Φυσιολογία μητρικού θηλασμού

Transcript

1 Φυσιολογία μητρικού θηλασμού Θεοδώρα Π. Μπούτσικου Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής- Νεογνολογίας ΕΚΠΑ Νεογνολογική Κλινική Αρεταίειο Νοσοκομείο ΠΜΣ «Έρευνα στη Γυναικεία Αναπαραγωγή» «Ανατομία και Φυσιολογία γυναικείου γεννητικού συστήματος»

2 O μητρικός θηλασμός στηρίζεται από όλους τους φορείς υγείας παγκόσμια, γιατί αποτελεί το καλύτερο ξεκίνημα για τη ζωή του ανθρώπου

3 ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ 1. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του βρέφους 2. Προστατεύει: α) από σοβαρές μικροβιακές/ιογενείς λοιμώξεις β) από τον κίνδυνο παιδικού διαβήτη 3. Ελαττώνει: α) τη συχνότητα του παιδικού καρκίνου β) τη θνησιμότητα στα πρόωρα βρέφη 4. Αποτελεί: α) πλήρη τροφή (θρεπτικά συστατικά και υγρά) β) οικονομική λύση (ειδικά για υπανάπτυκτες χώρες)

4 ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ 5. Συντελεί στο συναισθηματικό δέσιμο μητέραςπαιδιού 6. Προστατεύει τη μητέρα από: - καρκίνο του στήθους ή των ωοθηκών - αναιμία - σιδηροπενία - οστεοπόρωση 7. Είναι εύκολο στην χρήση 8. Προστατεύει από αλλεργίες - αναπνευστικές - γαστρεντερικές

5 ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ 9. Ιδανική τροφή για διάφορες ασθένειες νεογνικής-βρεφικής και παιδικής ηλικίας όπως: - σύνδρομο δυσαπορρόφησης - δυσανεξία στο γάλα αγελάδος - διάρροια, ελκώδη κολίτιδα - μετά χειρουργικές επεμβάσεις πεπτικού 10. Σε πρόωρα νεογνά: - Ενισχύει το αμυντικό σύστημα - Προστατεύει από ΝΕΚ 11. Συνδέεται με υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης 12. Συμβάλει: στην ηρεμία του βρέφους στην ψυχική ισορροπία της μητέρας

6 Για να γίνουν αντιληπτά όσα αφορούν τον μητρικό θηλασμό, πρέπει να θυμηθούμε τις βασικές μας γνώσεις όσον αφορά: 1. την δομή του γυναικείου στήθους 2. τους παράγοντες που τον επηρεάζουν στην αναπαραγωγική ηλικία

7 ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΜΑΣΤΙΚΟΥ ΑΔΕΝΑ εξωκρινείς αδένες: πορώδες σύστημα με το οποίο γίνεται η έκκριση του γάλακτος στην επιφάνεια του οργάνου μαστοί: «αγκυροβολούν» στο επίστρωμα του δέρματος και στους θωρακικούς μύες της γυναίκας αποτελούνται από τρία μέρη δέρμα υποδόριο ιστό κύριο μέρος του στήθους

8 ΔΕΡΜΑ ορατά μέρη του στήθους: δέρμα, θηλή και θηλαία άλως θηλαία άλως: σκουρόχρωμη περιοχή γύρω από τη θηλή πάνω στην οποία υπάρχουν οι αδένες Montgomery λιπώδεις αδένες στη θηλαία άλωτη λιπαίνουν και τη διατηρούν καθαρή, προστατεύοντας την από μολύνσεις θηλή: προεξέχουσα περιοχή στο κέντρο της θηλαίας άλω περιέχει λείες μυϊκές ίνες και αισθητήρια νεύρα που την αναγκάζουν να εξογκώνεται όταν διεγερθεί το σημείο από το οποίο εκκρίνεται το γάλα

9 ΥΠΟΔΟΡΙΟΣ ΙΣΤΟΣ ο λιπώδης ιστός και ο συνδετικός ιστός εμπεριέχονται μέσα στον υποδόριο ιστό το μέγεθος του γυναικείου στήθους εξαρτάται από το μέγεθος του υποδόριου ιστού και όχι από το μέγεθος του αδενικού ιστού η παραγωγή γάλακτος είναι ανεξάρτητη του μεγέθους του στήθους

10 ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΘΟΥΣ (corpus mamae) αδενικό όργανο δομημένο από δύο μέρη τον αδενικό ιστό (παρέγχυμα) τον στηρικτικό ιστό (στρώμα)

11 αδενικός ιστός του στήθους Αποτελείται από λοβίδια, πόρους και κυψελίδες Το στήθος έχει 15 έως 25 λοβούς καθένας από τους οποίους θυμίζει τσαμπί από σταφύλια καθένας από αυτούς είναι ξεχωριστός από το γειτονικό του και διαχωρίζεται από τους υπόλοιπους με συνδετικό ιστό Οι λοβοί αποτελούνται από 20 με 40 μικρά λοβίδια κάθε λοβίδιο υποδιαιρείται σε 10 με 100 κυψελίδες Η κυψελίδα είναι η μικρότερη λειτουργική μονάδα μέσα στο μαστικό αδένα Truchet S et al, Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism, 2017

12 αδενικός ιστός του στήθους οι κυψελίδες παράγουν το γάλα δυο είδη κυττάρων στο μαστικό αδένα εκκριτικά επιθηλιακά: συνθέτουν το λίπος και την πρωτεΐνη σε γάλα μυοεπιθηλιακά: περιστοιχίζουν τα εκκριτικά επιθηλιακά και είναι υπεύθυνα για την εξαγωγή γάλακτος. Όταν τα κύτταρα αυτά συστέλλονται το γάλα εκτινάσσεται στο πορώδες σύστημα του στήθους Truchet S et al, Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism, 2017

13 αδενικός ιστός του στήθους Κάθε λοβός συνδέεται με ένα μικρό γαλακτοφόρο πόρο Οι μικροί γαλακτοφόροι πόροι κάθε λοβού καταλήγουν στο μεγάλο γαλακτοφόρο πόρο ο γαλακτοφόρος πόρος δημιουργεί το γαλακτοφόρο κόλπο όπου λιμνάζει το γάλα μέχρι να αρχίσει η διαδικασία του θηλασμού Ο γαλακτοφόρος πόρος ή γαλακτοφόρος λήκυθος βρίσκεται κάτω από την περιοχή της θηλαίας άλω Truchet S et al, Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism, 2017

14 στηρικτικός ιστός του στήθους Το στρώμα περιέχει τον συνδετικό ιστό, το λιπώδη ιστό, τα αιμοφόρα αγγεία, τα νεύρα και τους λεμφαδένες Το σύστημα με τους λοβούς και τους γαλακτοφόρους αγωγούς βρίσκεται μεταξύ συνδετικού ιστού και λίπους

