Θέμα εργασίας : η ιδιωτική ζωή.

Εθνικό Καποδιστριακό Σχολή Νομικών, Οικονομικών & Τμήμα Νομικό, τομέας Δημοσίου Δικαίου Πανεπιστήμιο Αθηνών Πολιτικών Επιστημών Καθηγητής: κος Ανδρέας Δημητρόπουλος Επίκουροι Καθηγητές: κα Αντωνίου, κος Βλαχόπουλος Μάθημα: Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα Θέμα εργασίας : η ιδιωτική ζωή. Ονοματεπώνυμο: Γκούφα Δήμητρα-Ειρήνη Α/Μ: 13402000600075 Εξάμηνο δ, έτος β Τηλέφωνο: 2107485889 1

Περιεχόμενα Εισαγωγή..σελ. 3 Κεφάλαιο 1: α)η ιδιωτική ζωή γενικά σελίδα 4 β)τι είναι η ιδιωτική ζωή..σελίδα 8 Κεφάλαιο 2: α) διάκριση σε ιδιωτικό και δημόσιο βίο σελίδα 7 β) διάκριση ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. σελίδα 8 Κεφάλαιο 4: περιεχόμενο δικαιώματος.σελίδα 10 Κεφάλαιο 5: Τριτενέργεια δικαιώματος.σελίδα 11 Κεφάλαιο 6: Φορείς δικαιώματος..σελίδα 12 Κεφάλαιο 7: Πεδίο ισχύος..σελίδα 13 Κεφάλαιο 8: Προστασία της ιδιωτικής ζωής σελίδα 14 Κεφάλαιο 9: α)περιορισμοί και ειδικά θέματα.σελίδα 18 β) ιδιωτική ζωή και ελευθερία του τύπου σελίδα 18 γ) προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σελίδα 21 Επίλογος: Συμπέρασμα σελίδα 28 Περίληψη σελίδα 28 Νομολογία:.σελίδα 29 Λεξικό..σελίδα 32 Βιβλιογραφία..σελίδα 34 2

Εισαγωγή Η αρχαία ρήση << τα εν οίκω μη εν δήμω>> στη σύγχρονη εποχή αντικατοπτρίζεται με τη συνταγματική κατοχύρωση του άρθρου 9 του Συντάγματος. Η συνταγματική αυτή διάταξη αποτελεί καινοτομία του Συνταγματικού νομοθέτη του 1975. Στο άρθρο 1 συγκεκριμένα ορίζεται πώς η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ανθρώπου είναι απαραβίαστος. Η συνταγματική αυτή διάταξη περιλαμβάνει όλες τις πτυχές της ιδιωτικής ζωής, εκτός από το άσυλο της κατοικίας και την ελευθερία της επικοινωνίας αφενός και την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης αφετέρου, που κατοχυρώνονται από ειδικές διατάξεις. Η ιδιωτική ζωή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου. Όταν η ιδιωτική σφαίρα παραβιάζεται, τότε εμποδίζεται η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου. Χωρίς ιδιωτική ζωή το άτομο μετατρέπεται σ ένα άβουλο μαζικοποιημένο όν. Σε ολοκληρωτικά καθεστώτα η ιδιωτική ζωή περιορίζεται σημαντικά ή παύει να υπάρχει. Αλλά και σε δημοκρατικά καθεστώτα, υπάρχουν κίνδυνοι που απειλούν την ιδιωτική ζωή. Ειδικά στη σύγχρονη εποχή, λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της ηλεκτρονικής κυρίως τεχνολογίας οι κίνδυνοι αυτοί δεν περιορίζονται μόνο στο κράτος, στους ιδιώτες, στον τύπο αλλά και σε όλα τα τεχνολογικά εκείνα μέσα που τείνουν να διεισδύσουν στην ιδιωτική σφαίρα του ανθρώπου. (παράδειγμα, η καταχρηστική χρησιμοποίηση πληροφοριών που συλλέγονται από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές για την ιδιωτική ζωή των ανθρώπων). Όλα τα φυσικά πρόσωπα, ανεξαρτήτως, φύλου, ελληνικής ιθαγένειας απολαμβάνουν το δικαίωμα της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής (ακόμα και οι αλλοδαποί). Στο άρθρο 9 δεν προβλέπεται κάποιος περιορισμός του απαραβίαστου της ιδιωτικής ζωής, παρά μόνο το άσυλο της κατοικίας. ( η ισχύς των διατάξεων μπορεί να ανασταλλει εν όλω ή εν μέρει από το άρθρο 48 του Συντάγματος). Τέλος, το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής, μπορεί να συγκρουστεί και με άλλα δικαιώματα (π.χ με την ελευθερία του τύπου) και τότε θα χρειαστεί η στάθμιση των δύο δικαιωμάτων. 3

Κεφάλαιο 1: Η ιδιωτική ζωή γενικά Στο άρθρο 9 πργ. 1 του Συντάγματος 1975/1986/2001 κατοχυρώνεται το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Η συνταγματική αυτή διάταξη περιλαμβάνει όλες τις πτυχές της ιδιωτικής ζωής, εκτός από το άσυλο της κατοικίας και την ελευθερία της επικοινωνίας αφενός και την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης αφετέρου, που κατοχυρώνονται από ειδικές διατάξεις 1. Σ ό, τι αφορά στο άσυλο της κατοικίας γίνεται αναφορά σε όλο το υπόλοιπο άρθρο 9 του Συντάγματος, το απόρρητο της επικοινωνίας κατοχυρώνεται στο άρθρο 9 Α και 19, ενώ η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης κατοχυρώνεται στο άρθρο 13 του Συντάγματος. Η ιδιωτική ζωή ( ιδιωτικός βίος) προστατεύεται σε σχετικές ρυθμίσεις της Οικουμενικής διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου (ΟΔΔΑ), στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου ( ΕΣΔΑ) καθώς και στο Διεθνές σύμφωνο των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων ( ΔΣΑΠΔ). Σ ό,τι αφορά στο κοινό δίκαιο το άρθρο 57 του Αστικού Κώδικα βάσει της θεωρίας και της νομολογίας έχει κριθεί ότι επεκτείνει την προστασία του και στην σφαίρα του απορρήτου της ζωής του ανθρώπου. Το άρθρο 19 του Ποινικού Κώδικα και το άρθρο 20 της Ποινικής Δικονομίας παρέχουν προστασία στον ιδιωτικό βίο. Επιπρόσθετα, στο άρθρο 93 του Συντάγματος ορίζεται ότι οι συνεδριάσεις του δικαστηρίου είναι δημόσιες εκτός αν το δικαστήριο κρίνει ότι η δημοσιότητα πρόκειται να είναι επιβλαβής στα χρηστά ήθη ή ότι συντρέχουν ειδικοί λόγοι προστασίας της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Εμμέσως, η προστασία της ιδιωτικής ζωής μπορεί να συναχθεί από τα άρθρα 2 πργ1 και 5 πργ1 του Συντάγματος τα οποία κατοχυρώνουν, το μεν το σεβασμό της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, το δε την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου. Η προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής που κατοχυρώνει το άρθρο 9 παράγραφος 1 του Συντάγματος είναι ευρύτερη από το άσυλο της κατοικίας (το οποίο περιορίζεται στην είσοδο της κατοικίας.) Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή μπορούν να παραβιαστούν και με άλλες επεμβάσεις στην ιδιωτική σφαίρα και δεν περιορίζονται μόνο στην είσοδο της κατοικίας όπως συμβαίνει με το άσυλο της κατοικίας. Παραδείγματα παραβίασης της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής αποτελούν οι κατασκοπεύσεις μέσω οπτικό ακουστικών μέσων, η δημιουργία θορύβων με αποτέλεσμα τον επηρεασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, η απαίτηση παροχής πληροφοριών που αφορούν την ιδιωτική σφαίρα και λοιπά. Απόρροια της καθιέρωσης του απαραβίαστου της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής είναι δικαιώματα αμυντικού και προστατευτικού χαρακτήρα. Το κράτος απαγορεύεται να επεμβαίνει στον πυρήνα του δικαιώματος και έχει την υποχρέωση να εμποδίζει και να αποτρέπει την επέμβαση τρίτων σ αυτόν. Το απαραβίαστο συμπίπτει με την απαγόρευση δημοσιοποίησης της ζωής του ανθρώπου και προστατεύει το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να δημιουργεί οικογένεια και να διαμορφώνει ανενόχλητα τη ζωή του, αποκλείοντας κάθε κρατική παρέμβαση. 1 Δαγτόγλου, Ατομικά και κοινωνικά Δικαιώματα, εκδόσεις Αντωνίου Ν. Σάκκουλα, 2005 4

