Skin *ABCDABCDABCDABC* ABCDABCDABCDABC

Transcript

1 Skin ABCDABCDABCDABC

2 Μελέτη γενετικής προδιάθεσης Αυτή η αναφορά περιγράφει λεπτομερώς τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση (γονότυπο) γενετικών παραλλαγών, που ονομάζονται πολυμορφισμοί και βρίσκονται στο DNA σας. Περιλαμβάνει επίσης σειρά συστάσεων που προτείνονται από ειδικούς σε κάθε τομέα ενδιαφέροντος. Το ανθρώπινο γονιδίωμα περιλαμβάνει ένα πλήθος πολυμορφισμών των γονιδίων σας. Ο γονότυπος είναι η γενετική πληροφορία που υπάρχει σε κάθε άτομο, ή με άλλα λόγια, οι πληροφορίες που περιέχονται στα χρωμοσώματα τους. Ο γονότυπος και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν το DNA καθορίζουν τα χαρακτηριστικά κάθε ατόμου, δηλαδή τον φαινότυπο του. Η ανάλυση γονότυπου χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό των συγκεκριμένων παραλλαγών που υπάρχουν σε κάθε άτομο. Αυτή η μελέτη έχει σχεδιαστεί για να επιλέξει τους πιο σχετικούς πολυμορφισμούς για εσάς με βάση πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις. Η γενετική ανάλυση δεν είναι ένα διαγνωστικό εργαλείο. Ωστόσο, προσφέρει πληροφορίες σχετικά με τη γενετική προδιάθεση σας σε ορισμένες ασθένειες ή καταστάσεις. Οι επαγγελματίες (που ασχολούνται με την ιατρική, τη διατροφή, τον αθλητισμό κλπ.) μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα αποτελέσματα για να σας βοηθήσουν να αλλάξετε ορισμένες συνήθειες του τρόπου ζωής σας για να βελτιώσετε την υγεία σας ή να επιτύχετε ορισμένους στόχους. Οι πληροφορίες στην έκθεση δεν αντικαθιστούν με κανέναν τρόπο τις ιατρικές συμβουλές ή συμβουλές άλλων ειδικών. Σελίδα 3

3 Ανάλυση γονιδίων και σύνοψη αποτελεσμάτων Εμφανίζεται παρακάτω ένας κατάλογος των γονιδίων που αναλύθηκαν και ο γονότυπος που βρέθηκε στο DNA σας. Ο γονότυπός σας αντιπροσωπεύεται από δύο γράμματα, που αντιστοιχούν στα αλληλόμορφα που λήφθηκαν για τις γενετικές παραλλαγές που αναλύθηκαν. Έχετε κληρονομήσει ένα από αυτά τα αλλήλια από τον πατέρα σας και το άλλο από τη μητέρα σας. Γονίδιο Ο γονοτύπος σας Γονίδιο Ο γονοτύπος σας CAT (1) TT GPX1 (1) GG IRF4 (1) CC AQP3 (1) TT NQO1 (1) GG IL6 (1) GC MC1R (1) CC KIF3A (1) TT STAT6 (1) TT SOD2 (1) GG NFE2L2 (1) GG Chr.11q13.5 (1) CT Σελίδα 4

4 Περίληψη γενετικών αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τα αποτελέσματα της γενετικής σας ανάλυσης συνοψίζονται παρακάτω: Μελέτη Οξειδωτική βλάβη στο δέρμα Οξειδωτική βλάβη του δέρματος που προκαλείται από τραυματισμούς και φλεγμονή Γήρανση του δέρματος Χρωματισμός δέρματος Υπερχρωματισμός του δέρματος Ελαστικότητα του δέρματος Ενυδάτωση του δέρματος Ρυτίδες Φακίδες Διαδικασίες φλεγμονής Ακμή Δερματολογικές διαταραχές που προκαλούνται από την αφυδάτωση. Ηλιακό έγκαυμα Ατοπική δερματίτιδα Ατοπική δερματίτιδα στα παιδιά Ατοπική δερματίτιδα και άσθμα Ατοπική δερματίτιδα και αλλεργική ρινίτιδα Ερμηνεία αποτελεσμάτων και συστάσεις Οι ακόλουθες ενότητες περιγράφουν τις διάφορες πτυχές που μελετήθηκαν, καθώς και τα αποτελέσματα κινδύνου / οφέλους που προκύπτουν από την ανάλυση των γενετικών παραλλαγών που παρουσιάζονται σε αυτή τη μελέτη. Αυτά τα αποτελέσματα θα πρέπει πάντα να λαμβάνονται υπόψη σε σχέση με τους μέσους όρους για τον γενικό πληθυσμό, αν και αυτό παρουσιάζει εγγενώς ορισμένους κινδύνους / οφέλη. Σελίδα 5

5 Βιολογία Οξειδωτική βλάβη στο δέρμα Η φυσιολογική διαδικασία γήρανσης συνδέεται, μεταξύ άλλων, με την αύξηση της κυτταρικής οξείδωσης λόγω της αυξημένης παραγωγής ελεύθερων ριζών. Γενετικά, ορισμένοι τύποι δέρματος έχουν λιγότερη ικανότητα άμυνας από τη δράση αυτών των ριζών και έτσι θα παρουσιάσουν μεγαλύτερη τάση πρόωρης γήρανσης, ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες που προκαλούν γήρανση όπως η ηλικία, ο ήλιος, ο καπνός, η κακή διατροφή, οι χρόνιες ασθένειες και η ρύπανση. Χαμηλότερος κίνδυνος από τον γενικό πληθυσμό να υποφέρει από οξειδωτική βλάβη το δέρμα. Οξειδωτική βλάβη του δέρματος που προκαλείται από τραυματισμούς και φλεγμονή Οι επαναλαμβανόμενες ή χρόνιες φλεγμονώδεις διεργασίες (τόσο στις δερματικές παθήσεις όσο και στις γενικές ή συστηματικές ασθένειες) προκαλούν αύξηση της παραγωγής ελεύθερων ριζών, οι οποίες προστίθενται σε αυτές που παράγονται από την κανονική γήρανση και επιταχύνουν την πρόοδό της. Η μελέτη αυτή σχετίζεται με την ικανότητα του δέρματος να προστατεύεται από αυτή την πρόσθετη βλάβη. Μεγαλύτερη ικανότητα για βελτιωμένη προστασία από οξειδωτική βλάβη του δέρματος που προκαλείται από τραυματισμούς και φλεγμονώδεις διεργασίες. Σελίδα 6

