Η Ελλάδα σε κρίση: Τι πρέπει να αλλάξουμε; Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος 9 Ιουνίου 2011
ΗΕλλάδαπριντηνκρίση: Τα προβλήματα της Οικονομίας
150,0 100,0 50,0 0,0 Το πρόβλημα χρέους Χρέος γενικής κυβέρνησης 1981 2010 ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ 142,8 127,1 103,4 103,7 98,3 96,3 97,0 99,4 101,797,4 96,6 94,5 98,6100,0 106,1 105,4 94,0 110,7 27,0 30,0 34,041,0 48,0 50,0 56,0 61,0 64,0 71,0 73,4 78,4 1 98 1 1 98 2 1 98 3 1 98 4 1 98 5 1 98 6 1 98 7 1 98 8 1 98 9 1 99 0 1 99 1 1 99 2 1 99 3 1 99 4 1 99 5 1 99 6 1 99 7 1 99 8 1 99 9 2 00 0 2 00 1 2 00 2 2 00 3 2 00 4 2 00 5 2 00 6 2 00 7 2 00 8 2 00 9 2 01 0
Το πρόβλημα ελλείμματος 9,1 6,8 7,6 8,4 Δημοσιονομικό έλλειμμα 1981 2010 ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 0 4 8 12 16 8,3 9,5 9,2 9,1 10,3 9,9 11,4 10,9 11,9 12,1 14,0 6,6 5,9 3,8 3,1 3,7 4,5 4,8 5,6 7,5 5,2 5,7 6,4 9,8 15,4 10,5 20
Το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας Ευρωζώνη 15: Δομή ΑΕΠ (ζήτηση), 2000 2007 μ.ό. Κατανάλωση (% Επενδύσεις (% ΑΕΠ) Εξαγωγές (% ΑΕΠ) Εισαγωγές (% ΑΕΠ) Βέλγιο 75,54 20,15 85,12 81,37 Δανία 74,20 20,27 48,14 43,33 Γερμανία 77,56 18,64 38,83 34,64 Ιρλανδία 61,65 23,92 87,91 73,98 Ελλάδα 88,42 (2010: 90,86) 23,68 (2010: 20,43) 22,21 (2010: 21,98) 34,61 (2010: 33,27) Ισπανία 75,73 28,02 26,88 30,90 Γαλλία 79,76 19,64 26,82 26,75 Ιταλία 78,63 20,65 26,60 26,18 Λουξεμβούργο 55,36 20,77 152,52 129,51 Ολλανδία 73,14 19,99 68,66 61,80 Αυστρία 74,20 21,11 51,18 46,99 Πορτογαλία 84,34 23,69 29,44 37,90 Φινλανδία 71,96 18,95 41,95 34,87 Σουηδία 75,08 17,37 47,54 40,23 Ηνωμένο Βασίλειο 85,23 17,32 26,62 29,60 Πηγή: Γ. Στουρνάρας & Μ. Αλμπάνη (2008), Η ελληνική οικονομία μετά την κρίση: Αναζητώντας ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο, ΙΟΒΕ, Αθήνα ΕΛ.ΣΤΑΤ., Ετήσιοι Εθνικοί Λογαριασμοί
Το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας Έκθεση IMD για την ανταγωνιστικότητα Θέση Ελλάδας 2010 2011 "Οικονομική αποδοτικότητα" 48η 58η 10 θέσεις "Κυβερνητική αποτελεσματικότητα" 54η 56η 2 θέσεις Επιχειρηματική αποτελεσματικότητα" 45η 53η 8 θέσεις Συνολικά 46η 56η 10 θέσεις
Η Ελλάδα σε κρίση: Σεπτέμβριος 2009 Μάϊος 2011
Ηύφεσηβάθυνε Ηύφεσηβάθυνε. Διαμορφώθηκε στο 4,8% το 1 ο τρίμηνο του 2011, από -3,5% το 3 ο τρίμηνο του 2009. Πρόκειται για τη χειρότερη επίδοση στην Ευρώπη. Η μόνη Ευρωπαϊκή χώρα με αρνητικούς ρυθμούς μεγέθυνσης. Η Οικονομία έχει εισέλθει σε μακροχρόνιο «παγετώνα». Για 9 ο συνεχόμενο τρίμηνο η χώρα εμφανίζει αρνητικούς ρυθμούς μεγέθυνσης. Ποσοστιαία μεταβολή ΑΕΠ ανά τρίμηνο (σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους εποχικά διορθωμένα στοιχεία) 0,0 3ο Τρίμηνο 2009 1ο Τρίμηνο 2011 1,0 2,0 3,0 4,0 3,5 5,0 6,0 4,8
Το ΑΕΠ υποχώρησε Το ΑΕΠ της χώρας έχει μειωθεί σημαντικά. Διαμορφώθηκε στα 41,9 δισ. ευρώ το 1 ο τρίμηνο του 2011, από 44,6 δισ. ευρώ το 3 ο τρίμηνο του 2009. Το βιοτικό επίπεδο της χώρας έχει «κατρακυλήσει» χρόνια πίσω. Το ΑΕΠ του 1 ου τριμήνου του 2011 είναι ίσο με το αντίστοιχο ΑΕΠ του 3 ου τριμήνου του 2005 (41,8 δισ. ευρώ). ΑΕΠ ανά τρίμηνο (εποχικά διορθωμένα στοιχεία, σε εκατ. ευρώ, 2000=100) 46.000 44.606 44.000 42.000 41.930 40.000 3ο Τρίμηνο 2009 1ο Τρίμηνο 2011
