηση μου στο ΤΕΙ Καβάλας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κύριο Σιμιτσή, που μου έδωσε τη δυνατότητα να ασχοληθώ με ένα ενδιαφέρον θέμα, καθώς και την κυρία Καλαμπούκα που ήταν πάντοτε πρόθυμη να με βοηθήσει. Ευχαριστώ θερμά την οικογένεια μου, που με στηρίζει σε κάθε μου προσπάθεια και τους ανθρώπους που συνέβαλαν στην πραγματοποίηση αυτής της εργασίας. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σελίδα ΠΡΟΛΟΓΟΣ.1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ 1.1 Κλασική Αρχαιότητα...5 1.2 Μεσαίωνας...6 1.3 Αναγέννηση και Διαφωτισμός.6 1.4 19 ος αιώνας έως και σήμερα.7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΕ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ 2.1 Η Αρχή της ισότητας 9 2.2 Πηγές του Δικαίου Ισότητας..10 2.2.1 Συνταγματικό Δίκαιο....10 2.2.2 Ο Νόμος 3488/2006..13 2.2.3 Ευρωπαϊκό Δίκαιο.....19 2.2.4 Διεθνείς Συμβάσεις...20 2.3 Φορείς προώθησης της Ισότητας...22 2.3.1 Γενική Γραμματεία Ισότητας 22 2.3.2 Περιφερειακές Επιτροπές Ισότητας..24 2.3.3 Γραφεία Ισότητας..25 2.2.4 Κέντρο Ερευνών για θέματα Ισότητας..26 2.2.5 Διυπουργική Επιτροπή για την Ισότητα των φύλων.27 2.2.6 Μόνιμη Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ισότητας και δικαιωμάτων του ανθρώπου 27 2.2.7 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.28 2.4 Τα τέσσερα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΚΑΙ ΙΣΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ 3.1 Θέματα πρόσληψης στον Ιδιωτικό τομέα..30 3.2 Ίση πρόσβαση στο Δημόσιο...31 3.3 Η Αρχή της ίσης αμοιβής...32 3.3.1 Το χάσμα των αποδοχών...33 3.3.2 Λόγοι που έχουν δημιουργήσει διαφορές στην αμοιβή...35 ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 4.1 Η γυναίκα και η οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα...38 4.1.1 Λόγοι αύξησης των ευκαιριών και δυνατοτήτων γυναικείας απασχόλησης 39 4.1.2 Κίνητρα για γυναικεία απασχόληση.41 4.2 Η ανεργία του γυναικείου φύλου στην Ελλάδα.42 4.3 Πολιτικές για την ενίσχυση της απασχόλησης των γυναικών...45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5.1 Η εμπιστοσύνη της Ελληνικής οικογένειας...47 5.2 Το εργασιακό περιβάλλον..48 5.3 Η έλλειψη προτύπων..48 5.4 Το δίλημμα καριέρα-οικογένεια.49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ.....50 ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΈΡΕΥΝΑ...52 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 58 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...59 ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το θέμα το οποίο θα αναπτυχθεί σε αυτή την εργασία είναι η ισότητα των δύο φύλων στις εργασιακές σχέσεις. Όλα όσα αναφέρονται αφορούν την κατάσταση που ισχύει στην Ελλάδα. Έτσι στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας, γίνεται μια σύντομη αναφορά στην ιστορική εξέλιξη της γυναίκας μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρομαι στις νομοθετικές ρυθμίσεις που ισχύουν σήμερα στη χώρα μας, σχετικά με την ισότητα των δύο φύλων. Στο τρίτο κεφάλαιο, εξετάζω κατά πόσο εφαρμόζονται η ίση πρόσληψη και ίση αμοιβή στην Ελλάδα. Στο τέταρτο κεφάλαιο, παρουσιάζω την εικόνα της σύγχρονης γυναίκας στον οικονομικό τομέα. Και στο πέμπτο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά σε κάποιους παράγοντες που αποτελούν τροχοπέδη στην εξέλιξη των γυναικών στο χώρο της εργασίας. Τέλος παρουσιάζω και μια μικρή προσωπική έρευνα όπου εξετάζω κατά πόσο μια γυναίκα είναι εφικτό να εξελιχθεί σε μια ανώτερη θέση, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ 1.1 ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Θα νόμιζε κανείς ότι θα μπορούσαμε να δώσουμε μια καθαρή εικόνα της γυναίκας στην κλασική αρχαιότητα, μια και έχουν απομείνει πολλές πληροφορίες από αυτή την περίοδο. Όμως αυτές οι πληροφορίες προέρχονται από αντιφατικές πηγές. Από τη μία η γυναικεία παρουσία στις ιστορικές πηγές είναι σχεδόν ανύπαρκτη, μια και η ιστορία γράφεται από άντρες από την άλλη οι γυναίκες απεικονίζονται ευρύτατα στην τέχνη και τη λογοτεχνία. Οι γυναίκες της αρχαίας Αθήνας, ήταν κλεισμένες μέσα στο σπίτι και εκεί περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους. Η καθημερινή τους απασχόληση ήταν η φροντίδα του νοικοκυριού και η ανατροφή των παιδιών. Δεν έπαιρναν καθόλου μέρος στη δημόσια ζωή της πόλης και έβγαιναν από το σπίτι τους σε σπάνιες περιπτώσεις, όπως γιορτές. Ακόμη, οι γυναίκες δε μορφώνονταν και οι γνώσεις τους περιορίζονταν σε όσα είχαν μάθει από τη μητέρα τους. 1 Νομικά η γυναίκα ήταν στην ίδια μοίρα με ένα ανήλικο για όλη της τη ζωή: είχε πάντα ένα προστάτη να την αντιπροσωπεύει. 2 Την υποδεέστερη θέση της γυναίκας έναντι του άνδρα τονίζει ο Αριστοτέλης λέγοντας «Το άρρεν προς το θήλυ φύσει το μεν κρείττον, το δε χείρον, και το μεν άρχον το δε αρχόμενον». 3 1 Βλ.:Λ. ΤΣΑΚΤΣΙΡΑ-Μ.ΤΙΒΕΡΙΟΥ «Ιστορία των αρχαίων χρόνων»για την Α τάξη του Γυμνασίου, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων-Αθήνα, σελ.113. 2 Βλ.:Ε.Λεοντίδου «Η Ελλάδα των γυναικών»,s.r. Ammer, Εναλλακτικές εκδόσεις Γαια 1,Αθήνα 1992, σελ.29-35. 3 Βλ.:Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «ΗΛΙΟΥ», έκδοση της εγκυκλοπαιδικής επιθεώρησης «ΗΛΙΟΣ»,Τόμος Ε, Αθήνα, σελ.713. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 5

Σε αντίθεση με την Αθήνα, τα κορίτσια της Σπάρτης δεν έμεναν κλεισμένα μέσα στο σπίτι τους. Πριν από το γάμο τους ασκούνταν κι αυτά στα γυμναστήρια, για να κάνουν γερό σώμα. Η εκπαίδευση τους είχα σκοπό να τα κάνει καλές συζύγους και μητέρες, που θα γεννούσαν γερά παιδιά. Γενικά στην αρχαία Σπάρτη υπήρχε μεγάλος σεβασμός στις γυναίκες και ιδιαίτερα στις μητέρες. 4 1.2 ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ Οι νόμοι των κρατών του Μεσαίωνα ήταν γενικά εχθρικοί προς την γυναίκα. Την θεωρούσαν δούλη και υποχείριο του άνδρα. Η διαχείριση της περιουσίας ήταν προνόμιο του άνδρα και η πρωτοβουλία σε όλα τα θέματα ανήκει σ αυτόν. Το αστικό δίκαιο του έδινε πολλά προνόμια. Του επέτρεπε ακόμα και να κακομεταχειρίζεται την σύζυγο του χωρίς καμία κύρωση. Η μαρτυρία της γυναίκας στο δικαστήριο δεν λαμβάνονταν υπ όψη. Για το ίδιο αδίκημα ο νόμος προέβλεπε διπλάσια ποινή για την γυναίκα. Η γυναίκα του χωριού ασχολούνταν με το νοικοκυριό του σπιτιού και με αγροτικές εργασίες. Η γυναίκα της πόλης εργαζόταν σε εργοστάσια. Με το πέρασμα του χρόνου οι γυναίκες της μεσαίας τάξης αποκτούν οικονομική ανεξαρτησία και στρέφονται στο εμπόριο και την βιομηχανία. Έτσι καταλαμβάνουν ανώτερες θέσεις μέσα στους χώρους εργασίας. Οι γυναίκες των φεουδαρχών αναμειγνύονται στις οικονομικές και κρατικές υποθέσεις των συζύγων τους. Οι αριστοκράτισσες έχουν την ελευθερία να συνομιλούν με τους άνδρες για θέματα φιλολογίας και τέχνης και να επιβάλουν την γνώμη τους. 1.3 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ Η ελληνορωμαϊκή επίδραση δεν άφησε να προχωρήσει η χειραφέτηση της γυναίκας με το ρυθμό που κινήθηκαν και αναπτύχθηκαν άλλοι θεσμοί. Μόνο με την εξάπλωση της παιδείας, την ανάπτυξη της τυπογραφίας και το κίνημα της Μεταρρύθμισης, άρχισαν οι γυναίκες να σπάνε το φράγμα και μερικές να ξεχωρίζουν για την μόρφωση τους και τις ικανότητες τους (μερικές δίδαξαν σε πανεπιστήμια 4 Βλ.:Λ. ΤΣΑΚΤΣΙΡΑ-Μ.ΤΙΒΕΡΙΟΥ «Ιστορία των αρχαίων χρόνων»για την Α τάξη του Γυμνασίου, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων-Αθήνα, σελ.172. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 6