Τι είναι η ιδιωτική ζωή/ ιδιωτικός βίος; Ο ιδιωτικός βίος μπορεί με δυσκολία να οριστεί, καθώς πρόκειται για μια αφηρημένη και αυτονόητη έννοια που διαμορφώνεται μέσα στο πλαίσιο της κοινωνικής ζωής. Με τον όρο ιδιωτική ζωή δηλώνεται αρχικά ένα μέρος της ζωής του ανθρώπου, μια μερικότερη περιοχή της τελευταίας. Η ιδιωτική ζωή δεν είναι η ούτε η πολιτική ούτε η οικονομική ούτε το σύνολο της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου, αλλά είναι τμήμα της ευρύτερης κοινωνικής ζωής του ανθρώπου. Ως ιδιωτική ζωή θα μπορούσε να θεωρηθεί μια παραδεκτή σύμφωνα με τις επικρατούσες κοινωνικές αντιλήψεις, σφαίρα του απορρήτου του ατόμου όπως η ερωτική ζωή του, σωματικά ελαττώματα ή προβλήματα της υγείας του, ενδοοικογενειακές έριδες κλπ. 2 Η έκταση της παραπάνω σφαίρας είναι δυνατόν να διευρυνθεί ή να μειωθεί ανάλογα με την βούληση του ίδιου του ενδιαφερόμενου, υπό την προϋπόθεση ότι έτσι δεν προσβάλλονται άλλα συνταγματικά προστατευόμενα αγαθά τρίτων. Σύμφωνα με τον Heinrich Hubmann 3 <<το Pinvatleben 4 αποτελειται από δύο συνιστώσες. Τη σφαίρα του απορρήτου υπό στενή έννοια (Geheimsphäre ή Intimsphäre) και τη σφαίρα του απορρήτου υπό ευρεία έννοια (Privatsphäre). Υπό την στενή έννοια η σφαίρα του απορρήτου οριοθετεί το ομώνυμο δικαίωμα ( das Recht an der Geheimsphäre), το οποίο αποτελεί έκφανση του γενικού δικαιώματος της προσωπικότητας και σκοπεί τη διαφύλαξη του απορρήτου (Geheimhaltung) του μέρους εκείνου της προσωπικής ζωής που μόνο το ίδιο το άτομο ή τα πρόσωπα του πολύ στενού περιβάλλοντος δικαιούνται να προσπελάσουν. Η ιδιωτική σφαίρα υπό στενή έννοια, δηλαδή, περιλαμβάνει πράξεις, εκδηλώσεις και στοχασμούς που κανείς δεν πρέπει να γνωρίζει ή το πολύ ένας ιδιαίτερα περιορισμένος κύκλος οικείων, οι οποίοι έχουν συμφέρον διαφύλαξης του απορρήτου ( οι πράξεις, οι εκδηλώσεις και οι στοχασμοί πρέπει να διαφυλάσσονται όχι μόνος ενάντια της δημοσιότητας αλλά και εναντίον της αναρμόδιας γνώσης ατόμων ). Αντίθετα, στη σφαίρα του απορρήτου υπό ευρεία έννοια, το δικαίωμα του απορρήτου ( das Recht an der Privatsphäre) αναφέρεται στον λειτουργικό χώρο του ιδιωτικού βίου, όπως αυτό διαμορφώνεται μέσα στο πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων και βιωμάτων του ατόμου. Δηλαδή, υπό ευρεία έννοια η ιδιωτική ζωή περιλαμβάνει κάθε βίωμα που είναι προσιτό σε καθορισμένο ή ακαθόριστο, πάντως περιορισμένο κύκλο προσώπων και το οποίο το άτομο επιθυμεί να αποσύρει από την αντίληψη ενός ευρύτερου κύκλου προσώπων, ιδιάιτερα από την δημοσιότητα.>> Η διάκριση αυτή έχει υιοθετηθεί από την γερμανική δικαιοσύνη και από τη θεωρία. Και την γαλλική θεωρία δίχασε η προσπάθεια απόδοσης ορισμού του ιδιωτικού βίου. Ύστερα από προσπάθειες, δόθηκε ένας αρνητικός ορισμός της έννοιας του ιδιωτικού βίου( ιδιωτικός βίος είναι ό,τι δεν αποτελεί δημόσιος), οποίος δεν έδωσε λύση στο 2 Κώστας Χ. Χρυσόγονος, Ατομικά και κοινωνικά Δικαιώματα, Νομική Βιβλιοθήκη 3 Μαυριάς το Συνταγματικό Δικαίωμα Ιδιωτικού Βίου, εκδόσεις Αντωνίου Σάκκουλα, Αθήνα- Κομμοτηνή, 1982, σελίδα: 61-62 4 Οι γερμανικοί όροι Privatleben, Privatsphäre, Geheimsphäre, Intimsphäre, Intimbereich, Privater Bereich, Privatheit(νεολογισμός), καθώς και αγγλικοί όροι Privacy, Private life και ελληνικοί όροι, ιδιωτική σφαίρα, σφαίρα απορρήτου, ιδιωτική ζωή, ιδιωτικός βίος κλπ. καταδεικνύουν την προσπάθεια να αποσαφηνιστεί το περιεχόμενο του ιδιωτικού βίου. 5

πρόβλημα. Ήταν λύση απελπισίας δηλωτικής της δυσκολίας που παρουσιάζει ο ορισμός του ιδιωτικού βίου. Σε σημείο μάλιστα που κάθε προσπάθεια σοβαρή για την αποτύπωση του ορισμού του ιδιωτικού βίου είναι καταδικασμένη σε αποτυχία λόγω στειρότητας και ματαιότητας του εγχειρήματος. 5 Ο William Prosser επιχειρεί να ορίσει την έννοια του ιδιωτικού βίου μέσα από μία απαρίθμηση των προσβολών του ιδιωτικού βίου. Εγχείρημα το οποίο υιοθετήθηκε από την αμερικανική νομολογία. Διακρίνει, λοιπόν τέσσερα είδη προσβολών, που αντιστοιχούν σε ίσο αριθμό αδικοπραξιών εναντίον αντίστοιχων έννομων συμφερόντων απορρήτου του ατόμου. Πρώτον, εισβολή στην απομόνωση ή μοναξιά του ατόμου και στις ιδιωτικές του υποθέσεις, δεύτερον, δημόσια αποκάλυψη ενοχλητικών γεγονότων ιδιωτικής φύσης σχετικών με το άτομο, τρίτον, δημοσιότητα που εκθέτει κατά τρόπο αναληθή τις ιδιωτικές υποθέσεις του ατόμου, τέταρτον, οικειοποίηση ή ιδιοποίηση με σκοπό τον πορισμό οφέλους του ονόματος ή της εικόνας του ατόμου. Σε κάθε περίπτωση προστατεύεται αντίστοιχα η ψυχική γαλήνη (mental distress), η υπόληψη (reputation), τόσο στην δεύτερη όσο και στην Τρίτη περίπτωση το όνομα και η εικόνα (name and likeness) ως κατηγορίες του ιδιωτικού απορρήτου. Η θεωρία του Prosser κατακρίνεται ως εσφαλμένη από τον Bloustein διότι δεν τονίζει το νέο περιεχόμενο του δικαιώματος του ιδιωτικού βίου. Ο ιδιωτικός βίος ως δικαίωμα θα πρέπει να καθορίζεται αντικειμενικά και κατ αναφορά προς τους χώρους όπου και τις δραστηριότητες(πράξεις παραλείψεις), τα διανοήματα και συναισθήματα και τις καταστάσεις μέσω των οποίων εκδηλώνει ο άνθρωπος την ατομικότητα του και που θέλει να διαφυλάξει από τη φυσική εισβολή, τη γνώση και την εκμετάλλευση τους από τους τρίτους. Οι χώροι όπου ζει και κινείται, οι δραστηριότητες, τα διανοήματα και συναισθήματα, οι καταστάσεις του ατόμου αποτελούν το εννοιολογικό περίγραμμα ή τις σταθερές που είναι αναγκαίες για την ύπαρξη ιδιωτικού βίου. 6 Οι διάφορες θεωρίες και ορισμοί ξενόγλωσσοι και ελληνικοί που έχουν αναπτυχθεί και διατυπωθεί καταδεικνύουν την δυσκολία ορισμού της έννοιας του ιδιωτικού βίου. Καθίσταται σαφές ότι η προσπάθεια προσδιορισμού της έννοιας της ιδιωτικής ζωής παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες, γιατί η εξέταση της ιδιωτικής ζωής υπό ευρεία έννοια περιλαμβάνει ένα ευρύ πεδίο αναφοράς με διαφορετικές εκφάνσεις. Κεφάλαιο 2: Διάκριση σε ιδιωτικό και δημόσιο βίο 5 Μαυριάς, αναλύεται στο κεφάλαιο διάκρισης ιδιωτικού και δημόσιου βίου 6 Μαυριάς το Συνταγματικό Δικαίωμα Ιδιωτικού Βίου, εκδόσεις Αντωνίου Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή, 1982, σελίδα: 104-105 6

