Athanasius Alexandrinus - Magnus - Liber de definitionibus

Transcript

1 Athanasius Alexandrinus - Magnus - Liber de definitionibus This text belongs to the Thesaurus Linguae Graecae (TLG ), a Research Center at the University of California, Irvine, which digitized it and owns the relevant Copyright. On May 15, 2008, Prof. M. Pantelia, the Director of the Center, has expressly authorized to post it into our site. Cooperatorum Veritatis Societas thanks the prof. Pantelia, the Center, and the University of California, Irvine, of having granted the opportunity to make publicly available this text of high quality, serial number ' '. Charset and format of the text have been changed in order to make it possible the computation of analytic indexes and concordances. Analytical indexes and concordances have been made by the Cooperatorum Veritatis Societas. Liber de definitionibus [00001] ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, ΠΕΡΙ ΟΡΩΝ. [00002] Ὅροι διάφοροι κατὰ τὴν παράδοσιν καὶ πίστιν τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας, συλλεγέντες ἀπό τε Κλήµεντος καὶ ἑτέρων ὁσίων ἀνδρῶν καὶ µακαρίων Πατέρων [00003] οὓς δεῖ πρὸ παντὸς ἑτέρου µαθήµατος µετιέναι καὶ ἐνστηθίζειν, τὸν τῇ βοηθείᾳ τοῦ Θεοῦ προΐστασθαι τοῦ Λόγου τῆς ἀληθείας βουλόµενον, καὶ πάντα ἄνθρωπον ὀρθοδόξως φρονοῦντα, καὶ πίστιν πρὸς Θεὸν τὴν εἰλικρινῆ ἐσχηκότα. [00004] Πρὸς δὲ ἀκριβεστέραν παράδοσιν ἐκεῖνο εἰδέναι χρὴ, ὅτιπερ πᾶν τὸ οἱονοῦν ζήτηµα ἢ ἐρώτηµα τρεῖς τὰς ἐρωτήσεις καὶ ἐξετάσεις ἔχει [00005] οἷον τί ἐστι τόδε πρᾶγµα, καὶ κατὰ τί εἴρηται τόδε, καὶ (ὁσαχῶς) νοεῖται τὸ ὄνοµα τόδε. [00006] Καὶ ὅτε µὲν ἐρωτῶµεν, τί ἐστι τόδε; [00007] πρόδηλον, ὅτι τὸν ὅρον ζητοῦµεν τοῦ πράγµατος [00008] ὅταν δὲ λέγωµεν, κατὰ τί εἴρηται τόδε; [00009] τὴν ἐτυµολογίαν τοῦ ὀνόµατος ἀπαιτοῦµεν. [00010] Ἡνίκα δὲ λέγοµεν, ὁσαχῶς νοεῖται τὸ ὄνοµα τόδε; [00011] πρόδηλον, ὅτι πόσα ζητοῦµεν τὰ σηµαινόµενα τοῦ ὀνόµατος. [00012] Ὁ γοῦν ἐκτὸς εἰδήσεως τῶν ὅρων δογµατίζειν ἐπιχειρῶν οὐδὲν διαφέρει τυφλοῦ ὁδοιπόρου ὧδε κἀκεῖσε πλαζοµένου. [00013] Εἰρητέον τοίνυν τῶν προειρηµένων τρό πων τριχῶς ποιεῖσθαι τὴν ἐξέτασιν. [00014] Ὅρος τῶν ὅρων ἐστὶν ὁ πάντα µὲν ὁρίζων, αὐ τὸς δὲ ὑπ' οὐδενὸς ὁριζόµενος [00015] ὥστε µόνος ὅρος τῶν ὅρων ἐστὶν ὁ Θεός. [00016] Ὅρος ἐστὶ λόγος σύντοµος δηλω τικὸς τῆς φύσεως τοῦ ὑποκειµένου πράγµατος. [00017] Ὅροι δὲ λέγονται, ὡς ὁράσεις καὶ ὀφθαλµοὶ τῶν πραγµάτων τυγχάνοντες, καὶ ὡς διορίζοντες συντόµως τὴν τοῦ νοητοῦ δύναµιν. [00018] Καὶ γὰρ ὁ ἄνθρωπός ἐστιν οὐσία ἐκ σαρκὸς καὶ ψυχῆς, καὶ λόγου καὶ αἵµατος, καὶ στοιχείων, καὶ ἑτέρων πλειόνων συνισταµένη. [00019] Ἡµεῖς δὲ περιορίζοµεν ταῦτα, καὶ συντόµως λέγοµεν