ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΑΡΧΑΝΕΣ 2009

Τίτλος: ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Επιµέλεια Έκδοσης ΠΑΠΑΦΡΑΓΚΑΚΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ Αν/της Υπεύθυνος του ΚΠΕ Αρχανών ΑΛΑΤΣΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μέλος Π.Ο. του ΚΠΕ Αρχανών Copyright 2009 ΚΠΕ ΑΡΧΑΝΩΝ ISBN: Εκδότης: Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρχανών /νση: Παλαιό Κτίριο ίας 70 100 Άνω Αρχάνες Ηράκλειο Kρήτης Τηλ.: 2810 752970-752971 Fαx: 2810 752971 E-mail: mail@kpe-archan.ira.sch.gr Ιστοσελίδα: http://www.kpearchanon.gr Eκτύπωση: Γραφικές Tέχνες M.& M. Πατεράκης O.E. «Το παρόν υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Πράξης «Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στις 8 περιφέρειες σύγκλισης» του Επιχειρησιακού Προγράµµατος Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση του ΕΣΠΑ 2007-2013 µε τη συγχρηµατοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταµείου και εθνικών πόρων».

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΝΙΚΑ 1.1 Τι είναι το κλίµα... 5 1.2 Ο ήλιος και η Γη... 5 1.3 Η ενεργειακή ισορροπία... 7 1.4 Το φαινόµενο του θερµοκηπίου... 7 1.5 ιοξείδιο του άνθρακα... 9 1.6 Υδρατµοί και σύννεφα... 9 1.7 Μεθάνιο... 10 1.8 Ο κύκλος άνθρακα... 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ 2.1 Παλαιοκλιµατικά εδοµένα... 12 2.1.1 Η καταγραφή των θερµοµέτρων επιφανείας...12 2.2 Είναι δικό µας λάθος η παγκόσµια θέρµανση;...15 2.3 υνητικές αιτίες της κλιµατικής αλλαγής...15 2.4 Συµπεράσµατα... 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ 3.1 Κλιµατικά µοντέλα... 25 3.2 Περιορισµοί στα κλιµατικά µοντέλα... 31 3.3 Επαλήθευση των αποτελεσµάτων των κλιµατικών µοντέλων... 32 3.4 Πως πρέπει να αντιδράσει η παγκόσµια κοινότητα στη κλιµατική αλλαγή... 33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥΣ 4.1 Γενικά... 37 4.2 Άµεσες επιδράσεις από την κλιµατική αλλαγή... 39 4.3 Έµµεσες επιδράσεις από αλλαγές στο περιβάλλον... 41 4.4 Έµµεσες επιδράσεις από την κλιµατική αλλαγή σε κοινωνικό, οικονοµικό και πολιτιστικό επίπεδο... 45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΕΣ ΧΩΡΕΣ 5.1 Γενικά... 47 5.2 Ελλάδα... 47 5.3 Κύπρος... 48 5.4 Μάλτα... 49 5.5 Τουρκία... 49 5.6 Ιταλία... 50 5.7 Γαλλία... 51 5.8 Κροατία... 52 5.9 Ισπανία... 53 5.10 Τυνησία Μαρόκο... 54 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΚΟΝΩΝ... 55 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΣΕΛΙ ΕΣ... 56 3