Η ιδιωτική ζωή αντιδιαστέλλεται της δημόσιας ζωής δηλαδή στην κοινωνική ή επαγγελματική ζωή στον βαθμό που συμπεριλαμβάνει τις σχέσεις του ατόμου με ανοιχτό καταρχήν κύκλο προσώπων ή αποσκοπεί να επηρεάσει τα κοινά η δημόσια πράγματα (κυρίως ανάμειξη στην πολιτική, αλλά και δραστηριότητα στον κόσμο των θεαμάτων ή της δημόσιας εκτελέσεων ή εκθέσεως έργων τέχνης ή επιστήμης). Η ιδιωτική ζωή περιορίζεται στο ίδιο το άτομο, την οικογένεια και στον στενό κύκλο γνωστών και φίλων του. 7 Ο διαχωρισμός των ορίων του ιδιωτικού και δημοσίου βίου είναι δύσκολος. Καταβλήθηκε προσπάθεια να λυθεί το πρόβλημα της εξεύρεση ενός σταθερού κριτηρίου για την διάκριση του ιδιωτικού από τον δημόσιο βίο με την εστίαση στο ερώτημα αν υπάρχουν δραστηριότητες από τη φύση τους ή από τα αποτελέσματα τους φέρουν δημόσιο ή ιδιωτικό χαρακτήρα. Έτσι η πολιτική, συνδικαλιστική και γενικά η δραστηριότητα που ενέχει το στοιχείο της δημοσιότητας θεωρείται ότι ανήκει στο δημόσιο βίο, ενώ η οικογενειακή ζωή, οι διακοπές, η ψυχαγωγία καταλέγονται στο κύκλο της ιδιωτικής δράσης. Ωστόσο, τα όρια ανάμεσα σ αυτές τις κατηγορίες δεν είναι πάντοτε σαφή και ευδιάκριτα, καθώς συχνά συμπλέκεται η δημόσια με την ιδιωτική δράση. Και στην περίπτωση αυτή χρειάστηκε να γίνει αναφορά σε κριτήρια, όπως πχ δημόσιος και ιδιωτικός χώρος, που πρέπει με τη σειρά τους και αυτά, να προσδιοριστούν κατά περιεχόμενο κοκ, με αποτέλεσμα, όπωςς και στις λοιπές απόπειρες οριοθέτησης δημόσιου και ιδιωτικού, ένα regressus ad infinitum. Η αδυναμία της θεωρίας και της δικαστικής πρακτικής να αποδώσουν ένα περιεχόμενο στον όρο του ιδιωτικού βίου οδήγησε την γαλλική θεωρία να παράσχει έναν αρνητικό ορισμό του ιδιωτικού βίου: << δεν είναι ιδιωτικός βίος ό,τι αποτελεί δημόσιο βίο>>. Κατά τον Badinter ( στο σύγγραμα του Le droit au respect de la vie privée) ο δημόσιος βίος, έναντι του οποίου προσδιορίζεται αρνητικά ο ιδιωτικός βίος οριοθετείται από τρεις άξονες: την εργασία, την ψυχαγωγία, τους θεσμούς. Αναγνωρίζει ωστόσο την δυσχέρεια προσδιορισμού του δημόσιου βίου στην περίπτωση που πρόκειται για άτομα που λόγω της φύσης του επαγγέλματος τους είναι εκτεθειμένα στο φως της δημοσιότητας. Ωστόσο ο αρνητικός ορισμός δεν επιλύει το πρόβλημα ακόμα και αν διευκολύνει την ταξινόμηση ( οι εκδηλώσεις του δημόσιου βίου είναι λιγότερες από του ιδιωτικού), αλλά το μεταθέρει. Η ίδια η γαλλική θεωρία διχάζεται ως προς το περιεχόμενο του όρου δημόσιος βίος. Για κάποιους ο δημόσιος βίος αποτελεί η επαγγελματική, κοινωνική ή κατά τον Lucien Martin η εξωτερική ζωή, ενώ ο Raymond Lindon (la presse et la vie privée) εντάσσει τόσο στην επαγγελματική όσο και την ψυχαγωγία στο πλαίσιο εκδηλώσεων του ιδιωτικού βίου. Ο Hubmann 8 κάνει λόγο για ιδιωτική, δημόσια και απόρρητη ζωή. Η δημόσια ζωή ανήκει στην σφαίρα δράσεως το ανθρώπου μέσω της δημοσιότητας. (ενημέρωση της ολότητας). Η ιδιωτική ζωή αφορά την καθημερινότητα του κάθε ανθρώπου, όπως αυτή διαμορφώνεται στου κύκλους του κάθε ανθρώπου (οικογενειακούς, επαγγελματικούς και λοιπά). Η έννοια της ιδιωτικής ζωής αποτελείται από δύο κριτήρια, ένα αντικειμενικό (επικρατούσες κοινωνικές αντιλήψεις) και ένα υποκειμενικό (βούληση του ατόμου να εμποδίζει ή να επιτρέπει σε τρίτους να αναμειγνύονται με τις υποθέσεις του). Τμήμα της 7 Δαγτογλου, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα 8 Μαυριάς το Συνταγματικό Δικαίωμα Ιδιωτικού Βίου, εκδόσεις Αντωνίου Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή, 1982 7

ιδιωτικής σφαίρας αποτελεί η σφαίρα του απορρήτου, στην οποία ανήκουν γεγονότα και στοιχεία της ζωής του ανθρώπου που θέλει να τα κρατήσει μυστικά. (προσωπικά ζητήματα, αισθήματα και λοιπά) Διάκριση ατομικής και οικογενειακής ζωής Ιδιωτική ζωή σε σύγκριση με την οικογενειακή ζωή είναι η ατομική ζωή η ζωή δηλαδή του ατόμου καθαυτό σε σύγκριση με τη ζωή του ατόμου ως μέλους οικογένειας. Συχνά όμως η έννοια της ιδιωτικής ζωής συμπεριλαμβάνει και την οικογενειακή. 9 Η συνταγματική 10 καθιέρωση του απαραβίαστου της ιδιωτικής ζωής σημαίνει ότι στην ζωή του ανθρώπου υπάρχει ένας πυρήνας στον οποίο κυριαρχία αποκλειστικά αυτός και στον οποίο το κράτος απαγορεύεται να επέμβει. Το άτομο, μόνο του, χωρίς παρεμβάσεις άλλες, καθορίζει τα όρια της ιδιωτικής του ζωής. Μέσω της διάταξης του απαραβίαστου απαγορεύεται η δημοσιοποίηση της ζωής του ανθρώπου. Λόγω της αυξημένης ισχύς της διάταξης για το απαραβίαστο απαγορεύεται κάθε κρατική επέμβαση που με τυπικό έστω νόμο αποσκοπεί στις παρακάτω συνέπειες 11 > Η αναγκαστική συμβίωση ή συστέγαση, εξαιρουμένων των περιπτώσεων της νόμιμης προσωρινής κρατήσεως και του νόμιμου ποινικού κολασμού. > Η αναγκαστική διαμόρφωση της ιδιωτικής ζωής, εκτός των αναγκαίων και προβλεπόμενων στο νόμο εξαιρέσεων στο πλαίσιο των λεγόμενων ειδικών κυριαρχικών ή εξουσιαστικών σχέσεων. > Η οπτικοακουστική παρακολούθηση ή καταγραφή με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο της ιδιωτικής ζωής,εκτός από το νόμιμο πλαίσιο της διερευνήσεως, αποκαλύψεως κα διώξεως σοβαρών εγκλημάτων. > Η υποχρέωση του ατόμου να αποκαλύπτει στοιχεία της ιδιωτικής ζωής του. Εξαιρείται, βέβαια η περίπτωση του πλαισίου της ποινικής διαδικασία ή οι περιπτώσεις στατιστικών, με όρους που εξασφαλίζουν την εμπιστευτικότητα. >Η χρήση μεθόδου ή συσκευών (πχ ανιχνευτών ψεύδους) που εκβιάζουν την αποκάλυψη παρά την θέληση του ατόμου, στοιχείων της ιδιωτικής του ζωής. Προσοχή: Δεν απαγορεύεται όμως η νόμιμη χρήση των αναγνωρισμένων ανακριτικών μεθόδων. Η διακήρυξη του απαραβίαστου της οικογενειακής ζωής σημαίνει ότι κάθε άνθρωπος έχει το ατομικό δικαίωμα να δημιουργήσει οικογένεια και να διαμορφώσει ανενόχλητα τη ζωή του στο πλαίσιο της. Το δικαίωμα αυτό καθώς και το δικαίωμα του γάμου κατοχυρώνονται ρητώς στην ευρωπαϊκή σύμβαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και το διεθνές σύμφωνο ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, που έχουν νομική δεσμευτικότατα στην Ελλάδα. 9 Δαγτογλου, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, εκδόσεις Αντωνίου Ν. Σάκκουλα, 2005 10 Άρθρο 9 του Συντάγματος 11 Δαγτογλου, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, εκδόσεις Αντωνίου Ν. Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή, 2005 8