Η ανεργία διογκώθηκε Η Κυβέρνηση, με την ακολουθούμενη φορολογική και εισοδηματική πολιτική, έχει διευρύνει τα «λουκέτα» στην αγορά. Η ανεργία αυξήθηκε δραματικά. Διαμορφώθηκε στο 15,9% το Φεβρουάριο του 2011, από 9,1% το Σεπτέμβριο του 2009. Ο αριθμός των ανέργων έχει αυξηθεί κατά 330.000 στους 20 μήνες διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ. Μέτρα κοινωνικής προστασίας δεν λαμβάνονται, η φτώχεια διευρύνεται, ο κοινωνικός ιστός αποδιοργανώνεται. 900.000 800.000 700.000 Αριθμός ανέργων 600.000 500.000 787.229 400.000 300.000 200.000 456.803 100.000 0 Σεπ. 2009 Φεβ. 2011
Όλο και υψηλότερη ανεργία κάθε μήνα Ποσοστό ανεργίας και αριθμός ανέργων ανά μήνα (Σεπ 2009 έως Φεβ 2011) Αριθμός ανέργων 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 Αριθμός ανέργων Ποσοστό ανεργίας 14,8% 15,1% 13,5% 13,9% 9,1% 9,8% 10,6% 11,3% 12,1% 11,6%11,9% 12,0%11,6%12,0%12,2%12,6% 10,2% 456.803 491.138 531.953 505.110 567.132 605.276 578.723 596.979 602.185 582.363 607.034 613.108 627.715 684.047 692.577 733.645 756.795 15,9% 787.229 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% Ποσοστό ανεργίας 0 Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μάι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ 0,0% 2009 2010 2011
Ο πληθωρισμός διευρύνθηκε Ο πληθωρισμός ενισχύθηκε και διατηρείται σε υψηλά επίπεδα. Διαμορφώθηκε στο 3,9% τον Απρίλιο του 2011, από 0,7% το Σεπτέμβριο του 2009. Ύφεση και πληθωρισμός οδηγούν σε συρρίκνωση το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών, επιδεινώνουν το βιοτικό επίπεδο των πολιτών, καθηλώνουν την οικονομική δραστηριότητα και παραλύουν την ψυχολογία της αγοράς. Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (% ετήσια μεταβολή) 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 0,7 3,9 Σεπ. 2009 Απρ. 2011
Ο πληθωρισμός διατηρείται υψηλά Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (% ετήσια μεταβολή) 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,5 0,5 0,6 0,8 0,7 1,2 2,0 2,6 2,4 2,8 3,9 4,8 5,4 5,2 5,5 5,5 5,6 5,2 4,9 5,2 5,2 4,4 4,5 3,9 0,0 Μάι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μάι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ 2009 2010 2011
Ηψυχολογίατηςαγοράςκατέρρευσε Η ανησυχία, η αβεβαιότητα και η απαισιοδοξία έχουν εξελιχθεί σε κυρίαρχο συναίσθημα των Ελληνικών νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Ο δείκτης οικονομικού κλίματος υποχώρησε. Έχει διαμορφωθεί στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 10 μηνών. Η απόκλιση από το αντίστοιχο δείκτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει διαμορφωθεί στις 32 μονάδες (ήταν στις 12 μονάδες τον Σεπτέμβριο του 2009). Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 76,0 75,7 75,5 75,0 74,5 74,0 74,0 73,5 73,0 Σεπ. 2009 Μάι. 2011
Το χάσμα με την Ευρώπη διευρύνεται 110,0 105,0 100,0 95,0 90,0 109,4 108,1 95,6 93,7 86,9 89,6 Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 100,1 101,2 102,2 103,4 104,3 105,6 106,9 106,8 107,9 107,3 106,1 105,5 98,3 99,0 98,0 91,9 94,1 95,4 95,8 Ελλάδα Ευρωζώνη 85,0 80,0 75,0 75,7 81,8 77,7 75,9 81,7 78,5 76,3 75,8 70,2 71,8 73,9 75,1 74,3 74,9 74,8 73,7 76,1 79,4 78,4 74,2 74,0 70,0 65,0 60,0 Μ.Ο. Μ.Ο. Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μάι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μάι 2007 2008 2009 2010 2011