όπως Μπολόνια και Σαλέρνο). Νέα σοβαρή παλινδρόμηση σημειώθηκε τον 16 ο αιώνα με την εμφάνιση του καλβινισμού και του πουριτανισμού, αλλά τελικά τον 18 ο αιώνα έγινε μια καινούρια και αποφασιστική προσπάθεια γυναικείας χειραφέτησης, με την επίδραση των διδαγμάτων του γαλλικού διαφωτισμού και κυρίως τα κηρύγματα της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Διαφωτισμός και η χρήση της ιδεολογίας του Εθνικισμού και του Φιλελευθερισμού επέβαλε μια σύγκρουση με τις παραδοσιακές και τοπικά προσανατολισμένες απόψεις των αυτοχθόνων ομάδων, οι οποίες έκλιναν προς τη διατήρηση του παλαιού φεουδαρχικού κοινωνικού και πολιτικού συστήματος. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα την αναταραχή σε διαφορετικά σημεία του κοινωνικού ιστού. Ένα τέτοιο σημείο ήταν και η γέννηση της φεμινιστικής συνείδησης στην Ελλάδα, η οποία έχει τη βάση της στην ανάγκη της ελληνικής κοινωνίας να ξεφύγει από τις ανατολίτικες παραδόσεις και να στραφεί στα πρότυπα του δυτικού πολιτισμού. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα η γυναίκα των μεσαίων αστικών στρωμάτων στην Ελλάδα μεταβάλλει τη συμπεριφορά της και διεκδικεί τις δικές της ιδέες για τη θέση της στην κοινωνία. Το προηγούμενο ήδη υπάρχει από τις πρώτες δεκαετίες και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του αγώνα, όταν γυναίκες διεκδικούν το δικαίωμά τους να καταταγούν στον τακτικό στρατό ή τη συμμετοχή τους στην ψηφοφορία για την εκλογή του νέου βασιλέα των Ελλήνων. Οι ιδέες περί Ισότητας και Ελευθερίας πάνω στις οποίες στηρίζεται υποθετικά η νέα κοινωνική οργάνωση, της δίνουν το δικαίωμα να συμμετέχει, να εκπαιδεύεται, να εργάζεται και να διεκδικεί. 5 1.4 19 ος ΑΙΩΝΑΣ ΕΩΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ιστορική περίοδος κατά την οποία σημειώθηκαν οι πιο βαθιές αλλά και πιο αμετάκλητες όπως φαίνεται, αλλαγές στην κοινωνική θέση των γυναικών ήταν ο 19 ος αιώνας. Τα γεγονότα που αργά και διστακτικά άνοιξαν το δρόμο στις αλλαγές, ήταν οι τεχνολογικές, οικονομικές και κοινωνικές αναστατώσεις που ήταν γνωστές ως Βιομηχανική Επανάσταση. 6 Η μεταφορά της παραγωγής από το σπίτι στο εργοστάσιο κατέστρεψε την οικογένεια σαν οικονομική μονάδα και οδήγησε στη μαζική μετακίνηση πληθυσμών από την ύπαιθρο στα βιομηχανικά κέντρα. Τούτο είχε σαν άμεση συνέπεια την έξοδο 5 Βλ.: Ηλεκτρονική Διεύθυνση:el.wikipedia.org/wiki/Μεγάλη_Ιδέα - 74k 6 Βλ.:Ηλεκτρονική Διεύθυνση:www.wikipedia.org ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 7

και της γυναίκας από το σπίτι, γιατί οι νέες οικογενειακές περιστάσεις επέβαλαν και σ αυτή την υποχρέωση να αναζητήσει εργασία, κυρίως στα εργοστάσια. Εκεί, κάτω απ τις τότε σκληρές συνθήκες εργασίας με τα χαμηλά ημερομίσθια και ανάμεσα σε άνδρες που άρχισαν να διεκδικούν δυναμική βελτίωση των όρων εργασίας τους, ωρίμασε και η γυναικεία συνείδηση και σφυρηλατήθηκε η αγωνιστική γυναικεία βούληση για συγκεκριμένα και ολοένα και περισσότερα δικαιώματα. Με τον καιρό προκλήθηκε και το ενδιαφέρον της κοινωνίας που άρχισε να δοκιμάζει τα πρώτα νομοθετικά μέτρα. Τη ίδια εποχή προβλήθηκε, και το αίτημα της μόρφωσης που σε πρώτη φάση οδήγησε σε κατάρτιση καθαρά συμβατική (για σκοπούς κοινωνικής προβολής), στη συνέχεια σε παιδεία ουσιαστικότερη (χωρίς πρακτικό σκοπό) και τέλος, σε εκπαίδευση που μπορούσε να μορφώσει και να προετοιμάσει για κάποιο επάγγελμα. Οι γυναίκες, με την ανάμιξη τους σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες άρχισαν να διευρύνουν το επαγγελματικό τους φάσμα και μερικές να αναδεικνύονται σε εξέχουσες προσωπικότητες. Άρχισαν να πετυχαίνουν διάφορες μεταρρυθμίσεις σε βασικά θέματα όπως η κηδεμονία των παιδιών, ο γάμος, το δικαίωμα ιδιοκτησίας και φυσικά το δικαίωμα ψήφου. Σήμερα, η θέση της γυναίκας έχει βελτιωθεί πολύ σε όλους τους τομείς. Βρίσκουμε γυναίκες στα περισσότερα επαγγέλματα, ακόμη και σε αυτά που θεωρούνται «ανδρικά». Παρ όλα αυτά, τα προβλήματα για άνιση αντιμετώπιση των δύο φύλων εξακολουθούν να υπάρχουν, ευτυχώς όμως, σε μικρότερο βαθμό. Για το λόγο αυτό, και ο αγώνας των γυναικών θα συνεχίζεται. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Η ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΕ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι χωρίς αμφισβήτηση η θεμελιώδης αρχή της δημοκρατίας και του σεβασμού του ανθρώπου. Η ισότητα είναι ο βασικός παράγοντας της οικοδόμησης μιας κοινωνίας η οποία αξιολογεί τη συνεισφορά των γυναικών ως ίση με εκείνη των ανδρών και η οποία σέβεται τις ανάγκες και των δύο για συνδυασμό επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων. Η προώθηση της ισότητας δεν είναι ζήτημα που αφορά αποκλειστικά τις γυναίκες. Αφορά και τους άνδρες και την κοινωνία γενικότερα. Μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη για την πρόοδο και την εγγύηση για τη δημοκρατία και τον πλουραλισμό. 7 Αγγίζει κάθε πτυχή της ζωής μας. Η επίτευξη της εξαρτάται από την οικοδόμηση μιας ισότιμης συνεργασίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Προϋποθέτει την προώθηση της ισότητας με όλες τις δραστηριότητες και τις πολιτικές και σε όλα τα επίπεδα. Το νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα θεωρείται ένα από τα πιο προωθημένα. Όμως δεν επαρκεί από μόνο του για την επίλυση των προβλημάτων και τη διασφάλιση της ισότητας των δύο φύλων. 2.1 Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ Η Αρχή της ισότητας των δύο φύλων καθιερώθηκε στην Ελλάδα με το Σύνταγμα του 1975, σύμφωνα με το οποίο «οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις». Από το 1983 έως και σήμερα, με αφετηρία τη συνταγματική αρχή και την Εθνική Πολιτική Βούληση ψηφίστηκαν σημαντικοί νόμοι που αφορούν την οικογένεια, την εκπαίδευση, τις εργασιακές σχέσεις και την κοινωνική ασφάλιση. Θεσπίστηκαν επίσης, νόμοι στο 7 Βλ.: Ηλεκτρονική Διεύθυνση: http://www.praxis.org/aixmh/apasxol/dt.htm ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 9