6 Γήρανση του δέρματος Η φυσιολογική γήρανση του δέρματος είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο που εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, μερικούς ενδογενείς ή εσωτερικούς, όπως η χρονολογική γήρανση λόγω του περάσματος του χρόνου (που καθορίζεται γενετικά) και λόγω διαφόρων εξωτερικών παραγόντων (ήλιος, τοξικές ουσίες, και τα λοιπα). Το πέρασμα του χρόνου παράγει χρωμοσωμικές ανωμαλίες στο DNA των κυτταρικών πυρήνων και βιολογικές, βιοχημικές και μοριακές μεταβολές. Όλα αυτά οδηγούν στη σταθερή επιδείνωση των κυτταρικών λειτουργιών, καταλήγοντας στο θάνατό τους. Μέτριος κίνδυνος εμφάνισης κακής αντοχής στην κυτταρική γήρανση του δέρματος. Συστάσεις Ακολουθήστε τις συστάσεις για την πρόληψη της πρόωρης γήρανσης του δέρματος, οι οποίες βρίσκονται στην ενότητα "Συστάσεις" παρακάτω. Ιδιότητες που πρέπει να αναζητήσετε στα καλλυντικά προϊόντα Αντιοξειδωτικό Προστασία UV Μείωση της θραύσης του κολλαγόνου Ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος Χρωματισμός δέρματος Η μελανίνη προστατεύει το δέρμα, απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου και εμποδίζει τη σύνθεση των ελεύθερων ριζών, εμποδίζοντας την εμφάνιση σημαντικών δερματικών βλαβών (όπως το μελάνωμα και ο μη μελανωματικός καρκίνος του δέρματος) και προστατεύει από τη φωτογήρανση κατά τη διάρκεια μεγάλης έκθεσης στον ήλιο. Έτσι το μαύρισμα είναι ένας μηχανισμός άμυνας του δέρματος κατά της βλάβης από τον ήλιο: όσο περισσότερο και καλύτερα χρωματιστεί το δέρμα, τόσο καλύτερα προστατεύεται από τις αρνητικές επιπτώσεις του ηλιακού φωτός. Δεν αυξάνεται ο κίνδυνος ανεπαρκούς χρώσης για την προστασία του δέρματος από την ηλιακή ακτινοβολία. Σελίδα 7

7 Υπερχρωματισμός του δέρματος Ορισμένοι τύποι δέρματος έχουν την τάση να υπερβαίνουν την παραγωγή μελανίνης σε ορισμένες ζώνες, συνήθως το πρόσωπο, με την επακόλουθη εμφάνιση λεκέδων. Αυτό διεγείρεται και αυξάνεται με την έκθεση στον ήλιο. Αυτοί οι λεκέδες δεν πρέπει να συγχέονται με εκείνους που προκαλούνται από τη φωτογήρανση ή τη χρονολογική γήρανση (από το πέρασμα του χρόνου), που θα πρέπει να έχουν διαφορετικές θεραπείες, ούτε με τις ελιές (σπίλοι). Σε περίπτωση εμφάνισης χρωστικών σημείων στο δέρμα, συνιστάται η εκτίμηση από δερματολόγο. Δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος υπερχρωματισμού του δέρματος. Σελίδα 8

8 Ομορφιά Ελαστικότητα του δέρματος Το κολλαγόνο είναι μια πρωτεΐνη απαραίτητη για την ελαστικότητα όλων των ιστών στο ανθρώπινο σώμα και για την αναγέννησή τους. Βρίσκεται επίσης στο δέρμα, τα οστά, τους χόνδρους, τους συνδέσμους, τους τένοντες, τα αιμοφόρα αγγεία κ.λπ. Είναι το κύριο συστατικό του δέρματος, προσφέροντας αντίσταση στην πρόσφυση, σταθερότητα, ελαστικότητα και ευελιξία στο δέρμα. Διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στη διατήρηση της προστατευτικής λειτουργίας του δέρματος ενάντια στο τραύμα. Δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος απώλειας ελαστικότητας του δέρματος. Ενυδάτωση του δέρματος Η ενυδάτωση του δέρματος βοηθάει στην διατήρηση της ελαστικότητάς του και της λειτουργίας του προστατευτικού φράγματος του. Το εξωτερικό στρώμα του δέρματος, η κεράτινοειδής στιβάδα, έχει ποσοστό νερού μεταξύ 10 και 20%. Τα επίπεδα νερού κάτω του 10% καθιστούν το δέρμα πιο εύθραυστο, τραχύ και λιγότερο λαμπερό. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τόσο οι ξαφνικές αλλαγές θερμοκρασίας όσο και η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο προκαλούν απώλεια της ενυδάτωσης του δέρματος, οδηγώντας σε ρωγμές, απολέπιση ή σφίξιμο. Κάτω από τον μέσο κίνδυνο απώλειας επαρκών επιπέδων ενυδάτωσης του δέρματος. Σελίδα 9

9 Ρυτίδες Με το χρόνο, το δέρμα χάνει το κολλαγόνο, το οποίο καθιστά τις επιθηλιακές δομές πιο αδύναμες, και το δέρμα λεπτότερο και πιο εύκολα φθαρμένο. Οι ρυτίδες και τα σημάδια χαλάρωσης αρχίζουν επίσης να εμφανίζονται. Δεν αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης περισσότερων, βαθύτερων ρυτίδων. Φακίδες Ο φωτοτύπος του ανοιχτόχρωμου δέρματος, των κόκκινων μαλλιών και της προδιάθεσης για την ανάπτυξη των φακίδων, δεν μπορεί να μαυρίσει επαρκώς. Ετσι έχει λιγότερη αμυντική ικανότητα από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία και μεγαλύτερη προδιάθεση για δευτερογενείς βλάβες στην έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα στο μελάνωμα (καρκίνο του δέρματος). Μέτρια πιθανότητα εμφάνισης των φακίδων. Σελίδα 10