Ο κλάδος της οικοδομής παρέλυσε Η Κυβέρνηση προχώρησε σε μία πρωτοφανή φοροεπιδρομή στη μεσαία και τη μικρομεσαία ιδιοκτησία. Η οικοδομική δραστηριότητα έπαθε καθίζηση. Το μέγεθος, μετρούμενο με βάση τις εκδοθείσες άδειες, συρρικνώθηκε κατά 62,8% τον εφετινό Ιανουάριο σε σχέση με τον αντίστοιχο περυσινό μήνα. Η αντίστοιχη μείωση όγκου ήταν 72,9%. Ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα (όγκος σε χιλ. m 3 ) 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 3.884 1.156 Σεπ. 2009 Ιαν. 2011
Το λιανεμπόριο κατέρρευσε Η υποχώρηση των πωλήσεων στο λιανεμπόριο είναι ραγδαία. Η υποχώρηση του όγκου διαμορφώθηκε στο 17,5% το Μάρτιο του 2011 σε σχέση με τον αντίστοιχο περυσινό μήνα. Η μεγαλύτερη μείωση πωλήσεων παρατηρήθηκε στα καταστήματα ένδυσης - υπόδησης, επίπλων - ηλεκτρικών ειδών - οικιακού εξοπλισμού και φαρμακευτικών ειδών - καλλυντικών. Όγκος λιανικού εμπορίου (κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο, 2005=100) Γενικός Δείκτης (εκτός καυσίμων και λιπαντικών) 100,0 95,0 90,0 95,9 85,0 80,0 75,0 70,0 81,3 Σεπ. 2009 Μαρ. 2011
Οι αποδόσεις τίτλων έχουν διευρυνθεί Οι αποδόσεις τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου έχουν «εκτοξευθεί» σε απαγορευτικά επίπεδα. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου διαμορφώθηκε στο 13,86% τον Απρίλιο του 2011, από 4,56% το Σεπτέμβριο του 2009. Η απόδοση του 3ετούς ομολόγου διαμορφώθηκε σε υψηλότερο επίπεδο από την αντίστοιχη του 10ετούς ομολόγου τον εφετινό Απρίλιο (στο 19,11% το 3ετές και στο 13,85% το 10ετές). 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Απόδοση τίτλων Ελληνικού Δημοσίου (10ετές ομόλογο %) 13,86 4,56 Σεπ. 2009 Απρ. 2011 Απόδοση τίτλων Ελληνικού Δημοσίου (3ετές ομόλογο %) 19,11 2,26 Σεπ. 2009 Απρ. 2011
Τα spreads διευρύνονται 25,00 Απόδοση τίτλων Δημοσίου (3ετές και 10ετές ομόλογο %) 20,00 15,00 3ετές 10ετές 10,00 5,00 0,00 Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μάι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ 2009 2010 2011
Το κόστος δανεισμού έχει διογκωθεί Το κόστος δανεισμού έχει διευρυνθεί σημαντικά. Διαμορφώθηκε στο 4,06% κατά την τελευταία έκδοση εντόκων γραμματίων 13 εβδομάδων (17.05.2011), από 0,35% στην αντίστοιχη έκδοση του Οκτωβρίου του 2009 (20.10.2009). Διαμορφώθηκε στο 4,88% κατά την τελευταία έκδοση εντόκων γραμματίων 26 εβδομάδων (10.05.2011), από 0,59% στην αντίστοιχη έκδοση του Οκτωβρίου του 2009 (13.10.2009). 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% 6,00% 4,00% 2,00% Απόδοση εντόκων γραμματίων 13 εβδομάδων 4,06% 0,35% 20 Οκτ 2009 17 Μαϊ 2011 Απόδοση εντόκων γραμματίων 26 εβδομάδων 4,88% 0,59% 0,00% 13 Οκτ 2009 10 Μαϊ 2011
Οι αγορές έχουν καταρρεύσει Η αξία των χρηματιστηριακών συναλλαγών έχει μειωθεί δραματικά. Διαμορφώθηκε στα 2,6 δισ. ευρώ το Μάρτιο του 2011, από 5,5 δισ. ευρώ το Σεπτέμβριο του 2009. Το ενεργητικό των αμοιβαίων κεφαλαίων έχει συρρικνωθεί. Διαμορφώθηκε στα 6,4 δισ. ευρώ το Μάρτιο του 2011, από 8,9 δισ. ευρώ το Σεπτέμβριο του 2009. Αξία χρηματιστηριακών συναλλαγών (σε εκατ. ευρώ) 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 5.521 2.618 Σεπ. 2009 Μαρ. 2011
Το χρέος μεγάλωσε Το χρέος αυξάνει και διατηρεί τη δυναμική του. Εκτοξεύθηκε στα 354,5 δισ. ευρώ στο τέλος Μαρτίου του 2011, από 298 δισ. ευρώ στο τέλος Σεπτεμβρίου του 2009 (και 310 δισ. ευρώ στο τέλος Μαρτίου του περασμένου έτους). Το χρέος έχει αυξηθεί κατά 57 δισ. ευρώ στους πρώτους 18 μήνες διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ. Ύψος χρέους Κεντρικής Κυβέρνησης (εκατ. ευρώ) 360.000 354.541 340.000 320.000 300.000 297.921 280.000 260.000 30.09.2009 31.03.2011