διὰ τοῦ ὅρου, ὅτι Ὁ ἄνθρωπός ἐστι ζῶον λογικὸν, θνητὸν, νοῦ καὶ ἐπιστήµης δεκτικόν. [00020] Λέγεται καὶ πάλιν τὸ ἐντελὲς ὄνοµα τοῦ ἀνθρώπου ἀνορθοπεριπατητικόν. [00021] Συνέκοψαν δὲ οἱ ὀνοµατοθέται τὴν πολυλεξίαν, καὶ ὠνόµασαν αὐτὸν ἄνθρωπον διὰ τὴν συντοµολογίαν. [00022] Ἀνορθοπεριπατητικὸν δὲ λέγεται ὁ ἄνθρωπος, ἐπειδὴ τὰ ἄλογα ζῶα περιπατοῦντα, κλίνοντα τὴν κεφαλὴν βλέπουσι κάτω πρὸς τὴν γῆν [00023] ὁ δὲ ἄνθρωπος περι πατῶν βλέπει καὶ θεωρεῖ τὰ ἄνω. [00024] Ἐν συγκοπῇ δὲ ὀνοµάζεται ἄνθρωπος. [00025] Πάλιν ἄνθρωπος λέγεται, διὰ τὸ ἄνω ἀθρεῖν τὸν ὦπα [00026] τοῦτ' ἔστι διὰ τὸ ἄνω θεω ρεῖν τῶν ὀφθαλµῶν ἡµῶν τὴν ἐνέργειαν. [00027] Ὁ γὰρ ὀφθαλµὸς καὶ ὁ νοῦς πάντοτε ἄνω ὁρᾷ. [00028] Καὶ τούτου χάριν εἴρηται ὅρος 1/30

2 [00029] ὅτι περιορίζει καὶ συγκόπτει τὴν πολυλεξίαν, καὶ ποιεῖ σύντοµον τὴν µακρολογίαν. [00030] Πολλοὶ µὲν οὖν εἰσι καὶ ἀναρίθµητοι ὅροι περὶ παντὸς πράγµατος. [00031] Ἐκ πολλῶν δὲ ὀλίγους τοὺς κυ [28.536] ριωτέρους ἐντάττοµεν διὰ τὸ ῥᾴθυµον τῶν ἀνθρώ πων. [00032] Πλὴν τοῦτο γνωστέον καὶ πιστευτέον, ὅτι ὁ φιλο πόνως πράττων τοὺς ὅρους ῥήτορας καὶ δεινοὺς πολυ λόγους δυνήσεται εὐχερῶς ἐν ταῖς διαλέξεσιν ἐπιστο µίζειν. [00033] Ὅταν γὰρ ἐρωτηθεὶς, τί ἐστιν ὅρος; [00034] καὶ κατὰ τί εἴρηται ὅρος; [00035] καὶ ὁσαχῶς νοεῖται ὅρος; [00036] ἀπορήσει ὁ ἐξ ἐναντίας πρὸς ταῦτα, καὶ καταισχύνεται λοιπὸν ὡς µηδὲν ἐπιστάµενος. [00037] Τρία εἰσὶ κατ' οὐσίαν ἀνθρώποις ἀγνώριστα καὶ ἀόριστα, Θεὸς, ἄγγελος, καὶ ψυχὴ, µόνῳ Θεῷ κατ' οὐσίαν γνωριζόµενα. [00038] Τί ἐστιν ὁριστόν; [00039] καὶ τί ἀόριστον; [00040] καὶ τί δυσό ριστον; [00041] καὶ τί εὐόριστον; [00042] Ὁριστόν ἐστιν ἀνυπέρβα τος στάσις [00043] οἷον ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, καὶ ἡ θάλασσα, ἡ τοὺς ὅρους αὐτῆς µὴ ὑπερβαίνουσα. [00044] Ἀόριστόν ἐστι τὸ µόνον ἄκτιστον, ὁ Θεός. [00045] υσόριστόν ἐστι τὸ κτι στὸν καὶ ἀόριστον [00046] οἷον ἄγγελος, ψυχὴ, καὶ δαίµων [00047] ἢ δυσόριστόν ἐστι τὸ µὴ καθόλου, ἀλλ' ἐκ µέρους γινωσκόµενον [00048] οἷον τὸ ξύλον τῆς ζωῆς. [00049] Εὐόριστόν ἐστι τὸ ψηλαφώµενον καὶ θεωρούµενον [00050] οἷον ἄρτος καὶ τὰ ὅµοια. [00051] Τί ἐστι Θεός; [00052] καὶ κατὰ τί εἴρηται Θεός; [00053] καὶ ὁσαχῶς νοεῖται Θεός; [00054] Θεὸς µέν ἐστιν οὐσία ἀναίτιος καὶ πάσης οὐσίας αἰτία ὑπερούσιος [00055] καὶ λέγεται ἀπὸ τοῦ θέειν, ἤτοι τρέχειν. [00056] Τὸ τρέχειν δὲ µὴ τὴν ἀπὸ τόπου νοητέον εἰς τόπον µετάβασιν, ἀλλὰ τὸ τὴν προνοίαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἐνέργειαν ἐπὶ πάντα διήκειν [00057] ἢ ἀπὸ τοῦ αἴθειν ἤτοι καίειν [00058] ἢ ἀπὸ τοῦ θεωρεῖν τὰ πάντα [00059] οὐδὲν γὰρ τῶν ὄντων τὴν ἐποπτικὴν αὐτοῦ διαφεύγει δύναµιν. [00060] ισσῶς δὲ λέγεται ἡ Θεὸς προσηγορία παρὰ τῇ θείᾳ Γραφῇ, φύσει καὶ χάριτι. [00061] Ὁ µὲν Θεὸς φύσει καὶ οὐσίᾳ ἐστὶ Θεός [00062] χάριτι δὲ καὶ θέσει λέγονται θεοὶ καὶ οἱ δίκαιοι. [00063] Καὶ γὰρ ἡ Γραφὴ λέγει 2/30