10 Υγεία Διαδικασίες φλεγμονής Η επαναλαμβανόμενη φλεγμονή του δέρματος προκαλεί οξειδωτική βλάβη με την παραγωγή ελεύθερων ριζών και μπορεί να προκαλέσει αυξημένη χαλάρωση του δέρματος και εμφάνιση ρυτίδων. Μέσος κίνδυνος ανάπτυξης φλεγμονωδών διεργασιών. Ακμή Η ακμή είναι μια χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή του δέρματος του τριχοειδούς θυλακίου (μονάδα που περιλαμβάνει θυλάκιο τριχών και σμηγματογόνου αδένα) που επηρεάζει το 80% των ανθρώπων σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό κάποια στιγμή στη ζωή τους. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία αλλά είναι πιο συχνή στην εφηβεία. Η ακριβής αιτία της είναι άγνωστη, αλλά υπάρχει μια γενετική προδιάθεση γι' αυτή και είναι γνωστό ότι διάφοροι περιβαλλοντικοί, ορμονικοί, συναισθηματικοί και καλλυντικοί παράγοντες επηρεάζουν την εμφάνισή της. Δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης ακμής. Σελίδα 11

11 Δερματολογικές διαταραχές που προκαλούνται από την αφυδάτωση. Η λειτουργία του φραγμού της εξωτερικής επιδερμίδας μειώνεται όταν το δέρμα είναι υπερβολικά ξηρό (αφυδατωμένο), καθιστώντας την εμφάνιση δερματολογικών διαταραχών πολύ πιθανή. Ορισμένοι τύποι δέρματος γενετικά στερούνται ορισμένων φυσικών ενυδατικών συστατικών που ευνοούν την εμφάνιση δερματίτιδας ή εκζέματος (εκδηλώσεις ερεθισμού, απολέπισης, κνησμού και ερυθρότητας) και υπερευαισθησίας καθιστώντας το δέρμα ανθεκτικό σε πολλαπλά εξωτερικά προϊόντα (κρέμες, καλλυντικά, αρώματα, χρωστικές κλπ.) έκζεμα των χεριών και ερεθιστικό μαζί με αλλεργικό γενικό έκζεμα. Δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης δερματολογικών διαταραχών που προκαλούνται από απώλεια της ενυδάτωσης του δέρματος. Ηλιακό έγκαυμα Το ηλιακό έγκαυμα, ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία (από την παιδική έως την εφηβική), είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη του καρκίνου του δέρματος (μελάνωμα), επομένως η προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία είναι απαραίτητη. Δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να υποστείτε εγκαύματα λόγω έκθεσης στον ήλιο. Ατοπική δερματίτιδα Το ατοπικό δέρμα χαρακτηρίζεται από μείωση των ενδοκυτταρικών λιπιδίων (λίπη), αυξημένη απώλεια νερού και μείωση της ικανότητας κατακράτησης νερού που παρεμποδίζει τη λειτουργία φραγμού της επιδερμίδας (το εξωτερικό στρώμα του δέρματος). Σελίδα 12

12 Μέτριος κίνδυνος ανάπτυξης ατοπικής δερματίτιδας. Συστάσεις Ακολουθήστε τις γενικές συστάσεις για την ατοπική δερματίτιδα, τις οποίες μπορείτε να βρείτε στην ενότητα "Συστάσεις" παρακάτω. Ιδιότητες που πρέπει να αναζητήσετε στα καλλυντικά προϊόντα Αντιφλεγμονώδης Καταπραυντικό Αντιπυριτικό (Antipruritic) Ατοπική δερματίτιδα στα παιδιά Η ατοπική δερματίτιδα είναι μια δερματική νόσος που επηρεάζει έως και το 10-20% των παιδιών. Πρόκειται για μια χρόνια κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από ξηρό, ευερέθιστο δέρμα που ξεφλουδίζει με επανειλημμένες εστίες έντονης φαγούρας, ερυθρότητας και φλεγμονής. Το ατοπικό δέρμα χαρακτηρίζεται από μείωση των ενδοκυτταρικών λιπιδίων (λίπος), αυξημένη απώλεια νερού και μειωμένη ικανότητα συγκράτησης νερού, γεγονός που προκαλεί μεταβολές στη λειτουργία φραγμού της επιδερμίδας (εξωτερικό στρώμα του δέρματος). Υψηλός κίνδυνος ανάπτυξης ατοπικής δερματίτιδας κατά την πρώιμη παιδική ηλικία. Συστάσεις Ακολουθήστε τις γενικές συστάσεις για την ατοπική δερματίτιδα, τις οποίες μπορείτε να βρείτε στην ενότητα "Συστάσεις" παρακάτω. Ιδιότητες που πρέπει να αναζητήσετε στα καλλυντικά προϊόντα Αντιφλεγμονώδης Καταπραυντικό Αντιπυριτικό (Antipruritic) Σελίδα 13