Η δυναμική του χρέους διατηρείται 170% Δημόσιο χρέος ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ 160% 153,0% 159,0% 158,0% 150% 140% 142,8% 130% 127,1% 120% 110% 100% 2009 2010 2011 2012 2013 23
Οι τόκοι αυξάνουν Δαπάνες για τόκους ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 7,5% 8,0% 6,5% 6,5% 5,3% 2009 2010 2011 2012 2013 24
Η αναπτυξιακή διάσταση απουσιάζει Το πρόβλημα της ρευστότητας οξύνεται. Το ΕΣΠΑ συνεχίζει να κινείται εξαιρετικά αργά. Η Ελλάδα βρίσκεται στη 13 η θέση σε απορροφητικότητα την 1 η Μαρτίου 2011, από την 5 η θέση τον Σεπτέμβριο του 2009. Μεγάλο μέρος της απορροφητικότητας οφείλεται σε έργα-γέφυρες που ξεκίνησαν πριν από τον Οκτώβριο του 2009, και όχι σε νέες δεσμεύσεις. Η «διαρθρωτική» παραγωγικότητα συρρικνώνεται. Η ανταγωνιστικότητα της Οικονομίας επιδεινώνεται. Η Ελλάδα καταλαμβάνει την 56 η θέση μεταξύ 59 χωρών στο σχετικό δείκτη μέτρησης της ανταγωνιστικότητας [Πηγή: International Institute for Management and Development (IMD)]. Ηχώραυποχώρησεκατά10 θέσεις σε σχέση με το προηγούμενο χρόνο. Οι οφειλές του Κράτους διογκώνονται. Η Κυβέρνηση έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο «εσωτερικό χρέος». Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του Κράτους έχουν υπερβεί τα 6 δισ. ευρώ το Μάρτιο του 2011 (από 5,35 δισ. ευρώ στο τέλος του 2010).
Η Ελλάδα σε κρίση: Οι αποκλίσεις στους στόχους
Οι αστοχίες στις προβλέψεις του 2010 Οι αστοχίες στις προβλέψεις 11,7% 13,7% 5,5% 7,4% Πρόγραμμα Σταθερότητας Μνημόνιο Ετήσιες πραγματοποιήσεις 9,6% 11,8% 12,5% 1,4% 1,9% 4,7% 15,0% 10,0% 5,0% 0,3% 0,0% Καθαρά έσοδα 4,0% Δαπάνες ΠΔΕ 12,0% 4,0% ΑΕΠ 4,35% Ανεργία Πληθωρισμός 5,0% 10,0% 15,0%
Εξέλιξη προβλέψεων για έλλειμμα 2010 Προβλέψεις για το έλλειμμα 12% 10% 8% 8,1% 9,4% 9,6% 10,5% 6% 4% 2% 0% Εκτίμηση Μνημονίου (Μαϊ 2010) Εκτίμηση Προϋπολογισμού (Νοε 2010) Εκτίμηση Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Νοε 2010) Τελικό ύψος (Απρ 2011) 28
Ερμηνείατωναστοχιώνστιςπροβλέψεις «Η παρατηρούμενη απόκλιση σε σχέση με τις προβλέψεις για το έλλειμμα του 2010 οφείλεται κύρια στους παρακάτω λόγους: στη μεγαλύτερη της αναμενόμενης επίπτωση της ύφεσης στο ΑΕΠ, στην επιδείνωση στα φορολογικά έσοδα, απόρροια της μεγαλύτερης από την προβλεπόμενη ύφεσης το 4 ο τρίμηνο του 2010, και στην επιδείνωση στο οικονομικό αποτέλεσμα των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης, καθώς η μεγαλύτερη από το αναμενόμενο αύξηση της ανεργίας οδήγησε σε μείωση των ασφαλιστικών εισφορών.» Ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών, 26 Απριλίου 2011 Η ανεργία στοίχησε στο Δημόσιο (χωρίς να λάβουμε υπόψη τις επιπτώσεις από τη μείωση των εισοδημάτων) 6 δισ. ευρώ το 2010: 3,5 δισ. ευρώ είναι οι απώλειες των ασφαλιστικών ταμείων από εισφορές 2,5 δισ. ευρώ είναι η καταβολή επιδόματος ανεργίας Ινστιτούτο Εργασίας, ΓΣΕΕ «Κάθε άνεργος στοιχίζει 1.000 ευρώ, γιατί περίπου 450 ευρώ είναι το επίδομα ανεργίας και 500 μέχρι 550 ευρώ είναι η απώλεια των ασφαλιστικών εισφορών» Αναπληρωτής Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης κ. Κουτρουμάνης
Οι αποκλίσεις στις προβλέψεις του 2011 Οι αστοχίες στις προβλέψεις 20.000 15.000 9,1%, στόχος +8,5% 15.929 16.892 14.473 16.764 1ο τετράμηνο 2010 1ο τετράμηνο 2011 +13,7%, στόχος 3,9% 10.000 42,5%, στόχος +0,6% 6.371 7.246 5.000 3.339 3.819 2.308 1.328 0 Καθαρά έσοδα Πρωτογενείς δαπάνες Τόκοι Δαπάνες ΠΔΕ Έλλειμμα