15 Συνδετικός ιστός βοηθά στη στήριξη του αδενικού ιστού και αγκυροβολεί στους θωρακικούς μύες πίσω από το στήθος Αιμοφόρα αγγεία Η έσω μαστική αρτηρία και η πλάγια θωρακική παρέχουν την μεγαλύτερη ποσότητα αίματος στο στήθος

16 Νεύρα Το στήθος νευρώνεται από νευρώνες του τέταρτου, πέμπτου και έκτου μεσοπλεύριου νεύρου Η θηλή νευρώνεται από πλευρικούς δερματικούς νευρώνες του τέταρτου μεσοπλεύριου νεύρου Οι απολήξεις των νεύρων στη θηλή αντιλαμβάνονται την πίεση και τον πόνο μήνυμα μέσω του νωτιαίου μυελού στον εγκέφαλο απελευθέρωση της ορμόνης ωκυτοκίνης και προλακτίνης η θηλή διεγείρεται και εξογκώνεται

17 Νεύρα Οι απολήξεις των νεύρων της θηλαίας άλω είναι ευαίσθητες στην πίεση και την αναρρόφηση που κάνει το μωρό με το στόμα κατά τη διάρκεια του θηλασμού Έτσι το βρέφος θα πρέπει να διεγείρει τόσο τη θηλή όσο και τη θηλαία άλω με την αναρρόφηση του, έτσι ώστε να επιτευχθεί ο θηλασμός

18 Η λέμφος αντλείται από το μαστικό αδένα και τους ιστούς οι οποίοι περιβάλλουν δύο ζευγάρια λεμφαδένων Λεμφαδένες έσω μαστικήςαντλούν λέμφο από το δέρμα του στήθους Μασχαλιαίοι λεμφαδένεςαντλούν λέμφο από το κύριο σώμα του στήθους Το λεμφικό υγρό συσσωρεύεται κατά τη διάρκεια του θηλασμού προκαλώντας οίδημα και διόγκωση του στήθους Λεμφαδένες

19 Mαστογένεση Μαστογένεση είναι η πορεία ανάπτυξης και ωρίμανσης που ακολουθεί ο μαστός Το μέγεθος, το σχήμα, η δομή και η λειτουργία του μεταβάλλονται με την ηλικία και την κατάσταση της γυναίκας

20 Εμβρυική ηλικία 6η εβδομάδα της ενδομήτριας ζωής δύο μαζικές ακρολοφίες που εκτείνονται από την βουβωνική μέχρι την πρόσθια θωρακική χώρα 9η εβδομάδα το μεγαλύτερο μέρος της μαζικής ακρολοφίας έχει απορροφηθεί για να παραμείνει μόνο το τμήμα της που βρίσκεται στην πρόσθια θωρακική χώρα τέλος του 3ου μήνα της κυήσεως κύτταρα από την επιφάνεια της θηλής θα αρχίσουν να επεκτείνονται σε βάθος σχηματίζοντας τους πόρους, από την επιμήκυνση των οποίων στην συνέχεια θα δημιουργηθούν τα τελικά λόβια και στη συνέχεια οι αδενικές κυψέλες

21 Νεογνική ηλικία η ανάπτυξη του αδένα συνεχίζεται με τον ίδιο ρυθμό όπως και στο υπόλοιπο σώμα (ισομετρική ανάπτυξη) Από την 5η ημέρα και για διάστημα μερικών εβδομάδων, μπορεί να παρατηρηθεί διόγκωση των μαστών και έκκριση γάλακτος. Το φαινόμενο οφείλεται στις απότομες ορμονικές αλλαγές που παρατηρούνται στο νεογνό

22 Βρεφική ηλικία η ανάπτυξη του μαστικού αδένα γίνεται 2-4 φορές πιο γρήγορα από το υπόλοιπο σώμα (αλλομετρική ανάπτυξη)

23 Νηπιακή ηλικία μικρή αύξηση του μεγέθους οφειλόμενη σε αύξηση του στρώματος και την επιμήκυνση των πόρων, όχι όμως σε αύξηση των λοβίων

24 Ήβη Εφηβεία Επιταχύνεται η ανάπτυξη του μαστού αύξηση του συνδετικού και του λιπώδους ιστού επιμήκυνση και διακλάδωση των πόρων και λιγότερο μέσω της ανάπτυξης των κυψελίδων Με την εμφάνιση της περιόδου οι κυκλικές αλλαγές οιστρογόνων και προγεστερόνης προκαλούν περαιτέρω ανάπτυξη των πόρων και σχηματισμό λοβίων

25 Ενήλικη περίοδος κυκλικές μεταβολές του μαστού που συνδέονται με τις ορμονικές μεταβολές του έμμηνου κύκλου αυξημένα επίπεδα προγεστερόνης τις ημέρες προ της περιόδου, προκαλούν αύξηση των αδενικών στοιχείων, αύξηση του όγκου και της ευαισθησίας του μαστού

26 Εγκυμοσύνη ανάπτυξη και διαφοροποίηση των στοιχείων του μαστικού αδένα oι γαλακτοφόροι πόροι αυξάνουν σε μήκος και διακλαδίζονται oι κυψελίδες αναπτύσσονται και το επιθήλιο τους μετατρέπεται από απλό σε εκκριτικό o συνδετικός και λιπώδης ιστός συρρικνώνονται, επιτρέποντας σε κύτταρα του πλάσματος όπως λεμφοκύτταρα και ηωσινόφιλα να «εισβάλλουν», να περιστοιχίσουν τις κυψελίδες και να παράγουν ανοσοσφαιρίνες που εν συνεχεία θα περάσουν στο μητρικό γάλα η θηλή και η άλως μεγαλώνουν και σκουραίνουν τα φυμάτια του Montgomery αυξάνουν σε μέγεθος ο μαστός αυξάνει σε όγκο και βάρος αυξάνεται η αιματική ροή στο στήθος

27 Ο μαστός ολοκληρώνει την πορεία ωρίμανσης του. Είναι έτοιμος για να πραγματοποιήσει την κύρια αποστολή του που είναι η παραγωγή μητρικού γάλακτος και η σίτιση του νεογνού Γαλουχία

28 Απογαλακτισμός Ο μαστός επιστρέφει στην προ του τοκετού κατάσταση τα επιθηλιακά κύτταρα χάνουν την εκκριτική διαφοροποίηση το εναπομείναν από τη γαλουχία υλικό φαγοκυττώνεται