3 [00064] «Ἐγὼ εἶπα [00065] Θεοί ἐστε καὶ υἱοὶ Ὑψίστου.». [00066] Εἴρηται δὲ Πατὴρ, ἢ ὡς τὰ πάντα τηρῶν, ἢ ὡς τοὺς οἰκείους παῖδας τηρῶν καὶ στηρίζων οἷα πατήρ. [00067] Υἱὸς δὲ λέγεται, ὡς ἂν εἴποις [00068] Οἷος ὁ Πατὴρ τὴν οὐσίαν, τοιοῦτος καὶ ὁ Υἱός [00069] εἴτε ἐξ ἀκτίστου ἄκτιστος, εἴτε ἐκ θνητοῦ θνητός. [00070] Πνεῦµα δὲ εἴρηται, ὡσανεὶ πᾶν νεῦµα, ὀξέως πάντη νεῦον καὶ κινούµενον. [00071] Εἴρηται δὲ πνεῦµα ἐν τῇ θείᾳ Γραφῇ τετραχῶς, Πνεῦµα τὸ ἅγιον, πνεῦµα ὁ ἄγγελος, πνεῦµα ἡ ψυχὴ, πνεῦµα ἄνεµος [00072] ἔστι δ' ὅτε καὶ ὁ νοῦς εἴρηται πνεῦµα. [00073] Ἀΐδιόν ἐστι τὸ ἀεὶ διάγον. [00074] Καὶ τὸ µὲν ἀΐδιον οὐ λέγεται καὶ ἄναρχον [00075] τὸ δὲ ἄναρχον λέγεται καὶ ἀΐδιον. [00076] Ἄναρχον δὲ λέγεται τὸ µὴ ἔχον ἀρχήν [00077] τοῦτο δέ ἐστιν ὁ Θεός. [00078] ιὸ καὶ ἄναρχος λέγεται καὶ ἀΐδιος, τουτέστιν ἀτελεύτητος. [00079] Οἱ δὲ ἄγγελοι καὶ αἱ ψυχαὶ οὐ λέγονται ἄναρχοι [00080] ἀρχὴν γὰρ ἔλαβον καὶ ἐκτί σθησαν παρὰ Θεοῦ. [00081] Λέγονται δὲ ἀΐδια, ἐπειδὴ µέλλουσιν ἀθάνατα ζῇν. [00082] [28.537] Ἰδίωµα λέγεται τὸ ἰδίως ὑπάρχον ἐν τῇ φύσει, ἐν ἑτέρᾳ δὲ οὐσίᾳ µηδαµῶς ὑπάρχον [00083] ὥσπερ ἐν τῷ ἀν θρώπῳ τὸ γελαστικόν. [00084] Οὐδὲ γάρ ἐστι γέλως ἐν ἄλλῃ οἵᾳ δήποτε φύσει. [00085] Τί λέγεται φύσις; [00086] Φύσις εἴρηται, διὰ τὸ πεφυ κέναι καὶ εἶναι, ὥσπερ καὶ οὐσία, ὡς οὖσα καὶ ἐν ἀλη θείᾳ γνωριζοµένη. [00087] Φύσις πάλιν εἴρηται, διὰ τοῦ φύειν καὶ βλαστάνειν. [00088] Φύσις καὶ οὐσία καὶ γένος καὶ µορφὴ ἕν ἐστι. [00089] Πρόσωπον δὲ καὶ χαρακτὴρ καὶ ὑπόστασις καὶ ἰδικὸν καὶ ἄτοµον ἓν καὶ αὐτὸ ὑπάρχει. [00090] Ἄλλο γὰρ φύσις καὶ ἄλλο ὑπόστασις. [00091] Ἐὰν οὖν εἴπῃ σοί τις ὅτι Ἐπὶ τῆς θεότητος πόσας φύσεις ὁµολογεῖς; [00092] εἰπὲ µίαν, ὑποστάσεις δὲ τρεῖς. [00093] Ἐὰν δὲ εἴπῃ σοι ἐπὶ τῆς ἐνσάρκου οἰκονοµίας, πόσας φύσεις ὁµολογεῖς; [00094] εἰπὲ δύο [00095] µίαν δὲ τὴν ὑπόστασιν. [00096] Καὶ γὰρ ὁ Χριστὸς τὰς δύο οὐσίας καὶ φύσεις ἔσχεν ἀτρέπτους καὶ ἀκε ραίους, τὴν θεότητα καὶ τὴν ἀνθρωπότητα ἐν µιᾷ ὑποστάσει, Θεὸς τέλειος καὶ ἄνθρωπος τέλειος γνωριζόµενος. [00097] Καὶ διὰ τοῦτο δύο φύσεις ἐν µιᾷ ὑποστάσει ὁµολογοῦµεν τὴν σάρκωσιν τοῦ Κυρίου ἡµῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ. [00098] Ἐπὶ δὲ τῆς θεολογίας µίαν φύσιν ὁµολογοῦµεν τῆς ἁγίας Τριάδος, τρεῖς δὲ ὑποστάσεις. [00099] Καὶ γὰρ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ ἁγίου Πνεύµατος µία φύσις ἐστὶ, καὶ µία οὐσία, καὶ µία ἐξουσία, καὶ βασιλεία, καὶ δύναµις 3/30