Οι αστοχίες στις προβλέψεις του 2011
Η «μαύρη τρύπα» των εσόδων Εξέλιξη εσόδων Προϋπολογισμού 2010 2011 (σε δισ. ευρώ) 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 Πραγματοποιήσεις Προβλέψεις 5,86 4,88 4,58 4,45 4,56 4,44 3,84 4,04 4,11 3,83 3,72 3,18 6,16 5,16 5,83 4,66 5,09 4,49 4,35 5,36 3,45 3,69 2,86 3,17 3,85 3,35 4,18 3,50 2,00 1,00 0,00 Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος * 2010 2011
Τα μέτρα για το 2011 πολλαπλασιάζονται Τα μέτρα λιτότητας προσεγγίζουν τα 21 δισ. ευρώ για το 2011. Περισσότερα από τα διπλάσια που είχαν προβλεφθεί στο Μνημόνιο. Ο στόχος είναι το έλλειμμα να μειωθεί, εάν μειωθεί, κατά 7 δισ. ευρώ. Συνεπώς τα 2/3 από τις θυσίες του Ελληνικού λαού πάνες χαμένες. Πρόκειται για μνημείο οικονομικής αναποτελεσματικότητας. 25 Μέτρα 2011 (σε δισ. ευρώ) 20 15 10 6,4 5,2 Μέτρα 20,7 δισ. ευρώ 5 0 9,1 Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής (Μάι 2011) Προϋπολογισμός 2011 (Δεκ 2010) Μνημόνιο (Μαϊ 2010) Εκτιμώμενη αποτελεσματικότητα προσαρμογής: 33,8% (7,0/20,7)
Τα μέτρα του Προγράμματος «αυγατίζουν» Για την περίοδο 2011-2015 προβλέπονται: 22 δισ. ευρώ [Πλαίσιο Διαλόγου με τα Κόμματα, Μάρτιος 2011] 26 δισ. ευρώ [Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο, Υπουργικό Συμβούλιο, 15.04.2011] 28 δισ. ευρώ [Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο, Υπουργικό Συμβούλιο, 23.05.2011] εκατ. ευρώ Μνημόνιο (Mάι 2010) Κρατικός Προϋπολογισμός (Δεκ 2010) Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα (Μαρ 2011) Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα (Απρ 2011) Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα (Mάι 2011) 2011 9.150 14.330 14.330 14.330 + 3.000 =17.330 14.330 + 6.400 = 20.730 2012 5.575 7.000 9.345 5.543 2013 4.775 4.000 5.736 5.131 2014 4.700 7.000 Σύνολο 2012 2014 15.050 18.000 2015 4.000 4.523 19.604 3.296 6.834 17.508 3.917 Σύνολο 2011 2015 * 22.000 25.900 27.825 * : Για το 2011, στο σύνολο συμπεριλαμβάνονται μόνο τα διορθωτικά μέτρα Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών
Η πρόταση της Νέας Δημοκρατίας
Άξονες της πρότασης Επανεκκίνηση της Οικονομίας Δημοσιονομική προσαρμογή Ενίσχυση της κοινωνίας Αξιοποίηση περιουσίας του Δημοσίου και αποκρατικοποιήσεις Θεσμικά μέτρα Διαμόρφωση νέου και εξωστρεφούς αναπτυξιακού προτύπου Εξαγωγικός προσανατολισμός της Οικονομίας Τόνωση της επιχειρηματικότητας Επένδυση στις ενδογενείς πηγές ανάπτυξης Ευρωπαϊκές δράσεις
Τα 7 βήματα της Επανεκκίνησης Μείωση φορολογικών συντελεστών (νοικοκυριών, επιχειρήσεων και εργοδοτικών εισφορών). Τακτοποίηση όλων των εκκρεμοτήτων από το παρελθόν Κατάργηση για τρία χρόνια του πόθεν έσχες κατοικίας. Παράθυρο ενός έτους για τη δήλωση κάθε λογής περιουσιακών στοιχείων, χωρίς φορολογική επιβάρυνση ή έλεγχο, ώστε να επαναπατριστούν και να δηλωθούν κεφάλαια που σήμερα βρίσκονται εκτός της οικονομίας. Μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος Μείωση συντελεστών. Απλότητα μέσω κωδικοποίησης. Εφαρμογή αυστηρών ποινών για όσους πιάνονται να φοροδιαφεύγουν. Περιορισμός επαφής φορολογούμενου-εφόρου μέσω δικαιώματος για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να επιλέγουν τεκμαρτή φορολογία και την χρήση ελεγκτικών εταιριών ή λογιστικών γραφείων τα οποία θα είναι κι αυτά υπεύθυνα για την ακρίβεια των στοιχείων που υποβάλλονται.