Επιπλέον, το απαραβίαστο της οικογενειακής ζωής καταδεικνύει την κατοχύρωση του κοινωνικού θεσμού που λέγεται οικογένεια 12 ως μιας ενδιάμεσης βαθμίδας ανάμεσα στο άτομο και στο σύνολο (θεσμική εγγύηση). Επομένως, απαγορεύεται κάθε κρατική επέμβαση (έστω και με τυπικό νόμο) που αποσκοπεί ή εν πάση περιπτώσει επιφέρει τις εξής ιδίως ασυμβίβαστες με το απαραβίαστο της οικογενειακής ζωής συνέπειες. 13 > Απαγόρευση ή άμεσο περιορισμό ιδρύσεως έγγαμης ή άγαμης οικογένεια. Προσοχή : εξαιρούνται οι περιπτώσεις που για τη σύναψη γάμου απαιτούνται οι προϋποθέσεις της συναινέσεως και συμπληρώσεως του ελάχιστου ορίου ηλικίας που ορίζει ο νόμος. Παραδείγματα τέτοιων απαγορεύσεων είναι τα διάφορα κωλύματα γάμου, όπως και το μεταξύ χριστιανισμού και αλλόθρησκου (που καταργήθηκε ήδη) ή περιορισμού συνάψεως γάμου στο πλαίσιο ειδικών εξουσιαστικών σχέσεων > Η απαγόρευση ή παρεμπόδιση της συμβιώσεως εκτός της περιπτώσεως της νόμιμης προσωρινής κράτησης ή του νομίμου ποινικού κολασμού. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να αποτελούν ή απαγόρευση εισόδου στη χώρα του συζύγου ή τέκνου του νομίμως διαμένοντος στην Ελλάδα ή η απέλαση αλλοδαπού συζύγου ή γονέως Έλληνα πολίτη που κατοικεί στην Ελλάδα. Η αρμόδια αρχή οφείλει να σταθμίσει τους λόγους της απαγορεύσεως ή της απελάσεως με τον σεβασμό της οικογενειακής ζωής. Αθέμιτη παρεμπόδιση της συμβιώσεως μπορεί να αποτελεί και η τοποθέτηση ή μετάθεση υπαλλήλων συζύγων σε διάφορους τόπους εργασίας που απέχουν πολύ μεταξύ τους. το κράτος όμως ούτε υποχρεούται ούτε δικαιούται να επιβάλλει δια βίας συμβίωση σε ανήλικο έστω μέλος της οικογένειας. > Αντικατάσταση της γονικής μέριμνας με κρατικής μέριμνα εκτός στο μέτρο που επιβάλλεται από το συμφέρον των τέκνων κατά τον νόμο μέσα στα όρια του Συντάγματος και υπό δικαστικό έλεγχο. Ο γενικός αποχωρισμός προς τον σκοπό της ανατροφής των παιδιών από το κράτος θα αντέβαινε στο απαραβίαστο της οικογενειακής ζωής. > Επιβολή υποχρεώσεως σε μέλη της οικογένειας που αντίκειται στη στοιχειώδη οικογενειακή αλληλεγγύη. Κεφάλαιο 3: Περιεχόμενο δικαιώματος ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής Δύο είναι οι βασικές πηγές κινδύνων και εμποδίων, που απειλούν και εμποδίζουν την ακώλυτη άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Είναι καταρχήν οι επιθετικές ενέργειες 12 Ο θεσμός της οικογένεια κατοχυρώνεται στο άρθρο 21 του Συντάγματος. Συγκεκριμένα η οικογένεια παρουσιάζεται από τον συνταγματικό νομοθέτη ως το θεμέλιο της συντήρησης και της προαγωγής του Έθνους. 13 Δαγτόγλου, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, εκδόσεις Αντωνίου Ν. Σάκκουλα, 2005 9

των συνανθρώπων και άλλα κοινωνικοοικονομικά εμπόδια, όπως η οικονομική ανάγκη. Η κατά το άρθρο 25 του Συντάγματος ακώλυτη άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν είναι δυνατή χωρίς την ταυτόχρονη ύπαρξη των απαραίτητων υλικών μέσων. 14 Με κριτήριο την πηγή των κινδύνων, το περιεχόμενο των σύγχρονων συνταγματικών δικαιωμάτων διακρίνεται σε αμυντικό, προστατευτικό και διεκδικητικό. 15 Το αμυντικό και προστατευτικό περιεχόμενο αναφέρονται στην προστασία του ανθρώπου από επιθετικές ενέργειες, ενώ διεκδικητικό περιεχόμενο στην διαφύλαξη του από την οικονομική ανάγκη. Στο σύνταγμα κατοχυρώνεται το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Τα δικαιώματα που απορρέουν από το απαραβίαστο του ιδιωτικού βίου είναι αμυντικού και προστατευτικού περιεχομένου. Το αμυντικό περιεχόμενο προκύπτει από την συνταγματική αρχή του σεβασμού της ανθρώπινης αξίας. Το κράτος και οι ιδιώτες οφείλουν να σέβονται και να μην παραβιάζουν τα δικαιώματα των τρίτων. Αμυντικά δικαιώματα είναι τα δικαιώματα εκείνα που περιέχουν αξίωση αποχής από κάθε επιθετική ενέργεια είτε εκδηλώνεται με πράξη είτε με παράλειψη. Επίσης ο χαρακτήρας των αμυντικών δικαιωμάτων είναι απόλυτος (erga omnes). Στα αμυντικά δικαιώματα αντιστοιχεί υποχρέωση κάθε παράγοντα της έννομης τάξης να μην προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων. Τα αμυντικά δικαιώματα στρέφονται κατά της κρατικής και κατά της ιδιωτικής εξουσίας. Το προστατευτικό περιεχόμενο προκύπτει από την συνταγματική αρχή της προστασίας που επιβάλλει την παροχή βοήθειας στον αμυνόμενο για την απόκρουση της επίθεσης και την αποκατάσταση της βλάβης που υπέστη 16. Η αρχή της προστασίας που κατόχυρώνεται στο νέο Σύνταγμα ( κυρίως στο άρθρο2* 1 και 25*1-2) απευθύνεται μόνο στο κράτος. Προστατευτική υποχρέωση των ιδιωτών δεν προκύπτει ως γενικός κανόνας από τις διατάξεις του ισχύοντος συντάγματος. Οι ιδιώτες οφείλουν να σέβονται, δηλαδή να μην παραβιάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των άλλων, όχι όμως και να τα προστατεύουν. Το κράτος οφείλει όχι μόνον να μην παρεμβαίνει και να παραβιάζει την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου, υποχρεούται να προστατεύει την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου από απειλές άλλων. Το άρθρο 9 του συντάγματος που κατοχυρώνει το απαραβίαστο κατοχυρώνει επίσης την απόλυτη (erga omnes) ενέργεια του. Κεφάλαιο 4: Η τριτενέργεια του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής 14 Δημητρόπουλος, Συνταγματικά Δικαιώματα, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη,2008 15 Δημητρόπουλος, Συνταγματικά Δικαιώματα, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη,2008 16 Δημητρόπουλος, Συνταγματικά Δικαιώματα, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη,2008 10

Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες επικράτησε η αντίληψη ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα ρυθμίζουν αποκλειστικά τις σχέσεις μεταξύ κράτους- πολιτών. 17 Σύγχυση, ωστόσο, έχει προκαλέσει η εμφάνιση της θεωρίας της τριτενέργειας στον ελληνικό χώρο. Η απόλυτη αμυντική ενέργεια γίνεται αποδεκτή από τους συγγραφείς. Το νέο Ελληνικό Σύνταγμα περιέλαβε διατάξεις, η ενέργεια των οποίων στρέφεται στο πεδίο σχέσεων μεταξύ των ιδιωτών. Η διαπροσωπική ενέργεια της αμυντικής λειτουργίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων επιβεβαιώθηκε από τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001. το πρόβλημα της τριτενέργειας επιλύθηκε μέσω της διάταξης του άρθρου 25 παράγραφος 1. Η σημαντικότητα της διάταξης αυτής είναι προφανής, καθώς επεκτείνονται όλα τα συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών. Στο χώρο της ελληνικής νομολογίας τα τελευταία χρόνια φαίνεται να σχηματίζεται μια συγκεκριμένη και σαφής αντίληψη για το ζήτημα της τριτενέργειας, σύμφωνα με την οποία τα ατομικά δικαιώματα ισχύουν όχι μόνο έναντι του κράτους αλλά και έναντι ιδιωτών. Βέβαια, όπως προαναφέρθηκε, το ζήτημα έλυσε οριστικά η ρύθμιση του άρθρου 25 παράγραφος 1 εδάφιο γ. Όσον αφορά την τριτενέργεια του δικαιώματος ιδιωτικού βίου κατά το α. 9 1 Σ, η 1 ανήκει σε εκείνες τις διατάξεις, οι οποίες εξειδικεύουν το περιεχόμενο της 1 του α. 5 του Σ., το οποίο περιέχει γενική προστασία στην προσωπικότητα. Και εφόσον γίνεται δεκτό ότι η τελευταία αναπτύσσει, από τη φύση της τριτενέργεια είναι εύλογο να γίνει τούτο δεκτό και για την ειδική διάταξη, η οποία κατοχυρώνει μια από τις εκφάνσεις της προσωπικότητας, δηλαδή τον ιδιωτικό βίο. Η διαπροσωπική ενέργεια που αναπτύσσει το άρθρο 9 παράγραφος 1 είναι άμεση και υποχρεώνει το νομοθέτη να λάβει όλα τα μέτρα για την προστασία του ατόμου από τους κινδύνους που απειλούν σήμερα το απόρρητο του ιδιωτικού βίου. 17 Ανδρέας Γ. Δμητρόπουλος, Συνταγματικά Δικαιώματα, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, 2008, σελίδες: 88-91 11

