ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 2004 Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής 7 Οκτωβρίου 2002 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά µε την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συµβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Εκκαθάριση και διακανονισµός στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κυριότερα προβλήµατα και µελλοντικές προκλήσεις Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής Συντάκτης: Generoso Andria DT\475960.doc PE 315.010
1. Εισαγωγή Στις 28 Μαΐου 2002 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηµοσίευσε µια ανακοίνωσε µε τίτλο «Εκκαθάριση και διακανονισµός στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κυριότερα προβλήµατα και µελλοντικές προκλήσεις» 1. Η ανακοίνωση της Επιτροπής βασίζεται στην πρώτη «έκθεση Giovannini» 2 του Νοεµβρίου 2001, η οποία εντόπιζε τις ρίζες της αναποτελεσµατικότητας στις διευθετήσεις διασυνοριακής εκκαθάρισης και διακανονισµού στην ΕΕ. Η ανακοίνωση της Επιτροπής υπογραµµίζει τα κυριότερα προβλήµατα και ζητά παρατηρήσεις σχετικά µε τις ενδεχόµενες κατευθύνσεις της πολιτικής της ΕΕ. Η εκκαθάριση και ο διακανονισµός είναι οι λειτουργίες µέσω των οποίων οριστικοποιείται µια συναλλαγή σε τίτλους: i. Επιβεβαίωση: καθορίζονται οι όροι της συναλλαγής από τον αγοραστή και τον πωλητή ii. Εκκαθάριση: υπολογίζονται οι υποχρεώσεις του αγοραστή και του πωλητή (δηλαδή ποιος οφείλει τι) iii. Παράδοση: οι τίτλοι µεταβιβάζονται από τον πωλητή στον αγοραστή iv. Πληρωµή: τα χρήµατα παραδίδονται από τον αγοραστή στον πωλητή. Ο διακανονισµός της συναλλαγής έχει συντελεσθεί όταν έχουν οριστικοποιηθεί η παράδοση και η πληρωµή. Η εκκαθάριση και ο διακανονισµός αποτελούν ουσιώδη στοιχεία όλων των συναλλαγών σε τίτλους (συναλλαγών χονδρικής ή λιανικής) και έχουν εποµένως θεµελιώδη σηµασία για την εύρυθµη λειτουργία ενοποιηµένων αγορών τίτλων (συχνά επονοµάζονται «σωληνώσεις» των χρηµατοπιστωτικών αγορών). Η αποτελεσµατική διαχείριση των δυνητικά υψηλών κινδύνων τους οποίους εµφανίζουν τα συστήµατα εκκαθάρισης και διακανονισµού είναι απολύτως αναγκαία για την εξασφάλιση της σταθερότητας του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Παρά την αυξηµένη ζήτηση αλλοδαπών τίτλων µετά την καθιέρωση του ευρώ, η υποδοµή της εκκαθάρισης και του διακανονισµού των διασυνοριακών συναλλαγών παραµένει κατατµηµένη. Η κατατµηµένη υποδοµή σηµαίνει ότι το κόστος των διασυνοριακών συναλλαγών σε τίτλους είναι δυσανάλογα υψηλό σε σχέση µε τις εθνικές συναλλαγές. Η έκθεση Giovannini και η ανακοίνωση της Επιτροπής επισηµαίνουν πολυάριθµα εµπόδια στον δρόµο της διασυνοριακής εκκαθάρισης και διακανονισµού, τα οποία προκαλούν αυτό το υψηλό κόστος και την αναποτελεσµατικότητα. Για να αντιµετωπισθεί η κατάτµηση