Τα 7 βήματα της Επανεκκίνησης Νομιμοποίηση των αυθαιρέτων κτισμάτων, αποκτώντας κανονικούς τίτλους, με αντίτιμο το οποίο θα πρέπει να εξοφληθεί εντός τριών ετών. Θα εξαιρεθούν όσα ακίνητα είναι σε αρχαιολογικούς χώρους, πάνω στον αιγιαλό και όσα είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον (π.χ. σε μπαζωμένα ρέματα). Από εδώ και πέρα όμως μπαίνει «κόκκινη γραμμή» στην αυθαίρετη δόμηση. Εξόφληση των εκκρεμοτήτων του κράτους προς τους ιδιώτες - το τρέχον εσωτερικό χρέος - είτε σε μετρητά, είτε με συμψηφισμό, είτε με ομόλογα. Δέσμευση των τραπεζών να προσφέρουν στην πραγματική οικονομία ένα μέρος 20-30% των εγγυήσεων που παίρνουν από το Ελληνικό Δημόσιο. Μέτρα «ανάσες» μηδενικούήελάχιστουδημοσιονομικούκόστους. Επιδότηση επιτοκίου κατοικίας κατά 2%. Πρόγραμμα βελτίωσης ενεργειακού δυναμικού κατοικιών. Αξιοποίηση ΕΣΠΑ με στήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, για την Ελληνική συμμετοχή. Ενίσχυση Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.
Μείωση φορολογικών συντελεστών Συντελεστής κερδών για τις εταιρίες: 15% Φορολόγηση μερισμάτων: 15% Ανώτερος φορολογικός συντελεστής εισοδήματος 1 η Φάση: Επίπεδα Οκτωβρίου 2009 (από το 45% στο 40%) 2 η Φάση: σε 3 χρόνια δεν θα ξεπερνά το 30% Αφορολόγητα όρια κοντά στα σημερινά Λίγες φορολογικές κλίμακες ΦΠΑ: 19% (για υψηλή κατηγορία), 9% (γιαμεσαίακατηγορία) και 4,5% (για χαμηλή κατηγορία) Τουριστικό πακέτο: 4,5% Φόρος στα καύσιμα: σταδιακή προσαρμογή σε 2 χρόνια στα επίπεδα Οκτωβρίου 2009 Μείωση εργοδοτικών εισφορών: 25% Δρακόντιες ποινές για «μαύρη εργασία» Σταδιακή κατάργηση «φόρων υπέρ τρίτων»: σε 3-4 χρόνια 39
Έκταση φοροδιαφυγής Αποδοτικότητα είσπραξης ΦΠΑ Πηγή: Greece at a Glance Policies for a Sustainable Recovery, OECD, Mar-2010 Φοροεισπρακτική αποτελεσματικότητα: ο λόγος του βέλτιστου ποσοστού είσπραξης (δυνητικά έσοδα ΦΠΑ από ιδιωτική κατανάλωση) προς το πραγματοποιούμενο ποσοστό είσπραξης «Οι απώλειες εσόδων από την αύξηση της φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ ανέρχονται στο 1,1 δισ. ευρώ το 2010 και οι απώλειες εσόδων από την αύξηση της φοροδιαφυγής στο φόρο εισοδήματος υπερβαίνουν το 1 δισ. ευρώ το 2010. Συνολικά, η εμφανής φοροδιαφυγή και απώλεια εσόδων σε ετήσια βάση από τον ΦΠΑ και τους φόρους εισοδήματος και περιουσίας υπερβαίνει τα 12 δισ. ευρώ (5 δισ. ευρώ από τον ΦΠΑ και 7 δισ. ευρώαπότοφόροεισοδήματοςκαι τους φόρους περιουσίας» [Alpha Bank, Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων, 27 Ιανουαρίου 2011]
Έκταση της παραοικονομίας - (% ΑΕΠ) Πηγή: Greece at a Glance Policies for a Sustainable Recovery, OECD, Mar-2010 Από Schneider, F. (2009), The size of the shadow economy in 21 OECD countries using MIMIC and currency demandapproach
Αρχές αντιμετώπισης φοροδιαφυγής Αρχές 1 η Δραστική μείωση των φορολογικών συντελεστών 2 η Απλούστερο φορολογικό σύστημα 3 η Πιο αυστηρές ποινές για «φοροφυγάδες» Αποτελέσματα Μείωση κινήτρων για φοροδιαφυγή Μείωση περιθωρίων φοροδιαφυγής «κλείσιμο παραθύρων» Αύξηση κόστους φοροδιαφυγής 4 η Περιορισμός επαφής φορολογούμενου φορολογικής αρχής Μείωση δυνατοτήτων φοροδιαφυγής 42
