Κεφάλαιο 3: Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας

Κεφάλαιο 3: Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας

Τοπογραφικές και κλιματολογικές συνθήκες 0 20 40 km Μέση ετήσια βροχή (mm) 301-400 401-600 601-800 801-1000 1001-1200 1201-1400 1401-1600 1601-1800 1801-1908 Υψόμετρο (m) 0-50 51-200 201-400 401-600 601-800 801-1200 1201-1600 1601-2600 0 20 40 km Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 2

Η ύδρευση της Αθήνας στην αρχαιότητα Από τον πρώτο εποικισμό: Ύδρευση από πηγές (Κλεψύδρα) και πηγάδια. Νομοθεσία Σόλωνα: Ρύθμιση των απολήψεων νερού από δημόσιες κρήνες και πηγάδια (σε απόσταση 4 σταδίων 740 m), ιδιόκτητα πηγάδια ή και πηγάδια γειτόνων σε ποσότητα 40 L ημερησίως (δύο δοχείων των 6 χοών ημερησίως αν μετά από διάνοιξη ιδιόκτητου πηγαδιού στα 18.3 m δεν βρισκόταν νερό). Πρώτο μεγάλο υδραυλικό έργο: Πεισιστράτειο Υδραγωγείο (~530 π.χ., σε λειτουργία μέχρι σήμερα) Κλασική Αθήνα: έμφαση σε θεσμικά μέτρα διαχείρισης και όχι σε δημόσια έργα (Κρουνών Επιμελητής) μικρής κλίμακας έργα (στέρνες για όμβρια) για λόγους ασφάλειας. Ρωμαϊκή Αθήνα: Αδριάνειο υδραγωγείο (125-140 μ.χ., σε λειτουργία μετά από επισκευή μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα). Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 3

Σύγχρονη Αθήνα: Εξέλιξη ορόσημα Πρώιμο στάδιο Έργα Μαραθώνα 1920 1930 0 100 200 300 400 (hm 3 ) Στασιμότητα/Προβλήματα λόγω του 2ου παγκόσμιου και του εμφύλιου πολέμου Υδραγωγείο Υλίκης 1940 1950 1960 1970 Ξηρασία Έργα Μόρνου Έμμονη ξηρασία Σήραγγα Ευήνου-Μόρνου Ταμιευτήρας Ευήνου 1980 1990 2000 Πληθυσμός 0 1000 2000 3000 4000 Ετήσια κατανάλωση Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 4

Υδροδοτικό σύστημα Αθήνας: Κύριες συνιστώσες Ταμιευτήρας Ευήνου Ταμιευτήρας Μόρνου Λίμνη Υλίκη Κωπαΐδα Π. Ασωπός Ταμιευτήρας Μαραθώνα 0 10 20 30 km Δ. Ασπροπύργου Δ. Κιούρκων Δ. Αχαρνών Δ. Περισσού ΑΘΗΝΑ Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 5

Κατηγορίες υδατικών πόρων Basin Εύηνος 350 km 2 Μόρνος 557 km 2 Βοιωτικός Κηφισός Υλίκη 2400 km 2 Χάραδρος 120 km 2 Βόρεια Πάρνηθα ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Κύριοι Βοηθητικοί (Ταμιευτήρες) (Ταμιευτήρες) Εύηνος 322 hm 3 /y Μόρνος 319 hm 3 /y Υλίκη 353 hm 3 /y Μαραθώνας 10 hm 3 /y ΥΠΟΓΕΙΟΙ ΠΟΡΟΙ Εφεδρικοί (Γεωτρήσεις) Β. Κηφισός, μέσος ρους 136 hm 3 /y Περιοχή Υλίκης 85 hm 3 /y Βίλιζα 26 hm 3 /y Μαυροσουβάλα 36 hm 3 /y Επιφάνεια Εισροή Αντλητική ικανότητα Υπερχείλιση Διαρροή Άντληση Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 6