πλαίσιο της προσαρμογής της ελληνικής νομοθεσίας με διεθνείς συμβάσεις και κοινοτικές οδηγίες που βελτίωσαν σημαντικά τη θέση της Ελληνίδας στην κοινωνία. 8 Παρ όλη την προοδευτική νομοθεσία υπέρ των γυναικών όμως, η υλοποίηση της ισότητας των δύο φύλων δεν έχει επιτευχθεί ακόμη. Οι διακρίσεις λόγω φύλου που υπάρχουν μέσα στην κοινωνία, δεν αντιμετωπίζονται μόνο με τα νομοθετικά μέτρα. Πρέπει να ξεπεραστούν όλες οι αντιλήψεις που αφορούν τους ρόλους και τα στερεότυπα των δύο φύλων και αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για την προώθηση της ισότητας. 2.2 ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΙΣΟΤΗΤΑΣ Ως πηγές του δικαίου ισότητας θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, το Συνταγματικό Δίκαιο, το Νόμο 3488/2006, το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, καθώς και τις Διεθνείς Συμβάσεις. 2.2.1 Συνταγματικό Δίκαιο Το Σύνταγμα του 1975 κατοχυρώνει την αρχή της ισότητας μεταξύ των ανδρών και των γυναικών. Συγκεκριμένα οι παράγραφοι 1 και 2 του άρθρου 4 του Συντάγματος του 75, επικυρώνουν ότι οριοθετούν την ισότητα των φύλων απέναντι στο νόμο και ορίζουν ότι: Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Επίσης έχουν ενσωματωθεί στο Ελληνικό Σύνταγμα αρχές για την ισότητα όπως εμπεριέχονται στη Διεθνή Νομοθεσία. Έτσι σύμφωνα με το άρθρο 28 του Συντάγματος : «Οι γενικώς αποδεκτοί κανόνες και κανονισμοί της Διεθνούς Νομοθεσίας, καθώς και οι Διεθνείς Συμβάσεις από την ημερομηνία υιοθέτησης τους νομοθετικά, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής νομοθεσίας, και έχουν 8 Βλ.:Ενημερωτικό φυλλάδιο του Κ.Ε.Θ.Ι. «Ισότητα ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών(1983-2003) Οκτώβριος 2003, σελ.1 ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 10

μεγαλύτερη ισχύ από οποιοδήποτε άλλο νομοθετικό κανόνα που έρχεται σε αντίθεση». 9 Ιδιαίτερη προστασία καθιερώνουν στο Ελληνικό Σύνταγμα και οι διάφοροι εργατικοί νόμοι για την εργαζόμενη γυναίκα. Έτσι: - Όλοι οι εργαζόμενοι ανεξάρτητα από φύλλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας (άρθρο 4 παράγραφος 2). 10 - Απαγορεύεται οι γυναίκες να εργάζονται σε εργασίες σχετικές με τον καθαρισμό και την λίπανση αξόνων και μηχανημάτων όταν αυτά βρίσκονται σε κίνηση. Ακόμα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται γυναίκες σε υπόγειες εργασίες λατομείων, μεταλλείων και ορυχείων, όπως και σε διάφορες άλλες βαριές δουλειές. - Δεν επιτρέπεται οι γυναίκες να ασχολούνται σε μια εργασία στο χρονικό διάστημα μεταξύ 21:00 και 5:00. Οι εξαιρέσεις του κανόνα αυτού όμως είναι αρκετές και καθιερώνεται με μία σειρά από διατάγματα, όπως το (Βοηθητικό Διάταγμα της 25/28.09.1913), το Ποινικό Διάταγμα της 4/10.07.1925) κ.λ.π. και με σχετικές πράξεις του υπουργού εργασίας. - Οκτώ εβδομάδες πριν από τον τοκετό και εννιά μετά, η γυναίκα πρέπει να πάρει υποχρεωτικά άδεια από την εργασία της. Στη διάρκεια της άδειας της αυτής, η γυναίκα πρέπει να πάρει μισθό (σύμφωνα με τη ρύθμιση που γίνεται στα άρθρα 657,658 του Αστικού Κώδικα) Από τον μισθό της αυτό αφαιρούνται όσα παίρνει από τον ασφαλιστικό φορέα στον οποίο είναι ασφαλισμένη. - Στην Εργατική Εστία, υπάρχει ένας «ειδικός λογαριασμός γαμήλιων δώρων και προικοδοτήσεων εργαζόμενης Ελληνίδας», που έχει σκοπό να δίνει ένα ποσό (που καθορίζεται κάθε χρόνο με σχετική απόφαση του υπουργείου εργασίας) ως γαμήλιο δώρο ή ως προίκα στις εργαζόμενες Ελληνίδες που παντρεύονται. Επιπλέον, ένα σημαντικό δικαίωμα των γυναικών, είναι το δικαίωμα του διορισμού σε δημόσιες θέσεις. Όσον αφορά το δικαίωμα του διορισμού τους στις δημόσιες θέσεις,( σύμφωνα με το Δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα Ν.2683/99) κανένας περιορισμός δεν υπάρχει, σχετικά με την ανάληψη από τις γυναίκες οποιασδήποτε θέσης στη Διοίκηση του 9 Βλ.: Α. Μανιτάκης «Το Σύνταγμα του 1975/1986».Εκδόσεις Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη 1992, σελ.14-30. 10 Βλ.: Φώτης Θ. Παπαγιάννης- Δονάτος Ι. Παπαγιάννης, «Επιτομή Σύγχρονου Εργατικού Δικαίου»,Αθήνα, Σεπτέμβριος 1988, σελ.15-20. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 11

κράτους και στη Δικαιοσύνη. Η παρουσία λοιπόν των γυναικών, έστω και με λίγες συμμετοχές σε θέσεις υπουργών, υφυπουργών, δημόσιων υπαλλήλων κάθε βαθμού της ιεραρχίας, δικαστών κάθε βαθμού κρίνεται απαραίτητη. Επίσης ισχύουν οι παρακάτω νόμοι, με τους οποίους εξασφαλίζεται η εφαρμογή της αρχής της ισότητας, όσον αφορά την πρόσβαση σε απασχόληση, την επαγγελματική εκπαίδευση και προώθηση, τις συνθήκες εργασίας, την κοινωνική ασφάλιση, καθώς επίσης και η προστασία της μητρότητας. Οι νόμοι αυτοί είναι οι παρακάτω: - Ο Νόμος 1426/84 με τον οποίο εξασφαλίζεται η χωρίς διάκριση φύλου απόλαυση όλων των κοινωνικών δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων και το δικαίωμα στην εργασία. - Ο Νόμος 1576/85 που αναφέρεται στην ισότητα ευκαιριών και μεταχείρισης των εργαζομένων και των δύο φύλων, ειδικότερα εκείνων με οικογενειακές υποχρεώσεις. - Ο Νόμος 1568/85 για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων που έχει εφαρμογή σε όλες τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού και δημόσιο τομέα. Σύμφωνα με αυτόν, προβλέπονται μέτρα προστασίας ειδικών κατηγοριών εργαζομένων, όπως εγκύων ή γυναικών που θηλάζουν. 11 - Ο Νόμος 1759/88 με τον οποίο προβλέπεται ασφαλιστική κάλυψη των εργαζομένων σε οικογενειακές επιχειρήσεις (συμβοηθούντα και μη αμειβόμενα μέλη), που στην πλειοψηφία τους είναι γυναίκες - Ο Νόμος 1902/90 με τον οποίο επέρχεται η σταδιακή εξομοίωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης γυναικών και ανδρών. - Ο Νόμος 2084/92 με τον οποίο καταργείται σταδιακά η δεκαπενταετία των γυναικών και εξασφαλίζεται η ισότητα στην κοινωνική ασφάλιση. - Ο Νόμος 1287/82 σύμφωνα με τον οποίο οι αγρότισσες δικαιούνται αυτοτελή σύνταξη ίση με τους ίδιους όρους με τους αγρότες. 11 Βλ.: Ηλεκτρονική Διεύθυνση: www.lawdb.intrasoftnet.com/pls/dnom/nleg8.legartall?sid=65775&id=396734 ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 12