29 ελάττωση των επιπέδων των οιστρογόνων και της προγεστερόνης συρρίκνωση των στοιχείων του μαστικού αδένα ο απελευθερωμένος χώρος αντικαθίσταται από λιπώδη ιστό με την πάροδο της ηλικίας πέραν του συνδετικού ιστού συρρικνώνεται και το λίπος με αποτέλεσμα την μείωση του μεγέθους των μαστών Εμμηνόπαυση

30 ΟΡΜΟΝΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ινσουλίνη κορτιζόλη ορμόνες του θυρεοειδούς παραθορμόνη αυξητική ορμόνη πλακουντιακή γαλακτογόνος ορμόνη

31 ΟΡΜΟΝΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΑΛΑΚΤΟΣ Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης προλακτίνη: υψηλά επίπεδα ανασταλτική ορμόνη της προλακτίνης (PHI): καταστoλή λειτουργίας οιστρογόνα ανάπτυξη και διαφοροποίηση των γαλακτοφόρων πόρων προγεστερόνη πολλαπλασιασμός του αδενικού ιστού ανάπτυξη και διαφοροποίηση των κυψελίδων και των λοβών Στη γέννηση, τα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης μειώνονται η ελεύθερη θυρεοτρόπος ορμόνη διεγείρει την απελευθέρωση της προλακτίνης Οι κύριες ορμόνες που σχετίζονται άμεσα και σε μεγάλο ποσοστό με το θηλασμό είναι η ωκυτοκίνη και η προλακτίνη

32 Ωκυτοκίνη και τοκετός Παράγεται στην νευροϋπόφυση (οπίσθια υπόφυση) Κατά τη διάρκεια του τοκετού ευθύνεται για την σύσπαση των λείων μυών της μήτρας Τα επίπεδα ωκυτοκίνης αυξάνονται τα πρώτα 45 λεπτά μετά τον τοκετό Η ωκυτοκίνη συμβάλλει στην μείωση της αιμορραγίας από τη μήτρα μετά την αποβολή του πλακούντα Τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό και κατά τη διάρκεια της γαλουχίας ευθύνεται για την σύσπαση των λείων μυών της μήτρας και επομένως για την επαναφορά της στα προ της εγκυμοσύνης επίπεδα

33 Ωκυτοκίνη και θηλασμός Ερεθισμός της θηλής διεγείρει την νευροϋπόφυση για να παράγει και να εκκρίνει ωκυτοκίνη με διακεκομμένο τρόπο Ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ έναρξης θηλαστικών κινήσεων και αυξημένης έκκρισης ωκυτοκίνης είναι περίπου 60 δευτερόλεπτα Κατά τη διάρκεια της γαλουχίας σύσπαση των μυοεπιθηλιακών κυττάρων που περιβάλλουν τα εκκριτικά κύτταρα των κυψελίδων του μαστικού αδένα, προκαλώντας το «άδειασμα» του γάλακτος στους γαλακτοφόρους πόρους συστολή των μυών γύρω από τη θηλαία άλω οι οποίοι εκδιώκουν έτσι το γάλα μέσω των γαλακτοφόρων πόρων στη θηλή. Αυτή η διαδικασία καλείται αντανακλαστικό έκθλιψης γάλακτος

34 Ωκυτοκίνη Ονομάζεται «ορμόνη της αγάπης» καθώς προκαλεί χαλάρωση & προάγει τη μητρική συμπεριφορά Η δερματική επαφή, το κλάμα, η μυρωδιά, η εικόνα του βρέφους καθώς και τα συναισθήματα της μητέρας οδηγούν στην έκκριση της ορμόνης αυτής Το αίσθημα της ηρεμίας κατά τη διάρκεια του θηλασμού βοηθά στην εκτίναξη του γάλακτος μέσω της ορμόνης αυτής το στρες, η κούραση, η αίσθηση του φόβου και ντροπής εμποδίζουν συχνά την επίδραση της ωκυτοκίνης στην απελευθέρωση γάλακτος Οπιοειδή και β ενδορφίνες που εκκρίνονται σε stress αναστέλλουν την έκκριση της ωκυτοκίνης

35 Προλακτίνη και κύηση Παράγεται από την αδενοϋπόφυση (πρόσθια υπόφυση) και ελευθερώνεται στην κυκλοφορία Η ρύθμιση των επίπεδων της στο πλάσμα ελέγχεται από το ντοπαμινεργικό σύστημα τα επίπεδα της προλακτίνης αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μειώνονται για ένα χρονικό διάστημα, πριν τη γέννα αυξάνονται μόλις γεννηθεί το μωρό και όταν αυτό θηλάσει για πρώτη φορά αποβολή πλακούντα μείωση οιστρογόνων και προγεστερόνης αύξηση προλακτίνης Η κατακράτηση τμημάτων του πλακούντα μετά τον τοκετό οδηγεί στην διατήρηση υψηλών συγκεντρώσεων προγεστερόνης και στην παρεμπόδιση της δράσης της προλακτίνης

36 Προλακτίνη και θηλασμός Μετά τον τοκετό συνδέεται σε υποδοχείς των διαφοροποιημένων επιθηλιακών κυττάρων των κυψελίδων διεγείροντας την παραγωγή γάλακτος και την εμφάνιση νέων υποδοχέων (τις πρώτες έξι εβδομάδες) Προλακτίνη: Ευνοεί την ανάπτυξη και διαφοροποίηση τόσο των κυψελίδων όσο και των πόρων, συνεργώντας στην δράση της προγεστερόνης και των οιστρογόνων Εάν η θηλάζουσα μητέρα σταματήσει να θηλάζει για χρονικό διάστημα επτά ημερών, τα επίπεδα της προλακτίνης επιστρέφουν στα προ της εγκυμοσύνης επίπεδα

37 Προλακτίνη Οι θηλαστικές κινήσεις που το βρέφος πραγματοποιεί στη θηλή και τη θηλαία άλω προκαλούν την αυξημένη έκκριση προλακτίνης Η έκκριση της προλακτίνης ακολουθεί τον κιρκάδιο ρυθμό και είναι μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια της νύχτας. Για το λόγο αυτό ενθαρρύνεται ο νυχτερινός θηλασμός όταν επιθυμούμε την αύξηση της γαλακτοφορίας Μετά από έναν θηλασμό, τα επίπεδα της προλακτίνης διπλασιάζονται Ωστόσο, η απελευθέρωση της μπορεί να παρεμποδιστεί από τον ανασταλτικό παράγοντα της προλακτίνης Η προλακτίνη μπορεί να περιγραφεί σαν ορμόνη αισθησιακής απόλαυσης. Η ορμόνη αυτή μπορεί να βοηθήσει μια γυναίκα να χαλαρώσει κατά το θηλασμό ή ακόμη να νοιώσει και ευφορία

