ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΚΑΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : Ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις Επόπτρια Καθηγήτρια: Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ο. Εισηγητής : Νικόλαος Α. Λαζαρίδης Θεσσαλονίκη, 2011

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγικές παρατηρήσεις...4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Α. Ιστορική αναδρομή.....7 Β. Γενικά χαρακτηριστικά της ασφάλισης ζωής που συνδέεται με επενδύσεις...8 Β.1 Προδιάθεση....8 Β.2. Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις ως είδος ιδιωτικής ασφάλισης 9 Β.3. Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις ως ασφάλιση ποσού....10 Β. 4. Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις ως ασφάλιση προσωπικών κινδύνων....11 Β.5 Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις ως ειδική κατηγορία των ασφαλίσεων ζωής..12 Β.6 Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένης με επενδύσεις ως ατομική και ομαδική ασφάλιση...16 Β.7 Συμπληρωματικές παρατηρήσεις.23 Γ. Νομοθετικό πλαίσιο και εφαρμοστέοι νόμοι.24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Α. Εννοιολογική προσέγγιση και ανάλυση των μερικότερων στοιχείων.28 Α.1. Αμοιβαίο κεφάλαιο...29 Α.1.1 Έννοια και βασικά στοιχεία...29 Α.1.2 Μερίδιο αμοιβαίου κεφαλαίου.31 Α.1.3 Οργανωτική δομή....32 Α.1.4 Οι αποδόσεις του αμοιβαίου κεφαλαίου.34 Α.2. Το εσωτερικό μεταβλητό κεφάλαιο της ασφαλιστικής επιχείρησης... 37 Α.3. Χρεόγραφα.....40 Β. Εγγύτερη προσέγγιση... 41 Β.1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 41 Β.2 Το ασφάλιστρο.41 Β.3 Μη επιτρεπόμενη επένδυση... 43 Β. 4 Η παροχή του ασφαλιστή..44 Β.5 Σύνδεση της παροχής του ασφαλιστή με αμοιβαίο κεφάλαιο ή/και εσωτερικό μεταβλητό κεφάλαιο..48 [2]

Β.6 Ο ρόλος της ασφαλιστικής επιχείρησης αναφορικά με τις επενδύσεις....49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Τα δικαιώματα του ασφαλισμένου......52 A. Εισαγωγικές παρατηρήσεις....52 Β. Το δικαίωμα εξαγοράς.52 Γ. Το δικαίωμα υπαναχώρησης.. 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ Α. H ασφαλιστική επιχείρηση που ασκεί ασφάλιση ζωής συνδεδεμένης με επενδύσεις...59 Α.1. Ασφαλιστική επιχείρηση και άδεια 59 Α.2 Περιθώριο φερεγγυότητας.61 Α.3 Εποπτεία... 63 Β. Οι ειδικές υποχρεώσεις του ασφαλιστή..67 Β.1 Γενικά....67 Β.2 Υποχρεώσεις αναγόμενες στο περιεχόμενο του ασφαλιστηρίου..67 Β.3 Υποχρεώσεις του ασφαλιστή ως προς την ειδική ενημέρωση του αντισυμβαλλόμενου - λήπτη της ασφάλισης....70 Β.4 Λοιπές υποχρεώσεις της ασφαλιστικής επιχείρησης......71 Γ. Συνέπειες της παραβίασης των υποχρεώσεων του ασφαλιστή... 76 Κεφάλαιο Πέμπτο Α. Unit linked και παροχή επενδυτικών υπηρεσιών 79 Β. Unit linked και ν. 2251/94... 84 Αντί επιλόγου.....92 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..94 [3]

Εισαγωγικές παρατηρήσεις Η ασφαλιστική αγορά είναι μία δυναμική αγορά που χαρακτηρίζεται από έντονη κινητικότητα και σημαντικές ανακατατάξεις σε παγκόσμια κλίμακα, όπως είναι ιδίως συγχωνεύσεις ασφαλιστικών εταιριών, εξαγορές ασφαλιστικών εταιριών από πιστωτικά ιδρύματα κ.α. Στόχος των ανακατατάξεων αυτών δεν είναι άλλος από την ισχυροποίηση των ασφαλιστικών εταιριών έναντι του οξυνόμενου ανταγωνισμού και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των αυξανόμενων αναγκών του πελατειακού κοινού 1. Ως απάντηση στις σύνθετες απαιτήσεις των πελατών τους, οι ασφαλιστικές εταιρίες προχώρησαν στη δημιουργία των προϊόντων Unit - Linked 2. Τα Unit - Linked είναι προϊόντα με ασφαλιστικό και επενδυτικό χαρακτήρα και αποτελούν ειδικότερη μορφή μιας ευρύτερης κατηγορίας ασφαλιστικών προϊόντων νέας γενιάς, των «μεταβλητών 3» προϊόντων, όπως έχει επικρατήσει να αποκαλούνται στην ασφαλιστική πρακτική, και έχουν κερδίσει σημαντικό μερίδιο αγοράς στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αντικαθιστώντας τα «παραδοσιακά» ασφαλιστικά προϊόντα 4. «Παραδοσιακά» ή «κλασσικά» ονομάζονται τα ασφαλιστικά προϊόντα, στα οποία δεν υπάρχει άμεση σύνδεση των παροχών με επενδυτικά κεφάλαια, όπως συμβαίνει στις ασφαλίσεις ζωής τύπου Unit Linked, 6 Βλ. Μουρατίδου Α. Ζαμπέλη Π., ό.π., σελ. 14. [4] παρά μόνο επένδυση των αποθεμάτων σύμφωνα με την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία 5 και τις ιδιαιτερότητες των προϊόντων 6. Έτσι, ενώ στις «παραδοσιακές» ασφαλίσεις ζωής με την επέλευση της ασφαλιστικής περίπτωσης ο ασφαλιστής καταβάλλει ένα προκαθορισμένο χρηματικό ποσό ή ό,τι προκύψει από το 1 Βλ. Ανδριτσάκη Α., Οι ιδιωτικές ασφαλίσεις, 2005, σελ. 48, 2 Τα προϊόντα Unit - Linked είναι επίσης γνωστά διεθνώς με τις ονομασίες Equity Linked, Equity Based και Variable Life (ιδίως στις Η.Π.Α.), βλ. Μøller T., Market Valuation Methods in Life and Pension Insurance, 2007, σελ. 148. 3 Ο χαρακτηρισμός των προϊόντων αυτών ως «μεταβλητών» οφείλεται στο γεγονός ότι το ύψος των ασφαλιστικών παροχών μπορεί να μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια ισχύος της ασφαλιστικής σύμβασης, βλ. Μουρατίδου Α. Ζαμπέλη Π., Unit - Linked, Η ασφάλιση ζωής σε ένα σύγχρονο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, 1999, σελ. 20 και Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Προπτυχιακές σπουδές, Σημειώσεις μαθημάτων, Συμβάντα ζωής και θανάτου Ι & ΙΙ (Περιληπτικές σημειώσεις των παραδόσεων και ασκήσεις), Life contingencies 23, www.actuar.aegean.gr. 4 Βλ. Νεκτάριο Μ., Ασφαλίσεις ζωής & υγείας, 2005, σελ. 117. 5 Βλ. άρθρο 8 του Ν.Δ. 400/1970 περί ασφαλιστικών τοποθετήσεων.

μαθηματικό απόθεμα με βάση το ανώτατο τεχνικό επιτόκιο που θα ισχύει τότε και την ενδεχόμενη επιπλέον αυτού απόδοση (τη λεγόμενη «συμμετοχή στα κέρδη»), στις ασφαλίσεις ζωής τύπου Unit - Linked καταβάλλει ό,τι ήθελε προκύψει από τη ρευστοποίηση των μεριδίων των επενδυτικών κεφαλαίων, με τα οποία είναι συνδεδεμένο το ασφαλιστήριο 7. Τα Unit - Linked είναι προϊόντα που συνδυάζουν την ασφαλιστική κάλυψη με την επένδυση αποταμίευση. Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμά τους, όπως άλλωστε υποδηλώνει και η ονομασία τους, είναι ότι οι παροχές τους συνδέονται με την αξία μεριδίων ή άλλως μονάδων (Units) επενδυτικών κεφαλαίων (Investment Funds ή Unit Funds). Παρά το γεγονός ότι η ασφάλιση τύπου unit linked εντάσσεται σε έναν από τους κλάδους των ασφαλίσεων ζωής, δεν εμφανίζει πολλά κοινά σημεία με τη μέχρι τώρα γνωστή ασφάλιση ζωής. Η ανθρώπινη ζωή ασφαλίζεται από τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις γιατί έχει αξία, και έχει αξία γιατί είναι παραγωγική, μια παραγωγικότητα που εξαρτάται πάντα και από την ηλικία του ασφαλισμένου 8. Η ασφάλιση είναι ο φρουρός και ο συντηρητής των οικονομικών ωφελημάτων που προκύπτουν από την ανθρώπινη ζωή. Αποτελεί προστατευτική οροφή του ανθρώπινου εισοδήματος σε περιόδους που αυτός δεν είναι παραγωγικός, αλλά και προστατευτική οροφή για όσους εξαρτώνται από τη ζωή άλλου ανθρώπου και από τα οφέλη αυτή αυτής. Στην παρούσα ανάλυση επιχειρείται η όσο το δυνατόν εγγύτερη προσέγγιση της ασφάλισης ζωής συνδεδεμένης με επενδύσεις, ως ενός ειδικότερου κλάδου των ασφαλίσεων ζωής. Εκκίνηση των όσων περιγράφονται αποτελεί το ν.δ. 400/70 και δη το αρθρ. 13γ αυτού. Δίνεται περισσότερη έμφαση στις ειδικότερες ρυθμίσεις του κλάδου αυτού με συμπληρωματική αναφορά στις διατάξεις του ΑσφΝ και όσων άλλων νόμων άπτονται της λειτουργίας της ασφάλισης ζωής συνδεδεμένης με επενδύσεις. 7 Βλ. Ρόκα Ι., Ιδιωτική ασφάλιση : δίκαιο της ασφαλιστικής σύμβασης και της ασφαλιστικής επιχείρησης, 2006, σελ. 657. 8 Η παραγωγική ηλικία του ασφαλισμένου εκτιμάται από τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις από τα 21-65 έτη, βλ. Ρουχώτα. Μ, Γιατί ασφαλίζεται η ανθρώπινη ζωή, 1994, σελ. 16 και 20. [5]