Μόρνος Υδραγωγ. Μόρνου 188 km 16 m 3 /s Εύηνος Δομή του υδροδοτικού συστήματος της Αθήνας Οικολογική παροχή 350 km 2 322 hm 3 Ταμιευτήρας Ευήνου +455 ως +500 m 104 hm 3 Βοιωτικός Κηφισός 2400 km 2 353 hm 3 Προς άρδευση Κωπαΐδας Λίμνη Υλίκη +45 ως +78 m 587 hm 3 Υπερχείλιση/διαφυγή Προς Παραλίμνη/Ευβοϊκό Έξοδος σήραγγας +440 m 557 km 2 319 hm 3 Ταμιευτήρας Μόρνου +382 ως +435 m 643 hm 3 Χάραδρος 120 km 2 10 hm 3 Προς κατανάλωση Ταμιευτήρας Μαραθώνα +186 ως +223 m 41 hm 3 Προς κατανάλωση + Γεωτρήσεις (με σωληνώσεις διασύνδεσης) + Αντλιοστάσια + Μικρά υδροηλεκτρικά έργα Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 7

Το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο Τοπογραφικό υπόβαθρο: Tassios, T.P., Water supply of ancient Greek cities, Water Science and Technology: Water Supply, 7(1), 165-172, 2007. Αρχαιότητα Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 8

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο Πηγή: Παππάς, Α., Η Ύδρευσις των Αρχαίων Αθηνών, Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα, 1999. Αρχαιότητα Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 9

Νεότερη Αθήνα Πρώιμο στάδιο Αντικατάσταση υδατογέφυρας Αδριάνειου με ανεστραμμένο σίφωνα, 1929 Συμπληρωματική συλλογή και διανομή νερού στην Αθήνα (αρχές 20ου αιώνα μέχρι το 1940) Ορόσημα Πηγή: ΕΥΔΑΠ Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 10

Φράγμα Μαραθώνα (1) Σήμερα Κατασκευή φράγματος, 1928 Κατασκευή υπερχειλιστή, 1928 Υδροσύστημα Περισσότερες... Πηγή: ΕΥΔΑΠ Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 11

Φράγμα Μαραθώνα (2) Καταστροφική πλημμύρα, 1926 Υπερχειλιστής σε λειτουργία, 1941 Κατασκευή Σήραγγας Μπογιατίου, 1928 Υδροσύστημα Προηγούμενες... Εγκαίνια Σήραγγας Μπογιατίου, 1928 Πηγή: ΕΥΔΑΠ Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 12

Λίμνη Υλίκη και αντλιοστάσια Λίμνη Υλίκη Πλωτά αντλιοστάσια Υλίκης Κύριο Αντλιοστάσιο Υλίκης Αντλιοστάσιο Κιούρκων Υδροσύστημα Πηγή: ΕΥΔΑΠ Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 13

Ταμιευτήρας και υδραγωγείο Μόρνου Φράγμα & ταμιευτήρας Μόρνου Υδραγωγείο Μόρνου στους Δελφούς Υδροσύστημα Υδραγωγείο Μόρνου στην Πεδιάδα Θηβών Σίφωνας Διστόμου Πηγή: ΕΥΔΑΠ Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 14

Έλεγχος υδραγωγείου Μόρνου Κατασκευές ελέγχου ροής Κέντρο εποπτείας και τηλελέγχου υδραγωγείου Υδροσύστημα Πηγή: ΕΥΔΑΠ Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 15

Φράγμα και σήραγγα Ευήνου Φράγμα Ευήνου στη φάση της κατασκευής, 1995-2000 Κατασκευή της συνδετήριας σήραγγας Ευήνου- Μόρνου, 1995 Υδροσύστημα Πηγή: ΕΥΔΑΠ Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 16

Εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού Διυλιστήρια Περισσού Διυλιστήρια Αχαρνών Διυλιστήρια Ασπροπύργου Υδροσύστημα Πηγή: ΕΥΔΑΠ Δ. Κουτσογιάννης & Α. Ευστρατιάδης, Το υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας 17