2.2.2 Ο Νόμος 3488/2006 12 Ο Νόμος 3488/2006, έχει αντικαταστήσει τον Ν.1414/1984 και είναι ο πιο περιεκτικός νόμος σχετικά με την ισότητα των δύο φύλων. Σκοπός Σκοπός του παρόντος νόμου είναι η εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά στην πρόσβαση στην απασχόληση, στην επαγγελματική εκπαίδευση και ανέλιξη και στις συνθήκες εργασίας όπως προβλέπεται και από τις διατάξεις της Οδηγίας 2002/73/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Σεπτεμβρίου 2002, η οποία τροποποίησε την Οδηγία 76/207/ΕΟΚ του Συμβουλίου, καθώς και η ρύθμιση συναφών θεμάτων ισότητας των αμοιβών μεταξύ εργαζομένων ανδρών και γυναικών. Ο νόμος 1414/1984 (ΦΕΚ 10 Α') καταργείται και αντικαθίσταται από τις διατάξεις του παρόντος νόμου, εξαιρουμένων των διατάξεων των παραγράφων 4 και 5 του άρθρου 4, του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 1 και της παραγράφου 2 του άρθρου 8, του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 9 και των άρθρων 11 και 14. Πεδίο εφαρμογής Οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται στα άτομα που απασχολούνται ή είναι υποψήφια για απασχόληση στον ιδιωτικό, καθώς και στο Δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός εκάστοτε οριοθετείται από τις κείμενες διατάξεις, με οποιαδήποτε σχέση εργασίας ή μορφή απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης της σύμβασης έργου και της έμμισθης εντολής, και ανεξάρτητα από τη φύση των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς και στα άτομα που ασκούν ελευθέρια επαγγέλματα. Οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται, επίσης, στα άτομα που λαμβάνουν επαγγελματική εκπαίδευση ή είναι υποψήφια για επαγγελματική εκπαίδευση οποιουδήποτε είδους και μορφής. 12 Βλ.:Ηλεκτρονική Διεύθυνση: www.lawdb.intrasoftnet.com/pls/dmon/nleg8.legartall?sid=65775&id=396734 ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 13

Ορισμοί Για την εφαρμογή του παρόντος νόμου, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί: α. "άμεση διάκριση": όταν ένα πρόσωπο υφίσταται, για λόγους φύλου, μεταχείριση λιγότερο ευνοϊκή από αυτήν την οποία υφίσταται, υπέστη ή θα υφίστατο ένα άλλο πρόσωπο σε ανάλογη κατάσταση, β. "έμμεση διάκριση": όταν μία εκ πρώτης όψεως ουδέτερη διάταξη, κριτήριο ή πρακτική θα μπορούσε να θέσει σε μειονεκτική θέση τους εκπροσώπους του ενός φύλου σε σύγκριση με τους εκπροσώπους του άλλου φύλου, εκτός αν αυτή η διάταξη, το κριτήριο ή η πρακτική δικαιολογείται αντικειμενικώς από νόμιμο στόχο, και τα μέσα για την επίτευξη του εν λόγω στόχου είναι πρόσφορα και αναγκαία, γ. "παρενόχληση": όταν εκδηλώνεται ανεπιθύμητη συμπεριφορά συνδεόμενη με το φύλο ενός προσώπου, με σκοπό ή αποτέλεσμα την παραβίαση της αξιοπρέπειας του προσώπου αυτού και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος, δ. "σεξουαλική παρενόχληση": όταν εκδηλώνεται οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος. Αρχή ίσης μεταχείρισης - Απαγόρευση διακρίσεων 1. Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου, σε συσχετισμό ιδίως με την οικογενειακή κατάσταση, σε όλους τους τομείς που περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος νόμου, όπως εξειδικεύονται στις κατωτέρω διατάξεις. 2. Η παρενόχληση και η σεξουαλική παρενόχληση συνιστούν διάκριση λόγω φύλου και απαγορεύονται. Το γεγονός ότι κάποιος απορρίπτει ή υποκύπτει σε παρόμοια συμπεριφορά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση για να ληφθεί απόφαση που θίγει το εν λόγω πρόσωπο. 3. Η εντολή που ενέχει διάκριση εις βάρος ενός προσώπου λόγω φύλου συνιστά διάκριση κατά την έννοια του παρόντος νόμου. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 14

4. Δεν συνιστά διάκριση η λήψη ή η διατήρηση ειδικών ή θετικών μέτρων με σκοπό την εξάλειψη τυχόν υφιστάμενων διακρίσεων εις βάρος του λιγότερο εκπροσωπούμενου φύλου και την επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας στους τομείς που περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος νόμου, όπως εξειδικεύονται στις κατωτέρω διατάξεις. 5. Δεν θίγονται με τον παρόντα νόμο ειδικές διατάξεις νόμων, διαταγμάτων ή κανονισμών που ρυθμίζουν θέματα προστασίας της εγκυμοσύνης και της μητρότητας ή την προστασία της πατρότητας ή την προστασία της οικογενειακής ζωής. Πρόσβαση στην απασχόληση - Συνθήκες και όροι απασχόλησης 1. Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου ή λόγω οικογενειακής κατάστασης, όσον αφορά στους όρους πρόσβασης στη μισθωτή ή μη απασχόληση ή γενικά στην επαγγελματική ζωή, περιλαμβανομένων των κριτηρίων επιλογής και των όρων πρόσληψης, ανεξαρτήτως του κλάδου δραστηριότητας και σε όλα τα επίπεδα της επαγγελματικής ιεραρχίας. 2. Απαγορεύεται κάθε αναφορά στο φύλο ή στην οικογενειακή κατάσταση ή η χρήση κριτηρίων και στοιχείων που καταλήγουν σε άμεση ή έμμεση διάκριση με βάση το φύλο, σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 3 του παρόντος νόμου, όσον αφοράστις δημοσιεύσεις, αγγελίες, διαφημίσεις, προκηρύξεις, εγκυκλίους και κανονισμούς, που αφορούν σε επιλογή προσώπων για την κάλυψη κενών θέσεων εργασίας, την παροχή εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισης ή τη χορήγηση επαγγελματικών αδειών. 3. α} Ο εργοδότης δεν μπορεί να αρνηθεί την πρόσληψη γυναίκας λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας. Σε εργασίες όπου για την πρόσληψη απαιτείται η προσκόμιση ιατρικής βεβαίωσης, η έγκυος προσλαμβάνεται χωρίς την ιατρική αυτή βεβαίωση, εφόσον οι ιατρικές εξετάσεις που απαιτούνται είναι επικίνδυνες για την υγεία της ίδιας ή του εμβρύου. Στην περίπτωση αυτή, η προσκόμιση της ιατρικής βεβαίωσης γίνεται μετά τη λήξη της άδειας μητρότητας, με την επιφύλαξη των διατάξεων του π.δ.176/1997 (ΦΕΚ 150 Α') και του π.δ. 41/2003 (ΦΕΚ 44 Α'). β) Η εργαζόμενη που έχει λάβει άδεια μητρότητας δικαιούται, μετά το πέρας της άδειας αυτής, να επιστρέψει στη θέση εργασίας της ή σε ισοδύναμη θέση, με τους ίδιους επαγγελματικούς όρους και συνθήκες, και να επωφεληθεί από οποιαδήποτε βελτίωση των συνθηκών εργασίας, την οποία θα εδικαιούτο κατά την απουσία της. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 15

