Οι κατεχόμενες εκκλησίες της Κύπρου. ΠΡΙΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ 1974 ΜΕΤΑ ΣΗΜΕΡΑ Μια εργασία από τους μαθητές της Δ 2 Υπεύθυνη Δασκάλα Ελένη Μιχαήλ
Το Μοναστήρι Του Απόστολου Αντρέα Το μοναστήρι του Αποστόλου Αντρέα είναι κτισμένο στο ομώνυμο ακρωτήρι της Κύπρου που βρίσκεται στη χερσόνησο της Καρπασίας. Σύμφωνα με την παράδοση, γυρίζοντας ο Απόστολος Αντρέας τον τότε γνωστό κόσμο για να διδάξει το λόγο του Κυρίου, έφτασε και στην Κύπρο. Αφού τέλειωσε το κήρυγμα του κάθισε σε μια πέτρα, εκεί στο ακρωτήρι, περιμένοντας να περάσει κάποιο καράβι για να τον πάρει μαζί του. Πράγματι, σε λίγο φάνηκε ένα καράβι. 1 Ο Αντρέας παρακάλεσε τον καπετάνιο να τον πάρει μαζί του. Ο καπετάνιος του είπε ότι ευχαρίστως θα τον έπαιρνε ως την Πάτρα που πήγαινε. Μόνο που τους είχε τελειώσει το νερό και ρώτησε τον `Αγιο αν γνώριζε κάποια πηγή εκεί κοντά. Ο Απόστολος Αντρέας τότε του είπε πως υπήρχε μια πηγή με τρεχούμενο νερό δίπλα στο βράχο που καθότανε. Οι ναύτες κοίταξαν παντού αλλά δεν βρήκαν νερό. Ο καπετάνιος τότε θύμωσε με τον Αντρέα. Ο `Αγιος τότε του πρότεινε να πάνε ξανά μαζί. `Ετσι και έγινε. `Οταν έφτασαν στο βράχο, ο `Αγιος γονάτισε και αφού προσευχήθηκε, χτύπησε με το ραβδί του το βράχο και τότε άρχισε να τρέχει νερό. Αργότερα, ο καπετάνιος του καραβιού, του οποίου το παιδί θεραπεύτηκε, έκτισε ναό αφιερωμένο στον Απόστολο Αντρέα. Το άγιασμα του Αποστόλου Αντρέα αναβλύζει μέχρι σήμερα από τη γη, δίπλα από το ερημωμένο μοναστήρι που για χρόνια τώρα παραμένει σκλαβωμένο. Πέτρος Ευσταθίου Δ 2
2 Το μοναστήρι του Αποστόλου Αντρέα είναι κτισμένο στην Καρπασία. Προσέλκυε κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές, ιδιαίτερα στις 30 Νοεμβρίου και 15 Αυγούστου που γιόρταζε η μονή. Η εκκλησία του Αποστόλου Ανδρέα Η νεότερη εκκλησία κτίστηκε το 19ο αιώνα και βρίσκεται πιο ψηλά, δυτικά της πρώτης. Ιδρυτής και πρώτος οικονόμος του σημερινού Μοναστηριού είναι ο παπά Ιωάννης Νικόλα Διάκου από το Ριζοκάρπασο. Επέστρεψε στην Καρπασία για να εκπληρώσει ένα παλαιότερο του τάμα και να ανεγείρει ναό αφιερωμένο στον Απόστολο Αντρέα. Για να μαζέψει χρήματα για το σκοπό αυτό γύριζε τα χωριά με την εικόνα του Αγίου και έκανε εράνους μέχρι που μάζεψε ικανοποιητικά χρήματα. Τελικά, το 1855 άρχισε η ανέγερση του νέου ναού. Οι Τούρκοι κατακτητές δεν επιτρέπουν ούτε τη συντήρηση του μοναστηριού, που βρίσκεται ετοιμόρροπο και ερειπωμένο. Το μοναστήρι λειτουργείται σήμερα μόνο μερικές φορές τον χρόνο, όταν οι κατοχικές αρχές επιτρέπουν σε λίγους προσκυνητές να μεταβούν στο κατεχόμενο μοναστήρι. Δημήτρης Φυλακτού Δ 2