13 Ατοπική δερματίτιδα και άσθμα Η ατοπία είναι μια κληρονομική κατάσταση που προδιαθέτει στην ανάπτυξη υπερευαισθησίας στα περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα (ουσίες που προκαλούν αλλεργία) και αυτό θα προκαλέσει ορισμένες ασθένειες που ονομάζονται ατοπικές, όπως ατοπική δερματίτιδα, εξωγενές (αλλεργικό) άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα. Πολλοί άνθρωποι αναπτύσσουν και τις τρεις διαταραχές κάποια στιγμή. Εκτιμάται ότι περίπου το 30% των παιδιών με ήπια ατοπική δερματίτιδα θα αναπτύξουν άσθμα ή αλλεργική ρινίτιδα στην εφηβεία ή την ενήλικη ζωή τους. Οι αριθμοί αυτοί αυξάνονται στο 70% σε περιπτώσεις σοβαρής δερματίτιδας. Φαίνεται ότι η βλάβη στο δέρμα των ανθρώπων με ατοπική δερματίτιδα παίζει σημαντικό ρόλο στην μεταγενέστερη ανάπτυξη της ρινίτιδας και του άσθματος. Με το να μην λειτουργεί ως προστατευτικό φράγμα, το δέρμα επιτρέπει στα αλλεργιογόνα να εισέρχονται στο σώμα και να έρχονται σε επαφή με το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο ευνοεί την αλλεργία σε άλλα όργανα όπως η μύτη και η αναπνευστική οδός. Το άσθμα είναι μια χρόνια (μακροχρόνια) αναπνευστική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από τη φλεγμονή και την αναστρέψιμη στένωση των αεραγωγών και δυσκολίες στην αναπνοή. Οι κρίσεις άσθματος μπορούν να ξεκινήσουν από πολυάριθμους παράγοντες στην περίπτωση εξωγενούς ή αλλεργικού άσθματος, οι πιο συνηθισμένες είναι τα αλλεργιογόνα που μεταδίδονται με αέρα, όπως η γύρη, τα ακάρεα σκόνης και τα ζωικά επιθήλια και η μούχλα. Μέτριος κίνδυνος ανάπτυξης ατοπικής δερματίτιδας και συσχετιζόμενου άσθματος. Συστάσεις Ακολουθήστε τις γενικές συστάσεις για την ατοπική δερματίτιδα, τις οποίες μπορείτε να βρείτε στην ενότητα "Συστάσεις" παρακάτω. Σε αυτή την περίπτωση είναι απαραίτητο να αποφύγετε την έκθεση στα περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα (ακάρεα σκόνης, γύρη, μούχλα κλπ.) που είστε ευαίσθητοι, επειδή θα προκαλούσαν την εμφάνιση κρουσμάτων δερματίτιδας και θα χειροτέρευαν τα συμπτώματα. Συνίσταται ο έλεγχος και η παρακολούθηση από τον αλλεργιολόγο σας, ο οποίος θα υποδεικνύει την κατάλληλη θεραπεία σε κάθε περίπτωση. Ιδιότητες που πρέπει να αναζητήσετε στα καλλυντικά προϊόντα Αντιφλεγμονώδης Καταπραυντικό Αντιπυριτικό (Antipruritic) Ατοπική δερματίτιδα και αλλεργική ρινίτιδα Η ατοπία είναι μια κληρονομική κατάσταση που προδιαθέτει στην ανάπτυξη υπερευαισθησίας στα περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα (ουσίες που προκαλούν αλλεργία) και αυτό θα προκαλέσει ορισμένες ασθένειες που ονομάζονται ατοπικές, όπως Σελίδα 14

14 ατοπική δερματίτιδα, εξωγενές (αλλεργικό) άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα. Πολλοί άνθρωποι αναπτύσσουν και τις τρεις διαταραχές κάποια στιγμή. Εκτιμάται ότι περίπου το 30% των παιδιών με ήπια ατοπική δερματίτιδα θα αναπτύξουν άσθμα ή αλλεργική ρινίτιδα στην εφηβεία ή την ενήλικη ζωή τους. Οι αριθμοί αυτοί αυξάνονται στο 70% σε περιπτώσεις σοβαρής δερματίτιδας. Φαίνεται ότι η βλάβη στο δέρμα των ανθρώπων με ατοπική δερματίτιδα παίζει σημαντικό ρόλο στην μεταγενέστερη ανάπτυξη της ρινίτιδας και του άσθματος. Με το να μην λειτουργεί ως προστατευτικό φράγμα, το δέρμα επιτρέπει στα αλλεργιογόνα να εισέρχονται στο σώμα και να έρχονται σε επαφή με το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο ευνοεί την αλλεργία σε άλλα όργανα όπως η μύτη και η αναπνευστική οδός. Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μια ασθένεια στην οποία υπάρχει χρόνια φλεγμονή των εσωτερικών στρωμάτων της μύτης, που προκαλείται από αλλεργία σε εξωτερικές ουσίες. Τα συμπτώματά του περιλαμβάνουν ρινική φαγούρα, φτέρνισμα, ρινική καταρροή και ρινική συμφόρηση. Μέτριος κίνδυνος ανάπτυξης ατοπικής δερματίτιδας και συσχετιζόμενης αλλεργικής ρινίτιδας. Συστάσεις Ακολουθήστε τις γενικές συστάσεις για την ατοπική δερματίτιδα, τις οποίες μπορείτε να βρείτε στην ενότητα "Συστάσεις" παρακάτω. Σε αυτή την περίπτωση είναι απαραίτητο να αποφύγετε την έκθεση στα περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα (ακάρεα σκόνης, γύρη, μούχλα κλπ.) που είστε ευαίσθητοι, επειδή θα προκαλούσαν την εμφάνιση κρουσμάτων δερματίτιδας και θα χειροτέρευαν τα συμπτώματα. Ο έλεγχος και η παρακολούθηση από τον αλλεργιολόγο σας, ο οποίος θα υποδεικνύει την κατάλληλη θεραπεία σε κάθε περίπτωση, συνιστάται. Ιδιότητες που πρέπει να αναζητήσετε στα καλλυντικά προϊόντα Αντιφλεγμονώδης Καταπραυντικό Αντιπυριτικό (Antipruritic) Σελίδα 15