38 ΓΑΛΑΚΤΟΓΕΝΕΣΗ (ΕΝΑΡΞΗ ΓΑΛΑΚΤΟΦΟΡΙΑΣ) Σειρά κυτταρικών αλλαγών όπου τα επιθηλιακά μαστικά κύτταρα μετατρέπονται από μη εκκριτικά σε εκκριτικά Βασικός στόχος της γαλακτογένεσης είναι να καταστήσει τον μαστό ικανό να παράγει γάλα Αυτό συμβαίνει στο τέλος της εγκυμοσύνης Αποτελεί διαδικασία 3 σταδίων

39 Γαλακτογένεση Ι (Κυτταρολογική και ενζυματική διαφοροποίηση των κυψελιδικών επιθηλιακών κυττάρων) Ξεκινά στην τελευταία περίοδο της εγκυμοσύνης τα επιθηλιακά κύτταρα των κυψελίδων παράγουν το πρωτόγαλα σε μικρές ποσότητες (υψηλά επίπεδα προγεστερόνης) Η έκκριση πρωτογάλακτος προ του τοκετού είναι σύνηθες και φυσιολογικό φαινόμενο Συμπίπτει: - με την σύνθεση και έκκριση γάλακτος πριν τον τοκετό - την σύνθεση του πύατος - την σύνθεση ανοσοσφαιρινών Ενζυματικές αλλαγές: - σύνθεση acetyl CoA carboxylase και FFA συνθετάση - πρόσληψη αμινοξέων, γλυκόζης και άλλων ουσιών Διάρκεια 1ου σταδίου, άλλοτε άλλη

40 Γαλακτογένεση ΙΙ (άφθονη έκκριση συστατικών γάλακτος) Διαρκεί λιγότερο από το 1ο στάδιο από τον τοκετό μέχρι και την 3η ημέρα Συμβαίνει όταν αίρεται η ανασταλτική δράση της προγεστερόνης και εκφράζεται η διεγερτική δράση της προλακτίνης και των κορτικοειδών μετά τον τοκετό Στη φάση αυτή η πρόσληψη υποστρώματος από το αίμα για παραγωγή γάλακτος είναι αυξημένη Μετάπτωση από το πύαρ στο μεταβατικό γάλα Ανάλογα πότε πέφτουν τα επίπεδα της προγεστερόνης, τότε ξεκινά και η έκκριση του γάλακτος

41 Γαλακτογένεση ΙΙΙ Το στάδιο αυτό διαρκεί από την 3η μέχρι και την 8η ημέρα Στην περίοδο αυτή, όσο περισσότερο γάλα εξάγεται από το μαστό, τόσο ο μαστός αυξάνει την παραγωγή του, η οποία και σταθεροποιείται μετά την 8η ημέρα Η παραγωγή γάλακτος ελέγχεται πλέον όχι μόνον από νευροενδοκρινή συστήματα ελέγχου, αλλά κυρίως από αυτοκρινή συστήματα ελέγχου που σχετίζονται με την απομάκρυνση γάλακτος από το μαστό Sriraman N et al, Curr Probl PediatrAdolesc Health Care, December 2017

42 Το νευροενδοκρινικό σύστημα ελέγχου 1. Τα χείλη του βρέφους έρχονται σε επαφή με τη θηλαία άλω 2. Το βρέφος ξεκινά τις θηλαστικές κινήσεις 3. Ενεργοποιείται το ανακλαστικό έκθλιψης του γάλακτος 4. Διεγείρονται νευρικές απολήξεις που βρίσκονται στη θηλή και την θηλαία άλω 5. Το ερέθισμα μεταφέρεται μέσω νευρικής οδού στον υποθάλαμο και από εκεί στην υπόφυση 6. Από τον πρόσθιο λοβό εκκρίνεται προλακτίνη και από τον οπίσθιο εκκρίνεται ωκυτοκίνη 7. Οι δύο ορμόνες μεταφέρονται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος στο μαστό

43 Το νευροενδοκρινικό σύστημα ελέγχου 8. Η προλακτίνη διεγείρει τα επιθηλιακά εκκριτικά κύτταρα των κυψελίδων του μαστικού αδένα προκειμένου να παράγουν γάλα 9. Η ωκυτοκίνη διεγείρει τα μυοεπιθηλιακά κύτταρα τα οποία συσπώνται αναγκάζοντας τα επιθηλιακά εκκριτικά κύτταρα να «αδειάσουν» το ήδη παραχθέν γάλα στους πόρους 10. Το μητρικό γάλα μέσω των γαλακτοφόρων πόρων θα οδηγηθεί στις γαλακτοφόρους ληκύθους και από εκεί μέσω των οπών της θηλής στην στοματική κοιλότητα του βρέφους Η παραγωγή του μητρικού γάλακτος συνίσταται στην μετατροπή αμινοξέων, ιχνοστοιχείων, λιπιδίων, γλυκόζης και άλλων συστατικών, που λαμβάνουν τα εκκριτικά επιθηλιακά κύτταρα από το πλάσμα της θηλάζουσας μητέρας, σε καζεΐνη, γαλακτοσφαιρίνες, γαλακτολιπίδια, λακτόζη και άλλα συστατικά

44 Το αυτοκρινές σύστημα ελέγχου Μετά το τέλος του θηλασμού τα εκκριτικά κύτταρα συνεχίζουν να εκκρίνουν γάλα αλλά εκκρίνουν επίσης μια πρωτεΐνη που ονομάζεται παλίνδρομος αναστολέας της γαλουχίας Fil (feedback inhibitor of lactation) Η συσσώρευση γάλακτος στους πόρους προκαλεί αύξηση της συγκέντρωσης της ανασταλτικής πρωτεΐνης η οποία δρα στα ίδια τα εκκριτικά κυψελιδικά κύτταρα αναστέλλοντας την παραγωγή γάλακτος Δρα τοπικά στον κάθε μαστό ξεχωριστά Με την έναρξη του θηλασμού, το βρέφος απομακρύνει γάλα από τους πόρους προκαλώντας μείωση της συγκέντρωσης του παλίνδρομου αναστολέα της γαλουχίας Θηλασμός Fil Η μείωση της συγκέντρωσης του πρωτεϊνικού αναστολέα επιτρέπει την εκ νέου έναρξη της παραγωγής γάλακτος από τα εκκριτικά κύτταρα Fil παραγωγή γάλακτος

45 Το αυτοκρινές σύστημα ελέγχου Fil έναρξη του θηλασμού παραγωγή γάλακτος παραγωγή γάλακτος τέλος του θηλασμού Fil Fil συσσώρευση γάλακτος