4 [00100] τρεῖς δὲ ὑποστάσεις, καὶ τρεῖς χα ρακτῆρες, καὶ τρία πρόσωπα [00101] τουτέστι Πατὴρ καὶ Υἱὸς καὶ Πνεῦµα ἅγιον. [00102] Μία θεότης ἐστὶν ἐν τρισὶ προσώποις γνωριζοµένη. [00103] έον οὖν καθολικώτερον εἰπεῖν τί ἐστιν οὐσία, καὶ τί ἐστιν ὑπόστασις. [00104] Ἡ µὲν οὐσία, καὶ τὸ γένος, καὶ ἡ φύσις, καὶ ἡ µορφὴ, ὡς εἴρηται, µία ἐστί [00105] τὸ δὲ πρόσωπον καὶ ὁ χαρακτὴρ καὶ ἡ ὑπόστασις, καὶ τὸ ἄτοµον, καὶ τὸ ἰδικὸν, ἕν ἐστι. [00106] Καὶ γὰρ ἡ φύσις δύ ναται ἔχειν ἐν ἑαυτῇ πλείους τὰς ὑποστάσεις. [00107] Καὶ γὰρ οἱ ἄνθρωποι, ἐξ ἑνὸς σώµατος ὄντες καὶ µιᾶς πνοῆς πάντες, µιᾶς ἐσµεν φύσεως καὶ οὐσίας. [00108] Ὑπο στάσεις δὲ πολλαί. [00109] Καὶ γὰρ ὑπόστασις διὰ τοῦτο λέ γεται, ἀπὸ τοῦ στήκειν τῇ οὐσίᾳ. [00110] Καὶ ἡ µὲν φύσις καὶ ἡ οὐσία λέγεται καθολικὴ, ἡ δὲ ὑπόστασις µερική. [00111] Καθολικὸν δὲ λέγεται τὸ καθ όλου πάντα περιλαµβάνον καὶ περιέχον [00112] µερικὸν δὲ τὸ ἔχον µέρος τι οὐσίας. [00113] Οἷον, ἐὰν εἴπῃς, Ὁ ἄν θρωπος, ἰδοὺ εἶπας πάντα ἄνθρωπον [00114] καθολικὸν γάρ ἐστι τοῦτο καὶ οὐσιῶδες, καὶ πάντες ἄνθρωποι λέγον ται, καὶ τῆς αὐτῆς οὐσίας εἰσίν. [00115] Εἰ δὲ εἴπῃς, Ὁ Πέ τρος καὶ ὁ Παῦλος ἢ ὁ Ἰωάννης, τότε ἕνα ἄνθρωπον ἐσήµανας, ὅτι µερικόν ἐστι τοῦτο. [00116] Τὸ γὰρ κοινόν ἐστι, ἐὰν εἴπῃς, Ὁ ἄνθρωπος, ἐπειδὴ πάντες οἱ ἄν θρωποι ὀνοµάζονται. [00117] Τὸ δὲ µερικόν ἐστι ἑκάστου τὸ ὄνοµα. [00118] Ἁρµόζει καὶ τοῦτο τὸν θέλοντα γνῶναι τῶν πραγµάτων τὴν φύσιν, ἵνα γινώσκῃ, ποῖόν ἐστι τὸ µερικὸν, καὶ ποῖον καθόλου. [00119] Οὐ γὰρ µόνον ἐπ' ἀνθρώ πων, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ παντὸς πράγµατος, οὐρανίων καὶ ἐπιγείων, τοῦτό ἐστιν εὑρεῖν. [00120] Καὶ εἴπωµεν φανερώ τερον [00121] ἀναγκαῖα γάρ εἰσι ταῦτα τοῖς µέλλουσιν ἐκ ζητεῖν. [00122] Λέγοµεν δὲ οὕτως. [00123] Ἐὰν εἴπῃς, Ὁ ἄγγελος, ὅλην τὴν οὐσίαν τῶν ἀγγέλων ἐσήµανας [00124] κοινὸν γάρ ἐστι τοῦτο τὸ ὄνοµα τοῖς ἀγγέλοις καὶ οὐσιῶδες, [28.540] καὶ πάντες ἄγγελοι λέγονται [00125] Ἐὰν δὲ εἴπῃς, Ὁ Μιχαὴλ, ὁ Γαβριὴλ, ὑπόστασιν µίαν εἶπας, τουτέστιν ἕνα ἄγγελον. [00126] Φύσις γὰρ λέγεται ἡ ἀγγελότης [00127] ὑπόστα σις δέ ἐστιν ἑνὸς ἑκάστου ἀγγέλου προσηγορία. [00128] Καὶ γὰρ φύσις ἐστὶ µία κοινὴ ἡ ἀνθρωπότης, ὑποστάσεις δὲ Πέτρος, Παῦλος καὶ Θωµᾶς, καὶ τὰ λοιπὰ πρόσωπα καὶ οἱ χαρακτῆρες. [00129] Ἡ οὖν φύσις ἐστὶν ἡ κυρία καὶ γεννητικὴ τῶν ὑποστάσεων. [00130] Καὶ διὰ τοῦτο πάλιν ἐροῦµεν [00131] ἐὰν εἴπῃς [00132] Καλὴ φύσις ὁ ἄγγελος, ὅλην τὴν οὐσίαν αὐτῶν ἐσήµανας. [00133] Ἐὰν δὲ εἴπῃς [00134] Μέγας ἐστὶν ὁ Γαβριὴλ, ὑπόστασιν µίαν ἐκ πάντων εἶπας. 4/30