Κεφάλαιο 5: Φορείς του δικαιώματος Αντικείμενο διαφωνίας της θεωρίας αποτελεί το γεγονός αν εκτός από τα φυσικά πρόσωπα είναι φορείς δικαιωμάτων και τα νομικά πρόσωπα, με επικρατούσα την αποφατική άποψη, ενώ γίνεται δεκτή η καταφατική άποψη μόνο σ ό, τι αφορά στο οικιακό άσυλο 18. Υπέρ της κρατούσας αυτής άποψης υπάρχουν επιχειρήματα στα κείμενα του νόμου για την προστασία του ατόμου από την πληροφορική, στα οποία ορίζεται πως το δικαίωμα αυτό το έχουν μόνο φυσικά πρόσωπα. Έτσι, στον Privacy Act του 1974 (Η.Π.Α) τμήμα δέυτερο πργ. Β : <<Ο σκοπός του παρόντος νόμου συνίσταται στην παροχή προς το άτομο εγγυήσεων εναντίον εισβολών στην ιδιωτική σφαίρα>>. Στον γαλλικό νόμο 78-17 του 1978, άρθρο 4 : <<Θεωρούνται ονομαστικές κατά την έννοια του παρόντος νόμου οι πληροφορίες που επιτρέπουν υπό οποιαδήποτε μορφή άμεσα ή μη την αναγνώριση της ταυτότητας των φυσικών προσώπων τα οποία αφορούν >> και άρθρο 26 : <<κάθε φυσικό πρόσωπο έχει το δικαίωμα εναντίωσης κλπ.>>. Στον γερμανικό νόμο της 27 ης Ιανουαρίου, τμήμα 2 ο πργ.1 : <<Κατά την έννοια του παρόντος νόμου ως προσωπικές πληροφορίες νοούνται ιδιωτικές πληροφορίες σχετικές με τις προσωπικές και αντικειμενικές σχέσεις ενός ορισμένου ή καθορισμένου φυσικού προσώπου>>. Στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία των προσώπων έναντι της ηλεκτρονικής επεξεργασίας των προσωπικής φύσεως πληροφοριών, άρθρο 1 : << Σκοπός της παρούσας σύμβασης είναι η διασφάλιση σε κάθε φυσικό πρόσωπο στο έδαφος κάθε συμβαλλόμενου μέρους, του σεβασμού των δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών, και κυρίως του δικαιώματος του ιδιωτικού βίου, από της ηλεκτρονική επεξεργασία των προσωπικής φύσης πληροφοριών που το αφορούν>>. Φορείς του δικαιώματος είναι μόνο τα φυσικά πρόσωπα όπως προκύπτει από την διατύπωση της διατάξεως ( η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου είναι απαραβίαστος). Νομικά πρόσωπα άλλωστε δεν έχουν ιδιωτική και ασφαλώς όχι οικογενειακή ζωή. Όλα τα φυσικά πρόσωπα απολαύουν του δικαιώματος της οικογενειακής και ιδιωτικής ζωής, όχι δηλαδή μόνο οι Έλληνες πολίτες αλλά και αλλοδαποί και ανιθαγενείς 19 18 Μαυριάς το Συνταγματικό Δικαίωμα Ιδιωτικού Βίου, εκδόσεις Αντωνίου Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή, 1982, 176-177 σελίδα 19 Δαγτογλου, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2005 12

Κεφάλαιο 6 Πεδίο ισχύος Η διάταξη αυτή προστατεύει τον ιδιώτη έναντι προσβολών εκ μέρους φορέων της κρατικής εξουσίας. 20 Προσβολές εκ μέρους άλλων ιδιωτών απαγορεύονται από ποινικές και αστικές διατάξεις που προβλέπουν και κυρώσεις στην περίπτωση παραβιάσεως τους. Οι διατάξεις αυτές και εν γένει το ιδιωτικό και το ποινικό δίκαιο πρέπει να ερμηνεύονται όμως υπό το φως του συνταγματικού κατοχυρωμένου απαραβίαστου της ατομικής και οικογενειακής ζωής (έμμεση τριτενέργεια) Από τις διατάξεις του ιδιωτικού δικαίου επιτρέπονται κατ' αρχήν ειδικές συμβατικές παρεκκλίσεις. Σύμβαση όμως με την οποία ένα πρόσωπο παραιτείται γενικά του απαραβίαστου της ιδιωτικής ζωής και οικογενειακής ζωής εις όφελος άλλου προσώπου θα αντέβαινε στα χρηστά ήθη και θα ήταν άκυρη. Κεφάλαιο 7: 20 Δαγτόγλου, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, εκδόσεις Αντωνίου Σάκκουλα, 2005 13

Προστασία ιδιωτικής ζωής Στο άρθρο 8 21 της ΕΣΔΑ ορίζεται ότι κάθε άνθρωπος δικαιούται σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής του ζωής, της κατοικίας του και της αλληλογραφίας του. 22 Ορίζεται παράλληλα πώς δεν η επιτρέπεται επέμβαση της δημόσιας αρχής εν τη ασκήσει του δικαιώματος αυτού, εκτός αν η επέμβαση αυτή προβλέπεται από το νόμο και αποτελεί μέτρο το οποίο σε μια δημοκρατική κοινωνία είναι αναγκαίο για την εθνική ασφάλεια, τη δημόσια ασφάλεια, την οικονομική ευημερία της χώρας, την προάσπιση της τάξεως και την πρόληψη ποινικών παραβάσεων, την προστασία της υγείας ή της ηθικής ή την προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών άλλων. Μια από τις εκφάνσεις της ιδιωτικής ζωής συνδέεται με την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Ειδικότερη περίπτωση της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα αποτελεί η διαφύλαξη του ιατρικού απορρήτου. Το ΕΔΔΑ εφαρμόζοντας το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ τόνισε ότι << η εσωτερική νομοθεσία πρέπει να προβλέπει τις κατάλληλες εγγυήσεις για να εμποδίζει κάθε αποκάλυψη, κοινοποίηση ή μετάδοση δεδομένων με προσωπικό χαρακτήρα σχετικών με την υγεία που δεν θα ήταν σύμφωνη με το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ>>. Ωστόσο το ΕΔΔΑ φαίνεται να επιτρέπει την παραβίαση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα όταν πρόκειται να διαφυλάξει δικαιολογημένο συμφέρον. Εκδήλωση της ιδιωτικής ζωής που θα πρέπει να προστατεύεται και να μένει απόρρητο, να μην ποινικοποιείται και επιπλέον ν απαγορεύεται κάθε δυσμενής μεταχείριση ή διάκριση ένεκα αυτής είναι και οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Ο κοινός νομοθέτης δεν μπορεί να απαγορεύσει, ακόμα περισσότερο να ποινικοποιήσει έστω και αποκλίνουσες συμπεριφορές από τα γενικά παραδεκτά κοινωνικά πρότυπα μορφές σεξουαλικής δραστηριότητας εφόσον αυτές τελούνται ιδιωτικά μεταξύ συναινούντων ενηλίκων. Η ρήτρα των χρηστών ηθών δεν καταλαμβάνει και τις ιδιωτικές συμπεριφορές και δεν μπορεί να δικαιολογήσει την προσβολή του δικαιώματος των ομοφυλοφίλων ανθρώπων να είναι διαφορετικοί από τους άλλους. Εξάλλου στο άρθρο 21 πργ. 1 του Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαικής ένωσης ορίζεται η απαγόρευση κάθε διάκρισης ιδίως, λόγω φύλου χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. Επομένως ο γενετήσιος προσανατολισμός δεν επιτρέπεται να αποτελεί δυσμενή μεταχείριση και για διακρίσεις. Μια άλλη περίπτωση προστασίας της ιδιωτικής ζωής συνδέεται με τις ανταποκρίσεις κάθε είδους, ταχυδρομικές, τηλεφωνικές και λοιπά. Εδώ, η προστασία της ιδιωτικής ζωής αποτυπώνεται στις συνομιλίες, στις επιστολές κλπ. Ανακύπτει το ερώτημα κατά πόσον είναι θεμιτή η παραβίαση του απορρήτου αυτού στα πλαίσια των προσπαθειών για τη συλλογή του αποδεικτικού υλικού, την εξιχνίαση και διαλεύκανση εγκλημάτων και την αναζήτηση των δραστών αυτών. Από αυτή τη σκοπιά εξετάζεται το όλο ζήτημα και από την νομολογία του ΕΔΔΑ. Δεν μπορεί κανείς να εξηγήσει από μεθοδολογική σκοπιά 21 22 Χρήστος Νικ. Σατλάνης, Εισαγωγή στο δίκαιο της διεθνούς Προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εκδόσεις Αντωνίου Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κομμοτηνή 2003 14