46 Γαλακτοποίηση από την 9η ημέρα μετά τον τοκετό έως την έναρξη της υποστροφής τα διαφοροποιημένα κυψελιδικά κύτταρα διατηρούν σχετικά σταθερή ικανότητα παραγωγής γάλακτος, εφόσον ο θηλασμός συνεχίζει φυσιολογικά

47 ΓΑΛΑΚΤΟΠΟΙΗΣΗ (ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΑΚΤΟΦΟΡΙΑΣ) Ρυθμίζεται: - από τις γαλακτογόνες ορμόνες - από τοπικούς παράγοντες του μαστού Σημαντικός παράγων είναι το άδειασμα του στήθους Χωρίς άδειασμα του μαστού: η γαλακτοποίηση δεν διατηρείται έστω και αν οι ορμόνες είναι φυσιολογικές Συνεχές άδειασμα του μαστού: δεν διατηρεί την γαλακτοποίηση επ αόριστον

48 Η γαλακτοποίηση ελέγχεται κυρίως από: Α) τις γαλακτοποιητικές ορμόνες - προλακτίνη - αυξητική ορμόνη - γλυκοκορτικοειδή - θυρεοειδικές ορμόνες - οιστρογόνα Β) τοπικούς παράγοντες - ερεθισμός θηλής - άδειασμα στήθους - φόρτωμα στήθους Διεγείρουν την έκκριση των γαλακτοποιητικών ορμονών

49 Όταν το στήθος αδειάζει: - Εκκρίνεται προλακτίνη - Η ενδομαστική πίεση ελαττώνεται - To FIL απομακρύνεται από τις κυψελίδες Οταν το στήθος δεν αδειάζει: - δεν εκκρίνεται προλακτίνη - άθροιση γάλακτος στον μαστό προκαλεί: - διέγερση συμπαθητικού - ελάττωση αιματικής ροής στο μαστό - ελάττωση παροχής ορμονών και υποστρώματος - ελάττωση παραγωγής γάλακτος

50 Υποστροφή είναι το χρονικό διάστημα που ξεκινά μετά τον τελευταίο θηλασμό και διαρκεί κατά μέσο όρο 40 ημέρες δεν υπάρχει αυξημένη έκκριση προλακτίνης παρατηρείται στάση γάλακτος στους πόρους αύξηση του παλίνδρομου αναστολέα της γαλουχίας (FIL feedback inhibitor of lactation) και εν τέλει απόπτωση του κυψελιδικού επιθηλίου Στο διάστημα αυτό τα κυψελιδικά κύτταρα χάνουν τη διαφοροποίηση τους και ο μαστικός αδένας επανέρχεται σταδιακά στην προ του τοκετού κατάσταση

51 Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι Όσο πιο γρήγορα θηλάσει για πρώτη φορά το νεογνό και όσο πιο συχνά θηλάζει τόσο πιο γρήγορα θα φτάσει το πρωτόγαλα και στη συνέχεια το ώριμο γάλα Η παραγωγή γάλακτος βασίζεται στο νόμο της προσφοράς και της ζήτησης Όσο πιο συχνά θηλάζει αποτελεσματικά το βρέφος τόσο περισσότερο γάλα έχει η μητέρα Το μέγεθος του μαστού δεν επηρεάζει την ικανότητα παραγωγής γάλακτος Όλες οι μητέρες είναι ικανές να παράγουν γάλα και να θηλάσουν (πλην ελάχιστων παθολογικών εξαιρέσεων) Η φύση έχει προβλέψει ώστε η παραγωγή μητρικού γάλακτος να είναι ανάλογη με τις ανάγκες του νεογνού και του βρέφους

52 ΣΥΣΤΑΣΗ ΓΑΛΑΚΤΟΣ Το μητρικό γάλα αλλάζει σε εμφάνιση και σύσταση κατά τους μήνες του θηλασμού

53 1. ΠΥΑΡ Πυκνό κίτρινο γάλα που εκκρίνεται τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό Έχει αυξημένη περιεκτικότητα σε: - ασβέστιο - κάλιο - πρωτεΐνες - λιποδιαλυτές βιταμίνες - μέταλλα - αντισώματα Ο όγκος του είναι περίπου 100ml / 24h Λόγω αυξημένης περιεκτικότητας του σε αντισώματα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για πρόληψη λοιμώξεων

54 2. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟ ΓΑΛΑ Εκκρίνεται μεταξύ 4ης - 10ης μέρας μετά τον τοκετό Είναι ενδιάμεσης σύστασης (ανάμεσα στο πύαρ και στο ώριμο γάλα) Ο όγκος του αυξάνει με τον χρόνο

55 3. ΩΡΙΜΟ ΓΑΛΑ Παράγεται από την 10 μέρα μετά τον τοκετό Περιέχει: 1) Ενέργεια: 750 θερμίδες / λίτρο 2) Λίπος: 38 γρ/ λίτρο Τα κυριότερα λιπίδια είναι: - τριακυλ-γλυκερόλες - φωσφολιπίδια - χοληστερόλη - λιπαρά οξέα (Η μητρική δίαιτα δεν επηρεάζει το ποσόν του λίπους αλλά τον τύπο του)

56 3) Καζεΐνη: 2.5γρ / λίτρο - Πρωτεΐνη που συνδέεται με το ασβέστιο - Χαμηλότερη η περιεκτικότητα του μητρικού γάλακτος vs αγελάδας 4) Πρωτεΐνες ορού γάλακτος : 6.4 gr / lit Κυρίως: α-λακταλβουμίνη λακτοφερίνη λυσοζύμη αλβουμίνη ανοσοσφαιρίνες

57 5) Μη πρωτεϊνικό κλάσμα αζώτου - Χρησιμοποιείται στην σύνθεση αμινοξέων - Περιλαμβάνει: α) το άζωτο στην ουρία, κρεατινίνη, ουρικό οξύ, και αμμωνία β) πεπτίδια όπως επιδερμικός αυξητικός παράγοντας, σωματομεδίνη-c, και ινσουλίνη γ) νουκλεοτίδια προερχόμενα από πυρηνικά οξέα που παίζουν σημαντικό ρόλο στο ανοσολογικό σύστημα και στην σύνθεση πρωτεινών 6) Λακτόζη: 70γρ / λίτρο - Ο κυριότερος υδατάνθρακας στο μητρικό γάλα - Αποτελείται από γλυκόζη και γαλακτόζη - Προϊόντος του θηλασμού αυξάνεται η περιεκτικότητα σε λακτόζη στο γάλα