5 [00135] Καὶ ἐὰν εἴπῃς, Τὸ πετεινὸν, ἰδοὺ τὴν οὐσίαν πᾶσαν ἐδήλωσας τῶν πετεινῶν [00136] ἐὰν δὲ εἴπῃς, Ἡ περιστερὰ, ἡ τρυγὼν, ἡ ἀηδὼν, ὁ ταὼς, καὶ ὁ κύκνος, ἰδοὺ ταῦτα ὑποστάσεις εἰσίν. [00137] Οὐ µόνον δὲ ἐπὶ τῶν νοερῶν καὶ λογικῶν καὶ ἐµψύχων ἁρµόζει ὁ αὐτὸς τῶν ὅρων κα νὼν, ἀλλὰ καὶ διὰ πάσης ἀψύχου καὶ ἀναισθήτου καὶ ἀκινήτου φύσεως [00138] οἷόν τι λέγω, ἐὰν εἴπῃς, ὅτι Ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς, ἰδοὺ πᾶσαν τὴν οὐσίαν τῶν φωστήρων ἐσήµανας. [00139] Αὕτη λοιπὸν ἡ οὐσία τέµνεται εἰς τὰς ὑποστάσεις αὐτῆς [00140] µερίζεται γὰρ εἰς ἥλιον, εἰς σελήνην καὶ εἰς ἀστέρας, εἰς λύχνους, εἰς κηροὺς, καὶ εἰς ἄλλα διάφορα. [00141] Ὁµοίως καὶ ἐπὶ ἀνέµων [00142] ἐὰν εἴπῃς, Πνεῦµα, πᾶσαν τὴν φύσιν τῶν ἀνέµων ἐσή µανας. [00143] Εἰ δὲ εἴπῃς, Νότος, ἢ βοῤῥᾶς, ἢ εὐροκλύδων, αὗται ὑποστάσεις εἰσί. [00144] Πάλιν ἐὰν εἴπῃς, Τὸ δένδρον, πᾶσαν τὴν οὐσίαν τῶν δένδρων ἐσήµανας [00145] εἰ δὲ εἴ πῃς, Ἡ συκῆ, ἡ καρύα, ἡ κασταναία, ἡ ἀµυγδαλῆ, µίαν ὑπόστασιν εἶπας τῶν δένδρων. [00146] Πάλιν ἐὰν εἴπῃς, Τὸ ὕδωρ, ὅλην τὴν φύσιν τῶν ὑδάτων εἶπας [00147] ἐὰν δὲ εἴπῃς, Ἡ θάλασσα, ἡ λίµνη, τὸ φρέαρ, ἡ πηγὴ, µίαν εἶπας τῶν ὑδάτων ὑπόστασιν. [00148] Πάλιν ἐὰν εἴπῃς, Ὁ ποταµὸς, τοὺς ποταµοὺς πάντας εἴρηκας [00149] εἰ δὲ εἴ πῃς, ὁ Μαίανδρος, ὁ Εὐφράτης, ὁ Νεῖλος, τότε τῶν ποταµῶν εἶπας µίαν ὑπόστασιν. [00150] Καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς ὁµοίως οὕτω χρὴ πάντα διερευνᾷν, καὶ καθ' ὃν τρό πον ἐγράφησαν διανοεῖσθαι καὶ ἐπιγινώσκειν, καὶ διακρίνειν τί ἐστι φύσις, καὶ τί ἐστιν ὑπόστασις. [00151] Ἡ µὲν γὰρ φύσις ἐστὶν ἡ ῥίζα καὶ ἡ πηγὴ τῶν πραγµά των [00152] ἡ δὲ ὑπόστασις µέρος ἐστὶ τῆς φύσεως. [00153] Ἀν αγκαῖα γὰρ ταῦτα τοῖς θέλουσιν ἀκριβῶς τὰ ἐν τῷ κόσµῳ ἐπιγινώσκειν καὶ ἐρευνᾷν. [00154] Περὶ θελήµατος, καὶ ἰδιώµατος, καὶ ἐνεργείας, καὶ περὶ ἑνώσεως καὶ ὁµοουσίου. [00155] Τί ἐστι θέληµα; [00156] Θέληµά ἐστιν οὐσίας νοερᾶς καὶ λογικῆς ἔφεσις πρὸς τὸ καταθύµιον. [00157] Πᾶν γὰρ νοερὸν, πρόδηλον, ὅτι καὶ θελητικὸν ὑπάρχει [00158] θέληµα γὰρ λέγεται, κατὰ τὸ θέειν λίαν, ἢ τοῦ θελητοῦ λῆµµα, ἢ ὡς κράτηµα. [00159] Τριχῶς δὲ θεωρεῖται τὸ θέληµα, θεϊ κὸν, ἀγγελικὸν, καὶ ψυχικόν [00160] ἐπειδὴ αὗται αἱ τρεῖς φύσεις µόναι εἰσὶ θελητικαί. [00161] Τριχῶς δὲ καὶ ἐν τῇ Γραφῇ εὑρίσκοµεν τὸ θέληµα λεγόµενον, θεϊκὸν, τὸ φυσικὸν ἢ τὸ µέσον, καὶ τρίτον τὸ σαρκικὸν, ὅπερ σηµαίνει τὸ διαβολικόν. [00162] Θέληµα θεῖόν ἐστι τὰ προσ τάγµατα τοῦ Θεοῦ. [00163] Θέληµα δὲ φυσικὸν ἡ ἐργασία τοῦ Θεοῦ θελήµατος. [00164] Θέληµα δὲ σαρκικὸν ἡ παρακοὴ τοῦ θείου νόµου. [00165] Ταῦτα τὰ τρία θελήµατά εἰσιν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ. [00166] Ἔστι δὲ καὶ ἕτερον θέληµα φυσικὸν, ὅπερ λέγεται κοινὸν πᾶσιν ἀνθρώποις. [00167] Τοῦτο δέ ἐστι τὸ [28.541] φιλόζωον. [00168] Πάντες γὰρ οἱ ἄνθρωποι φιλοῦσι τὴν ζωὴν, καὶ τὸ ὁρᾷν τὸ φῶς. [00169] Ἰδοὺ καὶ τὸ κοινὸν θέ ληµα. [00170] Εἰσὶ δὲ καὶ ἕτερα θελήµατα ἐν ἡµῖν, ἅπερ κα λοῦνται γνωµικά. 5/30