Περικοπές και ενίσχυση εσόδων (σε δισ. ευρώ) Πρόγραμμα Πρόγραμμα ΝΔ (ανά έτος) Κυβέρνηση ΝΔ 1ο 2ο 3ο 4ο Εξορθολογισμός μισθολογικής δαπάνης 2,0 2,0 0,6 0,5 0,5 0,4 Μείωση λειτουργικών δαπανών 2,5 2,0 0,6 0,5 0,5 0,4 Καταργήσεις / συγχωνεύσεις φορέων 1,1 1,1 0,5 0,3 0,2 0,1 Αναδιοργάνωση ΔΕΚΟ 2,3 1,5 0,3 0,6 0,4 0,2 Μείωση αμυντικών δαπανών 1,2 0,5 0,1 0,1 0,2 0,1 Εξορθολογισμός δαπανών Υγείας 1,2 1,2 0,3 0,3 0,3 0,3 Εξορθολογισμός ιατροφαρμακευτικής δαπάνης Μείωση δαπανών ασφαλιστικών ταμείων και εξορθολογισμός κοινωνικής δαπάνης 1,5 1,5 0,4 0,4 0,4 0,3 2,5 0,5 0,1 0,1 0,1 0,2 Ενίσχυση φορολογικής συμμόρφωσης 3,5 4,5 0,5 1,5 1,5 1,0 Μείωση φορολογικών απαλλαγών 2,0 0,3 0,0 0,2 0,1 0,0 Βελτίωση εσόδων ΟΚΑ 3,5 2,0 0,3 0,5 0,6 0,6 Αύξηση εσόδων ΟΤΑ από ιδίους πόρους 0,6 0,3 0,0 0,1 0,1 0,1 Λοιπές δαπάνες 2,0 1,0 0,5 0,3 0,2 0,0 Σύνολο 25,9 18,4 4,2 5,4 5,1 3,7 43
Μείωση δαπανών Πάγωμα προσλήψεων για τρία χρόνια (μετά 1:5). Εφαρμογή «εργασιακής εφεδρείας» για τους οργανισμούς που καταργούνται ή συγχωνεύονται. Αναδιάρθρωση των δαπανών με βελτίωση της «ποιότητας» των δημόσιων οικονομικών και με αύξηση της αποτελεσματικότητας των πόρων. Αναπροσανατολισμός σε δαπάνες «φιλικές προς την ανάπτυξη», όπως είναι οι δαπάνες για σχηματισμό ανθρώπινου και πάγιου κεφαλαίου και αυτές για έρευνα και ανάπτυξη. Συγχώνευση ή κατάργηση φορέων του Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Υιοθέτηση κανόνων, πρακτικών και διαδικασιών που εφαρμόζονται κατά την προετοιμασία, κατάρτιση και εκτέλεση του Προϋπολογισμού με σκοπό τη συγκράτηση και τον έλεγχο των δημόσιων δαπανών. Εφαρμογή μεθόδου αξιολόγησης των πρωτογενών δαπανών κατά τη φάση κατάρτισης του προϋπολογισμού. Κατάρτιση πολυετών (συνήθως τριετών) προϋπολογισμών.
Θεσμικά μέτρα Ευρωπαϊκές δράσεις Συμψηφισμός οφειλών από και προς το Δημόσιο (πέραν των φόρων) Το κράτος θα βρίσκει τα πιστοποιητικά που απαιτεί από τους πολίτες (ηλεκτρονικά) Επέκταση fast track σε όλες τις επιχειρήσεις Δημιουργία νομικού fast track Οριστική επίλυση δικαστικών διαφορών σε 1 χρόνοτοπολύ Κατάργηση των έκτακτων εισφορών στα κέρδη των επιχειρήσεων «Χτύπημα» στο παρεμπόριο Ευρωομόλογο. Επαναγορά χρέους στη δευτερογενή αγορά. Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και ομόλογα μεγάλων διευρωπαϊκών έργων. 45
Φιλικότητα προς τις επιχειρήσεις Επιχειρηματικής Δραστηριότητας Έναρξη Επιχ/σης Αδειοδότησης Απασχόλησης εργαζομένων Μεταγραφής ιδιοκτησίας Πίστωσης Προστασίας επενδυτών Πληρωμής φόρων Διασυνοριαkό εμπόριο Εφαρμογής συμβάσεων Κλείσιμο επιχείρησης 2009/10 2009/10 Ελλάδα 109η 140η 50η 147η 107η 87η 154η 76η 80η 89η 43η Βουλγαρία 44η 50η 119η 53η 56η 4η 41η 95η 106η 87η 78η Ρουμανία 55η 42η 91η 113η 92η 15η 41η 149η 46η 55η 91η Σερβία 88η 73η 174η 94η 105η 4η 73η 137η 69η 97η 102η Αλβανία 82η 46η 173η 105η 70η 15η 15η 138η 66η 91η 183η ΠΓΔΜ 32η 6η 137η 58η 63η 43η 20η 26η 62η 64η 115η Τουρκία 73η 56η 133η 145η 36η 71η 57η 75η 67η 27η 121η Κροατία 103η 101η 144η 163η 109η 61η 132η 39η 96η 45η 82η Βοσνία Ερζεγοβίνη 116η 160η 136η 111η 139η 61η 93η 128η 63η 124η 63η Μαυροβούνιο 71η 85η 160η 46η 131η 43η 27η 145η 47η 133η 44η Σλοβενία 53η 26η 59η 162η 108η 87η 20η 84η 84η 60η 40η Μολδαβία 94η 77η 161η 141η 17η 87η 109η 101η 140η 22η 90η Κόσοβο 113η 164η 176η 34η 68η 43η 172η 50η 132η 157η 28η Σύνολο χωρών 183
Αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου Φορολογικό Σύστημα Εξωστρέφεια / Έμφαση στις Εξαγωγές Ναυτιλία / Τουρισμός Γεωργία / Κτηνοτροφία / Αλιεία Μεταποίηση / Τυποποίηση Επέκταση ΑΟΖ Ορυκτός Πλούτος Έρευνα / Τεχνολογία / Καινοτομία 47
