Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τεύχος 20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009 Η Πίττα του σωματείου Στις 15 Ιανουαρίου το Διοικητικό και Καλλιτεχνικό συμβούλιο, μετά την κοινή συνεδρίαση πού είχαν, έκοψαν την πίττα για το καλό του 2009. Το φλουρί έπεσε στο κομμάτι του Σωματείου. Και σε άλλα με υγεία! Σάββας Γκιτζάρης ΑΦΙΕΡΩΜΑ Σελίδα 2 Από το Κορινθιακό Θέατρο "Β.Ρώτας" Παλια ημοσιευματα Ενας κύκλος - αφιέρωμα σε ημοσιευματα από το βάθος του χρόνου Καθε μηνα στις τελευταιες σελί ες 7-8 Ο Τακης Βαμβακίδης στην Επυτροπή Κρίσεως Καραγκιοζοπαίκτη Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ 1. ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ: ΓΛΩΣΣΑ Γ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ 2. ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΝΤΟΛΙΑΝΗ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Σελίδες: 4, 5 και 6 Σε αυτο το τευχος Απο την εφημεριδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 13 Οκτωβρίου 1963 ΤΡΙΤΗ 3 Μάρτη Επιτροπή κρίσεως καραγκιοζοπαίκτη και... γλεντάκι Αιτήσεις με επιστολή προς το Δ.Σ. του Σωματείου και με e-mail μέχρι τις 20 Φεβρουαρίου Απαραίτητη προϋπόθεση οι ενδιαφερόμενοι να είναι μέλη του Σωματείου, και να έχουν πληρώσει τις συνδρομές τους μέχρι και τον Φλεβάρη 2009. Με απόφαση Δ.Σ. (με βάση και το νέο καταστατικό) η επιτροπή Κρίσεως Καραγκιοζοπαίκτη αποτελείται από 6 έγκριτους καραγκιοζοπαίκτες και ένα διακεκριμένο ηθοποιό ΤΑΚΤΙΚΑ ΜΕΛΗ: 1) Θανάσης Σπυρόπουλος, 2) Μίμης Αθανασίου (Μάνος), 3) Φώτης Πλέσσας 4) Γιάννης Νταγιάκος. 5) Τάκης Βαμβακίδης ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΛΗ: 1) Πάνος Καπετανίδης 2) Κώστας Μακρής Η επιτροπή θα εξετάσει, με βάση το καταστατικό, την καλλιτεχνική δεξιοτεχνία, την άρθρωση, ορθοφωνία και μιμητική ικανότητα του υποψήφιου Καραγκιοζοπαίκτη. Με βάση τις απαιτήσεις της επιτροπής της 20-2-2007: Για να βγάλει ασφαλές συμπέρασμα η επιτροπή, είχε ζητήσει από τον εξεταζόμενο: α) Ένα διάλογο του Καραγκιόζη με μια γυναίκα. β) Στιγμιότυπα διαλόγου με τύπους και γ) ένα διάλογο κλέφτη και μια μονομαχία. Ανώτερη διάρκεια εξέτασης του υποψήφιου 15 λεπτά. Οι ενδιαφερόμενοι, θα παίξουν με τις φιγούρες τους ενώ θα μπορούν να επιδείξουν τα σκηνικά που χρησιμοποιούν, φωτογραφίες της σκηνής τους, και ότι άλλο θεωρούν ότι θα βοηθήσει την επιτροπή να σχηματίσει την καλύτερη εικόνα γι αυτούς. Η σχετική έγκριση ή απόρριψη αποφασίζεται με σχετική πλειοψηφία, ενώ θα τηρηθούν πρακτικά. (* Πιθανόν η ΝΕΑ σύνθεση της επιτροπής να έχει διαφορετική άποψη.) Είδη έχουν δηλώσει ενδιαφέρον επτά μέλη μας. Μετά τις εξετάσεις θα ακολουθήσει γλέντι τρικούβερτο ΡΕΦΕΝΕ με κοψίδια κοκορέτσια σπληνάντερα και άλλα νηστίσιμα, και φυσικά κρασί. Θα τραγουδήσουμε συνοδεία λαϊκής ορχήστρας, με παραδοσιακά έντεχνα και ρεμπέτικα τραγούδια, θα χορέψουμε, θα ακούσουμε φωνές καραγκιοζοπαικτών που δεν υπάρχουν πια από το αρχείο του Θανάση Σπυρόπουλου, και φυσικά θα παίξουμε Καραγκιόζη κάνοντας πειράγματα μεταξύ μας. Άρχισε να... ανοίγει το Σωματείο Εφαρμόζοντας την απόφαση της πρόσφατης Γ.Σ. για άνοιγμα των γραφείων την πρώτη Τρίτη κάθε μήνα, το γραφείο «άνοιξε» για τα μέλη (και όχι μόνο), την Τρίτη 3 Φεβρουαρίου. Στα 10 άτομα που πέρασαν στο πρώτο άνοιγμα, η συντριπτική πλειοψηφία νέοι, έβαλαν όλοι ένα χεράκι για την βελτίωση της κατάστασης των γραφείων, απαλλάσσοντας το από περιττά και άχρηστα αντικείμενα, τακτοποίησαν την βιβλιοθήκη και το αρχείο του Σωματείου.