58 Η περιεκτικότητα όλων των συστατικών αλλάζει Α) μέσα στην μέρα Β) στην αρχή ή στο τέλος του θηλασμού Τα λιπίδια είναι αυξημένα στο τέλος του θηλασμού

59 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ Το μητρικό γάλα είναι η ιδανική τροφή για τους πρώτους μήνες της ζωής Απαιτούνται μόνο τα ακόλουθα συμπληρώματα: 1) Βιταμίνη Κ ειδικά μετά τον τοκετό 2) Βιταμίνη D 400 IU / 24h, εάν η ποσότητα του γάλακτος που λαμβάνουν πέραν του μητρικού είναι μικρότερη από 0.5 lit/24ωρο 3) Οι μητέρες που θηλάζουν πρέπει να συνεχίζουν τον σίδηρο, το ασβέστιο και την βιταμίνη D που έπαιρναν στην εγκυμοσύνη 4) Στερεές τροφές εισάγονται στην ηλικία των 6 μηνών

60 Οι κίνδυνοι υγείας του μη θηλασμού 100% μεγαλύτερο κίνδυνο για οξείες λοιμώξεις των ώτων (ωτίτιδα) 47% μεγαλύτερο κίνδυνο για έκζεμα (ατοπική δερματίτιδα) 178% μεγαλύτερο κίνδυνο για διάρροιες και εμετούς (γαστρεντερική λοίμωξη) 257% μεγαλύτερο κίνδυνο για νοσηλεία στο νοσοκομείο για παθήσεις αναπνευστικού κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής 35% μεγαλύτερο κίνδυνο για άσθμα χωρίς οικογενειακό ιστορικό 32% μεγαλύτερο κίνδυνο για παιδική παχυσαρκία 64% μεγαλύτερο κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 23% μεγαλύτερο κίνδυνο για οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία 18% μεγαλύτερο κίνδυνο για οξεία μυελογενή λευχαιμία 56% μεγαλύτερο κίνδυνο για σύνδρομο αιφνιδίου βρεφικού θανάτου 138% μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη νεκρωτικής εντεροκολίτιδας σε πρόωρα 4% μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο μαστού για την μητέρα, σε σύγκριση με μητέρες που θήλασαν για ένα χρόνο 27% μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο ωοθηκών στην μητέρα, σε σύγκριση με μητέρες που θήλασαν για ένα χρόνο US Surgeon General, 2011

61 θηλασμός και γλωσσική ικανότητα Προοπτική μελέτη 2868 βρεφών στην Αυστραλία από την γέννηση Παιδιά που δεν θήλασαν καθόλου είχαν κατά μέσο όρο: 3.5 μονάδες χαμηλότερο γλωσσικό ΙQ στα 5 έτη 4 μονάδες χαμηλότερο γλωσσικό IQ στα 10 έτη Whitehouse AJ et al. Duration of breast feeding and language ability in middle childhood. Paediatr Perinat Epidemiol. 2011;25(1):44-52

62 θηλασμός και δείκτης νοημοσύνης 3253 άτομα γεννημένα στην Δανία μεταξύ 1959 κα 1961 Εκτίμηση IQ σε ηλικία 18 με 27 ετών Άτομα που είχαν θηλάσει για < 1 μήνα είχαν κατά μέσο όρο IQ 99.4 Άτομα που είχαν θηλάσει για τουλάχιστον 9 μήνες είχαν κατά μέσο όρο IQ 106 Mortensen EL et al. The association between duration of breastfeeding and adult intelligence. JAMA 2002

63 θηλασμός και προβλήματα συμπεριφοράς 10 χιλιάδες μη πρόωρα παιδιά (Millenium Cohort Study) Παιδιά 5 ετών που δεν είχαν θηλάσει καθόλου είχαν 33% αυξημένες πιθανότητες για προβλήματα συμπεριφοράς, σε σύγκριση με βρέφη που θήλασαν για τουλάχιστον 4 μήνες Heikkilä K et al. Breast feeding and child behaviour in the Millennium Cohort Study. Arch Dis Child. 2011

64 θηλασμός και επιληψία παιδιά γεννημένα στη Δανία Όσα δεν θήλασαν καθόλου είχαν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν παιδική επιληψία κατά: 26%, σε σύγκριση με εκείνα που θήλασαν τουλάχιστον 5 μήνες 39%, σε σύγκριση με εκείνα που θήλασαν τουλάχιστον 8 μήνες 50%, σε σύγκριση με εκείνα που θήλασαν για τουλάχιστον 12 μήνες 59%, σε σύγκριση με εκείνα που θήλασαν για παραπάνω από 12 μήνες Sun Y et al. Breastfeeding and Risk of Epilepsy in Childhood: A Birth Cohort Study. J Pediatr. 2011

65 θηλασμός και παχυσαρκία 2066 παιδιά 9 με 16 ετών στην Αυστραλία Παιδιά που δεν είχαν θηλάσει καθόλου είχαν διπλάσια πιθανότητα να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, σε σύγκριση με παιδιά που θήλασαν για τουλάχιστον 6 μήνες Scott JA et al. The RELATIONSHIP between breastfeeding and weight status in a national sample of Australian children and adolescents. Am J Respir Crit Care Med Σε επίπεδο πληθυσμού, ένα 20% της παιδικής παχυσαρκίας αποδίδεται στατιστικά στο τάισμα των βρεφών με φόρμουλα υποκατάστατο μητρικού γάλακτος. United States Breastfeeding Committee. Statement on Breastfeeding as a Critical Strategyfor Obesity Prevention. Washington, DC: United States Breastfeeding Committee, 2010.

66 θηλασμός και παχυσαρκία ½ κιλό λίπους περισσότερο και ½ κιλό μυικής μάζας λιγότερο για παιδιά 4 ετών που δεν θήλασαν καθόλου, σε σύγκριση με παιδιά που θήλασαν τουλάχιστον 12 μήνες Robinson, 2009 Μεταξύ αδερφών: 6 κιλά περισσότερα στην ηλικία των 14 ετών για το αδερφάκι που δεν θήλασε Metzger, 2009 Μη θηλασμός και κεντρική εναπόθεση υποδόριου λίπους, εμφανής από 6 μηνών, αυξημένη στους 24 μήνες Durmus, 2011

67 θηλασμός και παιδικό άσθμα Τα παιδιά που δεν θήλασαν καθόλου παρουσίαζαν αυξημένο κίνδυνο για συριγμό, δυσκολία στην ανάσα, ξηρό βήχα και επίμονο φλέγμα καθ όλη την διάρκεια των πρώτων 4 χρόνων της ζωής τους, συγκρινόμενα με όσα θήλασαν για τουλάχιστον 6 μήνες Sonnenschein-van der Voort, 2011 Αυξημένος κίνδυνος για άσθμα στα 4 με 6 χρόνια Silvers 2012 Αυξημένος κίνδυνος για άσθμα στα 8 χρόνια ζωής Kull, 2010