γ) Η ανωτέρω προστασία ισχύει και για τους εργαζόμενους γονείς που κάνουν χρήση γονικής άδειας ανατροφής παιδιού. δ) Τυχόν λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση γυναίκας λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας, κατά την έννοια των προεδρικών διαταγμάτων 176/1997 και 41/2003, ή γονέων λόγω γονικής άδειας ανατροφής ή λόγω άδειας φροντίδας παιδιού, συνιστά διάκριση κατά την έννοια του παρόντος νόμου. Επαγγελματικός προσανατολισμός και επαγγελματική κατάρτιση και επιμόρφωση Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου ή λόγω οικογενειακής κατάστασης, όσον αφορά: α) στην πρόσβαση στο περιεχόμενο και στην εφαρμογή Προγραμμάτων ή συστημάτων επαγγελματικού προσανατολισμού και επαναπροσανατολισμού κάθε τύπου και βαθμίδας, επαγγελματικής κατάρτισης και επιμόρφωσης, μαθητείας, μετεκπαίδευσης, εκπαίδευσης για αλλαγή επαγγέλματος, λαϊκής επιμόρφωσης, ενημέρωσης και πληροφόρησης των εργαζομένων ή των οικογενειών τους και γενικά προγραμμάτων που συντελούν στην πνευματική, οικονομική και κοινωνική τους εξέλιξη και ανάπτυξη, περιλαμβανομένης της απόκτησης πρακτικής ή εργασιακής εμπειρίας και της δοκιμαστικής υπηρεσίας, β) στον καθορισμό των προϋποθέσεων και στη συμμετοχή σε εξετάσεις απόκτησης ή απονομής διπλωμάτων, πιστοποιητικών ή άλλων τίτλων ή αδειών ασκήσεως επαγγέλματος, καθώς και στη χορήγηση υποτροφιών και εκπαιδευτικών αδειών ή στην παροχή σπουδαστικών ή άλλων συναφών ευεργετημάτων. Ισότητα αμοιβών 1. Άνδρες και γυναίκες δικαιούνται ίση αμοιβή για ίσης αξίας εργασία. 2. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, ως "αμοιβή" νοούνται οι πάσης φύσεως μισθοί και αποδοχές και όλα τα άλλα οφέλη που παρέχονται άμεσα ή έμμεσα από κάθε πηγή, σε χρήματα ή σε είδος, από τον εργοδότη στον εργαζόμενο, εξαιτίας ή και με αφορμή την απασχόληση του τελευταίου. 3. α} Όταν χρησιμοποιείται σύστημα επαγγελματικής κατάταξης για τον καθορισμό των αμοιβών, το σύστημα αυτό πρέπει να βασίζεται σε κοινά κριτήρια για εργαζόμενους άνδρες και γυναίκες και να επιβάλλεται κατά τρόπο που να αποκλείει τις διακρίσεις που βασίζονται στο φύλο. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 16

β) Κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή συστημάτων αξιολόγησης του προσωπικού που συνδέονται με τη μισθολογική εξέλιξή του, πρέπει να τηρείται η αρχή της ίσης μεταχείρισης και να μην επιτρέπεται διάκριση λόγω φύλου ή οικογενειακής κατάστασης. 4. Το εδάφιο δ' της παρ. 4 του άρθρου 1 του Π.δ. 527 της 24/26.11.1984 (ΦΕΚ 184 Α'), όπως τροποποιήθηκε, συμπληρώθηκε και ισχύει, τροποποιείται ως εξής: "Αν η επιμέλεια των παιδιών έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση σε τρίτο πρόσωπο, το επίδομα καταβάλλεται στο τρίτο αυτό πρόσωπο, έστω και αν δεν εργάζεται" Επαγγελματική εξέλιξη Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω του φύλου ή της οικογενειακής κατάστασης του εργαζομένου όσον αφορά στους όρους, στις συνθήκες απασχόλησης και εργασίας, στις προαγωγές, καθώς και στο σχεδιασμό και την εφαρμογή συστημάτων αξιολόγησης προσωπικού. Λύση της σχέσεως εργασίαςκαι της υπαλληλικής σχέσεως Απαγορεύεται η καταγγελία ή η με οποιονδήποτε τρόπο λύση της σχέσεως εργασίας και της υπαλληλικής σχέσεως, καθώς και κάθε άλλη δυσμενής μεταχείριση και α) για λόγους φύλου ή οικογενειακής κατάστασης, β) όταν συνιστά εκδικητική συμπεριφορά του εργοδότη, λόγω μη ενδοτικότητας του εργαζομένου σε σεξουαλική ή άλλη παρενόχληση σε βάρος του, σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 3 του παρόντος νόμου, γ) όταν γίνεται ως αντίδραση του εργοδότη εξαιτίας της μαρτυρίας ή οποιασδήποτε άλλης ενέργειας εργαζομένου ενώπιον δικαστηρίου ή άλλης αρχής, που άπτεται της εφαρμογής του παρόντος ή άλλου νόμου. Συμμετοχή σε σωματεία και ενώσεις Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου ή οικογενειακής κατάστασης όσον αφορά στην ιδιότητα του μέλους ή στη συμμετοχή σε σωματεία ή ενώσεις εργαζομένων ή εργοδοτών ή σε οποιοδήποτε επαγγελματικό σωματείο, περιλαμβανομένων των πλεονεκτημάτων που χορηγούνται από τέτοια σωματεία ή ενώσεις. Επιτρέπεται η διατήρηση ή ίδρυση οργανώσεων προσώπων του ενός μόνο φύλου, εφόσον κύριος σκοπός τους είναι η προώθηση της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 17

Υποχρέωση πληροφόρησης και παροχής στοιχείων 1. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις οφείλουν να ενημερώνουν τα μέλη τους για το περιεχόμενο του παρόντος νόμου και για τα μέτρα που λαμβάνονται για την εφαρμογή του και για την εξασφάλιση της αρχής της ισότητας αμοιβής και ίσης μεταχείρισης των δύο φύλων. 2. Οι εργοδότες υποχρεούνται να διευκολύνουν τις συνδικαλιστικές οργανώσεις στην ενημέρωση αυτή, που γίνεται είτε εγγράφως, σε πίνακες ανακοινώσεων που βρίσκονται στην επιχείρηση, είτε προφορικά είτε με διανομή εντύπων στους χώρους εργασίας, εκτός του χρόνου απασχόλησης, ή με άλλο πρόσφορο τρόπο. 3. Οι εργοδότες οφείλουν να προάγουν την ισότητα ανδρών και γυναικών στον χώρο εργασίας με τρόπο προγραμματισμένο και συστηματικό. Για το σκοπό αυτόν, θα πρέπει να παρέχουν τακτικά τις κατάλληλες πληροφορίες στους εργαζόμενους, στους εκπροσώπους τους και στους αρμόδιους φορείς των άρθρων 13 και 15 του παρόντος νόμου, όταν αυτές τους ζητούνται. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν στοιχεία για την αναλογία ανδρών και γυναικών στα διάφορα επίπεδα οργάνωσης του φορέα απασχόλησης, καθώς και για τα μέτρα που ενδεχομένως, προτίθενται να λάβουν για τη βελτίωση της κατάστασης, σε συνεργασία με τους εκπροσώπους των εργαζομένων. 4. Οι υπηρεσίες του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας υποχρεούνται να παρέχουν στις συνδικαλιστικές οργανώσεις και στους εργαζομένους, ατομικά, κάθε πληροφορία και στοιχείο που αναφέρεται στα θέματα που ρυθμίζονται με τον παρόντα νόμο. Έννομη προστασία 1. Κάθε πρόσωπο που θεωρεί ότι ζημιώθηκε από τη μη τήρηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης, ακόμη και αν η σχέση στο πλαίσιο της οποίας φέρεται ότι σημειώθηκε η διάκριση έχει λήξει, έχει δικαίωμα δικαστικής προστασίας, καθώς και δικαίωμα διοικητικής προσφυγής ενώπιον των αρμόδιων αρχών, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών διαμεσολάβησης από τον φορέα του άρθρου 13 του παρόντος νόμου, για την πραγμάτωση των εκ του παρόντος νόμου υποχρεώσεων. Η άσκηση των δικαιωμάτων αυτών δεν θίγει τις προβλεπόμενες προθεσμίες δικαστικής και διοικητικής προσφυγής. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 18