6 [00171] Ἄλλος µὲν γὰρ ἄνθρωπος θέλει ἰδιάζειν, ἄλλος γεωργεῖν [00172] καὶ ἄλλος µὲν πλέειν, ἄλ λος δὲ ἀναπαύεσθαι, καὶ ἄλλος ὁδεύειν, ἄλλος γρηγο ρεῖν, καὶ ἄλλος ὑπνοῦν, καὶ οἱ λοιποὶ ὁµοίως [00173] πολλὰ γνωµικὰ θελήµατα ἔχοµεν οἱ ἄνθρωποι. [00174] Ἓν δὲ φυσικὸν θέληµα ἔχοµεν πάντες, τὸ ἀγαπᾷν τὴν ζωὴν, ἤτοι τὴν ἀθανασίαν, ἣν ἐλάβοµεν ἐξ ἀρχῆς. [00175] Τί λέγεται ἰδίωµα. [00176] Ἰδίωµα λέγεται διὰ τὸ ἴδια εἶναι ἅµα [00177] ἀχώριστοι γάρ εἰσι τῶν φύσεων καὶ τῶν ὑποστάσεων αἱ αὐτῶν ἰδιότητες. [00178] Ἰδίωµά ἐστι τὸ ἔν τινι φύσει ἰδικῶς γνω ριζόµενον καὶ ἐν ἑτέρᾳ µὴ εὑρισκόµενον. [00179] Οἷόν τι λέγω [00180] Ἐν τῷ Θεῷ ἐστι τὸ προαιώνιον, τὸ ἄκτιστον, τὸ ἀπερίγραπτον, ἅτινα οὐχ ὑπάρχουσιν ἐν ἄλλῃ οἵᾳ δήποτε οὐσίᾳ. [00181] Ἰδίωµά ἐστι τοῖς ἀγγέλοις τὸ ἀπαθὲς καὶ ἀθάνα τον, τὸ ὑµνολογικὸν, τὸ ἀσίγητον. [00182] Ἰδίωµα δὲ ἀνθρώπου κυρίως τὸ σύνθετον ἐκ θνητῆς καὶ ἀθανάτου φύσεως, ἐν ἄλλῃ οἵᾳ δήποτε οὐσίᾳ µὴ γνωριζόµενον. [00183] Καὶ ταῦτα µέν εἰσι φυσικὰ ἰδιώµατα [00184] ἕτερα καὶ ὑποτακτικὰ, οἷον λευκότης, µελανία, µακρότης, κολοβότης, γλαυκό της, γοργότης, νωθρότης, καὶ τὰ ὅµοια ἅπερ οὐκ ἐν πᾶσιν ἀνθρώποις εὑρίσκονται. [00185] Οὐ γὰρ πάντες οἱ ἄν θρωποι γοργοὶ, οὐδὲ πάντες ξανθοί. [00186] Τὰ δὲ φυσικὰ ἰδιώµατα ἐξ ἴσου καὶ ἐν παντὶ τῷ εἴδει εὑρίσκονται [00187] πάντες γὰρ οἱ ἄνθρωποι βροτοὶ ὁµοίως εἰσὶ, καὶ θνη τοὶ, λογικοὶ, πλατυόνυχοι, ὀρθοπεριπατητικοί. [00188] Εἰσὶ δὲ καὶ ἕτερα, ἅπερ οὐ λέγονται κυρίως ἰδιώµατα, ἀλλὰ συµβεβηκότα. [00189] Ταῦτα δὲ γίνονται καὶ ἀπογίνον ται [00190] οἷον ἡ νηπιότης, ἡ ὑγεία, ἡ νόσος, ἡ θερµότης, ἡ ψυχρότης [00191] καὶ ἁπλῶς πᾶν τὸ παραλλαγῆναι δυνά µενον συµβεβηκὸς λέγεται. [00192] Περὶ ἐνεργείας. [00193] Ἐνέργειά ἐστι, καθάφησιν ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης, ἡ φυσικὴ ἑκάστου δύναµίς τε καὶ κίνησις. [00194] Καὶ γὰρ ἕκαστον οὐσιῶδες ἔχει τὴν ἑαυτοῦ ἐνέρ γειαν [00195] οἷον τὰ νοερὰ τὴν νόησιν, τὰ αἰσθητικὰ τὴν αἴσθησιν, τὰ κινητὰ τὴν κίνησιν, τὰ πετεινὰ τὴν πτῆσιν, τὰ νηκτὰ τὴν νῆξιν, τὰ βλαστικὰ τὴν βλά στησιν, τὰ ἑρπυστικὰ τὴν ἕρπυσιν, τὰ φωτιστικὰ τὴν ἔλλαµψιν, τὰ γεννητικὰ τὴν γέννησιν [00196] ἅπερ πά λιν, ἀναιρουµένης τῆς ἐνεργείας, ἀναιρεῖται καὶ ἀπόλλυται καὶ ἡ αὐτοῦ φύσις. [00197] Ἀναιρουµένης γὰρ τῆς καύσεως, σβέννυται τὸ πῦρ [00198] ἀναιρουµένης τῆς κινή σεως τοῦ ζώου, ἀπόλλυται ζῶον [00199] ἀναιρουµένης τῆς νοήσεως, ἀπόλλυται τὸ νοερὸν τῆς ψυχῆς καὶ τὸ λο γικὸν αὐτῆς. [00200] Τὸ δὲ παράδοξον, ὅτι καί τινες διάφοροι φύσεις στερούµεναι τῶν φυσικῶν ἐνεργειῶν αὐτῶν, ἑτέρας ἐνεργείας τίκτουσιν. [00201] Οἷον ὁ λίθος καιόµενος, καὶ ἀπόλλυσι τὴν φυσικὴν ἐνέργειαν, καὶ γίνεται [28.544] ἄσβεστος, καὶ καυστικὴν ἐνέργειαν κέκτηται. [00202] Καὶ ἡ κέδρος ὁµοίως στερεῖται µὲν