15 Συστάσεις Συστάσεις για την πρόληψη της πρόωρης γήρανσης του δέρματος Το πιο σημαντικό και αποτελεσματικό είναι να αποφεύγετε και να ελέγχετε παράγοντες που παράγουν ελεύθερες ρίζες: έκθεση στον ήλιο (χρησιμοποιήστε αντηλιακό και φορέστε επαρκή ρούχα), κακή διατροφή, έκθεση σε περιβαλλοντικές τοξίνες και κάπνισμα. Η χρήση τοπικών αντιοξειδωτικών (με τη μορφή κρεμών, διαλυμάτων, κ.λπ.) στο δέρμα συνιστάται λόγω της προστατευτικής επίδρασής τους, ειδικά λόγω της βλάβης που προκαλείται από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV). Καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται με αντιοξειδωτικούς συνδυασμούς όπως οι βιταμίνες C και E ή η βιταμίνη Ε με φερουλικό οξύ. Συνιστάται η λήψη αντιοξειδωτικών από το στόμα μεσα από την κατανάλωση μιας ποικίλης διατροφής, αν και σε μεμονωμένες περιπτώσεις και πληθυσμιακές ομάδες (όπως οι καπνιστές, οι αθλητικοί άνδρες και οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι), τα αντιοξειδωτικά συμπληρώματα από το στόμα, ιδιαίτερα οι βιταμίνες Ε και C, μπορεί να είναι επωφελείς. Οι δόσεις θα πρέπει να προσαρμόζονται για κάθε μεμονωμένη περίπτωση, βάσει της κρίσης ενός επαγγελματία υγείας. Συστάσεις για την πρόληψη της ατοπικής δερματίτιδας Η ενυδάτωση του δέρματος αποτελεί τη βάση για τη φροντίδα αυτού του τύπου δέρματος. Το ατοπικό δέρμα είναι ξηρό και ευαίσθητο και οι ενυδατικές ουσίες επιδιορθώνουν τη φθορά του φραγμού. Είναι σημαντικές τόσο για τη θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας όταν εμφανίζεται (ανακουφίζουν τα συμπτώματα της νόσου και μειώνουν την ιατρική περίθαλψη) όσο και για την αποτροπή της εμφάνισής της. Τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα προϊόντα ενυδάτωσης είναι μείγματα νερού και λιπών. Γενικά, όσο μεγαλύτερη είναι η περιεκτικότητα σε νερό και όσο χαμηλότερη είναι η περιεκτικότητα σε λιπαρά, τόσο χαμηλότερη είναι η υγραντική ικανότητα. Για το λόγο αυτό, δεδομένης της ίδιας συνιστώσας, οι πιο διαφανείς κρέμες (evanescent) και λοσιόν είναι λιγότερο αποτελεσματικές από τις αλοιφές. Τα πλέον συνιστώμενα προϊόντα για αυτόν τον τύπο δέρματος είναι η βαζελίνη και προϊόντα με υψηλότερη, πιο συμπαγή περιεκτικότητα σε λίπος. Το κύριο μειονέκτημα στη χρήση της βαζελίνης είναι η λιπαρή αίσθηση που δίνει στο δέρμα, γεγονός Σελίδα 16

16 που το καθιστά μη ελκυστικό. Για να αποφευχθεί αυτή η λιπαρή αίσθηση, εισήχθησαν στην αγορά διάφορα πιο καλλυντικά αλλά εξίσου αποτελεσματικά προϊόντα. Η χοληστερόλη, τα ελεύθερα λιπαρά οξέα και τα κεραμίδια είναι τα απαραίτητα λιπαρά συστατικά του δέρματος. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην κατασκευή σήμερα πολλών, πιο σύγχρονων, εξελιγμένων ενυδατικών κρεμών με αυτά τα τρία βασικά συστατικά. Όλα τα προϊόντα ενυδάτωσης λειτουργούν πολύ πιο αποτελεσματικά αν εφαρμόζονται αμέσως μετά από ένα ντους ή μπάνιο, όταν το δέρμα είναι ελαφρά βρεγμένο. Υγιεινή: Χρησιμοποιούνται κανονικά σαπούνια Syndet, στα οποία έχουν προστεθεί ένα ή περισσότερα μαλακτικά συστατικά (ενυδατικά). Πολλά σαπούνια από βρώμη ή "superfatted", πληρούν αυτές τις συνθήκες. Θα πρέπει να κάνετε ντους ή μπάνιο μία φορά την ημέρα, σε ζεστό νερό και όχι περισσότερο από 15 λεπτά. Στη συνέχεια, θα πρέπει να στεγνώσετε τον εαυτό σας χωρίς τρίψιμο και να εφαρμόσετε ένα ειδικό λάδι ή ενυδατική κρέμα. Κόψτε καλά τα νύχια σας και κρατήστε τα καθαρά για να αποτρέψετε τη μικροβιακή μόλυνση από τις γρατζουνιές. Χρησιμοποιήστε γάντια ή άλλα μέσα προστασίας για να είστε όσο το δυνατόν καθαρότεροι. Πολύ νερό και προϊόντα καθαρισμού είναι επιβλαβή για αυτόν τον τύπο δέρματος. Ο ιδρώτας ψήνει το δέρμα. Συνίσταται πλύσιμο μόλις ολοκληρώσετε την όποια ήπια ή έντονη σωματική άσκηση κάνετε, εφαρμόζοντας μια κρέμα ενυδάτωσης μετά από αυτό. Ενδύματα και υποδήματα: Τα ρούχα που έρχονται σε επαφή με το δέρμα (συμπεριλαμβανομένων των κλινοσκεπασμάτων) πρέπει να είναι κατασκευασμένα από φυσικές ίνες (βαμβάκι, λινά, κ.λπ.). Το μαλλί και οι συνθετικές ίνες πρέπει να αποφεύγονται, επειδή είναι πιο χονδροειδείς και προκαλούν φαγούρα σε αυτό το είδος δέρματος. Τα υποδήματα πρέπει να είναι κατασκευασμένα από δέρμα ή καμβά και καλά αεριζόμενα. Θα πρέπει να αποφεύγετε να φοράτε αθλητικά υποδήματα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Να τα χρησιμοποιείτε μόνο για άθληση. Οι κάλτσες και τα καλσόν πρέπει να είναι κατασκευασμένα από βαμβάκι ή νήμα, όχι νάιλον ή Lycra. Γενική φροντίδα: Αυτός ο τύπος δέρματος είναι πολύ ευάλωτος σε ερεθιστικά του περιβάλλοντος και σε συνθήκες εξωτερικής ξηρότητας. Προσπαθείστε να αποφύγετε την υπερβολική θερμότητα και τις ξαφνικές αλλαγές θερμοκρασίας. Να αερίζετε καλά τα δωμάτια. Μην αυξάνετε τη θερμοκρασία πάρα πολύ οδηγώντας σε υπερθέρμανση. Η ιδανική θερμοκρασία είναι περίπου 20 C. Μπορείτε να κολυμπήσετε στη θάλασσα ή στην πισίνα, αρκεί να ενυδατώσετε το δέρμα σας όταν βγείτε από το νερό. Αποφύγετε τη σκόνη στην κρεβατοκάμαρα (εξαλείψτε τα χαλιά, τις κουβέρτες, τις κουρτίνες και τα παπλώματα από φτερά). Καθαρίστε το πάτωμα με μια σφουγγαρίστρα, γιατί είναι προτιμότερο από το να σκουπίζετε. Αποφύγετε την άμεση επαφή με προϊόντα καθαρισμού και χημικά ερεθιστικά. Χρησιμοποιήστε γάντια από βαμβάκι και καουτσούκ για οικιακές εργασίες. Στο χώρο εργασίας συνιστάται η λήψη μέτρων επαγγελματικής υγιεινής, επαγγελματικών συμβουλών και η εξάλειψη ερεθιστικών και δερματικών παραγόντων ευαισθητοποίησης του δέρματος. Όλα αυτά θα αποτρέψουν την εμφάνιση εκζέματος σε αυτά τα άτομα με ατοπικό δέρμα. Όταν εμφανιστούν σημεία και συμπτώματα της νόσου, συνιστάται η θεραπεία και ο έλεγχος από έναν δερματολόγο. Σελίδα 17