Από το Κορινθιακό Θέατρο «Βασίλης Ρώτας» πήραμε το παρακάτω e-mail: Γειά χαρά από το Κ.Θ.Β.Ρ.! Σε πρόσφατη ανάρτηση στο blog του θεάτρου μας, γράφουμε για το Σάββα Γκιτζάρη και τις φιγούρες του. Σκεφτήκαμε ότι μπορεί να σας ενδιαφέρει ως σωματείο. Το κείμενο και τις φώτο μπορείτε ελεύθερα να τις δημοσιεύσετε στην εφημερίδα σας εφόσον το επιθυμείτε. Σε ότι αφορά τις φιγούρες σκεφτόμαστε ότι χρειάζονται συντήρηση και αναρωτιόμαστε αν θα μπορούσατε ως σωματείο να προωθήσετε την διαδικασία. Η πρώτη μας επίσκεψη στο Βραχάτι έγινε τον περασμένο Αύγουστο παρέα με το Μιχάλη τον Ιερωνυμίδη, όπου συζητήσαμε επίσης το γεγονός ότι η χήρα του Σάββα δεν παίρνει κάποια σύνταξη. Τέλος να σας πούμε ότι παρακολουθούμε τακτικά την εφημερίδα σας και σας στέλνουμε τους θερμούς χαιρετισμούς μας! Κορινθιακό Θέατρο "Β.Ρώτας" Για την συντήρηση των φιγουρών του αείμνηστου Σάββα να πούμε ότι αντιμετωπίζουμε ως Σωματείο το ίδιο πρόβλημα, αφού και εμείς διαθέτουμε ένα μεγάλο αριθμό φιγουρών στο αρχείο μας, μερικές από τις οποίες είναι πάνω από 100 χρονών, και έχουν την ίδια ανάγκη, αλλά το αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού κωφεύει. Φαίνεται είναι της μοίρας των Ελλήνων να γίνεται ότι γίνεται μόνο από το μεράκι, και την ατομική μας πρωτοβουλία και στράτευση. Παραθέτουμε το υλικό από το ΑΦΙΕΡΩΜΑ στον Σάββα Γκιτζάρη, το οποίο ευγενικά μας παραχωρεί το Κορινθιακό Θέατρο Β. Ρώτας το οποίο και ευχαριστούμε.http://www.korinthiakotheatro.blogspot.com/ Ο καραγκιοζοπαίχτης Σάββας Γκιτζάρης μετά από παράσταση που έδωσε σε μία από τις Βαλκανιάδες Θεάτρου στην Κόρινθο, λίγο πριν το θανατό του (δεκαετία 80). Η παράσταση δόθηκε για τους θιάσους που έλαβαν μέρος στη Βαλκανιάδα. Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77 Τεύχος 20 Φλεβάρης 2009 ΕΚΔΟΤΗΣ Πάνος Β. Καπετανίδης 210 46 16 664 e-mail: panoskap@mycosmos.gr www.karagkiozis.com Αν με ρωτήσεις φίλε θεατή που εκτίθονται οι φιγούρες του καραγκιοζοπαίχτη Σάββα Γκιτζάρη, θα σου πω στο παλιό δημαρχείο του Βραχατίου, στην άκρη ενός δωματίου δημοτικής υπηρεσίας, πίσω από τα γραφεία των υπαλλήλων, σαν σε τιμωρία, δίπλα σε χαρτόκουτα και αριθμούς πρωτοκόλλων, φάτσα απέναντι από οθόνες υπολογιστών, φιγούρες του θεάτρου σκιών μπερδερμένες με τα πορτοκαλί σωσίβια των ναυαγοσωστών. Αν με ρωτήσεις πως έφτασαν εκεί θα σου πω ότι τις αγόρασε η κοινότητα του Βραχατίου από τη χήρα, λίγο μετά το θάνατο του Σάββα και αυτό με τη μεσολάβηση του Κ.