Το μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα στη Καρπασία 3 Από τα κτίσματα του πρώτου ναού του Αποστόλου Ανδρέα δε διασώθηκαν καθόλου ίχνη. Στη θέση τους κτίστηκε όμως, το 15ο αιώνα, ναός με γοτθική επίδραση που βρίσκεται χαμηλά, δίπλα στο κύμα και διασώζεται ως τις μέρες μας. Η νεότερη εκκλησία κτίστηκε το 19ο αιώνα και βρίσκεται πιο ψηλά, δυτικά της πρώτης. Στη μεγάλη αυλή του μοναστηριού βρίσκονται το Συνοδικό, το Οικονομείο, το μαγειρείο, το αρτοποιείο, οι τραπεζαρίες και οι ξενώνες που φιλοξενούσαν τους χιλιάδες προσκυνητές που έφταναν εκεί για να προσκυνήσουν τον `Αγιο, πριν από την Τουρκική εισβολή, το 1974. Στη μέση της αυλής βρίσκεται η βρύση του μοναστηριού και η προτομή του κτήτορα, παπά Ιωάννου Οικονόμου. Το άγιασμα του Αποστόλου Αντρέα αναβλύζει μέχρι σήμερα από τη γη, δίπλα από το ερημωμένο μοναστήρι που για χρόνια τώρα παραμένει σκλαβωμένο. Σήμερα το μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα ανακαινίζεται σύμφωνα με εισφορές που δίνει η μητρόπολη.
Αντρέας Διογένους, Παναγιώτης Ανδρέου, Αλέξης Νικολάου, Αντωνία Πάρπα Δ 2 4
5 Το μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα βρίσκεται κοντά στην Το μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα Αμμόχωστο, ανάμεσα στα χωριά Έγκωμη, Άγιος Σέργιος, Λιμνιά και Στύλλοι, περίπου ένα χιλιόμετρο από την ιστορική Σαλαμίνα. Το μοναστήρι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Κύπρου αλλά εδώ και τριάντα πέντε χρόνια το ιστορικό αυτό μοναστήρι βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή και λειτουργεί ως μουσείο εικόνων. Το ευχάριστο είναι ότι το μοναστήρι αυτό διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση σε σύγκριση με τις δεκάδες κατεστραμμένες εκκλησίες και μοναστήρια μας. Το 2005 μετά από 31 χρόνια οι κατοχικές δυνάμεις επέτρεψαν και λειτουργήθηκε ξανά το κατεχόμενο μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα. Η Κυπριακή Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του ιδρυτή της και πολιούχου της, του Αποστόλου Βαρνάβα στις 11 Ιουνίου. Χαρά Θεμιστοκλέους, Αντωνία Πάρπα Δ 2
Η μονή του Αποστόλου Βαρνάβα 6 Το μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα βρίσκεται κοντά στην Αμμόχωστο. Μέχρι την τουρκική εισβολή στο μοναστήρι έμεναν τρείς τελευταίοι γέροντες μοναχοί οι αδελφοί Βαρνάβας, Χαρίτωνας και Χρύσανθος, σπουδαίοι αγιογράφοι και μουσικοί οι οποίοι το 1976 υποχρεώθηκαν να το εγκαταλείψουν. Το μοναστήρι απογυμνώθηκε από τις παλαιές εικόνες και θησαυρούς του. Είναι άγνωστο που βρίσκονται τα ιερά σκεύη και οι εικόνες της Μονής που αριθμούσαν περίπου 150. Οι αρχικές εικόνες του εικονοστασίου έχουν εξαφανιστεί και οι εικόνες στο μικρό μουσείο καμία σχέση έχουν με τις εικόνες που υπήρχαν στο χώρο οι οποίες ή καταστράφηκαν ή πουλήθηκαν σε αρχαιοκάπηλους στο εξωτερικό. Σε απόσταση 100 μέτρων προς τα ανατολικά του Μοναστηριού βρίσκεται λαξευτός τάφος της ρωμαϊκής περιόδου που θεωρείται ως ο τάφος του Αποστόλου Βαρνάβα. Ο τάφος έγινε προσκυνηματικό κέντρο και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες, οι οποίες όμως καταστράφηκαν. Η κυπριακή Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του ιδρυτή της και πολιούχου της Απ. Βαρνάβα στις 11 Ιουνίου.