αυτή την απόκλιση του ΕΔΔΑ από το γράμμα της ΕΣΔΑ παρά μόνο με σκέψεις οι οποίες ανάγονται στη στάθμιση συγκρουόμενων έννομων αγαθών δικαιωμάτων και συμφερόντων με την βοήθεια της αρχής της αναλογικότητας. Το ΕΔΔΑ δηλαδή θέλησε να διαφυλάξει οπωσδήποτε το δημόσιο συμφέρον στην πρόληψη ιδιαιτέρως σοβαρών εγκλημάτων ( στην πρόληψη ποινικών παραβάσεων, άρθρο8 / 2 ΕΣΔΑ) με το να αφήσει να θεωρείται άψογη μια καταδικαστική απόφαση για εμπορία ναρκωτικών, η οποία μεταφερόμενη στην κοινή γνώμη από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης εμφυτεύει στους πολίτες ηθικές αναστολές ή τους εκφοβίζει και έτσι τους αποτρέπει από την τέλεση αξιόποινων πράξεων. Συνεπώς επιβάλλεται ένας πολύ προσεκτικός χειρισμός των αποδεικτικών απαγορεύσεων από τα δικαστήρια που θα υιοθετεί κυρίως τα συμπεράσματα της γερμανικής δογματικής και θα λαμβάνει υπόψη τη διάκριση της ιδιωτικής ζωής σε τρεις βαθμίδες, τη σύγκρουση έννομων αγαθών, δικαιωμάτων και συμφερόντων στη συγκεκριμένη περίπτωση και επιχειρούμενη σε τέτοιες περιπτώσεις στάθμιση με τη βοήθεια της αρχής της αναλογικότητας. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι το ΕΔΔΑ προστατεύει την οικογένεια στα πλαίσια του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ. Η προστασία αυτή έχει να κάνει με την μεταχείριση των αλλοδαπών, όταν ανακύπτει το ερώτημα αν η από πολλές νομοθεσίες των κρατών που έχουν κυρώσει την ΕΣΔΑ προβλεπόμενη απέλαση αλλοδαπών ως συνέπεια καταδίκης τους για αξιόποινες πράξεις είναι συμβατή με την υποχρέωση σεβασμού της οικογενειακής ζωής. Και στην περίπτωση αυτή το ΕΔΔΑ εφαρμόζει την αρχή της αναλογικότητας. Έτσι στην υπόθεση Moustaquium κατά Βελγίου (1991) το ΕΔΔΑ θεώρησε αντίθετη προς το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ την απέλαση αλλοδαπού εγκληματία που θα είχε ως συνέπεια να τον χωρίσει από τους οικείους του. Το ΕΔΔΑ έλαβε υπόψη του στη συγκεκριμένη περίπτωση το νεαρό της ηλικίας του δράστη και προσφεύγοντος και τα σοβαρά προβλήματα που θα προξενούσε στην περαιτέρω ανάπτυξη της προσωπικότητας του η τυχόν οριστική εκρίζωση από το οικογενειακό περιβάλλον. Η οικογένεια ως δικαίωμα προστατευόμενο από το Σύνταγμα και ΕΣΔΑ. Το άρθρο 21 πργ. 1 και 9 πργ. 1 του Συντάγματος και το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ θέτουν υπό την προστασία του Κράτους την οικογένεια. Ως οικογένεια νοείται κατά το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ η κοινότητα γονέων και τέκνων φυσικών ή υιοθετειμένων, ανεξάρτητα από το αν αυτά είναι γεννημένα ύστερα από γάμο ή χωρίς γάμο από γονείς που συμβιώνουν ελεύθερα. Σύζυγοι σε γάμο χωρίς τέκνα δεν θεωρούνται οικογένεια. Εξάλλου δεν θεωρούνται οικογένεια όσοι συμβιώνουν ελεύθερα χωρίς τέκνα, διότι αυτοί προφανώς δεν επιθυμούν την υπαγωγή τους σε νομικές ρυθμίσεις και άρα δεσμεύσεις και συνεπώς είναι αντιφατικό να τυγχάνουν προστασίας με βάση τα άρθρα αυτά. Ο σπουδαιότερος ρόλος της οικογένειας είναι κατεξοχήν ηθικός. Η σύγχρονη μικρή οικογένεια λειτουργεί κυρίως ως χώρος ανάπτυξης αισθημάτων αγάπης και συντροφικότητας των μελών που βρίσκουν καταφύγιο σ αυτήν απέναντι στη σκληρότητα της κρατικής και ανταγωνιστικής κοινωνία μας. Λειτουργεί επίσης ως ο ιεδεώδης χώρος για την ανατροφή και κοινωνικοποίηση των παιδιών. Έτσι λοιπόν η οικογένεια λειτουργεί ως χώρος ανθρώπινων επαφών που δημιουργούν κατάλληλο ψυχολογικό κλίμα για την ανάπτυξη της προσωπικότητας των μελών της. Σύνταγμα και ΕΔΔΑ προστατεύουν την οικογένεια υπό την έννοια ότι επιβάλλουν στον κοινό νομοθέτη την υποχρέωση να ρυθμίσει τις προσωπικές και περουσιακές σχέσεις μεταξύ των συζύγων-γονέων και τέκνων, να λάβει μέτρα ώστε να μην για τα μέλη της και να εμποδίζεται η επικοινωνία και η οικειότητα μεταξύ των μελών της και να θεσπίσει 15

τις ρυθμίσεις εκείνες που είναι κατάλληλες και αναγκαίες για την διαφύλαξη και ενίσχυση της οικογένειας. Τα άρθρα 7 (σεβασμός της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) και 8 (προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα) του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τα οποία ορίζονται αντίστοιχα ότι «κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του, της κατοικίας του και των επικοινωνιών του» και «κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν. Η επεξεργασία αυτών των δεδομένων πρέπει να γίνεται νομίμως, για καθορισμένους σκοπούς και με βάση τη συγκατάθεση του ενδιαφερομένου ή για άλλους θεμιτούς λόγους που προβλέπονται από τον νόμο». Καινοτομία του συντακτικού νομοθέτη του 1975 αποτελεί η με το άρθρο 9 πργ. 1 εδάφιο β Συνταγματική κατοχύρωση του απαραβίαστου της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του ατόμου. Η νέα συνταγματική διάταξη δεν περιορίζεται μόνο στην έρευνα ή στην είσοδο στην εν γένει κατοικία, αλλά απαγορεύει γενικότερα την παρακολούθηση, την κατασκόπευση και τον έλεγχο της ιδιωτικής ή οικογενειακής συμπεριφοράς με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, φανερό ή κρυφό. 23 Ο εθνικός νομοθέτης έχει θεσπίσει πληθώρα από διατάξεις που προστατεύουν τον ιδιωτικό βίο. Ο ιδιωτικός (και δημόσιος) βίος αποτελούν ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος της προσωπικότητας που προστατεύεται στο άρθρο 57 του Αστικού Κώδικα Στο άρθρο 14 πργ. 5 του Συντάγματος ορίζεται ότι όποιος θίγεται από ανακριβές δημοσίευμα ή εκπομπή έχει δικαίωμα άμεσης απάντησης και το μέσο ενημέρωσης έχει υποχρέωση άμεσης επανόρθωσης. Άρθρο 336 του Ποινικού Κώδικα το εξής ορίζεται ότι σε περίπτωση απλής δυσφήμησης επί πραγματικών και αληθών γεγονότων, η πράξη δεν τιμωρείται. Το άρθρο 32/ αν. 1092/38 απαγορεύει την δημοσίευση εκθέσεως της συζητήσεως στο δικαστήριο για εξύβριση και δυσφήμιση για τις οποίες δεν επιτρέπεται απόδειξη της αλήθειας Στο γερμανικό δίκαιο ο ιδιωτικός βίος προστατεύεται ως συνιστώσα του γενικού δικαιώματος της προσωπικότητας χωρίς θεσμική μεν αυτοτέλεια έναντι της τελευταίας, αλλά με καθορισμένο περιεχόμενο, το οποίο διέπλασε η δικαστική πράξη με τη βοήθεια της θεωρίας. 24 Εκτός των βασικών διατάξεων που προστατεύουν ευθέως τον ιδιωτικό βίο υπάρχουν και άλλες διατάξεις που τον προστατεύουν κατά έμμεσο τρόπο και είναι άξιες λόγου: Στο άρθρο 241 του Ποινικού Κώδικα τιμωρείται η παραβίαση του ιδιωτικού ασύλου από υπάλληλο. Στο άρθρο 370 του Ποινικού Κώδικα τιμωρείται η παραβίαση των ιδιωτικών επιστολών. ( σχετικές διατάξεις: 248 και 249 ΠΚ) 23 Αριστόβουλος Ι. Μάνεσης, Ατομικές Ελευθερίες, Πανεπιστημιακές Παραδόσεις, γ έκδοση, εκδοτικός οίκος Σάκκουλας Θεσσαλονίκη 24 Μαυριάς το Συνταγματικό Δικαίωμα Ιδιωτικού Βίου, εκδόσεις Αντωνίου Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή, 1982 16