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 5

6 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 7

8 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 9

10 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 11

12 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 13

14 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 15

16 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 17

18 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 19

20 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 21

22 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 23

24 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 25

26 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 27

28 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 29

30 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 31

32 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 33

34 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 35

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 37

38 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 39

40 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 41

42 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 43

44 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 45

46 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 47

48 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 49

50 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 51

52 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 53

54 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ syriza-vyrona.pblogs.gr/files/f/231804-earth_... cultzine.files.wordpress.com/2009/03/global-w.. www.energysustained.com/.../pic6a.jpg www.grida.no/.../ipcc_tar/wg1/images/fig1-1.gif www.cmmap.org/.../modeling/climatesystem2.jpg www.grossmont.edu/.../climate%20models.gif Wikimedia www.physics4u.gr/.../earththermalbalance1.jpg www.enchantedlearning.com www.atmo.arizona.edu/.../sec5/robust.html www.iser.uaa.alaska.edu/iser/.../colt_ipact_notes_jan2004.doc www.helpsavetheclimate.com/ www.drroyspencer.com/.../carbon-dioxide-growth-rate-at-mauna-loa/ World Tourism Organization, United Nations Environment Programme, Climate Change and Tourism Responting to Global Challenges, UNWTO, UNEP, Madrid, Spain, 2008. WWF (2003), Development in the Drought: The Incompatibility of the Ebro Water Transfer with Sustainable Development in the Southeast Region of Spain, (Οnline), available: http://assets.panda.org/downloads/developmentinthedrought_5104.pdf (26/12/2008). Λούκης Α. Αθανασίου, Τουριστική Ανάπτυξη και Περιβαλλοντική Προστασία, Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ), Αθήνα, 2007. BBC Greek, Χάος από τις πληµµύρες στην Πράγα, Τετάρτη 14 Αυγούστου 2002, (Οnline), available: http://www.bbc.co.uk/greek/news/020813_floodsprague.shtml (28/12/2008). UNESCO WHC, Case Studies on Climate Change and World Heritage, France, 2007. Philipp Ehmer, Eric Heymann, Climate change and tourism: Where will the journey lead?, Deutsche Bank Research, Frankfurt am Main, 11th Aprill, 2008. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΚΟΝΩΝ http://planetearth.pblogs.gr/pages/3.html http://www.guardian.co.uk/environment/gallery/2009/jun/01/satellite-eye-may?picture=348210513 http://www.haus-neumayer.com/images/golf.jpg http://www.in.gr/news/article.asp?lngentityid=399411 http://notexactlyrocketscience.files.wordpress.com/2006/10/nwhi_-_french_frigate_shoals_reef_-_many_fish.jpg http://3.bp.blogspot.com/_ncfw9zr_qas/shxh 31ZpI/AAAAAAAABXc/1Cp81iS3_JE/s400/assets_LARGE_t_420_13 60864_type11486.jpg http://www.gnto.gr/entry.php?entryid=56&langid=1&pageid=13&tablepageid=50 http://www.gnto.gr/entry.php?entryid=105&pageid=13&pagecode=07.02&tablepageid=50&pageno=5&direction=asc &orderby=&langid=1&_hoto_lbum_ategorieid06=&pages=4 http://www.twip.org/image-europe-malta-valletta-church-of-our-lady-domed-church-of-our-lady-el-10033-3527.html http://www.twip.org/image-europe-malta-valletta-docks-cruiseship-el-10034-3529.html http://www.twip.org/image-middle-east-turkey-istanbul-view-istanbul-mosque-el-6457-15125.html http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/izmir_200708.jpg/400px-izmir_200708.jpg http://www.firmatiegriffati.it/img/in_italy.jpg http://www.easypedia.gr/el/images/shared/2/2f/trevi_fountain,_rome,_italy_-_may_2007.jpg http://www.travelstories.gr/photo/showphoto.php?photo=6147 http://www.enit.it/navgraficacomuni.asp?lang=uk&id=563 http://www.france-travel-photos.com/admin/photos/2663.jpg http://media2.feed.gr/filesystem/images/20071129/engine/assets_large_t_420_144914_type11495.jpg http://dpgr.gr/photo_critiques/images/knick_mer_de_glace.jpg http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_taxworld_1_19/05/2008_233223 http://www.twip.org/photos-of-the-world-europe-croatia-plitvice-lakes-national-park-el-6846-1.html http://www.twip.org/image-europe-spain-seville-seville-cathedral-rooftops-el-6505-1875.html http://www.windmillstravel.com/gr/package.php?id=55&rel=outgoing http://www.twip.org/image-europe-spain-madrid-plaza-mayor-philip-iii-statue-el-5859-860.html http://www.twip.org/image-africa-tunisia-monastir-view-ribat-el-14993-12480.html http://wiki.laptop.org/images/b/ba/morocco_1280_vwrru93rz.jpg 55

ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΝΑΦΟΡΕΣ & ΙΣΤΟΣΕΛΙ ΕΣ Dessler, A.E. and Parson, E.A. (2006) The science and politics of global climate change: a guide to the debate. Cambridge University Press. (ISBN: 13 978-0-521-53941-8) Earthobservatory (NASA), Vanishing Ice - US National Snow and Ice data Center IPCC, 2001 - IPCC summary for policymakers IPCC, 2007 - the first part of the fourth IPCC report. The remaining parts will be published later. Download the summary here - warning, it's a 2.2Mb pdf file. Climate change (wikipedia) - for more detail and links Glacier retreat (wikipedia) - a detailed examination of glacier retreat since 1850 Smith, T.M. and Reynolds, R.W. (2005) A global merged land and sea surface temperature reconstruction based on historical observations (1880-1997). J. Climate, vol 18, 2021-2036. (cited in Climate change, wikipedia) Foukal, P., Fröhlich, C., Spruit, H., and Wigley, T. M. L. (2006) Variations in solar luminosity and their effect on the Earth's climate. Nature vol443, 161-166. (Abstract here) Global Atmosphere Watch - part of the World Meteorological Organization (WMO). Monitors climate, and greenhouse gases etc IPCC (2001a) - section 3.4.2, Consequences of Land-use Change Meehl, G.A., Washington, W.M., Ammann, C.A., Arblaster, J.M., Wigley, T.M.L. and Tebaldi, C (2004). Combinations of Natural and Anthropogenic Forcings in Twentieth-Century Climate. Journal of Climate vol17: 3721-3727. (cited here) Terradaily 2006 - "Changes In Solar Brightness Too Weak To Explain Global Warming." U.S. National Academy of Sciences and their climate change report (2001) Attribution of recent climate change (wikipedia) - attribution of recent climate change (largely to humanity) Carbon dioxide 400kyr (wikipedia) - sources for figure 2 Milankovitch cycles (wikipedia) - much more detail on the Earth's orbital variations, and the correlation between these and long term climatic changes such as ice ages. 56 Το εγχειρίδιο διατίθεται δωρεάν σε εκπαιδευτικές µονάδες και σχολεία που επισκέπτονται το ΚΠΕ Αρχανών και επιτρέπεται η µε οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγή του για εκπαιδευτικούς σκοπούς, µε αναφορά στην πηγή προέλευσης.