68 θηλασμός και αποφρακτική άπνοια ύπνου Η ομάδα νηπίων που ροχάλιζαν επίμονα είχε σημαντικά συχνότερα αναφερόμενα προβλήματα συμπεριφοράς, ιδιαίτερα υπερκινητικότητα, κατάθλιψη και ελλειμματική προσοχή Ενώ κανένα από τα παιδιά που έλαβαν μητρικό γάλα για τουλάχιστον 12 μήνες δεν εμφάνισε θορυβώδη αναπνοή, σχεδόν ένα στα τέσσερα παιδιά που δεν θήλασαν καθόλου ή για μόλις ένα μήνα εμφάνισαν επίμονη θορυβώδη αναπνοή Beebe DW et al. Persistent Snoring in Preschool Children: Predictors and Behavioral and Developmental Correlates. Pediatrics;2012

69 θηλασμός και καρδιο-αναπνευστική αντοχή στην εφηβεία 1025 παιδιά 10 ετών και 971 έφηβοι 16 ετών Εκτίμηση καρδιο-αναπνευστικής λειτουργίας σε ποδήλατο (fitness test) Όσο μεγαλύτερη ήταν η διάρκεια θηλασμού του παιδιού κατά τη βρεφική ηλικία, τόσο υψηλότερη ήταν η καρδιο-αναπνευστική του αντοχή Labayen I et al. Exclusive breastfeeding duration and cardiorespiratory fitness inchildren and adolescents. Am J Clin Nutr. 2012

70 θηλασμός, θνητότητα και νοσηρότητα Υπολογίζεται ότι, σε παγκόσμιο επίπεδο, ο μη θηλασμός ευθύνεται για το 10 με 15% όλων των θανάτων παιδιών κάτω των 5 ετών 40 χιλιάδες βρέφη παγκοσμίως κάθε μέρα Μείωση μετανεογνικής θνητότητας κατά 21% Αmerican Academy of Pediatrics. Breastfeeding and the Use of Human Milk. Pediatrics 2005;115; Ο κίνδυνος χρόνιας πάθησης είναι 30 με 200% μεγαλύτερος σε εκείνους που δεν θήλασαν, συγκριτικά με εκείνους που θήλασαν. Η αναλογία χρόνιων νοσημάτων σε ενήλικες που αποδίδεται στατιστικά στο μη θηλασμό ανέρχεται στο 6 με 24% Smith JP et al. Chronic disease and infant nutrition: is it significant to public health? Public Health Nutr Jul 13:1-11

71 Ενδείξεις για συσχέτιση μη θηλασμού με.. Πιο συχνούς ή εντονότερους κολικούς και δυσκοιλιότητα στα βρέφη Δυσκολίες σίτισης, νεοφοβία και αποστροφή φαγητού στην νηπιακή ηλικία Shim JE et al. Associations of Infant Feeding Practices and Picky Eating Behaviors of Preschool Children. J Am Diet Assoc Μη υγειινή διατροφή/ λιγότερα λαχανικά Burnier D et al. Exclusive breastfeeding duration and later intake of vegetables in preschool children. Eur J Clin Nutr. 2011

72 Ενδείξεις για συσχέτιση μη θηλασμού με.. Λιγότερο γερά κόκαλα σε ηλικία 17 ετών Molgaard C et al. Are early growth and nutrition related to bone health in adolescence? The Copenhagen Cohort Study of infant nutrition and growth. Am J Clin Nutr,2011 Διαβήτη τύπου 1 (ινσουλινο-εξαρτώμενο) Alves JG et al. Breastfeeding Protects Against Type 1 Diabetes Mellitus: A Case-Sibling Study. Breastfeed Med Μικρότερο κατά το ήμισυ θύμο αδένα στους 6 μήνες ζωής

73 Ενδείξεις για συσχέτιση μη θηλασμού με.. 3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα παιδικής κακοποίησης ή παραμέλησης Strathearn L et al. Does Breastfeeding Protect Against Substantiated Child Abuse and Neglect? A 15-Year Cohort Study. Pediatrics 2009 Αυξημένη πιθανότητα αθηροσκλήρωσης ή υπέρτασης στην εφηβεία ή ενήλικη ζωή Khan F et al. The beneficial effects of breastfeeding on microvascular function in 11- to 14-year-old children. Vasc Med 2009

74 επιπτώσεις στη μητέρα που δεν θήλασε Συχνότερη κατάθλιψη λοχείας Αυξημένος κίνδυνος πρώιμης σύλληψης Μητέρα 2 παιδιών που δεν θήλασε καθόλου είναι στα 57 της κατά μέσο όρο 6.5 κιλά παχύτερη από μητέρα 2 παιδιών που τα θήλασε συνολικά για τέσσερα χρόνια McIntyre, 2012 Λιγότερη οστική μάζα, συχνότερη οστεοπόρωση μετά την εμμηνόπαυση Wiklund, 2011

75 επιπτώσεις στη μητέρα που δεν θήλασε Γυναίκες ετών που δεν θήλασαν, σε σύγκριση με γυναίκες που θήλασαν τουλάχιστον 3 μήνες έχουν: 28% περισσότερο σπλαχνικό λίπος στην κοιλιά 6.5εκ μεγαλύτερη περιφέρεια μέσης 4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα για επασβέστωση (αθηροσκλήρωση) σε αορτή και στεφανιαία αρτηρία Schwarz 2010, McClure 2011

76 επιπτώσεις στη μητέρα που δεν θήλασε 140 χιλιάδες γυναίκες μέσης ηλικίας 63 ετών Πόσες γυναίκες που δε θήλασαν ποτέ /που θήλασαν για τουλάχιστον ένα χρόνο πάσχουν; Από υπέρταση 42.1% 38.6% Από διαβήτη 5.3% 4.3% Από υπερλιπιδαιμία 14.8% 12.3% Από στεφανιαία νόσο 9.9% 9.1%νόσο Schwarz EB et al. Duration of lactation and risk factors for maternal cardiovascular disease. Obstet Gynecol. 2009