17 Κύριες ιδιότητες που πρέπει να αναζητηθούν στα καλλυντικά προϊόντα σύμφωνα με τα γενετικά αποτελέσματα που αποκτήθηκαν. Οι πιο σχετικές ιδιότητες στα καλλυντικά που συνιστούμε να χρησιμοποιήσετε παρατίθενται παρακάτω. Αυτές οι ιδιότητες έχουν επιλεγεί σύμφωνα με τα γενετικά αποτελέσματα που προεκυψαν από την ανάλυση του DΝΑ. Για κάθε ιδιότητα, ενδείκνυται μια σειρά συστατικών που χρησιμοποιούνται στην παρασκευή καλλυντικών προϊόντων. Ιδιότητα Συστατικά Βρώμη (oats) Αλόη βέρα Συνένζυμο Q10 (ουβικινόνη-ubiquinone) Γλυκερίνη Σορβιτόλη Προπυλενογλυκόλη (Propylene glycol) Ενυδατική κρέμα Βοηθά το δέρμα να διατηρεί την ελαστικότητά του, την ευκαμψία του και το προστατευτικό φράγμα του, καθιστώντας την επιδερμίδα ομαλή, γυαλιστερή και υγιή στην εμφάνισή του. Η κανονική χρήση μετριάζει και εμποδίζει τα σημάδια γήρανσης.η κατάλληλη ενυδατική κρέμα συμπληρώνει τις λειτουργίες των λιπιδίων που περιέχονται στην επιδερμίδα, που επιτρέπουν στο δέρμα να συνεχίσει τη φυσική του διαδικασία απολέπισης και ανανέωσης. Τα ενυδατικά υλικά μπορούν να χωριστούν σε τρία είδη, ανάλογα με τη δράση τους: - Διυγραντικό (Humectant): Προσελκύει και διατηρεί την υγρασία - Μαλακτικό (Emollient): Βελτιώνει την ευελιξία και την ομαλότητα του δέρματος και προσπαθεί να αντικαταστήσει τη μείωση ή έλλειψη φυσικών λιπιδίων στην επιδερμίδα - Έγκλειση (Occlusive): Δημιουργεί ένα φράγμα, αποτρέποντας την απώλεια νερού με εξάτμιση. Καταπραυντικό Μειώνει την αίσθηση της καύσης και της φαγούρας. Βλεννοπολυσακχαρίτες (Mucopolysaccharides) Κεραμίδια (Ceramides) Βασικά λιπαρά οξέα: λινελαϊκό οξύ (linoleic acid) Βασικά λιπαρά οξέα: γ-λινολεϊκό οξύ (gamma-linoleic acid) Βασικά λιπαρά οξέα: αραχιδονικό οξύ (arachidonic acid) Βαζελίνη Παραφίνη Λανολίνη Ουρία Αλλαντοΐνη Κετυλική αλκοόλη (Cetyl alcohol) Μυριστικός ισοπροπυλεστέρας (Isopropyl myristate) Παλμιτικό ισοπροπύλιο (Isopropyl palmitate) Βρώμη (oats) Αλόη βέρα Σελίδα 18

18 Ιδιότητα Αντιπυριτικό (Antipruritic) Μειώνει την κνησμό του δέρματος. Αντιφλεγμονώδης Μειώνει την εμφάνιση φλεγμονής και ερεθισμού του δέρματος και μειώνει τα συμπτώματά τους όταν εμφανίζονται. Αντιοξειδωτικό Τα αντιοξειδωτικά εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες, μερικα μπορεί να συντίθενται στο σώμα, όμως άλλα, όπως μερικές βιταμίνες, πρέπει να ενσωματωθούν στη διατροφή. Η χρήση τοπικών αντιοξειδωτικών στο δέρμα με τη μορφή κρεμών, διαλυμάτων κλπ. είναι ευεργετική λόγω του προστατευτικού τους αποτελέσματος, ειδικά από τις βλάβες που προκαλούνται από την ακτινοβολία UV. Συστατικά Βρώμη (oats) Βρώμη (oats) Βιταμίνη Β3 (νιακιναμίδη) Συνένζυμο Q10 (ουβικινόνη-ubiquinone) Βιταμίνη Β3 (νιακιναμίδη) Μείωση της θραύσης του κολλαγόνου Ένα από τα αποτελέσματα της φωτογήρανσης είναι να προκαλεί αποδιοργάνωση και ρήξη του κολλαγόνου στο δέρμα. Η διατήρηση των ινών κολλαγόνου σε τέλεια κατάσταση είναι απαραίτητη για να είναι υγιές το δέρμα. Προστασία UV Καλλυντικά προϊόντα που μειώνουν ή αποτρέπουν την αρνητική επίδραση των υπεριωδών ακτίνων του ήλιου στα κύτταρα του δέρματος. Ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος Προϊόντα που αυξάνουν την ικανότητα του δέρματος να αμυνθεί από παθογόνους μικροοργανισμούς (βακτηρίδια, ιούς κ.λπ.) και ξένες ουσίες. Κύρια συστατικά που πρέπει να αναζητηθούν στα καλλυντικά. Τα συνιστώμενα συστατικά παρατίθενται παρακάτω σύμφωνα με τις ιδιότητές τους. Αυτός ο κατάλογος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως οδηγός για την επιλογή των καλύτερων καλλυντικών για την περιποίηση της επιδερμίδας σύμφωνα με τα γενετικά αποτελέσματα που προκύπτουν από την ανάλυση DNA. Συστατικό Ιδιότητες Βρώμη (oats) Μαλακτική κρέμα ενυδάτωσης (emollient). Αντιφλεγμονώδης Καταπραυντικό Αντιπυριτικό (Antipruritic) Σελίδα 19