Θ.Β.Ρ. Αν με ρωτήσεις σε τι κα- Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ τάσταση βρίσκονται θα σου πω ότι καταστρέφονται μέρα με τη μέρα, δυό από αυτές δεν είναι καν κρεμασμένες, στέκουν πεσμένες στο κάτω μέρος της μιας βιτρίνας, παραμορφώνονται από τη ζέστη το καλοκαίρι και κρυώνουν το χειμώνα, ενώ οι υπόλοιπες ξεθωριάζουν, γερνάνε και μελαγχολούν σαν άποροι γέροι ηθοποιοί που δεν έχουν αφήσει χρήματα για την κηδεία τους.
Αν με ρωτήσεις πως πέθανε ο Σάββας θα σου πω ότι άφησε το μπερντέ αυτού του κόσμου σε κάποιο χιονισμένο χωριό της ορεινής Κορινθίας, όταν τον καλοδέχτηκε τελικά κάποιος καφετζής μετά από αλλεπάληλες αρνητικές απαντήσεις την ίδια μέρα, από άλλους καφετζήδες ορεινών χωριών, που προτίμησαν να προβάλλουν στο καφενείο τους βιντεοταινίες αντί να καλωσορίσουν το Σάββα και το χάρτονένιο θίασό του. Αν με ρωτήσεις για τη γριά γυναίκα του, θα σου πω ότι ζει στο Βραχάτι, σε νοικιασμένο σπίτι, λίγα μέτρα από τις φιγούρες του άντρα της, δίχως τη σύνταξη γυναίκας καραγκιοζοπαίχτη. Αν με ρωτήσεις πόσο συχνά επισκέπτονται τα παιδιά των σχολείων αυτά τα έργα τέχνης, δεν ξέρω τι να σου απαντήσω. Αν με ρωτήσεις γιατί δεν μεταφέρθηκαν οι φιγούρες ως έκθεση στο νέο Δημαρχειο Βόχας, δεν ξέρω τι να σου απαντήσω. Αν με ρωτήσεις γιατί μοιάζει ο θάνατος αυτών των χαρτονόμουτρων με το θάνατο του μαστορά τους, πάλι δεν ξέρω να σου απαντήσω. Αν σε ρωτήσω, για τις σκιές τις σκαλιστές που βγαίνουν τις νύχτες και σουλατσάρουν σε μάντρες, αλάνες και καφενεία, μιλώντας με φωνές αλλόκοτες, που γελάνε ή κλαίνε, τραγουδούν και χορεύον, πεθαίνουν για την αγάπη, μήπως ξέρεις να μου απαντήσεις ΥΓ. Αποσπάσματα από χαρακτηριστικά έργα του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών παίζει ο Σάββας Γκιτζάρης στη ταινία της Λένας Βουδούρη "Ο Καραγκιόζης" (1975). Στην ίδια ταινία μιλούν για την τέχνη τους οι καραγκιοζοπαίχτες Μάνθος Αθηναίος, Μίμης Μάνος, (Σωτήρης Σπαθάρης, Ευγένιος Σπαθάρης). Πληρώστε τις συνδρομές σας στην Eurobank στο λογαριασμό του Σωματείου 0026.0062.17.0200632294 Μετά τις 3 Μάρτη, το Δ.Σ. (βάσει καταστατικού) θα διαγράψει όσους έχουν οφειλές πάνω από 2 χρόνια!!!