77 ΔΕΚΑ ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗ ΘΗΛΑΣΜΟ (WHO / UNICEF διακήρυξη 1989 ) Κάθε ίδρυμα που παρέχει υπηρεσίες στην μητέρα ή στο νεογέννητο πρέπει: 1. Να έχει γραπτή πολιτική για τον θηλασμό και να την γνωρίζει το προσωπικό 2. Να εκπαιδεύει το προσωπικό για εφαρμογή της πολιτικής αυτής 3. Να ενημερώνει / εκπαιδεύει τις εγκύους για το θηλασμό 4. Να βοηθούν τις μητέρες να ξεκινούν θηλασμό μέσα στα πρώτα 30 λεπτά από τη γέννηση 5. Να δείχνουν στις μητέρες πώς να θηλάζουν και πώς να διατηρούν τον θηλασμό εάν ο αποχωρισμός του βρέφους είναι απαραίτητος

78 6. Να μην χορηγούν στα νεογέννητα τίποτε άλλο εκτός από μητρικό γάλα εκτός εάν αυτό επιβάλλεται για λόγους υγείας 7. Να γίνει κανόνας το rooming-in στα μαιευτήρια 8. Να ενθαρρύνεται ο θηλασμός κατ απαίτηση του βρέφους και όχι με ωράριο (demand feeding) 9. Όχι πιπίλες στα θηλάζοντα βρέφη 10. Δημιουργία ομάδων γυναικών και παραπομπή εάν χρειάζεται των μητέρων σε αυτές μετά την έξοδο από το μαιευτήριο, για την υποστήριξη του θηλασμού

79

80 ευχαριστώ

81 ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΘΗΛΑΣΜΟ

82 τις πρώτες 2-3 μέρες, η μητέρα δεν έχει ακόμα γάλα Το υπερπολύτιμο και επαρκές σε ποσότητα πρωτόγαλα Οι θεμελιώδεις πρώτες δύο ώρες από την γέννηση Αποτελεσματικός, συχνός θηλασμός > 8 φορές το 24ωρο

83 Θήλασε 10 λεπτά από το ένα στήθος, 10 απ το άλλο Αυθαίρετη, «παραδοσιακή» οδηγία που δεν τεκμηριώθηκε ποτέ επιστημονικά Χρονικοί περιορισμοί που εμποδίζουν την εγκατάσταση της γαλουχίας Φυσιολογική σίτιση βρέφους: κατά δική του απαίτηση και με τα σημάδια πείνας του

84 Δώσε μετά τον θηλασμό «συμπλήρωμα» για να βεβαιωθείς ότι χόρτασε Εγγυημένη συνταγή πρόωρου απογαλακτισμού! Το ξένο γάλα αφαιρεί από την παραγωγή της μητέρας ΠΟΥ: αποκλειστικός θηλασμός για έξι μήνες

85 Θήλασε όχι συχνότερα από κάθε τρεις ή τέσσερις ώρες Αφύσικα μεγάλα για τον θηλασμό διαστήματα Μητρικό γάλα εύπεπτο Ανάγκες του μωρού για επαφή μεγάλες Συνεχόμενοι θηλασμοί για πολλά φυσιολογικά μωρά κατά τις πρώτες 6-8 εβδομάδες

86 Μην παίρνεις το μωρό αγκαλιά, για να μην «κακομάθει» Η βασική ανάγκη των βρεφών: ασφάλεια και χτίσιμο εμπιστοσύνης Ο θηλασμός εμπεριέχει μεγάλες δόσεις αγκαλιάς, αγάπης, επαφής, ωκυτοκίνης Ότι δίνουμε στα πρώτα κρίσιμα χρόνια μας έρχεται ως ανταμοιβή πολύ αργότερα

87 Πάρε ξένο γάλα να υπάρχει, στην περίπτωση που χρειαστεί Ο θηλασμός είναι για την μητέρα παιχνίδι αυτοπεποίθησης Συνταγές και δωρεάν δείγματα από μαιευτήριο και επαγγελματίες υγείας: ανοιχτή υπονόμευση του θηλασμού

88 Δώσε στο βρέφος τσάι ή νερό Οι ανάγκες του μωρού σε νερό καλύπτονται από το μητρικό γάλα Τσάι και αφεψήματα όχι μόνο δεν έχει αποδειχθεί να ωφελούν, αλλά μπορεί και να βλάψουν

89 Μην θηλάζεις το παιδί την νύχτα Ο νυχτερινός θηλασμός κατά τον πρώτο καιρό εντελώς απαραίτητος Οι ανάγκες των βρεφών αρχικά δεν ξεχωρίζουν μέρα ή νύχτα Υπό κατάλληλες προυποθέσεις, αποκλειστικός θηλασμός όλο το 24ωρο έχει αποδειχθεί λιγότερο κουραστικός για την μητέρα

90 Να καθαρίζεις το στήθος κάθε φορά πριν θηλάσεις Αχρείαστη, πιθανά βλαβερή οδηγία που προσθέτει δουλειά χωρίς λόγο στη μητέρα Το μητρικό γάλα έχει αντιμικροβιακούς παράγοντες Μια φυσιολογική διαδικασία μετατρέπεται αναίτια σε «δύσκολη» και «ιδανική»

91 Περιόρισε την διατροφή σου, εάν θέλεις να θηλάσεις Οδηγία που προσθέτει στην λεχώνα δυσκολίες χωρίς καμία επιστημονική τεκμηρίωση Η «τέλεια» διατροφή δεν είναι προυπόθεση για τον θηλασμό Φυσιολογική, ισορροπημένη διατροφή

92 Αν πονέσουν οι θηλές σου, πρέπει να διακόψεις τον θηλασμό Ο πόνος στις θηλές προλαμβάνεται με σωστή τοποθέτηση και σύλληψη του στήθους Πολύ συχνό πρόβλημα Δεν «φταίει» ο θηλασμός Φταίει η κακή καθοδήγηση της λεχώνας, τα μπιμπερό και η κακή αρχή από το μαιευτήριο

93 Σταμάτησε να θηλάζεις εάν πάρεις φάρμακο Τα περισσότερα συνήθη φάρμακα συμβατά με την γαλουχία Σχεδόν πάντα εναλλακτικές λύσεις και τρόποι ελαχιστοποίησης των κινδύνων Σχεδόν πάντα τα οφέλη από την συνέχιση του θηλασμού είναι πιο δυνατά από τους πιθανούς κινδύνους παρενεργειών στο παιδί

94 Δεν προσφέρεις τίποτα εάν θηλάζεις μετά τους έξι μήνες Η σχέση του θηλασμού με την υγεία μητέρας και παιδιού είναι δοσο-εξαρτώμενη ΠΟΥ: Συνεχιζόμενος θηλασμός παράλληλα με στερεές τροφές για τουλάχιστον δύο χρόνια Πολύτιμος ρόλος του συνεχιζόμενου θηλασμού σε: Θρέψη, Ενυδάτωση, Άμυνα, Συναισθηματική ασφάλεια,σύνδεση μητέρας παιδιού και ευχαρίστηση!