τῆς βλαστικῆς ἐνερ γείας, καὶ ἰαµατικὴν κέκτηται, ἀναιρετικὴν ποιοῦσα τῶν σκωλήκων τὴν κεδρίαν. [00203] εῖ οὖν τοὺς ἐχέφρονας τὰς τῶν ὄντων προσηγορίας σκοπεῖν, καὶ ἀνακρίνειν, ὡς ἂν δύναιντο εὑρεῖν, πόσας πλείους ἁπάσης ὑπάρ ξεως προσηγορίας ἐνεργητικὰς, ἀλλ' οὐ φυσικὰς ὀνο µασίας ἔχουσιν, ἐκ τῶν ἰδίων ἐνεργειῶν ταύτας λαβοῦσαι καὶ ἔχουσαι καὶ λεγόµεναι. [00204] Καὶ γὰρ, ὡς προ ειρήκαµεν, καθὼς ὀνοµάζεται Θεὸς ἀπὸ τοῦ θεωρεῖν τὰ πάντα, καὶ ἄγγελος ἐκ τῆς ἀγγελικῆς αὐτοῦ ἐν εργείας καὶ διακονίας, καὶ ἄνθρωπος ἀπὸ τοῦ ἄνω θεωρεῖν τὸν ὦπα 6/30

7 [00205] οὕτω κἀν τοῖς λοιποῖς [00206] καὶ γὰρ παρθένος λέγεται, διὰ τὸ θανατοῦν τὴν πύρωσιν τῆς σαρκός [00207] καὶ περιστερὰ διὰ τοῦτο λέγεται, ὅτι πέτε ται στεῤῥῶς [00208] καὶ ἔλαφος διὰ τὸ ἑλεῖν τοὺς ὄφεις [00209] χελιδὼν, διὰ τὸ τὰ χείλη δονεῖν ἐν τῷ λαλεῖν [00210] ὄφις, τουτέστιν ὁ φὰς ἤτοι ὁ λαλήσας πρὸς τὴν Εὔαν ποτέ [00211] δορκὰς, ἐκ τοῦ ὀξέως δέρκειν, ἢ ὡς ὁρᾷν [00212] τρυγὼν ἡ τηροῦσα τὴν γονὴν, ἤτοι τὸ οἰκεῖον γένος [00213] ἀηδὼν, διὰ τὸ ἀεὶ ᾄδειν, καὶ ἐν θέρει, καὶ ἐν χειµῶνι [00214] γὺψ, διὰ τὸ γυρεύειν ὕψη [00215] ἵππος, ἐκ τοῦ ἱππᾶσθαι τοῖς ποσίν [00216] ἀετὸς ἀείετος, διὰ τὸ πολλάκις ἀνακαινίζεσθαι καὶ πολλὰ (ἔτη) ζῇν [00217] πετεινὸν, τὸ τὴν πτέρυγα τεῖ νον [00218] ποταµὸς, ὡς πότιµον ἔχων ἐνέργειαν [00219] χείµαῤ ῥος, ὅτι ἐν χειµῶνι ῥεῖ [00220] φύσις, ἐκ τοῦ φύειν τὰς ὑποστάσεις [00221] βοτάνη, διὰ τὸ βαδίζειν ἄνω [00222] ὥσπερ καὶ ὁ ἄνθρωπος, ἐκ τοῦ ἄνω θεωρεῖν, ἢ ὡς βλέπειν. [00223] καὶ ἡ ψυχὴ δὲ ἐκ τῆς οἰκείας ἐνεργείας ἔχει τὴν τῆς ψυχῆς προσηγορίαν [00224] ψύχειν γὰρ τὸ ζωοποιεῖν λέγε ται [00225] διὰ τοῦτο ἐκ τῆς ζωοποιοῦ ἐνεργείας ψυχὴ λέ γεται, διὰ τὸ σῶµα ζωοποιεῖν [00226] καὶ ἕτερα δὲ µυρία ἐστὶν, ἃ παρίεµεν, ἵνα µὴ λέγωµεν πάντα κατὰ τὰς οἰκείας προσηγορίας. [00227] Περὶ ἑνώσεως. [00228] Τί ἐστιν ἕνωσις; [00229] καὶ ποσαχῶς νοεῖται ἡ ἕνωσις; [00230] Ἕνωσις µὲν ἔστι διεστώτων πραγµάτων κοινωνικὴ συνδροµή [00231] ἕνωσις δὲ εἴρηται διὰ τὸ ἑνῶσαι, τουτέστι συνωθῆσαι καὶ µίξαι τὰ πράγµατα. [00232] Πενταχῶς δὲ λέ γεται ἡ ἕνωσις, συγχυτικὴ, διαιρετικὴ, σχετικὴ, θε τικὴ, καὶ ἡ ἁγία ἕνωσις τοῦ Χριστοῦ, ἥτις ὑπὲρ ταῦτα καθ' ὑπόστασιν εἴρηται. [00233] Καὶ ἕνωσις µὲν συγχυ τικὴ λέγεται, ὡς ἡ τοῦ οἴνου καὶ τοῦ ὕδατος. [00234] ιαι ρετικὴ δὲ, ὡς ἀνθρώπου πρὸς ἄνθρωπον. [00235] Σχετικὴ δὲ, ὡς χρυσοῦ πρὸς χρυσόν. [00236] Ἡ δὲ τοῦ Χριστοῦ ἕνωσις ὑπὲρ ταῦτα καθ' ὑπόστασιν εἴρηται. [00237] Καθ' ὑπόστασιν δὲ ἕνωσίς ἐστιν ἡ αὐθύπαρκτος ἐν τῇ µήτρᾳ τῆς ἁγίας Θεοτόκου τῶν δύο φύσεων συνδροµή; [00238] οὔτε γὰρ τὸ σῶµα πρὸ τοῦ Θεοῦ Λόγου ὑπέστη ἐκεῖ, οὔτε ἡ ψυχή [00239] ἀλλὰ σὰρξ ἅµα, καὶ Θεὸς Λόγος ἅµα. [00240] Σὰρξ ἔµψυχος λογικὴ ἐν αὐτῷ ὑπέστη, καθάπερ, ὡς ἐµοὶ δοκεῖ, καὶ ἐπὶ τῆς ἡµετέρας συλλήψεως, αὐθύπαρκτος ἡ ψυχὴ συντρέχει τῷ σώµατι. 7/30