Επένδυση σε έρευνα και καινοτομία Η εφαρμοσμένη έρευνα και ανάπτυξη στα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα πρέπει να είναι συνεπής με το νέο, επιθυμητό αναπτυξιακό πρότυπο και τα δυναμικά συγκριτικά μας πλεονεκτήματα: π.χ. έρευνα: στον πρωτογενή τομέα (γεωπονική, βιολογικές καλλιέργειες, ιχθυοκαλλιέργειες, μεσογειακή διατροφή κτλ.), στο δευτερογενή τομέα (ανάπτυξη πράσινης τεχνολογίας, τεχνολογία αφαλάτωσης, διαχείριση απορριμμάτων, υδάτινων πόρων κτλ.) στον τριτογενή τομέα (τουριστικό προϊόν, κέντρα αποκατάστασης υγείας), Ουσιαστική σύνδεση των πανεπιστημίων με την έρευνα και της έρευνας με την παραγωγή και τις επιχειρήσεις. Συντονισμός δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων με πανεπιστήμια (κυρίως μεταπτυχιακά τμήματα) και ερευνητικά κέντρα. Κίνητρα στην ιδιωτική πρωτοβουλία να στραφεί στην καινοτομία. Βελτίωση συνθηκών για δημιουργία cluster επιχειρήσεων. Συστηματική δημιουργία δικτύου mentoring και business angels για τη χρηματοδότηση νέων επιχειρήσεων. Βελτίωση νοοτροπίας και θεσμικού πλαισίου: Στη Φινλανδία μεγάλες εταιρείες χρηματοδοτούν ερευνητικά δημόσια προγράμματα, ακόμη και πανεπιστημιακές θέσεις στα δημόσια πανεπιστήμια
Επένδυση σε έρευνα και καινοτομία Χρηματοδότηση ερευνητών και ιδρυμάτων για την κατοχύρωση, σε διεθνές επίπεδο, της πνευματικής τους ιδιοκτησίας (π.χ. διπλώματα ευρεσιτεχνίας) Σημαντικές φορολογικές ελαφρύνσεις για τις εταιρείες που καινοτομούν καθώς και για εκείνες που επενδύουν σε επιχειρηματικά κεφάλαια (venture capital). Ενδεικτικά, η μη φορολόγηση για νέες καινοτόμες επιχειρήσεις για τα 3 πρώτα χρόνια της λειτουργίας, υπό προϋποθέσεις. Να εξετασθεί το ενδεχόμενο να επενδύουν τα ασφαλιστικά ταμεία ένα ποσοστό 2% σε venture capital με σημαντικές αποδόσεις τόσο για τα ταμεία όσο και για τις νέες εταιρείες Στην Ευρώπη ο μεγαλύτερος επενδυτής venture capital είναι τα ασφαλιστικά ταμεία και οι τράπεζες Να επιτραπεί η εγκατάσταση ερευνητικών κέντρων μέσα σε επιχειρηματικά πάρκα, ώστε να αναπτυχθούν περαιτέρω συνεργατικοί σχηματισμοί έντασης έρευνας/γνώσης (research intensive clusters). Δημιουργία Επιστημονικών και Τεχνολογικών Πάρκων σεόλαταμεγάλααστικά κέντρα και Περιφέρειες της Ελλάδας. Ενίσχυση «Τεχνοβλαστών» Επιχειρήσεις έντασης γνώσης, οι οποίες αξιοποιούν αποτελέσματα πρωτογενών ερευνητικών δραστηριοτήτων, ώστε να παρέχουν καινοτόμα προϊόντα και/ή υπηρεσίες.
Ψηφιακή σύγκλιση Η υλοποίηση και παρακολούθηση έργων νέων τεχνολογιών (Κοινωνία της Πληροφορίας, Ψηφιακές Ενισχύσεις, Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας). Η υλοποίηση έργων που είναι ενταγμένα στο ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση. Η στήριξη της ψηφιακής επιχειρηματικότητας μέσα από νέες επιχειρήσεις που βασίζονται σε επιχειρηματικά μοντέλα τα οποία αξιοποιούν δυναμικά τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών. Η ψηφιακή περιβαλλοντική παρακολούθηση κτιρίων ώστε να εξετάζεται η ενεργειακή αποδοτικότητά τους και η ενεργειακή εξοικονόμηση πόρων. Η προώθηση ενός δικτύου οπτικών ινών. Η προώθηση του ηλεκτρονικού εμπορίου σε ιδιώτες και επιχειρήσεις. Η διεύρυνση των υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης ώστε να καλύπτεται το σύνολο των συναλλαγών των δημόσιων υπηρεσιών. Η δημιουργία ψηφιακών πολυκαταστημάτων.