Το βιβλίο της Γλώσσας για την Γ Δημοτικού αξιοποιεί το Θέατρο Σκιών στο 3ο τεύχος και στην ενότητα που είναι αφιερωμένη στο ψωμί, με ένα απόσπασμα από το κλασικό έργο «Ο Καραγκιόζης Φούρναρης». Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι και στα παλιότερα βιβλία της Γλώσσας (και ειδικότερα στο δεύτερο τεύχος του παλιού βιβλίου της Ε Τάξης), είχε αξιοποιηθεί ένα ανέκδοτο του Καραγκιόζη με θέμα το ψωμί και την πείνα σε ένα σχετικό λαογραφικό κείμενο του Δημήτρη Λουκάτου. Στο καινούριο βιβλίο της Γλώσσας, οι συγγραφείς καταγράφουν το απόσπασμα από την κωμωδία «Ο Καραγκιόζης Φούρναρης», έτσι όπως το απομαγνητοφώνησαν από τον ομότιτλο δίσκο της Columbia και την ομώνυμη παράσταση του καραγκιοζοπαίχτη Ευγένιου Σπαθάρη. Επίσης, παρατίθεται το εξώφυλλο του δίσκου, όπως ακριβώς πρωτοκυκλοφόρησε στο εμπόριο κατά τη δεκαετία του 1960. Στο συγκεκριμένο εξώφυλλο, ο φούρναρης Καραγκιόζης ψήνει τη χήνα του Μπέη, ενώ μπροστά από το σαράι τον παρακολουθεί ο Πασάς. Οι μελανόμορφες φιγούρες και τα σκηνικά αυτού του εξώφυλλου είναι και πάλι του Ευγένιου Σπαθάρη. Το κείμενο ξεκινάει από την αρχή της παράστασης με το χορό του Καραγκιόζη και των παιδιών του. Ο ξυπόλυτος ήρωας παρουσιάζει το έργο στο κοινό του και ζητάει μάταια από τον Κολλητήρη τη σκούφια και την ποδιά του φούρναρη. Ωστόσο, η Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ: ΓΛΩΣΣΑ Γ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη- Εκπαιδευτικού σκούφια έχει γίνει «κοτοφωλιά» για να γεννά η κότα, ενώ για ποδιά χρησιμοποιούν το νυχτικό της γιαγιάς. Σύντομα, έρχεται ο Χατζηαβάτης που φωνάζει τον Καραγκιόζη να βγει έξω. Ο Καραγκιόζης αρχίζει και πάλι τις πλάκες του, ισχυριζόμενος ότι παίζει ποδόσφαιρο με τους ποντικούς στο ταβάνι. Όταν ο Χατζηαβάτης απορεί με την παράγκα του φίλου του, (που δεν έχει πόρτες, παραθύρια και κεραμίδια), παίρνει την απάντηση ότι το σπίτι έχει ευάερο κλίμα και πως όταν βρέχει, βγαίνουν όλοι έξω για να μη βραχούνε. Τα συγκεκριμένα αστεία, μέχρι στιγμής, θυμίζουν τη μορφή των αστείων που είχαμε συναντήσει και στις προηγούμενες τάξεις. Πρόκειται για παράλογα αστεία περιεχομένου, δηλαδή για αστεία που αφορούν όχι τόσο τον τρόπο της λεκτικής έκφρασης και διατύπωσης, αλλά κυρίως τη σκέψη που κάνει ο ήρωας (παραδείγματος χάριν το ποδόσφαιρο με τους ποντικούς στο ταβάνι ή το ότι βγαίνουν όλοι έξω από την παράγκα για να μη βρέχονται). Η κατανόηση αυτών των αστείων απαιτεί την προσοχή και την ιδιαίτερη πνευματική αφύπνιση των παιδιών. Ακολουθεί κατόπιν ένα πολύ πιο εύληπτο λεκτικό αστείο σκόπιμης αλλαγής της λέξης του Χατζηαβάτη από τον Καραγκιόζη. Πιο συγκεκριμένα, ο πρώτος εύχεται «Καλές δουλειές» και ο Καραγκιόζης απαντάει «Καλές ξυλιές», δίνοντας μάλιστα στο φίλο του καρπαζιές («Και πάρε την πρώτη φουρνοξυλιά»)! Στο σημείο αυτό όμως, αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι δυνατό να αποτυπωθούν επιτυχώς στο γραπτό λόγο τα καθαρά ακουστικά αστεία που προκαλούνται από το ξύλο μεταξύ των ηρώων. Με τη λογική αυτή, τα συγκεκριμένα αστεία περνάνε απαρατήρητα από τους μαθητές και τις μαθήτριες κατά την ανάγνωση, εκτός και αν μπορέσουν να αποδοθούν με θεατρικότητα και με τη χρήση κάποιων εφέ (π.