και το υψηλό κόστος και για να εξασφαλισθεί η αποτελεσµατική διαχείριση των κινδύνων, η Επιτροπή προτείνει ένα συνδυασµό µέτρων. εξάλειψη των φραγµών στην οριστικοποίηση των επιµέρους διασυνοριακών συναλλαγών: αντιµετώπιση των φραγµών σε επίπεδο τεχνικών απαιτήσεων/ πρακτικών της αγοράς, φορολογίας και νοµοθεσίας. κατάργηση των στρεβλώσεων και των περιορισµών στις δραστηριότητες επεξεργασίας των συναλλαγών σε τίτλους στην ΕΕ: δηµιουργία ίσων όρων 1 COM (2002) 257 2 http://europa.eu.int/comm/economy_finance/giovannini/clearing_settlement_en.htm PE 315.010 2/6 DT\475960.doc
ανταγωνισµού ανάµεσα σε όσους δραστηριοποιούνται στον τοµέα αυτό, ανάπτυξη δικαιωµάτων πρόσβασης και επιλογής και διαµόρφωση κοινής ρυθµιστικής προσέγγισης. 2. Βασικά ζητήµατα Από τα ερωτήµατα που θέτει η Επιτροπή µε την ανακοίνωσή της προκύπτουν αρκετά καίρια ζητήµατα. Στην παρούσα φάση ο εισηγητής θα επιθυµούσε να ενθαρρύνει µια συζήτηση πριν συναχθούν οιαδήποτε συµπεράσµατα και προσβλέπει στην εξέταση των απόψεων των συναδέλφων για αυτά και άλλα ζητήµατα στο πλαίσιο της εκπόνησης του σχεδίου έκθεσής του. α) Το πρότυπο των ΗΠΑ Με νοµοθετική παρέµβαση, οι ΗΠΑ δηµιούργησαν το DTCC (Depository Trust and Clearing Corporation - Οργανισµός Αποθετηρίου Τίτλων και Εκκαθάρισης), που ενσωµατώνει συστήµατα τόσο εκκαθάρισης όσο και διακανονισµού. Η δοµή αυτή βρίσκεται σε κατάφωρη αντίθεση µε την κατάσταση στην Ευρώπη όπου, για παράδειγµα, υπάρχουν ίσαµε 20 CSD (Central Securities Depositaries - Κεντρικά Αποθετήρια Τίτλων, που επιτελούν λειτουργίες διακανονισµού). Λόγω της αποτελεσµατικότητας του DTCC στην εξασφάλιση ολιγοδάπανης εκκαθάρισης και διακανονισµού, η δηµιουργία ενιαίας υποδοµής µέσω της νοµοθετικής οδού φαίνεται δελεαστική πρόταση. Αυτό θα απαιτούσε να σαρωθούν οι δοµές που υπάρχουν σήµερα στην Ευρώπη, κάτι ενδεχοµένως προβληµατικό αν ληφθούν υπόψη οι αποκλίσεις των νοµικών πλαισίων. Το ότι η κατάργηση των σηµερινών δοµών θα ήταν αναγκαία ή αποτελεσµατική λύση µένει να αποδειχθεί. Μια δυνατότητα θα ήταν να δηµιουργηθούν µε νοµοθετική παρέµβαση 3 δοµές CSD στην ΕE µία για την αγορά του ΗΒ, µία για την Κεντρική Ευρώπη και µία για τη Νότια Ευρώπη µε κοινή υποδοµή πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών. Εφαρµοστέα νοµοθεσία θα µπορούσε να είναι η νοµοθεσία της χώρας όπου έχει την έδρα του κάθε CSD. β) Μια κοινωφελής δοµή Έχει προταθεί να δηµιουργηθούν διά της νοµοθετικής οδού CCP [«Κεντρικοί Αντισυµβαλλόµενοι», οι οποίοι διενεργούν εκκαθάριση µεταξύ 2 µερών] και (I)CSDs [«( ιεθνή) Κεντρικά Αποθετήρια Τίτλων»] ως κοινωφελείς φορείς, µε το σκεπτικό ότι παρέχουν υπηρεσίες κοινού ενδιαφέροντος επιτελώντας βασικές λειτουργίες εκκαθάρισης και διακανονισµού και ότι επωφελούνται δεσπόζουσας θέσης στην αγορά επειδή είναι «φυσικά µονοπώλια». Προτείνεται να