κλπ). 14 Οδηγία 79/7/ΕΟΚ του 1979 με την οποία προβλέπεται η προοδευτική Η ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΣΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ 2. Συνδικαλιστικά σωματεία, άλλα νομικά πρόσωπα και ενώσεις προσώπων, που έχουν συναφές έννομο συμφέρον, βάσει του σκοπού τους, μπορούν, με τη συναίνεση του θιγομένου από παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών κατά τον παρόντα νόμο, να ασκούν στο όνομά του προσφυγή ενώπιον των αρμόδιων διοικητικών ή ανεξάρτητων αρχών, ως και να παρεμβαίνουν προς υπεράσπισή του. Επίσης, μπορούν να ασκήσουν παρέμβαση υπέρ αυτού ενώπιον των δικαστηρίων. 2.2.3 Ευρωπαϊκό Δίκαιο-Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας Η Συνθήκη της Ρώμης, περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (άρθρο 119) αναφέρει ότι «κάθε κράτος-μέλος εξασφαλίζει την εφαρμογή της αρχής της ισότητας των αμοιβών για όμοια εργασία μεταξύ των εργαζομένων ανδρών και γυναικών»(προσαρμογή στην ελληνική νομοθεσία με τον Νόμο 1414/84). 13 Επιβάλλει στα κράτη-μέλη την λήψη μέτρων με την θέσπιση εθνικών κανόνων δικαίου για την εξασφάλιση και τη διατήρηση της εφαρμογής της αρχής και αποτελεί μια από τις βάσεις της Κοινότητας. Οδηγία 75/117 του 1975 με την οποία τα κράτη-μέλη της Κοινότητας υποχρεώνονται να εφαρμόσουν την αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία μεταξύ ανδρών και γυναικών(προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας με τον Νόμο 1414/84). Οδηγία 76/207 του 1976 με την οποία εξασφαλίζεται η εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών, όσον αφορά την πρόσβαση σε απασχόληση, την επαγγελματική εκπαίδευση και προώθηση και τις συνθήκες εργασίας (προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας με τους Νόμους 1414/84,1483/84 εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης(προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας με τους Ν.1469/84, Ν.1902/90, Ν.2084/92). Οδηγία 86/613/ΕΟΚ του 1986 με την οποία προβλέπεται η εφαρμογή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών που ασκούν ανεξάρτητη δραστηριότητα, 13 Βλ.: Εθνική Έκθεση της Ελλάδας για το 4 ο Παγκόσμιο Συνέδριο του ΟΗΕ για τις γυναίκες, Πεκίνο 1995, σελ.19. 14 Βλ.: Εθνική Έκθεση της Ελλάδας για το 4 ο Παγκόσμιο Συνέδριο του ΟΗΕ για τις γυναίκες, Πεκίνο 1995, σελ.25. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 19

συμπεριλαμβανομένης της γεωργικής, καθώς και την προστασία της μητρότητας(προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας με τους Ν.1541/85,1759/88,1790/88). Οδηγία 92/85/ΕΟΚ του 1992 με την οποία προβλέπεται εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στην βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων. 2.2.3 Διεθνείς Συμβάσεις Την ισότητα των φύλων στην απασχόληση κατοχυρώνουν διάφορες διεθνείς συμβάσεις. Στην κατεύθυνση αυτή συνέβαλε με τη δραστηριότητα της η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας( η πρώτη διακυβερνητική οργάνωση του ΟΗΕ από το 1946). 15 Οι συμβάσεις που αφορούν την εργασία των γυναικών και έχουν κυρωθεί από την Ελλάδα είναι : - Η Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για την εξάλειψη όλων των μορφών διάκρισης κατά των γυναικών, που υπογράφηκε από την Ελλάδα στις 2 Μαρτίου 1982, κυρώθηκε από τη Βουλή χωρίς καμία επιφύλαξη και κυρώθηκε με το Ν.1342/30-4-83. - Με το Ν.1302/83 κυρώθηκε η Διεθνής Σύμβαση 103 που αναφέρεται στην προστασία της μητρότητας. - Με το Ν.1424/84 επικυρώθηκε η 111 η Διεθνής Σύμβαση Εργασίας για τη διάκριση στην απασχόληση και στο επάγγελμα, η οποία απαγορεύει κάθε διάκριση που βασίζεται στη φυλή, στο φύλο, στη θρησκεία. - Με το Ν.1423/84 επικυρώνεται η 122 η Διεθνής Σύμβαση Εργασίας για την πολιτική της απασχόλησης, σύμφωνα με την οποία παίρνονται μέτρα για την αντιμετώπιση της ανεργίας και της υποαπασχόλησης τα οποία πρέπει να εξασφαλίζουν εργασία για όσους το επιθυμούν ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, θρησκεία. - Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης (Συμβούλιο της Ευρώπης), με τον οποίο διασφαλίζονται χωρίς διάκριση φύλου όλα τα κοινωνικά δικαιώματα (εργασία, προστασία μητρότητας, δικαίωμα για επαγγελματικό 15 Βλ.: Εθνική Έκθεση της Ελλάδας για το 4 ο Παγκόσμιο Συνέδριο του ΟΗΕ για τις γυναίκες, Πεκίνο 1995, σελ.19. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 20

προσανατολισμό και επαγγελματική εκπαίδευση, προστασία της υγείας και άλλα), κυρώθηκε με το Ν.1426/84 - Με το Ν.1576/85 κυρώθηκε η Διεθνής Σύμβαση Εργασίας 156/85 για την ισότητα ευκαιριών και την ίση μεταχείριση των εργαζομένων και των δυο φύλων, που αφορά ειδικότερα τους εργαζομένους με οικογενειακές υποχρεώσεις. Σε μια διαχρονική εξέλιξη βρίσκεται το περιεχόμενο των Διεθνών Συμβάσεων Εργασίας. Μέχρι το 1950 οι περισσότερες ρυθμίσεις αφορούν την προστασία της γυναίκας σε βαριά και επικίνδυνα επαγγέλματα. Έτσι τα πρώτα προβλήματα άνισης μεταχείρισης παρουσιάζονται ύστερα από την είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας και την κατοχύρωση της προστασίας σε συγκεκριμένες μορφές απασχόλησης. 16 16 Βλ.: ΤΕΣΣΑ ΔΟΥΛΚΕΡΗ, «η Ισότητα των δυο φύλων στις εργασιακές σχέσεις»., Γ έκδοση ενημερωμένη, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1994, σελ.107. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 21

2.3 ΕΘΝΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ 2.3.1 Γενική Γραμματεία Ισότητας Ο αρμόδιος κρατικός φορέας για την προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην Ελλάδα είναι η Γενική Γραμματεία Ισότητας των φύλων του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, η οποία συστάθηκε το 1985 με τον Νόμο 1558/85. 17 Οι Εθνικές Προτεραιότητες Πολιτικής και Άξονες Δράσης για την Ισότητα των Φύλων (2004-2008), που υιοθετήθηκαν από την Κυβερνητική Πολιτική στις 2 Νοεμβρίου 2004 αναδεικνύουν το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και αναπτυξιακό ενδιαφέρον της Ισότητας και συνδέονται με τις εθνικές προτεραιότητες της χώρας τους όπως είναι η ανάπτυξη, η απασχόληση και η κοινωνική συνοχή. Ειδικότερα αναπτύσσονται οι εξής άξονες : 1) Καταπολέμηση του ελλείμματος ισότητας στην αγορά εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Επιτάχυνση της υλοποίησης όλων των μέτρων του Γ' ΚΠΣ που αφορούν τις γυναίκες, ειδικότερα δε αυτών με έμφαση: - στη προώθηση της απασχόλησης - στην υποστήριξη και ενίσχυση της επιχειρηματικής ικανότητας των γυναικών - στην ανάπτυξη θετικών δράσεων για την ισότητα των ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών στις μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις Ενίσχυση, βελτίωση και επέκταση παροχών ή/και δομών για την εναρμόνιση οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων και στήριξη της οικογένειας. Κάλυψη των νομοθετικών κενών (π.χ. σε φορολογικά, εργασιακά, οικογενειακά ζητήματα) και ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας σε θέματα όπως η σεξουαλική /ηθική παρενόχληση κ.λ.π. 17 Βλ.:Ενημερωτικό φυλλάδιο του Κ.Ε.Θ.Ι. «Ισότητα ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών(1983-2003) Οκτώβριος 2003, σελ.6. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 22