Δυστυχώς στη χώρα μας δεν παρατηρήθηκε μεγάλη συγγραφική δραστηριότητα που να ασχολείται αμιγώς με τον κλάδο αυτό και τον τρόπο λειτουργίας του, σε αντίθεση με τους άλλους κλάδους ασφαλίσεων για τους οποίους η βιβλιογραφία είναι πολυγραφότατη. Έτσι προκειμένου, να συμπληρωθούν οι ειδικότερες ρυθμίσεις του κλάδου αυτού, γίνεται παραπομπή στη ασφαλιστική επιστήμη, όπου και όταν αυτό καθίσταται δυνατόν, χωρίς να γίνεται πλάτυνση στις ήδη γνωστές έννοιες και μορφές ασφαλίσεων. Τέλος, ας σημειώσουμε ότι η νομολογία επί του κλάδου αυτού είναι ισχνή και δεν δίνει πολλές απαντήσεις αναφορικά με τον τρόπο λειτουργίας της ειδικότερης αυτής κατηγορίας των ασφαλίσεων ζωής.. [6]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Α. Ιστορική αναδρομή. Η ασφαλιστική ιδέα με την έννοια της μετάθεσης του κινδύνου από το πρόσωπο που απειλείται σε άλλον έναντι ανταλλάγματος ανάγεται στους αρχαιότατους χρόνους. Αν και η ασφάλιση ζωής αναπτύχθηκε ήδη από το 1693 στη Μ. Βρετανία 9, τα ασφαλιστικά προϊόντα τύπου Unit Linked έκαναν την εμφάνιση τους πολύ αργότερα. Η πρώτη ιστορική αναφορά για τα προϊόντα αυτά ανάγεται στο 1928, όταν στο Institute of Actuaries του Λονδίνου έγινε η παρουσίαση μιας εργασίας σχετικά με τα πλεονεκτήματα που θα είχε για τις ασφαλιστικές εταιρίες ζωής, η επένδυση των αποθεματικών τους στο χρηματιστήριο 10. Κύριος στόχος της εργασίας ήταν η διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών ώστε να περιοριστεί η αρνητική επίδραση που είχαν στα ασφαλιστήρια ζωής οι υποτιμητικές τάσεις του νομίσματος εκείνη την εποχή. Είκοσι χρόνια αργότερα οι ασφαλιστικές εταιρίες της Μ. Βρετανίας άρχισαν να επενδύουν σημαντικά κεφάλαια, από τα αποθεματικά των ασφαλιστηρίων τους, στο χρηματιστήριο. Η επένδυση των αποθεματικών στο χρηματιστήριο είχε ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη βελτίωση των αποδόσεων των επενδύσεων τους και την καθιέρωση των συστημάτων «συμμετοχής στα κέρδη» στα παραδοσιακά προγράμματα που ακόμα κυριαρχούσαν. Αφότου ξεπεράστηκε η δυσπιστία του καταναλωτικού κοινού, τα προϊόντα αυτά άρχισαν να εμφανίζονται σποραδικά σε διάφορα κράτη του κόσμου. Πρωτοεμφανίστηκαν στην Ολλανδία στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Στις Η.Π.Α. τα πρώτα ασφαλιστήρια ζωής τύπου Unit Linked άρχισαν να προσφέρονται στην αγορά γύρω στο 1954 και στη Μ. Βρετανία περίπου 9 Βλ. ενδεικτικά, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., Ιδιωτικό ασφαλιστικό δίκαιο, 2008, σελ.14 10 Για το ιστορικό πλαίσιο βλ. Μουρατίδου Α. Ζαμπέλη Π., ό.π., σελ. 17-20 και Μøller T., ό.π., σελ. 149. [7]

δύο χρόνια αργότερα. Έτσι ήδη μέχρι τη δεκαετία του 1980 οι ασφαλίσεις ζωής τύπου Unit Linked είχαν λάβει τη σημερινή τους μορφή. Τα προϊόντα αυτά κατάφεραν να κερδίσουν πολύ γρήγορα ένα μεγάλο μερίδιο της αγοράς εκμεταλλευόμενα την τότε ιστορική συγκυρία. Η δεκαετία του 1960 ήταν η δεκαετία της ανόδου των τιμών, τόσο για το χρηματιστήριο της Μ. Βρετανίας, όσο και για τα χρηματιστήρια σε παγκόσμιο επίπεδο και η επένδυση σε μετοχές ήταν μια πολύ επικερδής δραστηριότητα. Βέβαια δεν κέρδισαν σε όλα τα κράτη ισάξιο μερίδιο αγοράς και δεν απορροφήθηκαν το ίδιο παντού από το καταναλωτικό κοινό. Έτσι το 1991, τα προϊόντα Unit Linked, αντιπροσώπευαν περίπου το 11% της γαλλικής ασφαλιστικής αγοράς των ασφαλειών ζωής, το 20% της ιταλικής και το 15% της ισπανικής. Στην Ελλάδα η ιστορία των Unit - Linked αρχίζει από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 με την απελευθέρωση της ασφαλιστικής αγοράς, που επήλθε ως αποτέλεσμα της εναρμόνισης της ελληνικής νομοθεσίας της ιδιωτικής ασφάλισης με αυτήν της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Β. Γενικά χαρακτηριστικά της ασφάλισης ζωής που συνδέεται με επενδύσεις. Β.1 Προδιάθεση Στην ασφαλιστική επιστήμη επιχειρούνται διακρίσεις των ασφαλιστικών συμβάσεων βασισμένες σε ποικίλα κριτήρια που άλλοτε γίνονται αποδεκτές και άλλοτε όχι 11. Υπάρχουν φορές όμως, που μια ασφαλιστική σύμβαση δεν μπορεί να υπαχθεί σε κάποια από τις «παραδοσιακές» κατηγορίες ή τουλάχιστον δεν πληροί όλα τα κριτήρια που μπορεί να αξιώνει κάποια από τις κατηγορίες αυτές. Τέτοια είναι η σύμβαση ασφάλισης ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις. Στην παρούσα υποενότητα επιχειρείται η σκιαγράφηση των γενικών χαρακτηριστικών αυτής της ασφαλιστικής σύμβασης. Θα 11 Έτσι Κιάντος Β., Ασφαλιστικό Δίκαιο, 2005, σελ. 21. [8]

επικεντρωθούμε μόνο στα βασικά στοιχεία που συνάδουν στο είδος αυτό της ασφάλισης ζωής, ενώ η ανάλυση των ειδικότερων χαρακτηριστικών της θα μας απασχολήσει στις επόμενες σελίδες της παρούσας. Β.2. Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις ως είδος ιδιωτικής ασφάλισης Η ασφάλιση ζωής που συνδέεται με επενδύσεις, αποτελεί πρωτίστως είδος ιδιωτικής ασφάλισης 12 γεγονός που τις προσδίδει συμβατικό χαρακτήρα, σε αντίθεση με την κοινωνική ασφάλιση 13 στην οποία η ασφαλιστική σχέση γεννιέται από τον νόμο. Βέβαια, η πρώτη δεν φτάνει σε σημείο να υποκαταστήσει τη δεύτερη, αλλά συνυπάρχει μαζί της συμπληρώνοντάς την και βελτιώνοντας παράλληλα σε προσωπικό, οικογενειακό και επαγγελματικό επίπεδο το βίο του ασφαλισμένου. Πάντως, ας σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι η διάκριση ανάμεσα σε κοινωνική και ιδιωτική ασφάλιση δεν είναι πάντοτε εύκολη. Αυτό που συνήθως λέγεται, πως η κοινωνική ασφάλιση ασκείται από κρατικούς φορείς και η ιδιωτική ασφάλιση ασκείται από ιδιωτικούς φορείς δεν είναι τουλάχιστον θεωρητικά σωστό, καθώς τίποτα δεν εμποδίζει κρατικοί ή ημικρατικοί ή εθνικοποιημένοι φορείς να ασκούν ιδιωτική ασφάλιση 14. Στο ζήτημα τώρα, το αν εμπίπτει η ασφάλιση ζωής που συνδέεται με επενδύσεις στην ιδιωτική ασφάλιση σε ευρεία έννοια ή στην ιδιωτική ασφάλιση σε στενή έννοια - διάκριση που συναντάται στην ασφαλιστική επιστήμη 15 και έχει ως επακόλουθο να εξαιρούνται οι φορείς που ασκούν 12 Ιδιωτική είναι η ασφάλιση που παρέχεται κατά κανόνα από ιδιωτικούς φορείς και διέπεται από τις διατάξεις του ιδιωτικού δικαίου, βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 28. 13 Ως κοινωνική ασφάλιση νοείται η ασφάλιση που ασκείται από φορείς κοινωνικής ασφάλισης και δεν βασίζεται σε ασφαλιστική σύμβαση. Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 35, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 29. 14 Αυτό συνέβαινε στις σοσιαλιστικές χώρες (Σοβιετική Ένωση), αλλά και στη Γαλλία ήδη από το 1946 ότε και εθνικοποιήθηκαν οι ασφαλιστικές εταιρίες, όπως και στην Ιταλία, βλ. Αργυριάδη Α., Στοιχεία ασφαλιστικού δικαίου, 2007, σελ. 25 15 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 35, όπου επιχειρείται η διάκριση της ιδιωτικής ασφάλισης σε στενή και ευρεία έννοια. Έτσι, ιδιωτική ασφάλιση σε στενή έννοια είναι αυτή που ασκείται από ασφαλιστικές επιχειρήσεις και βασίζεται σε σύμβαση, ενώ σε ευρεία έννοια είναι αυτή που, χωρίς να είναι κοινωνική, ασκείται από επιχειρήσεις που δεν είναι ασφαλιστικές με σκοπό την κάλυψη ορισμένων κινδύνων. Ιδιαίτερο είδος ιδιωτικής ασφάλισης σε ευρεία έννοια είναι η αντασφάλιση. [9]