χ. με τον ήχο σφαλιάρας). Ο Καραγκιόζης ετοιμάζεται κατόπιν να ψήσει τα φαγητά των βασικών ηρώων του μπερντέ: το ψάρι του Μορφονιού, τις κολοκυθοπατάτες του Νιόνιου, «που τις έλεγε κομιντόρα» (ζακυνθινή λέξη με αστεία προφορά), τις ντομάτες του Σταύρακα και το αρνί του τσέλιγκα Μπαρμπαγιώργου. Ο Καραγκιόζης φανερώνει αμέσως τις προθέσεις του (με ένα δύσκολο αστείο περιεχομένου) ότι θα φάει πρώτα το αρνί, μολονότι δεν είναι δικό του, και με την ίδια λογική θα φάει κατόπιν και τα υπόλοιπα φαγητά. Το απόσπασμα κλείνει με τον ερχομό του Μπέη, ο οποίος φέρνει στο φούρναρη μια χήνα. Η στιχομυθία του Καραγκιόζη με τον Μπέη διανθίζεται με μερικά νέα αστεία σκόπιμης αλλαγής και παραφθοράς των λέξεων: Ο Μπέης λέει «Αγάδες» και ο Καραγκιόζης ακούει «αυγουλάδες», ο Μπέης φωνάζει
«Αντίο» και ο Καραγκιόζης απαντάει ότι θα τα φάει όλα τα ψητά κι όχι τα «δύο», ενώ τέλος ο φούρναρης διαλαλεί ότι όποιος «ψήσει» δεν θα «ξεψήσει». Στο σημείο αυτό όμως, το κείμενο τελειώνει, πριν καλά καλά αρχίσει. Τα παιδιά καλούνται να γράψουν τη συνέχεια του έργου και να κόψουν οκτώ ασπρόμαυρες φιγούρες και δύο σκηνικά του καραγκιοζοπαίχτη Ευγένιου Σπαθάρη από τις τελευταίες σελίδες του Τετραδίου Εργασιών, συμπληρώνοντας και μια άσκηση με επιφωνήματα (σε ένα διάλογο των συγγραφέων ανάμεσα στον Καραγκιόζη και τη γυναίκα του, την Αγλαΐα, για το πώς φτιάχνονται οι τηγανίτες με μέλι). Σε γενικές γραμμές, το απόσπασμα του «Φούρναρη» παρουσιάζει και πάλι αποκλειστικά την αστεία διάσταση του Καραγκιόζη, όπως και τα βιβλία των προηγούμενων τάξεων, χωρίς να αναφέρεται καθόλου στην επαναστατικότητα του ξυπόλυτου ήρωα. Η επαναστατικότητα αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στο τέλος του «Φούρναρη» μέσα από την αντίθεση του Καραγκιόζη με την εξουσία του Πασά, αλλά για μία ακόμη φορά δεν αξιοποιείται καθόλου από τους συγγραφείς των σχολικών βιβλίων. ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Αγραφιώτης Θωμάς, «Ο Καραγκιόζης στα εγχειρίδια Η Γλώσσα μου του Δημοτικού Σχολείου», ΜΑΚΕΔΝΟΝ, τεύχ. 15 (2006), σ. 67-77. Ιντζίδης Ευάγγ.- Παπαδόπουλος Αθ.- Σιούτης Αρ.- Τικτοπούλου Αικ., Γλώσσα Γ Δημοτικού, τρίτο τεύχος, εκδ. Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 2008, σ. 44-46. Ιντζίδης Ευάγγ.- Παπαδόπουλος Αθ.- Σιούτης Αρ.- Τικτοπούλου Αικ., Γλώσσα Γ Δημοτικού- Τετράδιο εργασιών, δεύτερο τεύχος, εκδ. Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 2008, σ. 56-58, 68-69. ΠΟΙΟΣ ΘΕΛΕΙ ΣΟΥΣΤΕΣ; 'Ολα τα μεταλλικά μέρη της σούστας είναι κατασκευασμένα από ανοξείδωτο μέταλλο. Όλα τα μέρη είναι πανομοιότυπα, γιατί είναι κομμένα με λέιζερ, οι ενώσεις έχουν γίνει με ARCON. Το μήκος είναι περίπου 52 εκατοστά και ανάλογα με τις προτιμήσεις υπάρχει η δυνατότητα να αυξομειωθούν. Η βέργα μπορεί να έχει διάμετρο 0.4 ή 0.5 ή 0.6 χιλιοστά, που εξυπηρετεί (ανάλογα με το πάχος της βέργας), πλαστικές χαρτονένιες δερμάτινες ή μικρές φιγούρες και χρειώδη Το χειριστήριο της σούστας είναι κατασκευασμένο από ξύλο οξιάς και βάφεται στο επιθυμητό χρώμα. τηλ:210 4952219 κιν: 6945 2310203 Βασίλης Ταυλάτος