παρέχουν τα CSD µόνο βασικές υπηρεσίες στο πλαίσιο ειδικών κοινωφελών δοµών και να υπάρχει διαχωρισµός των λειτουργιών τους ανάµεσα σε εµπορικές («υπηρεσίες προστιθέµενης αξίας») και µη εµπορικές («βασικές υπηρεσίες»). γ) ηµιουργία ίσων όρων ανταγωνισµού Ως εναλλακτική λύση απέναντι στα πρότυπα που αναφέρθηκαν προηγουµένως, θα µπορούσαν να σαρωθούν οι σηµερινοί φραγµοί αγοράς και νοµικού πλαισίου και να δηµιουργηθούν βέλτιστες συνθήκες στην αγορά χωρίς να απαιτείται αναµόρφωση ολόκληρης DT\475960.doc 3/6 PE 315.010
της σηµερινής αρχιτεκτονικής. Οι σηµερινές διευθετήσεις θα µπορούσαν συνεπώς να συνυπάρξουν µε τη δηµιουργία ίσων όρων ανταγωνισµού για τον κλάδο, και η αγορά θα ενοποιούσε τα σηµερινά κατατµηµένα συστήµατα. Η διαµόρφωση και συνεχής ανάπτυξη διασυνοριακών δραστηριοτήτων εκκαθάρισης και διακανονισµού θα µπορούσε να ενθαρρυνθεί κατά τρόπο ώστε να µη γίνονται διακρίσεις εις βάρος ορισµένων παρόχων και να µην προστατεύονται οι εθνικοί φορείς εις βάρος των αναπτυσσόµενων δοµών. Η αγορά θα µπορούσε να εισαγάγει κατάλληλες λύσεις, όπου αυτό είναι δυνατόν και µόνο όποτε θα ήταν απαραίτητο, µε θέσπιση αναλογικής νοµοθεσίας εστιασµένης στους κινδύνους, προκειµένου να αντιµετωπισθούν οι κίνδυνοι αστοχίας των µηχανισµών της αγοράς. Ανάµεσα στις βασικές αρχές που θα έπρεπε να τηρούν οι συντελεστές της αγοράς θα µπορούσαν να συγκαταλέγονται τα ολοκληρωµένα και χωρίς διακρίσεις δικαιώµατα πρόσβασης, οι εύλογες προµήθειες, η πρόληψη της αντιανταγωνιστικής συµπεριφοράς και η αποτροπή της εκµετάλλευσης µονοπωλιακής θέσης. Υπάρχει ευρεία συµφωνία ότι θα έπρεπε να εξαλειφθούν οι παράγοντες που συµβάλλουν στη δηµιουργία στρεβλώσεων και ανισοτήτων όσον αφορά τη µεταχείριση των ίδιων δραστηριοτήτων. Η αναθεώρηση της οδηγίας περί επενδυτικών υπηρεσιών (ISD) θα προβλέπει το δικαίωµα χρησιµοποίησης ενός CCP/CSD άλλου κράτους µέλους. Έχει υποστηριχθεί ότι η Επιτροπή θα έπρεπε να αντιµετωπίσει τα εµπόδια αγοράς και νοµικού πλαισίου πριν προτείνει νοµοθεσία που θα επαύξανε σε σχέση µε τα δικαιώµατα που προτείνονται στο πλαίσιο της αναθεώρησης της ISD. Πολλοί ενδιαφερόµενοι αναγνωρίζουν ότι, σε επίπεδο γενικής αρχής, ο ανταγωνισµός στην αγορά εκκαθάρισης και διακανονισµού θα µπορούσε να οδηγήσει σε χαµηλότερες τιµές, αυξηµένη ποιότητα και περισσότερη καινοτοµία. Έχει σηµειωθεί µια γενική τάση αυξηµένου ανταγωνισµού ανάµεσα στους διάφορους συντελεστές του συστήµατος εκκαθάρισης και διακανονισµού για την παροχή υπηρεσιών διακανονισµού, φύλαξης και «προστιθέµενης αξίας» (δηλαδή δανειοδοσίας τίτλων). Έχει υποστηριχθεί ότι το κυριότερο ζήτηµα είναι να µπορούν οι χρήστες να επιλέγουν ελεύθερα ανάµεσα σε παρόχους υπηρεσιών (π.χ. απευθείας προσφυγή στις υπηρεσίες του CSD/ICSD ή προσφυγή στις υπηρεσίες ενός µεσάζοντα), και ότι πρέπει επίσης ο χρήστης να έχει ελευθερία επιλογής ανάµεσα στην παροχή «βασικών» υπηρεσιών διακανονισµού από τον πάροχο και την παροχή «υπηρεσιών προστιθέµενης αξίας», ώστε να εξασφαλίζεται η δυνατότητα των χρηστών να επιλέγουν µε βάση την καλύτερη υπηρεσία και τιµή. Όσον αφορά το ερώτηµα της Επιτροπής για το αν θα πρέπει να αναπτυχθούν «κοινοί λειτουργικοί ορισµοί» των δραστηριοτήτων εκκαθάρισης και διακανονισµού, έχει υποστηριχθεί ότι τέτοιου είδους ορισµοί θα µπορούσαν να γίνουν υπερβολικά άκαµπτοι και να ξεπεραστούν γρήγορα, µε αποτέλεσµα να παρεµποδισθεί η ανάπτυξη των συστηµάτων εκκαθάρισης και διακανονισµού. δ) Κερδοσκοπική/ µη κερδοσκοπική δοµή Έχει επίσης συζητηθεί κατά πόσον η νοµική µορφή των δοµών εκκαθάρισης και διακανονισµού πρέπει να είναι «κερδοσκοπική» ή «µη κερδοσκοπική». Επισηµαίνεται εντούτοις ότι εκείνο που έχει σηµασία δεν είναι τόσο η δοµή όσο το αν κατευθύνεται από τους χρήστες, προκειµένου να εξασφαλίζεται ότι οι αποφάσεις λαµβάνονται πράγµατι από την αγορά και να υπάρχει διαλειτουργικότητα καθώς και διαφανείς και εύλογες προµήθειες για τους χρήστες. εν φαίνεται σίγουρο ότι µια µη κερδοσκοπική δοµή θα σήµαινε PE 315.010 4/6 DT\475960.doc
περισσότερη αποτελεσµατικότητα ή συγκράτηση όσον αφορά τα ανώτατα όρια χρέωσης των χρηστών. ε) Ενδεχόµενα εργαλεία πολιτικής Η αντιανταγωνιστική συµπεριφορά θα µπορούσε να αντιµετωπισθεί µε µια απαρέγκλιτη εφαρµογή της υπάρχουσας πολιτικής ανταγωνισµού. Για παράδειγµα, πολλοί επισηµαίνουν την ανάγκη να εξετασθεί η τάση της δηµιουργίας «κάθετων σιλό» («συµφωνιών αποκλειστικότητας», µε τις οποίες οι ιδιοκτήτες µιας ανταγωνιστικής πλατφόρµας συναλλαγών είναι ιδιοκτήτες και του CCP/CSD και συνεπώς δεν υπάρχει δυνατότητα επιλογής φορέα επεξεργασίας της συναλλαγής). Μια αποτελεσµατική εταιρική διακυβέρνηση θα µπορούσε να διασφαλίσει το δηµόσιο συµφέρον των χρηστών όσον αφορά την πρόσβαση, τη δυνατότητα επιλογής και τη διαλειτουργικότητα καθώς και την υγιή διαχείριση των φορέων, ώστε να λαµβάνεται υπόψη η σταθερότητα των χρηµατοπιστωτικών αγορών. Η εταιρική διακυβέρνηση θα µπορούσε π.χ. να συµπεριλαµβάνει τη δηµιουργία οµάδων χρηστών για την παρακολούθηση των προµηθειών και να εξασφαλίζει την τήρηση των υποσχέσεων ότι δεν θα αυξηθούν οι προµήθειες. Μια τέτοια ενέργεια δεν θα φοβόταν τη σύγκριση µε το πρότυπο του DTCC, που κι αυτό επιβλέπεται από τους χρήστες του. στ) Προτεραιότητα στην εξάλειψη των φραγµών Πολλοί ενδιαφερόµενοι θεωρούν περισσότερο επιζήµιους φραγµούς εκείνους που σχετίζονται µε εθνικούς περιορισµούς ως προς τον τόπο των συστηµάτων εκκαθάρισης και διακανονισµού και µε εθνικούς περιορισµούς ως προς τον τόπο των τίτλων. Η εξάλειψη των φραγµών αυτών θα µπορούσε λοιπόν να αποτελέσει πρωτεύοντα στόχο για την Επιτροπή. Αµφότεροι οι ανωτέρω περιορισµοί αυξάνουν το κόστος της διασυνοριακής εκκαθάρισης και διακανονισµού και φαίνεται να προστατεύουν τις εθνικές αγορές. Το πρόβληµα των φορολογικών φραγµών θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να λυθεί και εποµένως θα µπορούσε να µη θεωρηθεί κατ ανάγκην προτεραιότητα, αφού θα ήταν δύσκολο να επιτευχθεί συµφωνία µεταξύ των κρατών µελών. Αρκετοί φραγµοί αγοράς θα µπορούσαν να αντιµετωπισθούν µε συντονισµό των οργανώσεων αγοράς. ζ) Κώδικας αξιογράφων Γίνεται ευρέως αποδεκτό ότι η εφαρµογή της µεθόδου PRIMA (Place of the Relevant Intermediary Approach προσέγγιση µε βάση τον τόπο του φορέα που µεσολαβεί στη συναλλαγή), η οποία συζητείται σήµερα από τη διάσκεψη της Χάγης για τη Σύµβαση σχετικά µε τους τίτλους που κατέχονται από ενδιάµεσους φορείς, είναι πιθανό να αµβλύνει τα προβλήµατα σύγκρουσης νοµοθεσιών. Η δηµιουργία ενιαίου κώδικα αξιογράφων θα µπορούσε να φανεί υπερβολικά φιλόδοξος στόχος από νοµοθετική άποψη και θα απαιτούσε τεράστιες προσπάθειες εναρµόνισης, σχετικά µε την οποία τα κράτη µέλη δύσκολα θα συµφωνούσαν αφού η εθνική νοµοθεσία περί αξιογράφων συνδέεται µε ευαίσθητα ζητήµατα όπως τα δικαιώµατα ιδιοκτησίας, το δίκαιο των εταιρειών και το πτωχευτικό δίκαιο. Η δηµιουργία κώδικα αξιογράφων θα µπορούσε να αποτελέσει µακροπρόθεσµο στόχο, όχι όµως στόχο που να θεωρείται ρεαλιστικός βραχυπρόθεσµα ή µεσοπρόθεσµα. DT\475960.doc 5/6 PE 315.010
Ανάµεσα στις εναλλακτικές προτάσεις θα µπορούσε να συµπεριληφθεί η δηµιουργία καταλόγου νοµοθετικών φραγµών στις εθνικές αγορές, µε στόχο την πληροφόρηση των παρόχων διασυνοριακών συναλλαγών σχετικά µε το νοµοθετικό πλαίσιο κάθε κράτους µέλους. η) Συντονισµός της εποπτείας Αν ληφθεί υπόψη η προοπτική ενοποίησης του κλάδου της εκκαθάρισης και διακανονισµού, είναι σηµαντικό να εξασφαλισθεί επαρκής εποπτεία. Οι εποπτικές αρχές των κρατών µελών πρέπει να συνεργασθούν συστηµατικά µεταξύ τους, ώστε να εξασφαλισθεί κατάλληλη διαχείριση των κινδύνων καθώς και η σταθερότητα του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα µπορούσε εν προκειµένω να παίξει ένα ρόλο ως γενικός συντονιστής της εποπτείας ανάµεσα στα κράτη µέλη. PE 315.010 6/6 DT\475960.doc
New.eu Domain Changed Web and E-Mail Addresses The introduction of the.eu domain also required the web and e-mail addresses of the European institutions to be adapted. Below please find a list of addresses found in the document at hand which have been changed after the document was created. The list shows the old and new address, a reference to the page where the address was found and the type of address: http: and https: for web addresses, mailto: for e-mail addresses etc. Page: 2 Type: http: Old: http://europa.eu.int/comm/economy_finance/giovannini/clearing_settlement_en.htm New: http://europa.eu/comm/economy_finance/giovannini/clearing_settlement_en.htm Addendum: 1