ασφάλιση σε ευρεία έννοια από την ειδική κρατική εποπτεία, όπως επίσης και τη μη ευθεία εφαρμογή του δικαίου της ιδιωτικής και κοινωνικής ασφάλισης στην ασφάλιση σε ευρεία έννοια 16 δεν προκύπτει κατά τρόπο άμεσο από κάποιο άρθρο του ΑσφΝ ή κάποιου άλλου νομοθετήματος. Μπορεί όμως ευχερώς να συναχθεί, από το όλο πνεύμα των διατάξεων που ρυθμίζουν τον κλάδο αυτό, αλλά και από το γεγονός ότι δεν συμπεριλαμβάνεται σε κάποια από τις εργασίες που άσκησή τους λόγω νομοθετικής εξαίρεσης 17 μπορεί να γίνει από μη ασφαλιστική επιχείρηση, ότι τείνει περισσότερο στην ιδιωτική ασφάλιση σε στενή έννοια. Εξάλλου η ασφάλιση αυτή, όπως θα δούμε και παρακάτω, εντάσσεται σε έναν από τους κλάδους των ασφαλίσεων ζωής, στους οποίους τυγχάνει εφαρμογής ο ΑσφΝ, στηρίζεται σε σύμβαση (ιδιωτική βούληση) και ασκείται από ασφαλιστικές επιχειρήσεις οι οποίες υποβάλλονται σε ειδική κρατική εποπτεία. Β.3. Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις ως ασφάλιση ποσού. Περαιτέρω, η ασφάλιση ζωής που συνδέεται με επενδύσεις, ως ειδικότερη κατηγορία των ασφαλίσεων ζωής, συνιστά ασφάλιση ποσού 18, σε 16 Στην ιδιωτική ασφάλιση σε ευρεία έννοια μπορούν να εφαρμοστούν οι διατάξεις που διέπουν την ασφαλιστική σύμβαση, αλλά μόνο στο μέτρο που συμβιβάζονται στην κάθε συγκεκριμένη περίπτωση (ανάλογη εφαρμογή). Δεν εφαρμόζονται όμως ούτε αναλογικά στους φορείς των ασφαλίσεων αυτών οι κανόνες που διέπουν τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις και την επ αυτών κρατική εποπτεία. Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 40. 17 Πρόκειται κυρίως για α) τις εργασίες κεφαλαιοποίησης β) τις εργασίες «οργανισμών πρόνοιας και βοήθειας», κατά τη φρασεολογία της Οδηγίας 73/239, των οποίων οι παροχές ποικίλλουν αναλόγως των διαθεσίμων πόρων και στους οποίους η εισφορά των μελών καθορίζεται κατ αποκοπή γ) για τις εργασίες εταιριών χωρίς νομική προσωπικότητα που ασχολούνται με αλληλασφάλιση των μελών τους δ) τις εργασίες ασφάλισης εξαγωγικών πιστώσεων (αρ. 2 παρ. 2 Οδηγίας 73/239, αρ. 2 ν.δ. 400/70, ν. 1796/88 για τη σύσταση Οργανισμού Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων) και ε) τις δραστηριότητες επιχειρήσεων τουριστικής οδικής βοήθειας που ασκούν δραστηριότητα σε τοπικά πλαίσια, παρέχουν τις υπηρεσίες τους μόνο σε είδος και τα έσοδά τους δεν υπερβαίνουν κάποιο συγκεκριμένο όριο (αρ. 3 Οδηγίας 84/641). Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 39. 18 Κατά μία άποψη η διάκριση της ασφάλισης σε ασφάλιση κατά ζημιών και σε ασφάλιση ποσού γίνεται από άποψη εσωτερικής λειτουργίας της ασφαλιστικής σύμβασης, των υποχρεώσεων των συμβαλλομένων και του τρόπου υπολογισμού της παροχής του ασφαλιστή. Πρόκειται για διάκριση που αφορά την εσωτερική λειτουργία της ασφάλισης και δεν αντικατοπτρίζει κάποιον από τους κλάδους που ρυθμίζονται στον ΑσφΝ., έτσι Ρόκας Ι., ό.π., σελ. 110. Κατά άλλη άποψη, η διάκριση της ιδιωτικής ασφάλισης σε ασφάλιση ζημιών και σε ασφάλιση προσώπων γίνεται με κριτήριο το είδος του ασφαλισμένου κινδύνου, έτσι Αργυριάδης Α., ό.π.,, σελ. 25. [10]

αντιδιαστολή με την ασφάλιση κατά ζημιών 19. Ασφάλιση ποσού ονομάζουμε κάθε ασφάλιση σύμφωνα με τους όρους της οποίας, κατά την επέλευση της ασφαλιστικής περίπτωσης ο ασφαλιστής υποχρεούται να καταβάλει ένα προκαθορισμένο ποσό (fixed sum) και όχι ένα ποσό που βρίσκεται με βάση την έκταση της ζημίας που συμφωνήθηκε να καλύπτει ασφαλιστικά, όπως συμβαίνει στις ασφαλίσεις κατά ζημιών 20. Στις ασφαλίσεις ποσού συμφωνείται ως ασφαλιστική κάλυψη η καταβολή ορισμένου χρηματικού ποσού, είτε εφάπαξ (ασφάλιση κεφαλαίου) είτε σε δόσεις (ασφάλιση προσόδου), σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί ο ασφαλιστικός κίνδυνος, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη αν δημιουργήθηκε οικονομική ανάγκη στον ασφαλισμένο (27 1 Ασφ.Ν.). Πρόκειται για αφηρημένη - όπως συνήθως αποκαλείται ασφαλιστική κάλυψη, η οποία δεν έχει αποζημιωτικό χαρακτήρα, καθώς το ύψος του ασφαλίσματος που υποχρεούται να καταβάλει ο ασφαλιστής δεν εξαρτάται από την ύπαρξη και το ύψος της ζημίας, σε αντίθεση με τη συγκεκριμένη ασφαλιστική κάλυψη που ως σκοπό έχει την αποκατάσταση της συγκεκριμένης ζημίας. Έτσι, στις ασφαλίσεις ποσού δεν εφαρμόζεται η αρχή της απαγόρευσης πλουτισμού του ασφαλισμένου 21, όπως επίσης δεν απαντώνται και οι έννοιες του ασφαλιστικού συμφέροντος, της ασφαλιστικής αξίας και της ασφαλιστικής ζημίας, που υπάρχουν στις ασφαλίσεις ζημίας. Β. 4. Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις ως ασφάλιση προσωπικών κινδύνων Με κριτήριο το είδος του ασφαλισμένου κινδύνου η ασφάλιση διακρίνεται σε ασφάλιση προσωπικών κινδύνων και σε ασφάλιση μη προσωπικών ή περιουσιακών κινδύνων, εάν οι κίνδυνοι είναι προσωπικοί ή περιουσιακοί 22. 19 Η ασφάλιση ποσού περιλαμβάνει κάθε ασφάλιση ζωής Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 112. 20 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 115, Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 28, Βελέντζα Γ., Το νέο δίκαιο της Ιδιωτικής ασφάλισης, 1998, σελ. 147, Σκουλούδη Ζ., Δίκαιο ιδιωτικής ασφάλισης, Γενικό μέρος, νομοθεσία της ασφαλιστικής επιχείρησης & στοιχεία ασφαλιστικών κλάδων, 1999, σελ. 392. 21 Βλ. ενδεικτικά Σκουλούδη Ζ., ό.π., σελ. 391, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 292, Β. Κιάντο Η ασφάλιση ζωής για την περίπτωση θανάτου σαν ασφάλιση ζημίας, Ενθύμημα Α. Αργυριάδη 1996, σελ. 401, Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 165. 22 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 32, Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 25. [11]