19 Συστατικό Αλόη βέρα Μαλακτική κρέμα ενυδάτωσης (emollient). Συνένζυμο Q10 (ουβικινόνη-ubiquinone) Μαλακτική κρέμα ενυδάτωσης (emollient). Βιταμίνη Β3 (νιακιναμίδη) Αλλαντοΐνη Ενυδατική κρέμα διυγραντική (humectant). Βαζελίνη Eνυδατική κρέμα έγκλεισης (occlusive). Βασικά λιπαρά οξέα: αραχιδονικό οξύ (arachidonic acid) Μαλακτική κρέμα ενυδάτωσης (emollient). Βασικά λιπαρά οξέα: γ-λινολεϊκό οξύ (gamma-linoleic acid) Μαλακτική κρέμα ενυδάτωσης (emollient). Βασικά λιπαρά οξέα: λινελαϊκό οξύ (linoleic acid) Μαλακτική κρέμα ενυδάτωσης (emollient). Βλεννοπολυσακχαρίτες (Mucopolysaccharides) Ενυδατική κρέμα (moisturizing). Γλυκερίνη Ενυδατική κρέμα (moisturizing). Κεραμίδια (Ceramides) Μαλακτική κρέμα ενυδάτωσης (emollient). Κετυλική αλκοόλη (Cetyl alcohol) Ενυδατική κρέμα έγκλεισης (occlusive). Μια εναλλακτική λύση στη βαζελίνη, αποφεύγοντας τη λιπαρή της αίσθηση. Λανολίνη Ενυδατική κρέμα διυγραντική έγκλεισης (humectant occlusive). Μυριστικός ισοπροπυλεστέρας (Isopropyl myristate) Ενυδατική κρέμα έγκλεισης (occlusive). Μια εναλλακτική λύση στη βαζελίνη, αποφεύγοντας τη λιπαρή της αίσθηση. Ουρία Ενυδατική κρέμα διυγραντική (humectant). Παλμιτικό ισοπροπύλιο (Isopropyl palmitate) Ενυδατική κρέμα έγκλεισης (occlusive). Μια εναλλακτική λύση στη βαζελίνη, αποφεύγοντας τη λιπαρή της αίσθηση. Παραφίνη Eνυδατική κρέμα έγκλεισης (occlusive). Ιδιότητες Καταπραυντικό Αντιοξειδωτικό Αντιοξειδωτικό Αντιφλεγμονώδης Σελίδα 20

20 Συστατικό Προπυλενογλυκόλη (Propylene glycol) Eνυδατική κρέμα έγκλεισης (occlusive). Σορβιτόλη Ενυδατική κρέμα (moisturizing). Ιδιότητες Σελίδα 21

21 Τεχνικές πληροφορίες Τα εργαστήριά μας είναι πιστοποιημένα ως Μονάδα Υγείας με Μονάδα Συλλογής και Επεξεργασίας Δείγματος (Unidad Asistencial con Unidad de Obtención y Procesamiento de Muestras) (αρ. CS13175 CM υπουργείο Υγείας). Παρέχουμε εξατομικευμένες υπηρεσίες διατροφής και ανάλυσης υγείας και προσφέρουμε την πιο προηγμένη τεχνολογία στην αγορά. Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για τη γενετική ανάλυση βασίζεται σε μια τεχνολογική πλατφόρμα που αποτελείται από το σύστημα γονότυπου TaqMan OpenArray και το υψηλής απόδοσης σύστημα QuantStudio 12K Flex Real-Time PCR, ένα αυτοματοποιημένο και αξιόπιστο σύστημα για την ανάλυση γονιδιακών παραλλαγών στα γονίδια ενδιαφέροντος, προσφέροντας εξαιρετικά αξιόπιστα αποτελέσματα. Αυτή η πλατφόρμα μας επιτρέπει να εκτελούμε διαφορετικούς τύπους δοκιμών. Η δοκιμή που χρησιμοποιούμε είναι ο προσδιορισμός των γονοτύπων των SNPs (πολυμορφισμοί ενός νουκλεοτιδίου) και μπορούμε να αναλύσουμε αποτελεσματικά και με ακρίβεια έως και αντιδράσεις σε μία μόνο φάση. Αποτελείται από ενίσχυση σε πραγματικό χρόνο, χρησιμοποιώντας ανιχνευτές TaqMan (ιδιαίτερα εξειδικευμένους), ειδικών θραυσμάτων DNA που περιέχουν γενετικές παραλλαγές που μας ενδιαφέρουν. Το DNA αναλύεται χρησιμοποιώντας τσιπ γονοτύπου διαμορφωμένο ειδικά για κάθε τύπο δοκιμής, μέσω προσαρμοσμένων και ολοκληρωμένων ανιχνευτών φθορισμού ικανών να αναγνωρίσουν τις γενετικές παραλλαγές στο δείγμα. Το αρχείο δεδομένων που προκύπτει από την ανάλυση ερμηνεύεται από μια εξελιγμένη πλατφόρμα πληροφορικής, η οποία αναφέρει ευρήματα, συμπεράσματα και συστάσεις. Σελίδα 22