Υπογραφή Μνημονίων Συνεργασίας με τις κορυφαίες οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων και το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, με στόχο την προώθηση δράσεων ισότητας. Επεξεργασία χορήγησης ισχυρών οικονομικών και άλλων κινήτρων σε επιχειρήσεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, προκειμένου να προάγουν την ισότητα των φύλων στον εργασιακό χώρο, μετά από πιστοποίηση εφαρμογής σχετικών σχεδίων. 2) Πρόληψη και καταπολέμηση της βίας με θύματα τις γυναίκες. Επεξεργασία και προώθηση νομοθεσίας για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ενδο-οικογενειακής βίας, σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία. Ενίσχυση των Κέντρων Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών, που λειτουργούν στην Αθήνα και στον Πειραιά, και ενίσχυση των συμβουλευτικών κέντρων του Κ.Ε.Θ.Ι. στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Προβλέπεται ακόμη η συμβουλευτική υποστήριξη και του άνδρα - θύτη, μετά από σχετική μελέτη. Αναβάθμιση του ξενώνα Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών και των παιδιών τους που λειτουργεί σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων και εξέταση δημιουργίας δεύτερου στη Θεσσαλονίκη. Διερεύνηση δημιουργίας τμημάτων βραχείας (48ωρο) και άμεσης (χωρίς ιατρικές εξετάσεις) φιλοξενίας γυναικών όταν υφίστανται επείγουσα ανάγκη. Εξασφάλιση ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και απασχόλησης στις γυναίκες που έχουν χαρακτηρισθεί θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας (trafficking) και οι οποίες έχουν λάβει άδεια παραμονής και εργασίας. 18 3) Καταπολέμηση των στερεοτύπων αντιλήψεων για το ρόλο των δύο φύλων μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Επέκταση και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση των προγραμμάτων επιμόρφωσης και ευαισθητοποίησης εκπαιδευτικών σε θέματα ισότητας. Αξιολόγηση των εκπαιδευτικών εγχειριδίων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, από την οπτική γωνία του φύλου και των ίσων ευκαιριών. Ενίσχυση και διεύρυνση των βιβλιοθηκών με θέματα ισότητας, ιδιαίτερα στην τεχνική εκπαίδευση. 18 Βλ.: Ηλεκτρονική Διεύθυνση:www.isotita.gr/actions.html ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 23

Επαναπροσδιορισμό του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού στην κατεύθυνση της άρσης του επαγγελματικού χάσματος λόγω φύλου. Ενίσχυση των συμβουλευτικών κέντρων για θέματα επιχειρηματικότητας των μαθητριών. Δημιουργία Μητρώου Συμβούλων Ισότητας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. 4) Ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Μετά από διάλογο με τα κόμματα και τους κοινωνικούς φορείς, θα εξεταστεί η επέκταση του εργαλείου των ποσοστώσεων υπέρ των γυναικών και σε νέα πεδία αντιπροσώπευσης, τόσο στο εθνικό όσο και στο ευρωπαϊκό επίπεδο και στα όργανα λήψης αποφάσεων των οργανώσεων. 19 2.3.2 Περιφερειακές Επιτροπές Ισότητας Σε Κάθε περιφέρεια συγκροτείται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα, Περιφερειακή Επιτροπή Ισότητας, όπως προβλέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ.2,3 του Νόμου 2839/2000. Στις αρμοδιότητες των Περιφερειακών Επιτροπών Ισότητας, σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας τους, περιλαμβάνονται τα ακόλουθα θέματα: Η εισήγηση προτάσεων προς τα αρμόδια όργανα της Περιφέρειας, καθώς και στη Γενική Γραμματεία Ισότητας του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την προώθηση και κατοχύρωση της ισότητας των δύο φύλων σε όλους τους τομείς. Η διοργάνωση εκδηλώσεων, ελεύθερων συζητήσεων, συνεδρίων και επιμορφωτικών προγραμμάτων, με στόχο την ισότητα των φύλων στην Περιφέρεια και τη συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνική και οικονομική ζωή. Η καταγραφή σε περιφερειακό επίπεδο των φορέων και δομών που προωθούν θέματα ισότητας των φύλων. 19 Βλ.: Ηλεκτρονική Διεύθυνση:www.isotita.gr/actions.html ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 24

Η επικοινωνία με τους Ο.Τ.Α., τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και τους κοινωνικούς φορείς της Περιφέρειας και ο συντονισμός δράσεων που αναφέρονται σε θέματα Ισότητας των δύο φύλων. Η εισήγηση προτάσεων προς το Περιφερειακό Συμβούλιο της Περιφέρειας για την ένταξη έργων στα Προγράμματα της Περιφέρειας, των Νομαρχιών και των Δήμων με αντικείμενο την κατοχύρωση των ίσων ευκαιριών και για τα δύο φύλα. Η ενημέρωση και η πληροφόρηση των πολιτών της Περιφέρειας σε θέματα που αφορούν την ισότητα των φύλων. Η συμμετοχή σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνεργασία με το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Περιφέρειας. Η συμμετοχή σε κάθε είδους προγράμματα που διασφαλίζουν την μείωση της ανεργίας και την αύξηση της επιχειρηματικότητας των γυναικών. 20 2.3.3 Γραφεία Ισότητας Σύμφωνα με τον Νόμο 1414/84, άρχισαν να λειτουργούν Γραφεία Ισότητας στο Υπουργείο εργασίας και σε κάθε Επιθεώρηση Εργασίας σε όλη τη χώρα. Τα Γραφεία Ισότητας συνεργάζονται με τη Γενική Γραμματεία Ισότητας για την κατάρτιση ετήσιου προγράμματος δράσης για κάθε υπηρεσία. Από τον Μάρτιο του 1990 λειτουργούν Γραφεία Ισότητας σε όλα τα Υπουργεία, τους Δημόσιους Οργανισμούς και τις Δημόσιες Υπηρεσίες. Ωστόσο σήμερα τα γραφεία που υπάρχουν, εκτός από τα γραφεία Ισότητας των Υπουργείων Εργασίας και Δικαιοσύνης, υπολειτουργούν και γίνονται προσπάθειες για να επαναδραστηριοποιηθούν. Τα Γραφεία Ισότητας έχουν ως σκοπό τη διαρκή μελέτη της υπάρχουσας νομοθεσίας και νομολογίας του Κοινοτικού και εσωτερικού Δικαίου περί ισότητας, και βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία με συναρμόδιες υπηρεσίες προς ανταλλαγή πληροφοριών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του όλου θέματος της ισότητας. Συγκεκριμένες αρμοδιότητες των γραφείων ισότητας είναι : α) η ενημέρωση και η συνεργασία με τον Συνήγορο του Πολίτη, σύμφωνα με τις διατάξεις των παραγράφων 8 και 9 του άρθρου 13 του ν.3488/2006. 20 Βλ.: Ηλεκτρονική Διεύθυνση: http://lawdb.intrasoftnet.com/pls/dnom/nleg8.legartall?sid=19653&id=292395 ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 25