Στο άρθρο 371 του Ποινικού Κώδικα απαγορεύεται η αποκάλυψη ιδιωτικών απορρήτων τα οποία περιήλθαν στην γνώση κληρικών, ιατρών, συμβολαιογραφων, δικηγόρων και λοιποί, λόγω του επαγγέλματος τους. Με το άρθρο 579 του ΚΠΔ απαγορεύεται η ανακοίνωση του ποινικού μητρώου στον οποιονδήποτε. ( σχετικές διατάξεις, το άρθρο 577 και 578 του ΚΠΔ) Επίσης, το άρθρο 12 περί του δημοσιογραφικού επαγγέλματος Ν.Δ 1004/71 προβλέπει τους δεοντολογικούς κανόνες άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, και συγκεκριμένα καθιερώνει την απαγόρευση δημοσίευσης πληροφοριών και σχολίων για την ιδιωτική ζωή του ανθρώπου, τα οποία μπορούν να βλάψουν την υπόληψη του. Βέβαια, ο χαρακτήρας της διάταξης αυτής είναι απλά πειθαρχικός. Αυτές οι διατάξεις και πολλές άλλες δύναται να προστατεύσουν την ιδιωτική ζωή κατά έμμεσο τρόπο. Κεφάλαιο 8: Περιορισμοί και ειδικά θέματα 17

Το άρθρο 9 του συντάγματος δεν προβλέπει κανένα περιορισμό του απαραβίαστου της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής παρά μόνο του άσυλου της κατοικίας. Αντιθέτως το άρθρο 19 Συντάγματος που διακηρύσσει όχι απλώς το απαραβίαστο αλλά το απολύτως απαραβίαστο του απορρήτου της επικοινωνίας προβλέπει περιορισμούς υπέρ της δικαστικής αρχής. 25 Η ισχύς όμως και των δύο διατάξεων μπορεί να ανασταλλέι εν όλω ή εν μέρει στο πλαίσιο του άρθρου 48 του Συντάγματος, σύμφωνα με την οποία << σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης εξαιτίας εξωτερικών κινδύνων ή άμεσης απειλής της εθνικής ασφάλειας, καθώς και αν εκδηλωθεί ένοπλο κίνημα για την ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Κατάσταση πολιορκίας>> Το δικαίωμα της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής μπορεί να συγκρουστεί και με την συνταγματική αρχή της δημοσιότητας των δικαστικών συνεδριάσεων. Το σύνταγμα δίνει κατ' αρχήν προτεραιότητα στη δημοσιότητα αυτή, εξουσιοδοτώντας όμως συγχρόνως το δικαστήριο να κρίνει με απόφαση του <<ότι η δημοσιότητα πρόκειται να είναι επιβλαβής στα χρηστά ήθη ή ότι συντρέχουν ειδικοί λόγοι προστασίας της ιδιωτικής ή οικογενειακής ζωής του διαδίκου>>. Στην περίπτωση των δικαστηρίων ανηλίκων επιτρέπει το σύνταγμα τον γενικό νομοθετικό αποκλεισμό της δημοσιότητας. 26 Με την διάταξη του άρθρου 6 παρ. 8 του ν. 3090/2002 (μεταγενέστερου της συνταγματικής αναθεώρησης του 2001), με την οποία αναδιατυπώθηκε η παρ. 4 του άρθρου 370 Α ΠΚ, αίρεται ο άδικος χαρακτήρας της χρήσης παράνομα αποκτημένων μαγνητοταινιών κλπ, εφόσον αυτή γίνεται «ενώπιον οποιασδήποτε δικαστικής ή άλλης ανακριτικής αρχής για τη διαφύλαξη δικαιολογημένου συμφέροντος που δεν μπορεί να διαφυλαχθεί διαφορετικά». Το «δικαιολογημένο» του συμφέροντος οφείλει να προκύπτει από την, εγγενή στην stricto sensu αναλογικότητα, στάθμιση των αξιών που αντιπαρατίθενται στις υπό εξέταση περιπτώσεις. Επίσης το δικαίωμα της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής μπορεί να συγκρουστεί με την ελευθερία του τύπου, με αποτέλεσμα την ανάγκη περιορισμού ενός από των δύο δικαιωμάτων 27. Ιδιωτική ζωή και ελευθερία του τύπου Η αξία της δημοσιογραφικής έρευνας για την εκπλήρωση του ρόλου του τύπου σε μια δημοκρατική κοινωνία είναι αναμφισβήτητη και αποτελεί περιεχόμενο της ελευθερίας του τύπου κατά το άρθρο 14 του Συντάγματος. Το δικαίωμα για την ελευθερία του τύπου με το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής αποτελούν εξειδικεύσεις της ανθρώπινης αξίας, μέρος της προσωπικότητας του ανθρώπου και συστατικό της ελευθερίας του ανθρώπου. Η ελευθερία του τύπου όμως πρέπει να ασκείται με τέτοιον τρόπο, ώστε να μη θίγονται τα λοιπά συνταγματικώς προστατευόμενα αγαθά, εν προκειμένω η προστασία της προσωπικότητας και της ιδιωτικής ζωής που κατοχυρώνονται 25 Δαγτόγλου 26 ΔΑΓΤ ΟΓΛΟΥ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 27 Ανάλυση στο σχετικό κεφάλαιο 18

συνταγματικά στα άρθρα 2 παρ. 1 και 9 παρ. 1 Σ και το θεμελιώδες δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, που κατοχυρώνεται στο άρθρο 9Α Σ. Αφενός, το δικαίωμα της ελευθερίας του τύπου, δικαίωμα που αναντίρρητα αποτελεί τον θεμελιώδη λίθο της λειτουργίας της δημοκρατίας, αφού δίνει την ευκαιρία για την ελεύθερη κυκλοφορία απόψεων και ευκαιρία για διάλογο. Αφετέρου, το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής, το οποίο σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα χρήζει προστασίας, προστασία της εν γένει αξιοπρέπειας του ανθρώπου που κινδυνεύει από κρατικές αυθαιρεσίες και από τους συνανθρώπους του. Δύο δικαιώματα τα οποία υπάρχουν στιγμές που δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Από την μια μεριά, έχουμε το άτομο το οποίο έχει ανάγκη διαφύλαξης προσωπικών του στοιχείων και δεδομένων από τρίτους ανθρώπους και από το κράτος. Από την άλλη μεριά, έχουμε τον τύπο 28 και τα υπόλοιπα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ραδιόφωνο, τηλεόραση, ίντερνετ), τα οποία διεισδύουν στην ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων ολοένα και περισσότερο, προσφέροντας στο κοινό πληροφορίες. Έτσι, το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής τείνει να απειλείται από τον τύπο, να κινδυνεύει από αυτόν. Τα όρια άσκησης του δικαιώματος της ελευθερίας του τύπου σταματούν εκεί που αρχίζουν τα όρια άσκησης του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής. Ο νομοθέτης θέτει περιορισμούς στο δικαίωμα της ελευθερίας του τύπου. Απαγορεύεται η δημοσίευση στοιχείων της ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου. Θεμελιώδη δικαιώματα, που κατοχυρώνονται τόσο στο Σύνταγμα όσο και σε διεθνή κείμενα όπως η ΕΣΔΑ, πρέπει να τύχουν στάθμισης: Το δικαίωμα στην ελευθεροτυπία που κατοχυρώνεται στο άρθρο 10 της ΕΣΔΑ και στο άρθρο 14 του Συντάγματος, το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή που κατοχυρώνεται στο άρθρο 9 παράγραφος 1 του Συντάγματος και στο άρθρο 8 της ΕΣΔΑ. (και το δικαίωμα στον πληροφοριακό αυτοκαθορισμό που κατοχυρώνεται στο άρθρο 8 της ΕΣΔΑ και στο άρθρο 9Α του Συντάγματος). Όμως, αρχικά μία αφηρημένη στάθμιση δεν είναι δυνατή καθώς κανένα από τα δύο δικαιώματα δεν είναι υποδεέστερο του άλλου. Μόνο στην περίπτωση εξειδικεύσεως των δύο έννομων αγαθών είναι δυνατή η στάθμιση. Και τα δυο δικαιώματα απολαμβάνουν την ίδια προστασία. Από το Σύνταγμα δεν προκύπτει in abstracto επικράτηση του ενός δικαιώματος έναντι του άλλου. Πρέπει όμως να γίνεται μία οριοθέτηση των πεδίων εφαρμογής των δικαιωμάτων, σύμφωνα με τις αρχές της ad hoc στάθμισης των αντιτιθέμενων συμφερόντων και της πρακτικής αρμονίας και αναλογικής εξισορρόπησης, εφαρμόζοντας και την αρχή της αναλογικότητας, που κατοχυρώνεται και συνταγματικά στο άρθρ. 25 παρ. 1, με τέτοιον τρόπο ώστε τα προστατευόμενα αγαθά να διατηρούν την κανονιστική τους εμβέλεια. Ο βαθμός της προστασίας και το μέγεθος της υποχώρησης αυτής κρίνεται πάντα βάσει της θεμελιώδους συνταγματικής αρχής της αναλογίας( άρθρο 25 παράγραφος 1 του Συντάγματος). Η στάθμιση που γίνεται και οι παρεπόμενοι περιορισμοί τίθενται μόνο στον βαθμό που είναι αναγκαία ώστε το ένα δικαίωμα να συμβιβάζεται με τους κανόνες που διέπουν το άλλο. Συγκεκριμένα η ελευθεροτυπία και η ελευθερία της έκφρασης υποχωρεί μόνο στον βαθμό που η υποχώρηση είναι προϋπόθεση sine qua non για την μη 28 Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας έφερε στο προσκήνιο νέα τεχνολογικά επιτεύγματα τα οποία μπορούν να διεισδύσουν στην σφαίρα της ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου και να την διασαλεύσουν 19

