«ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ»

Transcript

1 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ «ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ» Yποχρεωτική άσκηση επιλογής Διατροφική επιδημιολογία Σχετικά θεωρητικά θέματα Ακαδημαϊκό έτος Προετοιμασία παρουσίασης: Παγώνα Λάγιου Ομάδα Διδασκόντων: Παγώνα Λάγιου, Ανδρονίκη Νάσκα, Χριστίνα Μπάμια, Βασιλική Μπενέτου

2 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Στόχοι της άσκησης Κατηγορίες ερευνών διατροφικής επιδημιολογίας Διαθέσιμες πηγές διατροφικών δεδομένων Μέθοδοι συλλογής δεδομένων διατροφής σε ατομικό επίπεδο Ανθρωπομετρία και φυσική δραστηριότητα Ανάλυση της συλλεγόμενης πληροφορίας

3 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Έρευνες διατροφικής επιδημιολογίας Περιγραφικές Αναλυτικές Μη παρεμβατικές Προοπτικές Αναδρομικές Παρεμβατικές

4 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Περιγραφικές επιδημιολογικές έρευνες Ισοζύγια τροφίμων (Food Balance Sheets) ( Έρευνες οικογενειακών προϋπολογισμών ( Ειδικές διατροφικές έρευνες

5 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Περιγραφικές επιδημιολογικές έρευνες Ισοζύγια τροφίμων (Food Balance Sheets) ( Επίπεδο χωρών Δεδομένα «εξαφάνισης τροφίμων» (Ετήσια παραγωγή + Εισαγωγές) (Εξαγωγές + Ζωική τροφή + Τρόφιμα για βιομηχανική χρήση + Τρόφιμα για αγροτική χρήση + Απώλειες λόγω αποθήκευσης) Έρευνες οικογενειακών προϋπολογισμών ( Δεδομένα «διαθεσιμότητας» Επίπεδο οικογένειας Κατανάλωση τροφίμων εκτός κατοικίας Ειδικές διατροφικές έρευνες Δεδομένα κατανάλωσης Συνήθως μη περιοδικές και με υψηλό κόστος

6

7

8

9

10

11 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Περιγραφικές επιδημιολογικές έρευνες Ισοζύγια τροφίμων (Food Balance Sheets) ( Δεδομένα «εξαφάνισης τροφίμων» Επίπεδο χωρών Έρευνες οικογενειακών προϋπολογισμών ( Επίπεδο οικογένειας - αντιπροσωπευτικό δείγμα Δυνατότητα σύνδεσης με κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία Δεδομένα «διαθεσιμότητας» Κατανάλωση τροφίμων εκτός κατοικίας Ειδικές διατροφικές έρευνες Δεδομένα κατανάλωσης Συνήθως μη περιοδικές και με υψηλό κόστος

12

13

14

15

16

17

18

19 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Περιγραφικές επιδημιολογικές έρευνες Ισοζύγια τροφίμων (Food Balance Sheets) ( Δεδομένα «εξαφάνισης τροφίμων» Επίπεδο χωρών Έρευνες οικογενειακών προϋπολογισμών ( Δεδομένα «διαθεσιμότητας» Επίπεδο οικογένειας Κατανάλωση τροφίμων εκτός κατοικίας Ειδικές διατροφικές έρευνες Δεδομένα κατανάλωσης Συνήθως μη περιοδικές και με υψηλό κόστος

20

21 Εuropean Prospective Investigation into Cancer and nutrition (EPIC) - Συμμετέχουσες χώρες

22 Έρευνα ΕΠΙΚ (EPIC-Greece) (Τριχοπούλου και συν)

23 Έρευνα ΕΠΙΚ

24 Έρευνα ΕΠΙΚ

25 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Μέθοδοι εκτίμησης διατροφικής πρόσληψης Διατροφικά ερωτηματολόγια Ημιποσοτικά ερωτηματολόγια συχνότητας (FFQ) Πρότυπες μερίδες Φωτογραφική απεικόνιση μερίδων Εποχική διακύμανση Μη ποσοτικά ερωτηματολόγια συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων (FPQ) Μόνο συχνότητα κατανάλωσης Συνήθως σε συνδυασμό με ερωτηματολόγια ανάκλησης 24ώρου Ερωτηματολόγια ανάκλησης 24ώρου / 7ημέρου Καθημερινές Σαββατοκύριακα Καταγραφή κατανάλωσης Διατροφικό ημερολόγιο Διατροφικό ημερολόγιο με ζύγιση «Δίδυμες» μερίδες