Στέλιος Σοφοκλέους Δ 2 7
Η Μονή του Αγίου Μάμα 8 Η μονή του Αγ. Μάμα βρίσκεται στην κατεχόμενη Μόρφου. Μόλις διακρίνεται από τις ελεύθερες περιοχές, ανάμεσα στους πορτοκαλεώνες της πεδιάδας της Μόρφου. Η μονή ιδρύθηκε τον 12ο αι. και είναι αφιερωμένη σ έναν μικρασιάτη άγιο. Αυτό επιβεβαιώνει ότι η Κύπρος είχε πολλές σχέσεις με τον μικρασιατικό Ελληνισμό. Σε καλή κατάσταση διασώζεται το καθολικό που κτίστηκε στα χρόνια της Βενετοκρατίας στις αρχές του 16ου αι. και είναι από τα καλύτερα δείγματα της λεγόμενης φραγκοβυζαντινής αρχιτεκτονικής. Ναταλία Παναγιώτου Δ 2
9 Ο Άγιος Μάμας στη Μόρφου υπήρξε ορθόδοξο μοναστήρι σχεδόν σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1571-1878). Είναι το πρώτο σημαντικό μοναστήρι της Κύπρου την εποχή εκείνη. Άγιος Μάμας Ο Ναός είναι κτισμένος στα ερείπια δύο παλαιοχριστιανικών βασιλικών και μιας βυζαντινής εκκλησίας, που διαδέχτηκαν η μια την άλλη και τα οποία είχαν ανασκαφεί μερικώς κατά την διάρκεια της Αγγλοκρατίας. Ο Άγιος Μάμας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς φραγκοβυζαντινούς ναούς της Κύπρου. Η κάτοψη αλλά και οι όψεις του είναι όμοιες με του καθολικού της μονής του Αγίου Νεοφύτου στην Πάφο και πιθανώς να είναι έργα του ίδιου αρχιτέκτονα. Χρίστος Αλεξάνδρου Δ 2
10 Η Εκκλησία του Αντιφωνητή κτίστηκε το 12ο αιώνα και είναι Εκκλησία του Αντιφωνητή αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ και στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Η εκκλησία βρίσκεται σε μια ρηχή κλειστή κοιλάδα στη βόρεια πλευρά του Πενταδακτύλου, κτισμένη κοντά σε ένα παλιό ερημωμένο οικισμό, ανάμεσα στα χωριά `Αγιος Αμβρόσιος και Καλογραία. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκκλησίας είναι ο τρούλος που έχει μεγάλη διάμετρο, καλύπτει μεγάλο μέρος της στέγης του ναού και στηρίζεται σε οκτώ κίονες. Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας είναι αξιοσημείωτες και έγιναν τον 12ο και 15ο αιώνα. Από τις βυζαντινές τοιχογραφίες του 12ου αιώνα ξεχωρίζουν η βάφτιση του Χριστού στον κυρίως ναό και οι δύο αρχάγγελοι στην αψίδα του ιερού. Σύμφωνα με μια παράδοση όταν κάποιος φωνάζει μέσα στο ναό, ο αντίλαλος της φωνής του αντηχεί στη γύρω περιοχή. Ο λαός πιστεύει πως αντιφωνεί ο ίδιος ο Αρχάγγελος και φαίνεται πως γι αυτό ονόμασε και την εκκλησία Αντιφωνητή. Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι μια φορά ένας Εβραίος και ένας Χριστιανός παρουσιάστηκαν μπροστά στην εικόνα του Αρχαγγέλου για να τους πει ποιος έλεγε την αλήθεια σε μια διαμάχη που είχαν. Τότε ο Αρχάγγελος φώναξε ότι ο Χριστιανός έλεγε την αλήθεια και οι παριστάμενοι φώναξαν έκπληκτοι: "Ο Αρχάγγελος αντιφώνησε". `Έτσι ο Αρχάγγελος έγινε "Αντιφωνητής". Η εκκλησία του Αντιφωνητή είναι σήμερα κατεχόμενη από τους Τούρκους εισβολείς. Έλλη Σωκράτους Δ 2