προσβολή του πυρήνα του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής( και της ελευθερίας της έκφρασης και του πληροφοριακού αυτοκαθορισμού.) Σε επίπεδο ειδικής σχέσης ο ιδιωτικός βίος προσβάλλεται αν μέσα από δημοσιεύματα έρχονται στο φως της δημοσιότητας στοιχεία της ζωής του φορέα, που αποτελούν πραγματικά και αληθή περιστατικά. Βέβαια, το κοινό έχει αξίωση ενημέρωσης, αξίωση που απορρέει από το κατοχυρωμένο στο άρθρο 5 παράγραφος 1 δικαίωμα του ανθρώπου για συμμετοχή στην κοινωνική, οικονομική, πολιτική ζωής της χώρας. Η ιδιωτική ζωή και το δικαίωμα του κοινού για πληροφόρηση μπορούν να παρασταθούν σαν δύο κύκλοι. Όσο περισσότερο προβάλλεται ένας άνθρωπος στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή τόσο περισσότερο το ενδιαφέρον του κοινού είναι στραμμένο πάνω του και ως εκ τούτου τόσες περισσότερες πληροφορίες θα αποκαλύπτει ο τύπος γι αυτό το πρόσωπο. Παράλληλα, το ενδιαφέρον του κοινού και η πληροφόρηση του τύπου, θα πρέπει να αφορά σε πρόσωπα που απασχολούν τον δημόσιο βίου. Η αξιοπρέπεια του ανθρώπου είναι υπέρτερη από τη δημοσίευση πληροφοριών με σκοπό την αύξηση του κέρδους. Θέμα στάθμισης των δύο δικαιωμάτων επέρχεται όταν το πρόσωπο δεν συναινεί για τη δημοσίευση στοιχείων και πληροφοριών που τον αφορούν στο τύπο. Τότε, πρέπει να ληφθεί υπόψη η ελευθερία εκφράσεως και το δικαίωμα της πληροφόρησης και ενημέρωσης, από τη μία πλευρά και το δικαίωμα της προστασίας της ιδιωτικής ζωής από την άλλη πλευρά. Για τη στάθμιση λοιπόν των δικαιωμάτων αυτών θα προσφύγουμε στο δικαιολογημένο συμφέρον των δύο πλευρών. Έχουμε τη δικαιολογημένη αξίωση του ανθρώπου για προστασία της ιδιωτικής του ζωής και το δικαιολογημένο συμφέρον του τύπου να παρέχει ενημέρωση. Ο τύπος θα πρέπει να αποφεύγει στο όνομα του δικαιολογημένου συμφέροντος τις προσωπικές επιθέσεις κατά της ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων. Θα πρέπει να γίνεται αποτελεσματική στάθμιση των αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων που θα λαμβάνει υπόψη την ελευθερία του τύπου και της έκφρασης και θα παρέχει διεξόδους στο άτομο για την προστασία και την αποφυγή κατάχρησης του ιδιωτικού του. βίου ακόμα και αν πρόκειται για δημόσια πρόσωπα. Θεμιτές επεμβάσεις Η παροχή στοιχείων χρήσιμων για επιμορφωτικούς ή επιστημονικούς λόγους, η παροχή στοιχείων για των ιδιωτικό βίο προσώπων που διαδραματίζουν έναν ενδιαφέροντα ρόλο στην κοινωνική ζωή και ιδιαίτερα στοιχείων που δίνουν στο κοινό τη δυνατότητα να διαμορφώσουν άποψη και γνώμη για την προσωπικότητα, τις ικανότητες και τις συνήθειες των ατόμων αυτών, η παροχή πληροφοριών για τον κοινωνικό έλεγχο, ενημέρωση του κοινού για την ζωή και την εικόνα εγκληματιών και επικίνδυνων ανθρώπων για την δημόσια ή ιδιωτική ασφάλεια αποτελούν θεμιτές επεμβάσεις στο δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής. ( απαγορεύονται οι δημοσιεύσεις που αποσκοπούν στην διαφήμιση ή σε άλλους ιδιοτελείς σκοπούς) Προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. 20

Στα πλαίσια της προστασίας της ιδιωτικής ζωής εμπίπτει και η διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων και κυρίως των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων τα οποία αφορούν στις πολιτικές, θρησκευτικές, φιλοσοφικές πεποιθήσεις, την υγεία, την ερωτική ζωή, τις ποινικές διώξεις και καταδίκες. Σύμφωνα με το άρθρο 2 29 περ. α, β, γ, δ, ε, ζ, θ του Ν. 2472/1997 Δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα αποτελούν κάθε πληροφορία που αναφέρεται στο υποκείμενο των δεδομένων. Ευαίσθητα δεδομένα είναι τα δεδομένα που αφορούν τη φυλετική ή εθνική προέλευση, τα πολιτικά φρονήματα, τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, τη συμμετοχή σε ένωση, σωματείο και συνδικαλιστική οργάνωση, την υγεία, την κοινωνική πρόνοια και τη ερωτική ζωή, καθώς και τα σχετικά με ποινικές διώξεις ή καταδίκες. Υποκείμενο των δεδομένων νοείται το φυσικό πρόσωπο στο οποίο αναφέρονται τα δεδομένα και του οποίου η ταυτότητα είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί, δηλαδή μπορεί να προσδιοριστεί αμέσως ή εμμέσως. Επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα είναι η κάθε εργασία ή σειρά εργασιών που πραγματοποιείται, από το Δημόσιο ή από νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή ιδιωτικού δικαίου ή ένωση προσώπων ή φυσικό πρόσωπο με ή χωρίς τη βοήθεια αυτοματοποιημένων μεθόδων και εφαρμόζονται σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όπως η συλλογή, η καταχώριση, η οργάνωση, η διατήρηση ή αποθήκευση, η τροποποίηση, η εξαγωγή, η χρήση, η διαβίβαση, η διάδοση ή κάθε άλλης μορφής διάθεση, η συσχέτιση ή ο συνδυασμός, η διασύνδεση, η δέσμευση (κλείδωμα), η διαγραφή, η καταστροφή. Αρχείο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα είναι το σύνολο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία αποτελούν ή μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας, και τα οποία τηρούνται είτε από το Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου ή ένωση προσώπων ή φυσικό πρόσωπο. Υπεύθυνος Επεξεργασίας είναι οποιοσδήποτε καθορίζει το σκοπό και τον τρόπο επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημόσια αρχή ή υπηρεσία ή οποιοσδήποτε άλλος οργανισμός. Όταν ο σκοπός και ο τρόπος της επεξεργασίας καθορίζονται με διατάξεις νόμου ή κανονιστικές διατάξεις εθνικού ή κοινοτικού δικαίου, ο υπεύθυνος επεξεργασίας ή τα ειδικά κριτήρια βάσει των οποίων γίνεται η επιλογή του καθορίζονται αντίστοιχα από το εθνικό ή το κοινοτικό δίκαιο. Τρίτος είναι] κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημόσια αρχή ή υπηρεσία, ή οποιοσδήποτε άλλος οργανισμός, εκτός από το υποκείμενο των δεδομένων, τον υπεύθυνο επεξεργασίας και τα πρόσωπα που είναι εξουσιοδοτημένα να επεξεργάζονται τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, εφόσον ενεργούν υπό την άμεση εποπτεία ή για λογαριασμό του υπεύθυνου επεξεργασίας. Σύμφωνα δε με το άρθρο 4 του ν.2472/1997 «1. Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για να τύχουν νόμιμης επεξεργασίας πρέπει: α) Να συλλέγονται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο για καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς και να υφίστανται θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία εν όψει των σκοπών αυτών. β) Να είναι συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από όσα κάθε φορά απαιτείται εν όψει των σκοπών της επεξεργασίας.» Η αρχή της αναλογικότητας επιβάλλει η δημοσιοποίηση στοιχείων, που περιέχουν προσωπικά δεδομένα στο πλαίσιο άσκησης δημοσιογραφικού επαγγέλματος να καθίσταται απολύτως αναγκαία για την ενημέρωση του κοινού, ήτοι για 29 Η ανάπτυξη που παρατίθεται γίνεται με την βοήθεια της νομολογίας και συγκεκριμένα των δικαστικών αποφάσεων που είναι δημοσιευμένες στον διαδικτυακό τόπο: www. dpa. gr. 21