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΝΤΟΛΙΑΝΗ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ Του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη, Εκπαιδευτικού ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Θέατρο Σκιών, τέχνη πανάρχαια και καταξιωμένη, έχει ταυτιστεί στη χώρα μας με την τέχνη του Καραγκιόζη. Για την προέλευση του Θεάτρου Σκιών υπάρχουν διχογνωμίες στη σύγχρονη έρευνα: Μια μερίδα ερευνητών προσανατολίζεται στην περίπτωση της Κίνας ως γενέτειρας του Θεάτρου Σκιών και στη μεταφορά της τέχνης αυτής στην ανατολική Μεσόγειο μέσω Τούρκων νομάδων από τα βάθη της Ανατολής. Άλλοι ερευνητές όμως πρεσβεύουν την άποψη ότι το Θέατρο Σκιών προϋπήρχε στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου από τα χρόνια της βυζαντινής αυτοκρατορίας και ενδεχομένως από την εποχή της αρχαιότητας. Ανεξάρτητα από τις παραπάνω θέσεις, το Θέατρο Σκιών με τον Καραγκιόζη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, πρωτοεμφανίζεται στα Βαλκάνια ως Οθωμανικό Θέατρο Σκιών κατά το 16ο περίπου αιώνα με επίκεντρο την Κωνσταντινούπολη και τα μεγάλα κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το Οθωμανικό Θέατρο Σκιών όμως δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον τούρκικο Καραγκιόζη, όπως δεν πρέπει να ταυτίζεται και με κανένα άλλο εθνικό Θέατρο Σκιών, διότι ο Οθωμανικός Karagöz ήταν το πολυεθνικό θέατρο της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκράτοριας μέχρι και το 1923, (χρονιά που ιδρύθηκε το εθνικό κράτος της Τουρκίας). Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο ότι ο Οθωμανικός Karagöz παιζόταν κυρίως από Έλληνες, Εβραίους και Αρμενίους. Με την ίδια ακριβώς έννοια, το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών πρωτοεμφανίζεται με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους το έτος 1830, έχοντας ως γεννήτορές του αφενός τον οθωμανικό μπερντέ της Κωνσταντινούπολης και αφετέρου το λεγόμενο Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών (που ξεχώριζε από το αντίστοιχο Οθωμανικό και παιζόταν στην Ήπειρο με επίκεντρο την πόλη των Ιωαννίνων). Ο ειδικότερος χαρακτήρας του Ηπειρώτικου Καραγκιόζη ενδιαφέρει αρχικά και την παρούσα εργασία, η οποία (μετά την περιοχή της Ηπείρου και της Θεσσαλίας) θα εστιάσει στην παρουσία της τέχνης του Θεάτρου Σκιών στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Μακεδονίας, αρχικώς κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (που στη Βόρεια Ελλάδα κράτησε μέχρι το 1912-1913) και κατόπιν από την Απελευθέρωση της Μακεδονίας μέχρι και σήμερα. Η ανωτέρω ιστορική αναδρομή καταλήγει σε μια σύντομη ιστορική θεώρηση της τέχνης του Καραγκιόζη στην πόλη της Κοζάνης από την Απελευθέρωση και εξής. Πιστεύουμε ότι η συγκεκριμένη πρωτότυπη ιστορική αναδρομή θα αποτελέσει στο μέλλον και τη βάση για ένα εκτενέστερο ιστορικό πόνημα, το οποίο (μέσα από την πλήρη έρευνα των κοζανίτικων εφημερίδων) θα αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο στην παρουσία του Καραγκιόζη στην Κοζάνη κατά τον προηγούμενο αιώνα.