Εκκλησία Αρχαγγέλου Μιχαήλ 11 Το Λευκόνοικο αποτελείται από δύο ενορίες, την Πάνω και την Κάτω Γειτονία όπου είχαν ως κύριες εκκλησίες εκείνη του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και εκείνη της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ είχε επιβλητική εμφάνιση, μ' ένα εξαίρετο ξυλόγλυπτο τέμπλο και με παλιές βυζαντινές εικόνες. Η μεγαλόπρεπη τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ δέσποζε στο εσωτερικό της. Στην εκκλησία του Αρχαγγέλου γίνονταν όλες οι συναθροίσεις επί ευκαιρία διάφορων θρησκευτικών και εθνικών εορτών. Στο πάνω μέρος του νότιου κλίτους, ψηλά στην καμάρα, διατηρούνταν μέχρι το 1960 περίπου τοιχογραφίες με διαστάσεις 2χ1,5 μέτρα. Κατόπιν, όταν παρουσιάστηκαν κάποιες ρωγμές στους τοίχους κι έγινε επισκευή της εκκλησίας, έμεινε μόνο ένα πολύ μικρό κομμάτι. Τρεις από τις εικόνες του ωραίου ξυλόγλυπτου τέμπλου ήταν των ετών 1731, 1781 και 1892. Μετά την τουρκική εισβολή η εκκλησία συλήθηκε, βεβηλώθηκε και έγινε στάβλος. Παναγιώτης Παναγιώτου Δ 2
Η Εκκλησία της Παναγίας της Χαρδακιώτισσας 12 Στην Κυθρέα υπάρχουν πολλές εκκλησίες. Μια από αυτές είναι και η εκκλησία της Παναγιάς της Χαρδακιώρισσας η οποία κτίστηκε κοντά σε παλαιότερη εκκλησιά που έπαψε να λειτουργεί. Ο ναός είναι μονόκλιτος σταυρεπίστεγος με έξι εγκάρσια κλίτη, κυλινδρική αψίδα και καμπαναριό. Κτίστηκε με εθελοντική εργασία των ενοριτών από το 1878 και τελείωσε σε δεκαέξι χρόνια. Σήμερα χρησιμοποιείται ως τζαμί από τους Τούρκους. Αντρεάνα Γιουκκά Δ 2
Ιούλιος 1974 ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ 13 λύπη εγκλωβισμένοι πρόσφυγες πόνος φόβος θάνατος Έλενα Χαραλάμπους Δ 2
39 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ 14 ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΑΝ ΣΕ ΣΤΑΒΛΟΥΣ ΟΙ ΤΑΦΟΙ ΧΑΘΗΚΑΝ ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΕΡΗΜΩΘΗΚΑΝ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΩΣ ΤΖΑΜΙΑ. Παναγιώτης Παναγιώτου Δ 2
15 Εκκλησίες στην κατεχόμενη Κύπρο Περισσότερες από 500 εκκλησιές και μοναστήρια έχουν λεηλατηθεί και περισσότερες από 15000 εικόνες μεγάλης αξίας έχουν κυριολεκτικά εξαφανιστεί.παρά πολλές εκκλησιές έχουν γίνει τζάμια, μουσεία, χώροι διασκέδασης ακόμα και ξενοδοχεία. Τουλάχιστον τρεις εκκλησιές έχουν μετατραπεί σε στρατόπεδα τω Τούρκων. Στέλιος Σοφοκλέους, Αντρέας Διογένους Δ 2
Η εκκλησία του Αγίου Προκοπίου 16 Η εκκλησία του αγίου Προκοπίου καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1974. Από αυτήν την εκκλησία κλαπήκαν πολλές και ώρες εικόνες. Επίσης αυτή η εκκλησία έγινε τραγική γιατί μπήκαν μέσα οι Τούρκοι και την έκαναν καταφύγιο πουλιών. Έλλη Σωκράτους, Σταύρος Χαραλάμπους Δ 2
Εκκλησία του Αγίου Θερίσου στην Αγία Τριάδα 17 ΣΚΑΜΝΟΙ ΚΑΤΑΣΤΡΑΜΜΕΝΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΕΣ ΕΡΗΜΙΑ, ΘΛΙΨΗ.