Προσωπικοί κίνδυνοι είναι αυτοί που αναφέρονται στη ζωή, στα γεγονότα ή σε καταστάσεις της ζωής του ασφαλισμένου σε αντίθεση με τους περιουσιακούς, που απειλούν όχι το πρόσωπο, αλλά τα περιουσιακά στοιχεία του ασφαλισμένου, τόσο τα ενεργητικά όσο και τα παθητικά 23. Έτσι η ασφάλιση ζωής ακόμα και όταν συνδέεται με επενδύσεις, δεν παύει να καλύπτει προσωπικούς και όχι περιουσιακούς κινδύνους του ασφαλισμένου. Εξάλλου, η σημαντικότερη μορφή ασφάλισης προσώπων είναι η ασφάλιση ζωής, η οποία καλύπτει κινδύνους που αναφέρονται στη διάρκεια της ζωής του ασφαλισμένου 24. Πάντως, ας σημειωθεί ότι η ασφάλιση προσώπων δεν είναι πάντοτε και ασφάλιση ποσού. Όπως αναφέρεται στη θεωρία, είναι δυνατόν η ασφάλιση προσώπων να λειτουργεί και με το αποζημιωτικό σύστημα, δηλαδή η παροχή του ασφαλιστή να έχει συμφωνηθεί ότι θα εξαρτάται από το ύψος συγκεκριμένης οικονομικής ζημίας που θα επιφέρει η επέλευση του κινδύνου και να μην εξαρτάται από ένα συγκεκριμένο και προκαθορισμένο ποσό, ανεξάρτητα του ύψους της ζημίας 25. Β.5 Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις ως ειδική κατηγορία των ασφαλίσεων ζωής. Όπως θα δούμε και στο το νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει την ασφάλιση ζωής που συνδέεται με επενδύσεις, η ασφάλιση αυτή ως ειδική κατηγορία των ασφαλίσεων ζωής, εντάσσεται στο κλάδο ΙΙΙ των ασφαλίσεων ζωής 26. Ο κλάδος αυτός αφορά τις ασφαλίσεις ζωής, ήτοι α) την ασφάλιση επιβίωσης, β) θανάτου, γ) μικτή θανάτου και επιβίωσης δ) την ασφάλιση ζωής 23 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 33 24 Βλ. Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 165, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 297, Κιάντου Β., Η ασφάλιση ζωής για την περίπτωση θανάτου σαν ασφάλιση ζημίας, Ενθύμημα Α. Αργυριάδη 1996, σελ. 401. 25 Βλ. Κιάντου Β., ό.π., σελ. 401. 26 Δέον όπως διευκρινιστεί εν προκειμένω ότι ασφαλίσεις ζωής νοούνται πάντα η ασφαλίσεις που συνδέονται με (αναφέρονται σε) περιστατικά της ζωής, όχι μόνο οι ασφαλίσεις κατά του κινδύνου απώλειας της ζωής (θανάτου), βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 649, υποσημ. 1, Η ασφάλιση ζωής είναι η σημαντικότερη μορφή ασφάλισης προσωπικών κινδύνων, η οποία αναφέρεται στη διάρκεια της ζωής ενός η περισσοτέρων προσώπων. Είναι συνυφασμένη με το υπέρτατο αγαθό της ζωής, που περικλείει τον αναπόφευκτο κίνδυνο του θανάτου, αλλά και τον κίνδυνο επιβίωσης και συνταξιοδότησης. Διακρίνεται για τη μεγάλη κοινωνική σημασία της αλλά και για τον καταναλωτικό χαρακτήρα που έχει, βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 297. [12]

με επιστροφή του ασφαλίστρου ε) την ασφάλιση προσόδων στ) γάμου και ζ) γεννήσεων, όταν όλες αυτές συνδέονται με επενδύσεις (unit linked). Αποτελεί δηλαδή μια ειδική κατηγορία ασφαλίσεων ζωής 27 και εντάσσεται σε ένα ειδικότερο κλάδο των ασφαλίσεων ζωής, από τους συνολικά εννέα που ρυθμίζονται στο ν.δ. 400/70. Συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εμπίπτει σε κάποια από τις «παραδοσιακές» διακρίσεις στις οποίες διακρίνεται η ασφάλιση ζωής 28 είτε σε 27 Βλπ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 302 28 Η ασφάλιση ζωής διακρίνεται : Α) με κριτήριο το είδος του καλυπτόμενου κινδύνου σε 1) Ασφάλιση θανάτου, που καλύπτει τον κίνδυνο του θανάτου του ασφαλισμένου οποτεδήποτε αυτός επέλθει χωρίς χρονικό περιορισμό και έχει ως σκοπό την εξασφάλιση τρίτων μετά το θάνατο του ασφαλισμένου, βλ. ενδεικτικά Αργυριάδη Α., όπ., σελ. 166, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 298, Βελέντζα Γ., όπ., σελ. σελ. 149 150., 2) Ασφάλιση επιβίωσης η οποία καλύπτει τον κίνδυνο επιβίωσης του ασφαλισμένου πέρα από μια ορισμένη ηλικία, λ.χ. τα 65 χρόνια, ή πέρα από κάποιο άλλο συγκεκριμένο χρονικό σημείο, όπως λ.χ. η ενηλικίωσή του. Η συμπλήρωση αυτής της ηλικίας ή η επέλευση του ορισμένου χρονικού σημείου αποτελεί την ασφαλιστική περίπτωση, οπότε ο ασφαλιστής υποχρεούται να καταλάβει το ασφάλισμα εφάπαξ ή σε δόσεις. Σε αντίθεση με την ασφάλιση θανάτου στόχος της ασφάλισης επιβίωσης είναι η εξασφάλιση του ίδιου του ασφαλισμένου βλ. ενδεικτικά Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 166, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 299, Βελέντζα Γ., ό.π., σελ. 150. 3) Μικτή ασφάλιση, η οποία αποτελεί συνδυασμό ασφάλισης θανάτου και επιβίωσης και αποβλέπει στην εξασφάλιση τόσο του ίδιου του ασφαλισμένου όσο και των τρίτων. Το ασφάλισμα καταβάλλεται από τον ασφαλιστή, είτε όταν ο ασφαλισμένος συμπληρώσει ορισμένη ηλικία ή επέλθει το άλλο ορισμένο χρονικό σημείο (ασφάλιση επιβίωσης) είτε όταν ο ασφαλισμένος πεθάνει πριν τη συμπλήρωση της συμβατικά ορισμένης ηλικίας (ασφάλιση θανάτου), βλ. ενδεικτικά Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 166, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 300, Βελέντζα Γ., ό.π., σελ. 150, 4) Ασφάλιση ειδικού κινδύνου θανάτου, η οποία αφορά περίπτωση θανάτου του ασφαλισμένου είτε από ειδικά αίτια π.χ. αεροπορικό ατύχημα, είτε μέσα σε ορισμένη χρονική περίοδο π.χ. κατά τη διάρκεια ενός αεροπορικού ταξιδιού. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής είναι ότι ο κίνδυνος του θανάτου είναι αβέβαιος, γι αυτό και το ασφάλιστρο υπολογίζεται ανάλογα με τη φύση του κινδύνου και δεν έχει καθόλου αποταμιευτικό χαρακτήρα, βλ. ενδεικτικά Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 300, 5) Ασφάλιση δήλης ημέρας, είναι αυτή που συμφωνείται να καταβληθεί το ασφάλισμα ορισμένη ημέρα, ανεξάρτητα από το αν ο λήπτης της ασφάλισης ζει ή πέθανε, βλ. ενδεικτικά Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 166, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 300, Βελέντζα Γ., ό.π., σελ. 151. Β) Με κριτήριο το πρόσωπο ασφαλισμένου : 1) Ασφάλιση ιδίας ζωής, υπάρχει όταν ο λήπτης της ασφάλισης είναι και ο ασφαλισμένος, είτε πρόκειται για ασφάλιση θανάτου είτε για ασφάλιση επιβίωσης, βλ ενδεικτικά Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 167, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 301, Βελέντζα Γ., ό.π., σελ. 152, 2) Ασφάλιση ζωής τρίτου, υπάρχει, όταν άλλος είναι ο λήπτης της ασφάλισης και άλλος ο ασφαλισμένος. Η ασφάλιση ζωής τρίτου απαντάται τόσο με τη μορφή της ασφάλισης θανάτου, όπως συμβαίνει λ.χ. όταν ο σύζυγος ασφαλίζει τη ζωή της συζύγου του, όσο και με τη μορφή της ασφάλισης επιβίωσης, όπως συμβαίνει λ.χ. όταν ο πατέρας συνάπτει ασφάλιση επιβίωσης του παιδιού του πέραν της ηλικίας των 18 χρόνων για να καλύψει τα έξοδα σπουδών του (ασφάλιση σπουδών). Η ασφάλιση ζωής τρίτου για τον κίνδυνο θανάτου είναι έγκυρη, μόνο όταν υπάρχει η έγγραφη συναίνεση του τρίτου (άρθρο 28 παρ. 2 του ΑσφΝ), βλ. ενδεικτικά Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 167, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 301-302, Ρόκα Ι., όπ., σελ. 489 [13]

κάποια άλλη από τις ειδικότερες κατηγορίες 29 πλην της ανωτέρω αναφερόμενης. Στην Ελλάδα ασφαλίσεις του κλάδου ΙΙΙ ασκούνται συνήθως στις περιπτώσεις που έχουν τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της ασφάλισης επιβίωσης και όχι στις περιπτώσεις θανάτου, μικτών ασφαλίσεων, καθώς και γι αυτές που έχουν τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των ασφαλίσεων προσόδων (συντάξεων) 30. Τούτο με την έννοια ότι ένα πολύ μικρό μέρος περιλαμβάνει κάποιο κίνδυνο που συνδέεται με τα συμβεβηκότα της ζωής. Μερικές φορές όμως και χωρίς καθόλου κίνδυνο με τη μορφή ασφάλισης επιβίωσης που δίδει και το δικαίωμα εξαγοράς 31. Ορθά κατά την άποψή μας υποστηρίζεται, ότι η απλή ασφάλιση επιβίωσης για να περιέχει κίνδυνο, πρέπει να μη δίδει στο λήπτη δικαίωμα εξαγοράς, ούτως ώστε η μη υποχρέωση του ασφαλιστή να αποδώσει το συγκεκριμένο κεφάλαιο μέχρι το τέλος της διάρκειάς της, να εξισορροπείται με τον κίνδυνο που διατρέχει να επιβιώσει ο λήπτης του προσδιορισμένου χρονικού σημείου και με άμεση συνέπεια τη μείωση του ασφαλίστρου σε σχέση μ αυτό που θα καταβαλλόταν αν είχε συμφωνηθεί ο λήπτης να είχε δικαίωμα εξαγοράς 32. Δηλαδή στην απλή ασφάλιση επιβίωσης δεν υπάρχει αποταμιευτικό ασφαλιστήριο, ώστε να γίνεται λόγος για εξαγορά. Να σημειωθεί ότι το άρθρ. 29 παρ. 3 ΑσφΝ που προβλέπει ως ανώτατο όριο εξαγοράς τα τρία χρόνια δεν αναφέρεται και στις ασφαλίσεις που είναι αμιγώς 29 Μια άλλη ειδική κατηγορία ασφάλισης ζωής είναι η ασφάλιση ισόβιας προσόδου (συνταξιοδοτικό πρόγραμμα). Στην ασφάλιση αυτή η παροχή του ασφαλιστή δεν καταβάλλεται με τη μορφή εφ άπαξ κεφαλαίου, αλλά σε περιοδικές δόσεις εφ όρου ζωής του ασφαλισμένου, τότε γίνεται ειδικότερα λόγος για ασφάλιση ισόβιας προσόδου, βλ. Σκουλούδη Ζ., όπ., σελ. 391. Στην περίπτωση αυτή η καταβολή των δόσεων, συνήθως μηναίων, για όσο χρόνο ζει ο ασφαλισμένος έχει τη σημασία καταβολής μίας ιδιωτικής σύνταξης (συνταξιοδοτικό πρόγραμμα), βλ. Νεκτάριο Μ., Εισαγωγή στην ιδιωτική ασφάλιση, 1998, σελ. 156, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 299, Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 488, Hoffmann E., Privatversicherungsrecht, 1978, σελ. 213. Στη γερμανική επιστήμη αποκαλείται ως «ασφάλιση σύνταξης» (Rentenversicherung), βλ. Eichler H., Versicherungsrecht, 1996. σελ. 184 επ., Hubert W. van Bühren, Handbuch Vesicherunsrecht, 2003, σελ. 1040 επ. 30 Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 653 31 Για το δικαίωμα εξαγοράς στην ασφάλιση ζωής που συνδέεται με επενδύσεις βλ. επόμενο σε επόμενο σημείο της παρούσας. Στο σημείο αυτό απλώς θα αναφέρουμε ότι το δικαίωμα εξαγοράς αποτελεί έναν τρόπο πρόωρης λήξης της ασφάλισης ζωής που ρυθμίζεται στο άρθρο 29 παρ.3 ΑσφΝ. Ασκώντας το δικαίωμα εξαγοράς ο λήπτης της ασφάλισης αποδεσμεύεται από τη σύμβαση και έχει απαίτηση για άμεση είσπραξη της αξίας εξαγοράς που συμφωνήθηκε. 32 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 653 [14]

επιβίωσης, αλλά πάντοτε σε μικτές, όταν δηλαδή υπάρχει και η δυνατότητα να επέλθει ο κίνδυνος κατά τη διάρκεια της ασφάλισης 33. Έτσι οι ασφαλίσεις επιβίωσης που συνδέονται με επενδύσεις με δικαίωμα εξαγοράς δεν περιέχουν ανάληψη κινδύνου (ή αλλιώς δεν περιέχουν το συστατικό στοιχείο της ασφάλισης που είναι η μετάθεση κινδύνου από τον ασφαλισμένο στον ασφαλιστή), αφού δεν διατρέχει (ασφαλιστικό) κίνδυνο ο ασφαλιστής να καταβάλλει ασφάλισμα που δεν είναι αποτέλεσμα του αθροίσματος των ποσών των καταβληθέντων ασφαλίστρων 34. Οι ασφαλίσεις αυτές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως μη γνήσιες (τουλάχιστον) ασφαλίσεις, αφού η σύμβαση προβλέπει αποπληρωμή στο τέλος μιας χρονικής περιόδου (επιβίωση πέραν ενός χρονικού σημείου) και παράλληλα είναι δυνατόν να εξαγοραστούν (δηλ. να ρευστοποιηθούν και να αποδοθούν τα μερίδια που αντιστοιχούν) οποτεδήποτε 35. Θα μπορούσαμε να πούμε ήδη από το σημείο αυτό, ότι οι ασφαλίσεις αυτές και με τον τρόπο που αυτές ασκούνται, ομοιάζουν περισσότερο σε ένα επενδυτικό προϊόν παρά σε ένα ασφαλιστικό. Η μορφή αυτή που έχει πάρει η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις στη χώρα μας, δηλαδή της μη ύπαρξης του κινδύνου, αποτελεί συνέπεια όχι μόνο της ασφαλιστικής πρακτικής αλλά του νομοθετικού πλαισίου που ισχύει. Προκύπτει έμμεσα από το γράμμα του π.δ. 252/96 (η ρύθμιση ενσωματώθηκε στο άρθρο 13γ παρ. Α περ. ν.δ. 400/70) 36 που επιτρέπει η ασφαλιστική σύμβαση να έχει μόνο επενδυτικό σκέλος. Όμως το γράμμα της σχετικής γ Οδηγίας ζωής αρθρ. 23 (ήδη κωδικοποιημένη Οδηγία 02/83 αρθρ. 25) η οποία ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία με το παραπάνω προεδρικό διάταγμα, δεν προβλέπει ότι οι παροχές του ασφαλιστή μπορεί να συνίστανται αποκλειστικά σε διαχείριση χρηματικών ποσών που τα 33 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 654. 34 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 653 35 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ.653 36 Βλ. Νομοθετικό Πλαίσιο, σελ. 21 επ. της παρούσας. [15]

επενδύει σε μερίδια ο ασφαλιστής. Δεν προβλέπει με άλλα λόγια ότι η ασφάλιση ζωής που συνδέεται με επενδύσεις δεν θα είναι ασφάλιση ζωής. 37 Αν ήταν έτσι δεν θα ονομαζόταν ο κλάδος ΙΙΙ ασφάλιση ζωής προσόδων, γάμου και γεννήσεως που συνδέονται με επενδύσεις 38. Ο κοινοτικός νομοθέτης θα μπορούσε, αν ήθελε ο κλάδος ΙΙΙ να μην περιέχει καθόλου ανάληψη κινδύνου, να το όριζε ρητά, όπως συμβαίνει με τον κλάδο V (τοντίνες), τον κλάδο VI (κεφαλαιοποίηση) και τον κλάδο VII (διαχείριση ομαδικών συνταξιοδοτικών ταμείων). Αυτό που ρυθμίζει ο κοινοτικός νομοθέτης στον κλάδο ΙΙΙ είναι, στις μακροχρόνιες ασφαλίσεις ζωής που τα ασφάλιστρα έχουν έτσι η αλλιώς ένα αποταμιευτικό σκέλος 39 (μικρό στην αρχή και μεγάλο στο τέλος της σύμβασης) αυτό το σκέλος να επενδύεται σε μερίδια αντί σε ασφαλιστικές τοποθετήσεις και γι αυτό ο κλάδος αυτός λέγεται ασφαλίσεις που συνδέονται με επενδύσεις. Β.6 Η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένης με επενδύσεις ως ατομική και ομαδική ασφάλιση Ατομική είναι η ασφάλιση, όταν με την ασφαλιστική σύμβαση ιδρύεται μια ασφαλιστική σχέση που συνδέει τον ασφαλιστή με τον ασφαλισμένο, φορέα του ασφαλιστικού συμφέροντος, έστω και αν με αυτή ασφαλίζονται περισσότερα περιουσιακά στοιχεία ενεργητικά ή παθητικά ή στοιχεία που προσδιορίζονται ομαδικά 40. Αντίθετα ομαδική ασφάλιση υπάρχει όταν σε μια ασφαλιστική σύμβαση ιδρύονται περισσότερες ασφαλιστικές σχέσεις, έτσι ώστε να υπάρχει ένας ασφαλιστής, ένας αντισυμβαλλόμενος λήπτης της 37 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ σελ. 656 38 Βλ. Παράρτημα ΙΙΙ και αρθρ. 2 παρ. 1 εδ. α και β Οδηγίας 02/83. 39 Τα ασφάλιστρα αποταμίευσης αποτελούν το ένα από τα δύο μέρη από τα οποία συνίσταται το καθαρό ασφάλιστρο στις ασφαλίσεις ζωής. Το δεύτερο μέρος αποτελείται από τα ασφάλιστρα που χρησιμοποιούνται για την κάλυψη του κινδύνου, βλ. Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 60, βλ. επίσης Ι. Ρόκα, ό.π., σελ. 488, όπου αναφέρεται ότι στην ασφαλιστική τεχνική συναντάται η διάκριση μεταξύ των ασφαλίσεων ζωής, όπου υπερισχύει ο κίνδυνος και το ασφάλιστρο είναι φύσης κινδύνου και ασφαλίσεων, όπου υπερισχύει ο αποταμιευτικός χαρακτήρας και το ασφάλιστρο είναι φύσης αποταμιευτικής. Η πρώτη περίπτωση αφορά της σύντομης διάρκειας ασφαλίσεις, όπου ο κίνδυνος είναι αβέβαιος. Η δεύτερη περίπτωση αφορά ασφαλίσεις μακράς διαρκείας ασφαλίσεις ή εφ όρου ζωής ασφαλίσεις στις οποίες ο κίνδυνος είναι βέβαιος. 40 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 39. [16]

ασφάλισης και πολλοί ασφαλισμένοι οι οποίοι υπόκεινται στους ίδιους κινδύνους 41. Στο σημείο αυτό και πριν προχωρήσουμε στην εξέταση της ομαδικής ασφάλισης, ας επαναλάβουμε προς αποφυγή κάθε παρανόησης, ότι η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις αποτελεί ειδικότερη κατηγορία με δικούς της κανόνες και δεν εμπίπτει σε καμία από τις λοιπές κατηγορίες των ασφαλίσεων ζωής. Η συνηθέστερη μορφή υπό την οποία απαντάται είναι αυτή της ατομικής ασφάλισης, δηλ. ο ασφαλισμένος αναλαμβάνει με δική του πρωτοβουλία τον επενδυτικό κίνδυνο και αυτή τη μορφή θα εξετάσουμε στην παρούσα. Δεν αποκλείεται όμως, η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις, να συναφθεί μεταξύ του ασφαλιστή και ενός εργοδότη, ως μορφή ομαδικής ασφάλισης, δηλ. ο εργοδότης να αναλάβει για λογαριασμό των ασφαλισμένων τον επενδυτικό κίνδυνο. Ο νόμος δεν δίδει ειδικά την έννοια του όρου της ομαδικής ασφάλιση η οποία αποτελεί θεσμό των συναλλαγών, αλλά μόνο αποσπασματικά στο άρθρο 29 3 Ασφ.Ν., όπου γίνεται λόγος για την εξαγορά της ασφάλισης επί ομαδικής ασφάλισης 42. Η ομαδική ασφάλιση αποτελεί ειδική μορφή ασφάλισης ζωής υπέρ τρίτων και είναι κυρίως ασφάλιση ποσού, εφόσον με αυτήν καλύπτονται προσωπικοί κίνδυνοι, οπότε βρίσκουν εφαρμογή οι διατάξεις του Ασφ.Ν. για τις ασφαλίσεις προσωπικών κινδύνων (άρθρα 27-30) 43. Καταρτίζεται με την έκδοση ενός ασφαλιστηρίου στο όνομα του εργοδότη ως αντισυμβαλλομένου, υπέρ των εργαζομένων τρίτων ως ασφαλισμένων οι οποίοι δεν εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στην κατάρτιση της ασφαλιστικής σύμβασης 44. 41 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου, Η ομαδική ασφάλιση προσώπων ως ασφάλιση ποσού, Ενθύμημα Α. Αργυριάδη, 1996 σελ. 1200, της ιδίας, Καταγγελία ομαδικής ασφαλιστικής σύμβασης προσωπικού επιχείρησης (Γνμδ.), Αρμ. 2003, σελ. 1059, Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 49, 42 ΕφΠειρ 705/2005, ΕΕμπΔ 2006, σελ. 370. 43 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., Καταγγελία ομαδικής ασφαλιστικής σύμβασης προσωπικού επιχείρησης ό.π., σελ. 1059, ΕφΘεσ 426/2009, Αρμ. 2009, σελ. 903, ΕφΑθ 5670/2007, ΔΕΕ 2008, σελ. 1005. 44 Δημιουργείται μια τριγωνική σχέση η οποία αποτελείται από: α) τη σχέση ασφαλιστή και αντισυμβαλλομένου-εργοδότη που στηρίζεται στην ασφαλιστική σύμβαση, β) ασφαλιστή και ασφαλισμένων-εργαζομένων η οποία δεν είναι συμβατική και γ) τη σχέση αντισυμβαλλομένουεργοδότη και ασφαλισμένων-εργαζομένων η οποία βασίζεται στην εργασιακή σχέση που αποτελεί την causa για τη σύναψη της ομαδικής ασφάλισης, βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 1060. [17]

Σύμφωνα με το άρθρο 28 2 για να είναι έγκυρη η ασφάλιση ζωής τρίτου απαιτείται η έγγραφη συναίνεσή του. Επειδή δε γίνεται διάκριση στο νόμο μεταξύ ατομικής και ομαδικής ασφάλισης, εύλογα συνάγεται ότι η προϋπόθεση της έγγραφης συναίνεσης απαιτείται και στις περιπτώσεις των ομαδικών ασφαλίσεων. Η έλλειψη αυτής της συναίνεσης δεν καθιστά άκυρη την ασφαλιστική σύμβαση, αλλά ακυρώνει μόνο την ασφαλιστική σχέση που συνδέει τον αντισυμβαλλόμενοεργοδότη με τον τρίτο-εργαζόμενο 45. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της ασφάλισης είναι η δυνατότητα εναλλαγής των κάθε φορά ασφαλισμένων. Μπορούν δηλαδή οι ασφαλισμένοι να αλλάζουν, χωρίς να θίγεται το κύρος της ασφάλισης, π.χ. ομαδική ασφάλιση του προσωπικού ενός εργοστασίου εκ μέρους του εργοδότη 46. Λόγω της κινητικότητας που διακρίνει την ομάδα ασφαλισμένων, κρίνεται χρήσιμο να εκδίδεται από τον ασφαλιστή αποδεικτικό ασφάλισης για τον κάθε ασφαλισμένο που ενημερώνει για τη νομική του θέση, ώστε να μην δημιουργούνται αμφισβητήσεις ως προς την έκταση της ασφάλισης 47. Αυτό όμως δεν προβλέπεται υποχρεωτικά, καθώς, όπως αναφέραμε παραπάνω, για την κατάρτιση της ομαδικής ασφαλιστικής σύμβασης εκδίδεται ένα ασφαλιστήριο που παραδίδεται στον αντισυμβαλλόμενο-εργοδότη, ως αποδεικτικό έγγραφο του περιεχομένου της ασφαλιστικής σύμβασης, ενώ στους ασφαλισμένους, αν δεν παραδίδονται αποδεικτικά ασφάλισης, πρέπει τουλάχιστον να μεριμνήσει ο εργοδότης να λάβουν με κάποιο τρόπο γνώση των όρων του ασφαλιστηρίου συμβολαίου που τους αφορούν 48. Συνήθως η ασφαλιστική σύμβαση στην ομαδική ασφάλιση δεν έχει προσχωρητικό χαρακτήρα καθώς η οικονομική θέση του αντισυμβαλλομένουεργοδότη επιτρέπει διαπραγματεύσεις ίσου επιπέδου με τον ασφαλιστή όπως π.χ. συμφωνία ειδικών όρων 49. Οι όροι με τους οποίους συνάπτεται η ομαδική 45 Η προϋπόθεση της έγγραφης συναίνεσης δεν απαιτείται, όταν πρόκειται να τροποποιηθεί ή να καταργηθεί η ομαδική ασφαλιστική σύμβαση, διότι στην περίπτωση αυτή εκλείπουν οι λόγοι ηθικής ή σκοπιμότητας που επιβάλλουν την έγγραφη συναίνεση του τρίτου κατά την κατάρτιση της ασφαλιστικής σύμβασης, βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 1060. 46 Η κινητικότητα της ομάδας αποτελεί μια από τις βασικότερες αρχές της ομαδικής ασφάλισης. Θεωρητικά πρέπει να υπάρχει είσοδος νέων στην ομάδα και έξοδος των ηλικιωμένων ώστε να παραμένει σταθερός ο μέσος όρος ηλικίας και να μην αυξάνεται το ασφάλιστρο, βλ. Νεκτάριο Μ., Ασφαλίσεις ζωής & υγείας, ό.π., σελ. 231, Σκουλούδη Ζ., ό.π., σελ. 409. 47 Βλ. Σκουλούδη Ζ., ό.π., σελ. 409. 48 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 1060-1. 49 Βλ. Αργυριάδη Α., ό.π., σελ. 49. [18]

ασφάλιση είναι συνήθως κοινοί για όλα τα μέλη της ομάδας των ασφαλισμένων, ανεξάρτητα από τις ειδικές συνθήκες που θα ταίριαζαν σε κάθε μέλος 50. Όπως αναφέραμε παραπάνω η παρεχόμενη ασφαλιστική κάλυψη αφορά προσωπικούς κινδύνους π.χ. θανάτου, ασθενείας, γήρατος, ατυχήματος ή απλής ανικανότητας για εργασία κ.α. 51. Η συνταξιοδοτική παροχή του ασφαλιστή έχει χαρακτήρα μισθού και συμφωνείται είτε ως παροχή κεφαλαίου είτε ως παροχή προσόδου 52, πέραν βέβαια της παροχής του ασφαλιστή από την επένδυση που επιχειρήθηκε. Μέχρι να πληρωθούν οι προϋποθέσεις της σύμβασης ασφάλισης για την πληρωμή του ποσού, ο ασφαλισμένος έχει δικαίωμα προσδοκίας 53. Τα ασφάλιστρα καταβάλλονται είτε από τον αντισυμβαλλόμενο-εργοδότη είτε από τους ασφαλισμένους-εργαζόμενους και μπορούν να διαφέρουν για κάθε υποκατηγορία ασφαλισμένων της ομάδας, όπως μπορεί να διαφέρει και το ασφαλιστικό ποσό, αν αυτό προβλέπεται στο ασφαλιστήριο 54. Το ποσό ασφάλισης μπορεί να στηρίζεται στο μισθό, στη θέση, στα έτη προϋπηρεσίας ή σε συνδυασμό αυτών των παραγόντων 55. Στην πράξη πάντως, υπάρχει δυσχέρεια ως προς τη δημιουργία τεχνικών βάσεων για τον υπολογισμό του ασφαλίστρου, λόγω τον παράλληλα καλυπτόμενων κινδύνων και του πλήθους των παραγόντων (θνησιμότητα, ανικανότητα εργασίας) που δεν είναι σταθεροί αλλά μεταβάλλονται, αφού και οι ασφαλισμένοι αλλάζουν 56. Περαιτέρω, η ομαδική ασφάλιση, εκτός από την κλασικότερη μορφή της, που είναι η ασφάλιση προσωπικού μιας επιχείρησης, μπορεί να εμφανισθεί και ως ασφάλιση σωματειακής μορφής. Η τελευταία χρησιμεύει στην ασφάλιση μελών διαφόρων πολυμελών οργανώσεων του ιδιωτικού ή του δημοσίου χώρου 57. Ας σημειώσουμε ακόμα ότι, η ομαδική ασφάλιση μπορεί να συνάπτεται είτε με τη μορφή αμιγούς ασφάλισης, την οποία εξετάσαμε αμέσως παραπάνω, είτε με 50 Βλ. Σκουλούδη Ζ., ό.π., σελ. 409, Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 1059. 51 Σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις εφαρμόζονται οι αντίστοιχες διατάξεις για τα είδη αυτών των ασφαλίσεων. 52 Βλ. ΕφΘεσ 426/2009, Αρμ. 2009, σελ. 903, ΕφΑθ 5670/2007, ΔΕΕ 2008, σελ. 1005, Σκουλούδη Ζ., ό.π., σελ. 409. 53 Βλ. ΕφΘεσ 426/2009, Αρμ. 2009, σελ. 903, ΕφΑθ 5670/2007, ΔΕΕ 2008, σελ. 1005. 54 Συνήθως στην πράξη το ασφάλιστρο καταβάλλεται από τον εργοδότη, βλ. ΑΠ 1276/2001, Δ/νη 2002, σελ. 129, και Σκουλούδη Ζ., ό.π., σελ. 409. 55 Βλ. Νεκτάριο Μ., ό.π., σελ. 231. 56 Βλ. Σκουλούδη Ζ., ό.π., σελ. 410. 57 Βλ. Σκουλούδη Ζ., ό.π., σελ. 410. [19]

τη μορφή επενδυτικής- διαχειριστικής ασφάλισης 58. Η διαχειριστική ασφάλιση είναι μια επενδυτικής φύσης εργασία και όχι καθαρά ασφάλιση. Αποτελεί δραστηριότητα που αφορά διαχείριση συλλογικών κεφαλαίων και είναι γνωστή ως «διαχείριση ομαδικών συνταξιοδοτικών ταμείων» 59. Ο κλάδος αυτός ρυθμίζεται στο άρθρο 13 2 στοιχ. VII του Ν.Δ. 400/1970 «Κλάδος διαχείρισης ομαδικών συνταξιοδοτικών ταμείων» και αποτελεί διαφορετικό κλάδο σε σύγκριση με τον υπό εξέταση κλάδο υπ αριθμ. ΙΙΙ. Το αν τώρα, μπορεί να υπάρξει συνδυασμός των δύο κλάδων, είναι ζήτημα πρακτικό και τεχνικό που δεν άπτεται της ύλης της παρούσας. Αξίζει, πάντως να δούμε σε αδρές γραμμές την επενδυτική διαχειριστική ασφάλιση. Η επενδυτική διαχειριστική ασφάλιση βασίζεται στη δημιουργία ενός συνταξιοδοτικού ταμείου (κεφάλαιο) το οποίο αποτελεί τη βάση για την καταβολή των συντάξεων 60. Το κεφάλαιο αυτό σχηματίζεται από τις εισφορές εργοδότη και εργαζομένων. Στην ασφαλιστική πρακτική έχουν διαμορφωθεί δύο τύποι συνταξιοδοτικών προγραμμάτων που ρυθμίζουν τις εισφορές των εργαζομένων: το πρόγραμμα με «καθορισμένες εισφορές» και το πρόγραμμα με «καθορισμένες παροχές» 61. Ένα πρόγραμμα με «καθορισμένες εισφορές» είναι αυτό που το ποσοστό εισφορών είναι καθορισμένο αλλά η συνταξιοδοτική παροχή μεταβλητή 62. Η συνταξιοδοτική παροχή εξαρτάται από την ηλικία του εργαζομένου, τις αποδοχές του, την απόδοση των επενδύσεων και την κανονική ηλικία αποχώρησης. Η εισφορά για τη δημιουργία του κεφαλαίου προέρχεται από το μισθό του εργαζομένου και είναι συνήθως ποσοστό της τάξης του 5-6% του μισθού. Στο δεύτερο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, αυτό με τις «καθορισμένες παροχές», η συνταξιοδοτική παροχή είναι εκ των προτέρων γνωστή, αλλά οι εισφορές ποικίλουν ανάλογα με το ποσό που απαιτείται για να χρηματοδοτηθεί η επιθυμητή παροχή. Οι εισφορές για τη δημιουργία του κεφαλαίου μπορεί να προέρχονται από καταβολή ενός σταθερού ποσού από όλους τους εργαζομένους 58 Στη διεθνή ασφαλιστική πρακτική η μορφή αυτής της ασφάλισης ορίζεται ως DAF (Defined Auxiliary Fund), βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 683, υποσημ. 1. 59 Βλ.. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., Ιδιωτικό ασφαλιστικό δίκαιο, ό.π., σελ. 303. 60 Ως ταμείο ορίζεται κάθε διοίκηση κεφαλαίων που συλλέγονται για την καταβολή συντάξεων ανεξαρτήτως της νομικής φύσης του φορέα της διοίκησης. Έτσι Ρόκας Ι., ό.π., σελ. 694-5. 61 Για τα προγράμματα βλ. Νεκτάριο Μ., ό.π., σελ. 243. 62 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., Καταγγελία ομαδικής ασφαλιστικής σύμβασης προσωπικού επιχείρησης (Γνμδ.), ό.π., σελ. 1058. [20]

ή την καταβολή ποσοστού των ετήσιων αποδοχών ή την καταβολή ποσού για κάθε χρόνο προϋπηρεσίας ή με άλλο τρόπο που συνήθως αποτελεί συνδυασμό των προηγούμενων 63. Η συγκέντρωση του παραπάνω κεφαλαίου όπως και η διαχείρισή του (διοίκηση του λογαριασμού) γίνεται είτε από τον ασφαλιστή κατά την ελεύθερη βούληση του ή με υπόδειξη του λήπτη της ασφάλισης (εργοδότη), είτε από τον ίδιο τον λήπτη της ασφάλισης (εργοδότη) 64. Στην πράξη συνήθως, η διοίκηση του λογαριασμού ανατίθεται σε οικονομικό οργανισμό όπως π.χ. τράπεζα 65. Διαχειριστής του λογαριασμού μπορεί να είναι ακόμα νομικό πρόσωπο που έχει προβλεφθεί ειδικά με νόμο να ασκεί μία ή περισσότερες από τις εργασίες του κλάδου VII άρθρο 13 2 του Ν.Δ. 400/1970. Ο κλάδος αυτός περιλαμβάνει εργασίες όπως είναι η διαχείριση των επενδύσεων ή και των αποθεματικών ασφαλιστικών Ταμείων 66 που ως έργο τους έχουν την καταβολή παροχών υγείας ή παροχών σε περίπτωση θανάτου, ανικανότητας, επιβίωσης, διακοπής ή μείωσης της εργασίας σε εκείνους που έχουν συμβληθεί με αυτά. Επίσης, ως διαχειριστής μπορεί να είναι νομικό πρόσωπο που έχει συσταθεί με σύμβαση από μία ή περισσότερες επιχειρήσεις με σκοπό τη χορήγηση συντάξεων ή επαγγελματική ένωση, αστική εταιρία, σωματείο, άτυπο ασφαλιστικό ταμείο ή απλός λογαριασμός χωρίς νομική προσωπικότητα. Η παροχή του ασφαλιστή καταβάλλεται, είτε με την για οιοδήποτε λόγο αποχώρηση του ασφαλισμένου μέλους της ομάδας από την εργασία είτε με τη συμπλήρωση ορισμένης ηλικίας 67. Ο ασφαλιστής καταβάλει στο μέτρο της επάρκειας του λογαριασμού διαχείρισης κεφαλαίου. Σε περίπτωση μη επάρκειας του λογαριασμού, ο δικαιούχος δεν έχει αξίωση κατά του ασφαλιστή αλλά κατά του εργοδότη 68. Η ευθύνη του ασφαλιστή λήγει με την εξάντληση του λογαριασμού, έστω και αν η σύμβαση με τη μορφή επενδυτικής διαχειριστικής 63 Βλ. Νεκτάριο Μ., ό.π., σελ. 244. 64 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., Ιδιωτικό ασφαλιστικό δίκαιο, ό.π., σελ. 304. 65 Βλ. Νεκτάριο Μ., ό.π., σελ. 245. 66 Εδώ εμπίπτουν και οι εργασίες διαχείρισης των κεφαλαίων που συγκεντρώνουν τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (Τ.Ε.Α.), βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 683. Τα Τ.Ε.Α. είναι Ν.Π.Ι.Δ. χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα που διέπονται από τις διατάξεις του Ν. 3029/2002 και έχουν ως σκοπό τη χορήγηση επαγγελματικής ασφαλιστικής προστασίας προαιρετικά, πέραν της υποχρεωτικής, καθιερώνοντας έτσι στη χώρα μας ένα σύστημα παροχών συμπληρωματικό και επιβοηθητικό της κοινωνικής ασφάλισης, βλ. αναλυτικά Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 29 30. 67 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 304. 68 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 304. [21]