Η ιστορία του οθωμανικού Καραγκιόζη στο χώρο της Μακεδονίας έχει τις ρίζες της στο «Χρονικό-Οδοιπορικό» του Τούρκου περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή, ο οποίος περιγράφοντας ένα μεγάλο πανηγύρι στην Ντόλιανη (κατά το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα) αναφέρεται μεταξύ των άλλων και σε παραστάσεις Θεάτρου Σκιών με τα παρακάτω λόγια: ΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΣΤΗΝ ΝΤΟΛΙΑΝΗ ΤΟΥ 17ου ΑΙΩΝΑ «Και όσοι ταχυδακτυλουργοί και ακροβάτες υπάρχουν πάνω στην επιφάνεια της γης, βρίσκονται στις πλατείες και στις σκηνές. Άλλοι είναι θαυματοποιοί, άλλοι παίζουν με φιάλες, άλλοι είναι σχοινοβάτες, άλλοι είναι χαρτοπαίχτες, άλλοι παίζουν με σκιές, άλλοι με δοχεία, άλλοι με μαχαίρια, άλλοι επιδεικνύουν τη δύναμή τους, άλλοι παίζουν με σκοινιά, άλλοι παίζουν με φλόγες, άλλοι έχουν κουκλοθέατρο ή θέατρο σκιών» κτλ.. Είναι οπωσδήποτε αλήθεια ότι οι περιγραφές του Εβλιγιά Τσελεμπή δέχονται αμφισβήτηση από την έρευνα ως προς την ιστορική αξιοπιστία τους. Ωστόσο, είναι προφανές ότι στο κείμενο αυτό ο Τσελεμπή αποτυπώνει τις εικόνες που κατά καιρούς συναντούσε και βίωνε στα πανηγύρια εκείνης της εποχής. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί το ότι παρακολουθούσε στα πανηγύρια αυτά (εκτός των άλλων) και το θέαμα του Θεάτρου Σκιών. Το Από την κοπή της πιττας στο Σωματείο πρόβλημα της αξιοπιστίας του Τσελεμπή στην περίπτωση αυτή, αφορά περισσότερο το συγκεκριμένο γεωγραφικό προσδιορισμό του περιγραφόμενου πανηγυριού, δηλαδή το πού ακριβώς βρισκόταν η Ντόλιανη. Η ταύτιση της Ντόλιανης με το Μπάνσκο (Banjsko) στο χώρο της σημερινής νοτιοδυτικής Βουλγαρίας φαίνεται αρκετά πιθανή και τοποθετεί το χωριό αυτό ανατολικά της Στρώμνιτσας του σημερινού κράτους των Σκοπίων, δηλαδή κοντά στα ελληνικά σύνορα. Πρόκειται για την πρώτη ρητή αναφορά παράστασης Οθωμανικού Θεάτρου Σκιών στον ευρύτερο χώρο της Μακεδονίας. Μολονότι όμως δεν γίνεται ρητά και η ταύτιση του θεάματος αυτού με τον Καραγκιόζη, είναι σίγουρο ότι (κατά τον 17ο αιώνα) ο συγκεκριμένος πρωταγωνιστής είχε ταυτιστεί με το συγκεκριμένο θέαμα, το οποίο προφανώς πρωτοστατούσε στα τότε πανηγύρια των Βαλκανίων.
Από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος