Η Χ Ο Σ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ

Η Χ Ο Σ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ Δίκτυο «Ακουστική και ιστορική ξενάγηση στα αρχαία θέατρα της ν.δ. Ελλάδας» Πάτρα, Φεβρουάριος 2013 Γ ι ά ν ν η ς Μ ο υ ρ τ ζ ό π ο υ λ ο ς Κ α θ η γ η τ ή ς ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΣΥΡΜΑΤΗΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ www.wcl.ece.upatras.gr/audiogroup/

εισαγωγή

Σταμάτης Βασιλαντωνόπουλος, Διδακτορική Διατριβή: Προσομοίωση και ανάλυση της ακουστικής χώρων της αρχαιότητας, 1996-2003 εισαγωγή ναός Ολυμπίου Διός Ρωμαϊκό ωδείο Πάτρας στοά της Ηχούς θέατρο Δωδώνης νεκρομαντείο Αχέροντα θέατρο Επιδαύρου ωδείο Ηρώδη του Αττικού Ρωμαϊκό ωδείο Αγρίππα

εισαγωγή από το 1o διεθνές Συνέδριο: Η Ακουστική των Αρχαίων Θεάτρων Πάτρα, 2011 από το βιβλίο του Francois Canac: L acoustique des theatres antiques Centre National de la Reserche Scientifique, 1967

εισαγωγή παράδοση σεβασμού προς τα θέατρα αναπτύχθηκε από: αρχαιολόγους, σκηνοθέτες, θεατρολόγους, αρχιτέκτονες, Διάζωμα, ξεναγούς, καθηγητές και από επιστήμονες της ακουστικής στόχος: σύνοψη για τη σημασία του ήχου στα αρχαία θέατρα

αρχαία θέατρα: μοναδική κληρονομιά του δυτικού πολιτισμού εισαγωγή κτιριακή ακουστική ανακαλύφθηκε μέσω των αρχαίων θεάτρων μεγάλα ακροατήρια, αρχικά όλος ο δήμος (π.χ. 10000 άτομα) με ισότιμη πρόσβαση σε θέαση και ακρόαση η δυνατότητα επικοινωνίας ηθοποιού/ερμηνευτή - κοινού επέτρεψε ανάπτυξη θεατρικής τέχνης και άλλων τεχνών που βασίζονται στην ερμηνεία και την παράσταση σωστή επικοινωνία ηθοποιού κοινού (για 12.000+ ακροατές) χωρίς ανάγκη από kw ηχητικής ενίσχυσης συνεχής λειτουργία για χιλιετίες σε αρμονία με το περιβάλλον

μια μικρή περιήγηση στα αρχαία θέατρα της ν.δ. Ελλάδας

Αιγείρας

Ήλιδας

Καλυδώνος

Μεγαλουπόλεως

Μεσσήνης

Οινιάδων

Πατρών

Πλευρώνας

Στράτου

η μοναδικότητα της Επιδαύρου αρχιτεκτονική αρτιότητα αρμονία σχεδιασμού άψογα διατηρημένο θέατρο ιστορική εξέλιξη σχεδιασμού - ανώδυνες μετατροπές ο ήχος σαν μέσο θεραπείας και κάθαρσης

«καλή ακουστική» σημαίνει

καλή ακουστική = καλή καταληπτότητα τα θέατρα είχαν ακουστική κατάλληλη για αρχαίο δράμα, όχι για μουσική τα στεγασμένα ωδεία, είχαν ακουστική κατάλληλη για μουσική πως αξιολογούμε και μετρούμε την ακουστική; ακουστικοί δείκτες, κυρίως καταληπτότητα ομιλίας STI, RASTI, καλή καταληπτότητα κακή καταληπτότητα πηγή: «Acoustic and environmental parameter measurements in Epidaurus Ancient Theatre» S. Psarras, M. Kountouras, The Acoustics of Ancient Theatres Conference, Patras 2011

επιβεβαιώνεται από μετρήσεις

καλή ακουστική = προσαρμοσμένη στη χρήση ωδείο Περικλή στεγασμένο, ~ 445 π.χ. ~ 500(;) θέσεις ΩΔΕΙΟ ΠΕΡΙΚΛΗ ιστορική εξέλιξη σχεδιασμού στα θέατρα εξειδίκευση ακουστικής σε σχέση με χρήση αρχαίο θέατρο Διονύσου ανοιχτό θέατρο, ~ 450 π.χ. ~ 15000 θέσεις + στεγασμένα ωδεία ρωμαϊκό ωδείο Ηρώδη ημι-στεγασμένο (;), ~ 15 μ.χ. ~ 6000 θέσεις

λόγοι για την τέλεια ακουστική όσο πιο απλά.

πόσο σημαντικός είναι ο θόρυβος; η καταληπτότητα χάνεται εύκολα αν αυξηθεί ο θόρυβος π.χ. για Επίδαυρο αυξημένος θόρυβος από το ακροατήριο υποβαθμίζει την καταληπτότητα κατά: 2% στις μπροστινές θέσεις (ακόμα καλή καταληπτότητα), 3,5% στις μεσαίες (πλέον οριακή καταληπτότητα) 5% στις μακρινές θέσεις (πλέον κακή καταληπτότητα). πηγές: «Measurement and Analysis of the Epidaurus Ancient Theatre Acoustics» «S. Psarras, P. Hatziantoniou, M. Kountouras, N-A Tatlas, J.Mourjopoulos, D. Skarlatos, Acta Acustica, Jan-Feb. 2013 «Προσομοίωση και Ανάλυση της Ακουστικής χώρων της Αρχαιότητας» Σ. Βασιλαντωνόπουλος, Διδακτορική Διατριβή, Παν/μιο Πατρών 2002