ασφάλισης έχει λήξει νωρίτερα 69. Σε περίπτωση λύσης της επενδυτικήςδιαχειριστικής ομαδικής ασφάλισης λόγω αδυναμίας καταβολής του ασφαλίστρου ή παύσης των εργασιών του λήπτη της ασφάλισης (εργοδότη) που έχει συνάψει την ομαδική ασφάλιση για λογαριασμό του προσωπικού του, το διαθέσιμο του λογαριασμού διανέμεται αναλογικά στο ασφαλισμένο προσωπικό του λήπτη 70. Η επενδυτική-διαχειριστική ομαδική ασφάλιση διαφέρει από την κλασική ομαδική ασφάλιση, καθώς δεν αποτελεί καθαρά ασφαλιστική δραστηριότητα αλλά επενδυτικής φύσης εργασία. Οι ασφαλιστικές εταιρίες που αναλαμβάνουν τη διαχείριση αυτών των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων ανήκουν στον κλάδο ζωής χωρίς να έχουν καθαρά ασφαλιστική φύση, εφόσον λείπει το στοιχείο της αβεβαιότητας επέλευσης του κινδύνου 71. Η σύμβαση που καταρτίζεται μεταξύ του ασφαλιστή και του εργοδότη δεν είναι ασφαλιστική σύμβαση, αλλά σύμβαση διαχείρισης κεφαλαίων 72. Το κεφάλαια συγκεντρώνονται από τις εισφορές του εργοδότη και του ασφαλισμένου, σε αντίθεση με την κλασική μορφή της ομαδικής ασφάλισης, όπου ο ασφαλιστής υποχρεούται να δημιουργεί τα τεχνικάμαθηματικά αποθέματα και τις ασφαλιστικές τοποθετήσεις που προβλέπονται στα άρθρα 7 και 8 του Ν.Δ. 400/1970 73. Η επενδυτική-διαχειριστική ασφάλιση χαρακτηρίζεται από έλλειψη ειδικής νομοθετική ρύθμισης 74. Οι διατάξεις του Ασφ.Ν. δεν εφαρμόζονται ευθέως αλλά αναλογικά. Ειδικότερα δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις σχετικά με τα δικαιώματα εναντίωσης και υπαναχώρησης, οι διατάξεις που αφορούν τα τεχνικά-μαθηματικά αποθέματα και τις ασφαλιστικές τοποθετήσεις, όπως και οι διατάξεις για το δικαίωμα εξαγοράς του ασφαλιστηρίου 75. 69 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 304. 70 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 491-3. 71 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 304, Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 684. 72 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., ό.π., σελ. 304. 73 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 491. 74 Ρυθμίζεται στο άρθρο 13 2 στοιχ. VII του Ν.Δ. 400/1970 «Κλάδος διαχείρισης ομαδικών συνταξιοδοτικών ταμείων», όπου δεν υπάρχουν στοιχεία για τον τρόπο λειτουργίας της δραστηριότητας αυτής. 75 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 684-5. [22]

Β.7 Συμπληρωματικές παρατηρήσεις Όπως είδαμε παραπάνω, η ασφάλιση ζωής συνδεδεμένη με επενδύσεις συνιστά από μόνη της μια κατηγορία ασφάλισης με δικά της χαρακτηριστικά γνωρίσματα και η οποία, στη πράξη τουλάχιστον, κυμαίνεται στο μεταίχμιο ασφάλισης και επένδυσης. Για το λόγο αυτό η υπαγωγή στις ρυθμίσεις του ΑσφΝ και η τυχόν ένταξή της σε κατηγορίες ή υποκατηγορίες τις οποίες δημιουργεί η ασφαλιστική επιστήμη πρέπει να γίνεται με κάθε επιφύλαξη. Ένας από τους λόγους (μάλλον ο κυριότερος) που κρίνεται αναγκαία η μη πλάτυνση σε περεταίρω χαρακτηρισμούς της ασφάλισης αυτής και υπαγωγής της σε παραπέρα κατηγορίες, είναι η έλλειψη του κινδύνου, όταν αυτή ασκείται αμιγώς ως επενδυτική. Στις περιπτώσεις αυτές δεν δύναται να χαρακτηριστεί ούτε ως ασφάλιση ποσού, αλλά και ούτε καν ως ασφάλιση. Εν προκειμένω μπορούμε να προσθέσουμε ότι, όταν σε περιπτώσεις που περιλαμβάνει κίνδυνο η ασφάλιση συνδεδεμένη με επενδύσεις εφαρμόζονται οι γενικές ρυθμίσεις του ΑσφΝ (άρθα 1-10) όπως και οι ρυθμίσεις του Τρίτου Τμήματος του ΑσφΝ (Ασφάλιση Προσώπων) στο μέτρο που αυτές συνάδουν με την ειδικότερη αυτή κατηγορία και στο μέτρο που δεν έρχονται αντιμέτωπές με τις ειδικότερες του ν.δ. 400/70. Έτσι από τις διατάξεις του ΑσφΝ, μπορούν να τύχουν εφαρμογής και στην ειδικότερη κατηγορία της ασφάλισης ζωής οι διατάξεις για την ασφαλιστική σύμβαση που προσδιορίζουν την έννοια αυτής και τα στοιχεία, οι διατάξεις για το ασφαλιστήριο στο μέτρο που δεν έρχονται σε αντίθεση με τις ειδικότερες ρυθμίσεις του αρθρ 13γ ν.δ. 400/70, διατάξεις για τους ασφαλιστικούς όρους, διατάξεις για το δικαίωμα υπαναχώρησης και εναντίωσης, διατάξεις για τη χορήγηση πληροφοριών όπως και για το δικαίωμα παραίτησης από τη χορήγηση πληροφοριών, διατάξεις για τα ασφαλιστικά βάρη, διατάξεις για την έναρξη, διάρκεια, ανανέωση και λήξη της ασφαλιστικής σύμβασης, οι διατάξεις για την παραγραφή, οι διατάξεις για την εξαγορά, οι διατάξεις για την καταβολή του ασφαλίσματος, όπως όλες αυτές συμπληρώνονται από τις ειδικότερες ρυθμίσεις του ν.δ. 400/70 και με την επιφύλαξη μη σύγκρουσης αυτών στις ειδικότερες ρυθμίσεις του ν.δ. 400/70. [23]

Περαιτέρω ας συμπληρωθεί ότι, αναλογικά σε ότι ισχύει στις ασφαλίσεις ποσού, λήπτης της ασφάλισης είναι (συνήθως) ο ασφαλισμένος 76. Το αν στην ασφάλιση ζωής συνδεδεμένης με επενδύσεις μπορεί να υπάρξει άλλο πρόσωπο ως λήπτης της ασφάλισης και άλλο πρόσωπο ως ασφαλισμένος όπως στην ασφάλιση για λογαριασμό που ορίζεται στο αθρ. 9 του ΑσφΝ ή στην ασφάλιση ζωής τρίτου που ορίζεται στο άρθρο 28 του ΑσφΝ, είναι γεγονός που δεν μπορεί να αποκλειστεί. Εξάλλου η ασφαλιστική πρακτική είναι πλούσια στη δημιουργία τέτοιου είδους μορφωμάτων 77. Τέλος, άλλο ένα χαρακτηριστικό της ασφάλισης αυτής είναι ότι συνιστά ασφάλιση μακράς διαρκείας, δηλαδή καλύπτει προσωπικούς κινδύνους που έχουν διάρκεια 78. Γ. Νομοθετικό πλαίσιο και εφαρμοστέοι νόμοι. Το νομοθετικό πλαίσιο της ασφάλισης ζωής συνδεδεμένης με επενδύσεις ρυθμίζεται στο ν.δ. 400/70. Η ασφάλιση ζωής που συνδέεται με επενδύσεις προβλέπεται ειδικά στο άρθρο 13 παρ. 2 στοιχ. ΙΙΙ του Ν.Δ. 400/1970 79 «Κλάδος ασφάλισης ζωής (Ι1) προσόδων (Ι2) γάμου και γεννήσεως (ΙΙ) οι οποίες συνδέονται με επενδύσεις» 80 και ρυθμίζεται αναλυτικά στο άρθρο 13γ παρ. Α του ιδίου Ν.Δ. 81 76 Βλ. Ρόκα Ι., ό.π., σελ. 194 77 Ένα τέτοιο μόρφωμα είναι και η μικτή ασφάλιση ζωής υπέρ τρίτου, όπου ο λήπτης ορίζει δικαιούχο μόνο για την περίπτωση θανάτου και όχι για την περίπτωση επιβίωσης ή αντίστροφα, βλ. Hasse Η., Zur gemischten Lvers.zugunsten Dritter, VersR, 1176 επ. 78 Βλ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου Ρ., Η ομαδική ασφάλιση προσώπων ως ασφάλιση ποσού, ό.π., σελ. 1197. 79 Όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με το άρθρο 15 παρ. 3 του Π.Δ. 252/1996 σε συμμόρφωση προς το άρθρο 1 και το Παράρτημα της Οδηγίας 79/267/ΕΟΚ και το άρθρο 23 της Οδηγίας 92/96/ΕΟΚ (γ ζωής), βλ. Ρόκα Ι., Ασφαλιστικός Κώδικας, Η βασική νομοθεσία της ιδιωτικής ασφάλισης, ερμηνευτικά σχόλια και κριτικές παρατηρήσεις, 2008, σελ. 269, υποσημ. 182. Σημειωτέο ότι το αρ. 21 της Οδηγίας 02/83 είναι η επίσημη κωδικοποίηση όλων των οδηγιών ζωής, αποδίδει το άρ. 19 της οδηγίας 92/96 (γ Οδηγία ζωής π.δ. 252/96), το ελληνικό δίκαιο προσαρμόστηκε σ αυτήν με το π.δ.23/05. 80 Ο κλάδος ασφάλισης ζωής (Ι1) περιλαμβάνει κυρίως τις ασφαλίσεις επιβίωσης, θανάτου, τις μικτές (θανάτου και επιβίωσης) και την ασφάλιση ζωής με επιστροφή του ασφαλίστρου όπως επίσης (Ι3) και τις ασφαλίσεις σωματικών βλαβών (στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η ανικανότητα για επαγγελματική εργασία), θανάτου ένεκα ατυχήματος, αναπηρίας ένεκα ατυχήματος και ασθενείας εφόσον οι τελευταίες υπό (Ι3) ασφαλίσεις συνάπτονται συμπληρωματικά στις υπό (Ι1) ασφαλίσεις [24]