22 Γλωσσάρι επιστημονικών όρων Αλληλόμορφο: Κάθε μια από τις εναλλακτικές μορφές ενός γονιδίου που καταλαμβάνει την ίδια θέση στα ομόλογα χρωμοσώματα και των οποίων η έκφραση καθορίζει τα χαρακτηριστικά ενός δομικού χαρακτηριστικού, όπως το χρώμα των ματιών σας. Αντηλιακό: Καλλυντικό προϊόν που περιέχει ηλιακά φίλτρα (φυσικά, χημικά ή βιολογικά) που εμποδίζουν την υπεριώδη (UV) ακτινοβολία να φτάσει στα κύτταρα του δέρματος. Γονίδιο: Αλληλουχία DNA που είναι η λειτουργική μονάδα για τη μετάδοση κληρονομούμενων χαρακτηριστικών. Γονιδίωμα: Ακολουθία νουκλεοτιδίων που συνθέτει το DNA ενός ατόμου ή ενός είδους. Γονότυπος: Η γενετική πληροφορία που ανήκει σε έναν οργανισμό, με τη μορφή DNA. Κανονικά το γονιδίωμα ενός είδους περιλαμβάνει μια σειρά παραλλαγών ή πολυμορφισμών σε πολλά από τα γονίδιά του. Δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ (DΝΑ): Ένα βιομόριο αποτελούμενο από μια σειρά δεσοξυριβονουκλεοτιδίων. Αποτελεί το γενετικό υλικό των κυττάρων. Η αλληλουχία του περιέχει πληροφορίες για τη σύνθεση πρωτεϊνών. Είναι ευρύτερα γνωστό από το αρκτικό του DNA. Δέρμα: Ενδιάμεσο στρώμα δέρματος σπονδυλωτών που βρίσκεται κάτω από την επιδερμίδα και πάνω από το υποδόριο. Εκζεμα: Η δερματική λοίμωξη που χαρακτηρίζεται από κοκκινίλες και φουσκάλες, που στη συνέχεια αφήνουν τη θέση τους σε κρούστα και απολέπιση. Ελεύθερες ρίζες: Χημικά είδη (οργανικά ή ανόργανα) που χαρακτηρίζονται από το ότι έχουν ένα ή περισσότερα μη συζευγμένα ηλεκτρόνια. Δημιουργούνται σε ζωντανούς οργανισμούς μέσω επαφής με το οξυγόνο. Ενεργούν μεταβάλλοντας κυτταρικές μεμβράνες και επιτίθενται στο γενετικό υλικό των κυττάρων. Επιδερμίδα: Το εξώτερο στρώμα δέρματος που σχηματίζεται από επιθηλιακό ιστό, το οποίο καλύπτει το σώμα των ζώων. Επιθήλιο: Ζωικός ιστός που αποτελείται από στενά τοποθετημένα κύτταρα που καλύπτουν την επιφάνεια, τις κοιλότητες και τους αγωγούς του σώματος. Ερύθημα: Επιφανειακή φλεγμονή του δέρματος, που χαρακτηρίζεται από κόκκινες κηλίδες. Κνίδωση: Αλλεργικό δερματικό εξάνθημα που αποτελείται από κόκκινες κηλίδες, σπυράκια και έντονη φαγούρα. Κολλαγόνο: Ινώδης πρωτεΐνη στον συνδετικό ιστό, τους χόνδρους και τα οστά. Είναι εύκαμπτο αλλά είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στην πρόσφυση. Είναι το πιο άφθονο συστατικό του δέρματος και των οστών. Κωμιδογόνο (comedogenic): Προϊόν που προκαλεί ορισμένες ατέλειες γνωστές ως μαύρα στίγματα. Η υφή που δεν εμποδίζει τους πόρους του δέρματος είναι γνωστή ως μη κωμιδογόνα. Λιπίδιο: Μικρό βιομόριο αδιάλυτο στο νερό το οποίο, γενικά, περιέχει λιπαρά οξέα, στερόλες ή ισοπρενοειδή. Μελανίνη: Χρωστική ουσία που βρίσκεται σε μερικά κύτταρα θηλαστικών που δίνει στο δέρμα, τα μαλλιά και τα μάτια το χρώμα τους. Η κύρια λειτουργία της είναι να προστατεύει το σώμα από τις ηλιακές ακτίνες. Μελανώμα: Όγκος σε κύτταρα χρωστικής που περιέχουν μελανίνη. Ξεφλούδισμα: Ανανέωση και αποκόλληση της ξηρής επιδερμίδας με τη μορφή μικρών νιφάδων. Πολυμορφισμός: Ιδιότητα των νουκλεϊνικών οξέων και των πρωτεϊνών, καθώς μπορεί να υπάρχουν σε πολλές μοριακές μορφές. Πρωτεΐνη: Ουσία που συνθέτει ζωντανή ύλη, σχηματιζόμενη από μία ή περισσότερες αλυσίδες αμινοξέων. για παράδειγμα, ένζυμα, ορμόνες, αντισώματα κ.λπ. Σεβορόια: Παθολογική αύξηση της έκκρισης από τους σμηγματογόνους αδένες του δέρματος. Φαινότυπος: Χαρακτηριστικό του γονότυπου ενός οργανισμού που ποικίλλει σε ένα δεδομένο περιβάλλον. Φωτογήρανση: Πρόωρη γήρανση λόγω χρόνιας έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία. Χρωμόσωμα: Κάθε ένα από τις εξαιρετικά οργανωμένες δομές που σχηματίζονται από το DNA και τις πρωτεΐνες, τα οποία περιέχουν το μεγαλύτερο μέρος των γενετικών πληροφοριών ενός ατόμου. Σελίδα 23

23 Χωρίς έλαιο: Προϊόν χωρίς έλαιο. Εφαρμόζεται στα καλλυντικά που δεν περιέχουν λιπαρά συστατικά, δηλαδή συνιστώνται ειδικά για δέρματα επιρρεπή σε περίσσεια σμηγματογόνου έκκρισης. Σελίδα 24

24