πως διαδίδεται ο ήχος απ ευθείας διάδοση R8: 47,59m S1 R1:15,63m ανακλάσεις από εδώλια ανάκλαση από έδαφος

πως διαδίδεται ο ήχος απ ευθείας διάδοση & ανάκλαση από έδαφος ανακλάσεις από εδώλια πηγή: «Measurement and Analysis of the Epidaurus Ancient Theatre Acoustics» S. Psarras, P. Hatziantoniou, M. Kountouras, N-A Tatlas, J.Mourjopoulos, D. Skarlatos, Acta Acustica united with Acustica, Jan-Feb. 2013

οι σωστές ανακλάσεις ανακλάσεις «σβήνουν» σε 50-60 msec θόρυβος για τις ανακλάσεις αυτές: ενεργοποιείται το φαινόμενο της προ-πορείας (precedence) ο εγκέφαλος του ακροατή θεωρεί ότι προέρχονται από την πηγή «προσθέτει» όλη την ενέργεια τους και ενισχύει τον ήχο της πηγής πηγή: «Measurement and Analysis of the Epidaurus Ancient Theatre Acoustics» S. Psarras, P. Hatziantoniou, M. Kountouras, N-A Tatlas, J.Mourjopoulos, D. Skarlatos, Acta Acustica united with Acustica, Jan-Feb. 2013

το σκηνικό οικοδόμημα και οι μάσκες

πως διαδίδεται ο ήχος στην Επίδαυρο (με σκηνή) με το σκηνικό οικοδόμημα: αυξάνονται οι πρώϊμες ανακλάσεις μειώνεται η ενίσχυση (χροιά) γύρω στα 1000Hz μειώνεται η καταληπτότητα / ποιότητα του ήχου στη ρωμαϊκή περίοδο, γιγαντώνεται το σκηνικό οικοδόμημα μειώνεται η προσπάθεια για καλή ακουστική πηγές: «Επίδαυρος, Το Αρχαίο Θέατρο, οι Παραστάσεις» Σ. Γώγος, εκδόσεις Μίλητος «Προσομοίωση και Ανάλυση της Ακουστικής χώρων της Αρχαιότητας» Σ. Βασιλαντωνόπουλος, Διδακτορική Διατριβή, Παν/μιο Πατρών 2002

τι αποτέλεσμα είχαν οι μάσκες; πάντοτε οι ηθοποιοί φορούσαν μάσκες μεταμόρφωση του ηθοποιού (π.χ. ρόλοι γυναικών από άντρες) αυξάνει η σημασία του λόγου διαμόρφωση της χροιάς της φωνής πηγή: «Function and Acoustic Properties of Ancient Greek Theatre Masks» A. Tsilfidis, Th. Vovolis, E. Georganti, J, Mourjopoulos, Acta Acustica united with Acustica, Jan-Feb. 2013

τι αποτέλεσμα είχαν οι μάσκες; εικόνες από προσωπεία μοντέλα από 2 εκδοχές (Βόβολης) πηγή: «Function and Acoustic Properties of Ancient Greek Theatre Masks» A. Tsilfidis, Th. Vovolis, E. Georganti, J, Mourjopoulos, Acta Acustica united with Acustica, Jan-Feb. 2013

σύγκριση ακουστικής θεάτρων και ωδείων

η ακουστική των ωδείων (Ηρώδειο) 160 μ.χ., εσωτερικός όγκος: 10000 m 3, θέσεις: 5000-6000, χρόνος αντήχησης: 2,2 sec (στεγασμένο) ακουστικό μοντέλο (Βασιλαντωνόπουλος, 2007) ημι-στεγασμένο (;) κακή ακουστική για μουσική ως έχει σήμερα εξομοιώσεις (ανοιχτό) ταυτίζονται με μετρήσεις στεγασμένο κατάλληλο για μουσική περίπου 20% χειρότερη καταληπτότητα

η ακουστική των ωδείων (Αγρίππειο) 15 π.χ., εσωτερικός όγκος: 14000 m 3, θέσεις: 1000, χρόνος αντήχησης: 5 sec (2,5 sec με ακροατήριο) αρχιτεκτονική απεικόνιση ( 1950) ακουστικό μοντέλο (Βασιλαντωνόπουλος, 2009) μεγάλο ύψος καλή ακουστική για μουσική μεγάλος χρόνος αντήχησης οριακή καταληπτότητα (μόνο πλήρες ακροατήριο) σχήμα παρόμοιο με Bayreuth Festspielhaus

σύνοψη

συμπεράσματα η καταληπτότητα ομιλίας, απαραίτητη για ανάπτυξης θεατρικής τέχνης λόγος για την καλή ακουστική ποιότητα και τέλεια καταληπτότητα είναι το σχήμα των ανοιχτών θεάτρου η ακουστική ενισχύει κατάλληλα την φωνή στις θέσεις των ακροατών, δεν είναι η καταλληλότερη για μουσική τα στεγασμένα ωδεία ήταν κατάλληλα για μουσική, όχι τόσο για λόγο διαφορετική χρήση - ακουστική θεάτρων και ωδείων μεταβολές στο σχήμα, κλίση και σκηνικό οικοδόμημα, ανάλογα με ιστορικές εξελίξεις....ευχαριστώ για την προσοχή σας

The Acoustics of Ancient Theatres ιστοσελίδα Συνεδρίου: http://www.ancientacoustics2011.upatras.gr/extra.html

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ www.helina.gr ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΣΥΡΜΑΤΗΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ www.wcl.ece.upatras.gr/audiogroup/