26 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Διατροφή Τροφή - Τρόφιμα Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ εξασφαλίζεται με την πρόσληψη τροφής Η ΤΡΟΦΗ αποτελείται από διαφορετικά τρόφιμα Τα ΤΡΟΦΙΜΑ κατατάσσονται σε ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Δημητριακά και συναφή Κρέας και αυγά Φρούτα Λαχανικά Ξηροί καρποί Νερό και μη οινοπνευματώδη Όσπρια Ψάρια και θαλασσινά Γαλακτοκομικά Προστιθέμενα λιπίδια Ζάχαρη και συναφή Οινοπνευματώδη

27 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Διατροφικά στοιχεία Από βιοχημικής άποψης τα τρόφιμα αποτελούνται από: διατροφικά στοιχεία (ή θρεπτικά συστατικά) Mακροδιατροφικά πρωτεϊνες (10-15%) υδατάνθρακες (50%) λιπίδια (25-45%) Mικροδιατροφικά βιταμίνες ανόργανα στοιχεία Πρόσθετες ουσίες: χημικά πρόσθετα, ρυπαντικές ουσίες

28 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Μέθοδοι εκτίμησης διατροφικής πρόσληψης Πίνακες σύνθεσης τροφίμων Διαφορετικοί ανά χώρα Βιοχημικοί δείκτες Ορός Ούρα

29 Πίνακες σύνθεσης τροφίμων - Παράδειγμα Ελληνικών πινάκων (Τριχοπούλου, 2004)

30

31 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Βιοχημικοί δείκτες διατροφικής πρόσληψης Δείκτες πρόσληψης διατροφικών συστατικών Εργαλείο αξιολόγησης άλλων μεθόδων διατροφικής πρόσληψης συγκέντρωση Ν2 σε ούρα 24ώρου (πρωτεϊνική πρόσληψη) συγκέντρωση ω-3 PUFA στο πλάσμα και στο λιπώδη ιστό συγκέντρωση βιταμινών στο πλάσμα συγκέντρωση Fe και Se στον ορό περιεκτικότητα ούρων σε Na, Ca, K, Mg τεχνική του διπλά επισημασμένου ύδατος, Doubly Labeled Water (ενεργειακή πρόσληψη)

32 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Ενεργειακές ανάγκες Ρυθμός βασικού μεταβολισμού (basal metabolic rate - BMR): η ενέργεια που καταναλώνεται για τη συντήρηση του οργανισμού σε συνθήκες απόλυτης ηρεμίας (σε εγρήγορση, μετά την ολοκλήρωση της πέψης, σε περιβάλλον κινητικά, θερμικά και συναισθηματικά ουδέτερο). 60% Ε Ρυθμός μεταβολισμού ανάπαυσης (resting metabolic rate - RMR): προσδιορίζεται υπό ρεαλιστικές συνθήκες ανάπαυσης (το περιβάλλον μπορεί να μην είναι θερμικά ουδέτερο και το άτομο μπορεί να καταναλώνει ενέργεια για την πέψη). RMR > BMR

33 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Φυσική δραστηριότητα Μεταβολικό ισοδύναμο (metabolic equivalent - MET): ενεργειακό κόστος συγκεκριμένης δραστηριότητας προς RMR. (π.χ. ποδηλασία ή κολύμπι:6-8 ΜΕΤ, χορός 3-5 ΜΕΤ) Επίπεδο φυσικής δραστηριότητας (physical activity level - PAL): καταναλισκώμενη ενέργεια στη διάρκεια τυπικού 24ωρου προς BMR 24ωρου.

34 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Σωματομετρία: Δείκτης Μάζας Σώματος, Body Mass Index, BMI ΔΜΣ = 18-19,9 kg/m 2 Άτομο λιποβαρές ΔΜΣ = 20-24,9 kg/m 2 Φυσιολογικά όρια ΔΜΣ = 25 29,9 kg/m 2 Άτομο υπέρβαρο ΔΜΣ >=30 kg/m 2 Άτομο παχύσαρκο

35 Φυσιολογικές τιμές για άτομα 2-20 ετών

36 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Ειδικά μεθοδολογικά ζητήματα διατροφικών επιδημιολογικών ερευνών Μεγάλος λανθάνων χρόνος επίδρασης Ανάκληση διατροφικών συνηθειών σε έρευνες ασθενών-μαρτύρων (χρόνος συμπλήρωσης ερωτηματολογίων) Αλληλεπιδράσεις τροφίμων

37 Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Ανάλυση διατροφικών επιδημιολογικών ερευνών Συνεκτίμηση ενεργειακής πρόσληψης Επιμέρους τρόφιμα διατροφικά πρότυπα