β) η ενημέρωση του Τμήματος Ισότητας των Φύλων της Διεύθυνσης Όρων Εργασίας του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας για θέματα του ν.3488/2006. γ) η συνεργασία με το Τμήμα Ισότητας των Φύλων της Διεύθυνσης Όρων Εργασίας του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, τον Συνήγορο του Πολίτη και τη Γενική Γραμματεία Ισότητας, για την ενημέρωση και για την εφαρμογή από τους Κοινωνικούς Επιθεωρητές Εργασίας των ρυθμίσεων του ν.3488/2006. Για το σκοπό αυτόν, τα σχετικά στατιστικά στοιχεία τηρούνται ανά φύλο. 2.3.4 Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) Το κέντρο ερευνών για θέματα ισότητας (Κ.Ε.Θ.Ι.), Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, ιδρύθηκε το 1994 σύμφωνα με το Νόμο 1835/89. Βασικός άξονας ανάπτυξης των δραστηριοτήτων του Κ.Ε.Θ.Ι. είναι η διεξαγωγή κοινωνικής έρευνας σε θέματα ισότητας των φύλων και η προώθηση των γυναικών σε όλους τους τομείς της πολιτικής, οικονομικής, και κοινωνικής ζωής μέσε στο πλαίσιο της πολιτικής που καθορίζεται από τη Γενική Γραμματεία Ισότητας. 21 Στοχεύει: Στην διεξαγωγή ερευνών και επιστημονικών μελετών για θέματα ισότητας των φύλων. Στην τεκμηρίωση και παροχή πληροφόρησης για ζητήματα ισότητας των φύλων στην απασχόληση, επιχειρηματικότητα και κοινωνική ένταξη. Στην υποστήριξη γυναικών για την προώθηση στην αγορά εργασίας. Στην ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση και επιμόρφωση ατόμων, φορέων, ομάδων και οργανισμών σε θέματα σχετικά με την ισότητα των φύλων. Στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την προώθηση της ισότητας των φύλων, σε ιδιαίτερες συνθήκες πολυπολιτισμικότητας. Στο σχεδιασμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση προγραμμάτων που προωθούν τους στόχους για την ισότητα των φύλων. 21 Βλ.:Ενημερωτικό φυλλάδιο του ΚΕΘΙ: «Γνωρίστε το έργο μας για την ισότητα των φύλων,έρευνα- Τεκμηρίωση-Υποστήριξη-Δράση, σελ.1-2. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 26

Στην ενημέρωση σε θέματα ισότητας των φύλων με την έκδοση και δημοσίευση μελετών, ερευνών και άλλου ενημερωτικού υλικού, καθώς και με παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού. Στη δημιουργία και λειτουργία πιλοτικών θεσμών που υποστηρίζουν και προωθούν την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών. 2.3.5 Διυπουργική Επιτροπή για την Ισότητα των Φύλων Με απόφαση του Πρωθυπουργού (316/2000) συστάθηκε το 2000 η Διυπουργική Επιτροπή για την Ισότητα των Φύλων 22. Έργο της επιτροπής είναι: Η λήψη των αποφάσεων για την προώθηση της εθνικής πολιτικής για την ισότητα των φύλων στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Διεθνών Οργανισμών, με στόχο να ενταχθεί η διάσταση του φύλου σε όλες τις πολιτικές. Ο συντονισμός των υπουργείων και φορέων του δημόσιου τομέα κατά την επεξεργασία πολιτικών και δράσεων για τις γυναίκες σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η υποστήριξη των Υπουργείων και των φορέων του δημόσιου τομέα στον σχεδιασμό νομοθετικών πρωτοβουλιών και την υλοποίηση μέτρων που αφορούν ειδικά τις γυναίκες. 2.3.6 Μόνιμη Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ισότητας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Στο πλαίσιο των εργασιών της Ελληνικής Βουλής λειτουργεί από το 2002 Μόνιμη Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ισότητας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Αντικείμενο της Επιτροπής είναι η μελέτη, έρευνα και εισήγηση προτάσεων με σκοπό την προώθηση στην εκπαίδευση, στην οικογένεια και στους άλλους κοινωνικούς θεσμούς, καθώς και την κατοχύρωση και εφαρμογή από τη Διοίκηση, της αρχής της ισότητας των φύλων, ιδίως σε θέματα απασχόλησης και του σεβασμού και της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, κατ εφαρμογή των άρθρων 4 παρ.2 και 116 παρ.2 του Συντάγματος. 22 Βλ.: Γενική Γραμματεία Ισότητας, «6 η Εθνική Έκθεση της Ελλάδας(2001-2004)»Αθήνα, Ιούνιος 2005,σελ.41. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 27

2.3.7 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις Για την προώθηση των θεμάτων της Ισότητας μεριμνούν και οι γυναικείες μη κυβερνητικές οργανώσεις, ο αριθμός των οποίων σήμερα ανέρχεται περίπου στις εβδομήντα. Οι μεγαλύτερες από τις οργανώσεις αυτές έχουν παραρτήματα σε πολλές περιφέρειες της χώρας και αντιμετωπίζουν τα ιδιαίτερα προβλήματα των γυναικών της περιοχής τους. Παρεμβαίνουν αποφασιστικά, με διοργανώσεις σεμιναρίων, εκδηλώσεων, συνεδρίων και πλούσια εκδοτική παρουσία προκειμένου να εξυψώσουν τη γυναίκα σαν μέλος της οικογένειας, της κοινωνίας και της πολιτείας. Οι οργανώσεις αυτές συνέβαλαν και συμβάλλουν ενεργά στην αφύπνιση των γυναικών 23. 2.4 ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Η ισότιμη συμμετοχή των δυο φύλων, και πολύ περισσότερο των γυναικών, στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή, αποτελεί άμεσο στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το λόγο αυτό εφαρμόστηκαν και εφαρμόζονται τα τέσσερα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 24 - Το πρώτο Κοινοτικό Πρόγραμμα για την προώθηση των Ίσων Ευκαιριών για τις Γυναικείες (1982-1985) αποτέλεσε αναγνώριση του γεγονότος, ότι ενώ τα νομικά μέτρα είναι σημαντικά, υπάρχει ανάγκη για πρόσθετα και συμπληρωτικά μέτρα με τη μορφή θετικών δράσεων σε διάφορους τομείς. - Το δεύτερο Μεσοπρόθεσμο Κοινοτικό Πρόγραμμα (1986-1990) για τις Γυναίκες συνέχισε να αναπτύσσει την εφαρμογή των οδηγιών. Διεύρυνε το πεδίο των ίσων ευκαιριών σε νέες σφαίρες θετικής δράσης στην κατάρτιση, τη νέα τεχνολογία, το συνδυασμό επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής για τις γυναίκες και την τοπική ανάπτυξη. 23 Βλ.: Γενική Γραμματεία Ισότητας, «6 η Εθνική Έκθεση της Ελλάδας(2001-2004)»Αθήνα, Ιούνιος 2005,σελ.44. 24 Βλ.: Ίσες ευκαιρίες για γυναίκες και άνδρες, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Ετήσια Έκθεση 96, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση V,V/D/S, σελ.18. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 28

- Το τρίτο Μεσοπρόθεσμο Κοινοτικό Πρόγραμμα για τις ίσες ευκαιρίες (1991-1995) εισήγαγε ένα νέο στάδιο στις πολιτικές που αφορούν τις ίσες ευκαιρίες, προτείνοντας μια πιο ολοκληρωμένη στρατηγική για δράση, με στόχο την καταπολέμηση της ανεργίας. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος διατυπώθηκαν οι αρχές για ισόρροπη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στη δημόσια, οικονομική και κοινωνική ζωή. - Το τέταρτο Μεσοπρόθεσμο Κοινοτικό Πρόγραμμα (1996-2000), στόχευε στην αξιοποίηση των επιτευγμάτων των τριών προηγούμενων προγραμμάτων δράσης, τα οποία είχαν συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της θέσης των γυναικών στην κοινωνία και στην προώθηση της συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα σε θέματα ίσων ευκαιριών. Οι πολιτικοί στόχοι του προγράμματος είναι οι ακόλουθοι: Προώθηση της ενσωμάτωσης της διάστασης της ισότητας των δυο φύλων σε όλες τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κινητοποίηση των σημαντικότερων παραγόντων της κοινωνικής και οικονομικής ζωής για την προάσπιση της πολιτικής ίσων ευκαιριών. Προώθηση των ίσων ευκαιριών σε μια μεταβαλλόμενη οικονομία, με ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και σε θέματα σχετικά μα την αγορά εργασίας. Συνδυασμός επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής για άνδρες και γυναίκες. Ενθάρρυνση της ισόρροπης εκπροσώπησης των δυο φύλων στην διαδικασία λήψης αποφάσεων. Δημιουργία των καλύτερων δυνατών συνθηκών για την άσκηση των ίσων δικαιωμάτων. 25 25 Βλ.: «Απασχόληση και κοινωνικές υποθέσεις», Ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση «Απασχόληση, Εργασιακές σχέσεις και κοινωνικές υποθέσεις», Μονάδα V/D 51999,σελ.9. ΑΡΑΒΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ 29