18 Τα ψηφιδωτά στη Σαλαμίνα Στη Σαλαμίνα τα εντοίχια ψηφιδωτά έχουν υποστεί μεγάλες φθορές τόσο από προσπάθειες αφαίρεσής τους όσο και από εγκατάλειψη. Πολλά ψηφιδωτά έχουν καταστραφεί και είναι πολύ δύσκολο να τα αναγνωρίσουμε επειδή αρκετά κομμάτια τους είναι καταστραμμένα ή λείπουν. - Σάββας Χρίστου, Αντρεάνα Γιουκκά Δ 2
Τα Κατεχόμενα κοιμητήρια 19 Το κοιμητήριο του Ριζοκαρπάσου βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία της Παναγιάς στην Αμμόχωστο. Έχει ερημωθεί και μοιάζει σαν να έχει βομβαρδιστεί. Επίσης, έχει εγκλωβιστεί από τους Τούρκους. Το κοιμητήριο της Κοντέας είναι επίσης κατεχόμενο από τους Τούρκους και βρίσκεται στην Αμμόχωστο εγκαταλειμμένο. Ο τάφος του Κύπριου ποιητή Τεύκρου Ανθία είναι στην Κοντέα και τώρα είναι καταστραμμένος. σ Χαρά Θεμιστοκλέους, Ναταλία Παναγιώτου, Αλέξης Νικολάου Δ 2
20 νεκροταφείων και τους έριξαν κάτω. Κάποιοι από τους τάφους Οι Τούρκοι κατάστρεψαν με μεγάλη ασέβεια τους τάφους των άνηκαν στους στρατιώτες που πολεμούσαν στο Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δημήτρης Φυλακτού, Αντωνία Πάρπα Δ 2
ΣΗΜΕΡΑ 21 Οι εκκλησίες των κατεχομένων ζωντανεύουν. Μετά από πολλά χρόνια η εκκλησία του Αγίου Μάμα στη Μόρφου ξαναζωντανεύει. Στις 2 Σεπτεμβρίου του 2013 τελέσθηκε Θεία Λειτουργία με την προσέλευση εκατοντάδων πιστών με την ευκαιρία της γιορτής του πολιούχου Αγίου της Μόρφου.
ΣΗΜΕΡΑ ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ 22 ΚΑΙ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ κατάμεστη η εκκλησία πολλοί πρόσφυγες και εγκλωβισμένοι προσεύχονται μαζί για την επιστροφή στην κατεχόμενη Κύπρο. Θεία λειτουργία στον ιερό ναό της Αγία Τριάδας
6 Ιανουαρίου 2014 23 ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΖΩΝΤΑΝΕΥΟΥΝ Από τον Αγιασμό των υδάτων στον κατεχόμενο Άγιο Θέρισο.
6 Ιανουαρίου 2014 24 39 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ Οι πιστοί ανάβουν ένα κερί και εύχονται να ελευθερωθεί το νησί μας. Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Θερίσου απέναντι από τον κόλπο της Γιαλούσας.
39 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ 25 Εμείς τα παιδιά της Κύπρου γνωρίζουμε, δεν ξεχνούμε και διεκδικούμε. Ευχόμαστε να δούμε ξανά την Κύπρο μας ελεύθερη και ενωμένη.