8 [00241] Οὔτε γὰρ σῶµα καθ' [28.545] ἑαυτὸ συνίσταται, οὔτε ἡ ψυχὴ προϋπάρχει τοῦ σώ µατος, προτύπωσις οὖσα τῆς ἑνώσεως τοῦ Κυ ρίου. [00242] Περὶ ὁµοουσίου. [00243] Τί ἐστιν ὁµοούσιον, καὶ κατὰ τί εἴρηται ὁµοούσιον; [00244] καὶ ὁσαχῶς τὸ ὁµοούσιον; [00245] Ὁµοούσιόν ἐστι, τὸ τῆς αὐτῆς οὐσίας καὶ ἐνεργείας ἀπαραλλάκτως ὑπάρ χον. [00246] Καὶ γὰρ διὰ τοῦτο λέγεται ὁµοούσιον, ὅτι τὴν αὐτὴν οὐσίαν καὶ δύναµιν κέκτηται. [00247] Πενταχῶς δὲ εἴρηται ὁµοούσιον καὶ ὁµογενὲς, καὶ συγγενὲς, καὶ ὁµοφυὲς, καὶ ὁµόφυλον. [00248] Ὁµοούσιον δέ ἐστι, τὸ ὂν ἐν τῇ αὐτῇ οὐσίᾳ, ἔχον δέ τινα διαφορὰν, οἷον λίθος σαθρὸς, καὶ λίθος σκληρός [00249] εἰσὶ δὲ ὁµοούσιοι, τουτ έστι µιᾶς οὐσίας. [00250] Ἔστι δὲ καὶ ξύλον φοίνικος, καὶ ξύλον ἐβένου [00251] ὁµοίως καὶ σὰρξ καµήλου, καὶ σὰρξ ἰχθύος. [00252] Ταῦτα δὲ λέγονται ὁµοούσια, ὅτι τῆς αὐτῆς οὐσίας ἐστίν. [00253] Ὥσπερ πάντες οἱ ἄνθρωποι τῆς µιᾶς οὐσίας εἰσίν [00254] ἔχουσι δὲ διαφορὰν τὸ εἶναι, ἕτερος µακρὸς, καὶ ἕτερος κολοβός [00255] ἄλλος δυνατὸς, καὶ ἄλλος ταλαίπωρος. [00256] Ἀλλ' ὅµως µιᾶς οὐσίας εἰσὶ, ψυχῆς λέγω καὶ σώµατος. [00257] Ἑτεροούσιον δὲ λέγεται, τὸ ἑτέ ρας οὐσίας ὑπάρχον, καὶ µηδόλως τῷ ἑτέρῳ προσοῖ κον, ἀλλὰ παντελῶς ἀλλότριον καὶ κατὰ πάντα τρό πον ἐκείνου ἀνόµοιον, οἷον ὕδωρ καὶ πῦρ [00258] ἄλλη γὰρ οὐσία τοῦ πυρὸς, καὶ ἄλλη τοῦ ὕδατος. [00259] Καὶ διὰ τοῦτο ἑτεροούσιον λέγεται, ὅτι ἑτεροφυὲς καὶ ἀλλογενὲς ὑπάρχει [00260] ὥσπερ ἄνθρωπος καὶ Θεὸς, καὶ ἄγγελος, καὶ πηλὸς, καὶ ἥλιος, καὶ χλόη. [00261] Ταῦτα γὰρ κατὰ πάντα τρόπον ἀνόµοιά εἰσι πρὸς ἄλληλα, διὰ τοῦτο καὶ ἑτεροούσια λέγονται [00262] ὡσεὶ διὰ τὸ µὴ µετέχειν ἕτερον τῆς οὐσίας τοῦ ἑτέρου [00263] ἀλλὰ ἄλλη µὲν ἐκείνου, ἑτέρου δὲ ἄλλη, καθὼς εἴρηται. [00264] Περὶ ψυχῆς καὶ νοός. [00265] ισσῶς λέγεται ἡ ψυχὴ, µία µὲν ἡ ἄλογος, ἥτις ἐστὶ τὸ τῶν κτηνῶν [00266] ἑτέρα δὲ ἡ λογικὴ, ἥτις ἐστὶ τῶν ἀνθρώπων. [00267] Καὶ ἡ µὲν τῶν κτηνῶν, ἐκ γῆς ἔλαβεν τὴν δηµιουργίαν κατὰ Θεοῦ πρόσταξιν, ὡς ἡ θεία λέγει Γραφή [00268] «Καὶ εἶπεν ὁ Θεός [00269] Ἐξαγαγέτω ἡ γῆ ἑρπετὰ ψυχῶν ζωσῶν.». [00270] Ὥστε τὰ ζῶα ἐκ τῆς γῆς ἔλαβον τὴν ψυχήν. [00271] ιὰ τοῦτο πρὸς τὰ γήϊνα µόνον ἔχουσι τὴν ὁρµὴν καὶ πᾶσαν τὴν ὄρεξιν, καὶ οὐ φρο νοῦσι τὰ ἄνω. [00272] Πῶς δὲ ἐγένετο ἡ ψυχὴ αὐτῶν ἐκ τῆς γῆς εἴπωµεν. [00273] Ἔδωκεν ἡ γῆ κατὰ πρόσταξιν Θεοῦ σάρκα τοῖς κτήνεσιν [00274] ἡ δὲ σὰρξ πεποίηκεν αἷµα. [00275] Τὸ δὲ αἷµα γέγονε ψυχὴ κτηνώδης τῷ ζώῳ, ὥστε πάλιν θνήξαντος τοῦ ζώου, τὸ αἷµα πεπηγὸς εἰς σάρκα µεταβάλλεται. 8/30

9 [00276] Ἡ δὲ σὰρξ φθαρεῖσα, πάλιν ἀναλυοµένη, γίνεται γῆ. [00277] Καὶ διὰ τοῦτο ἀγνοοῦσι, καὶ οὐ φρονοῦσι τὰ ἄνω. [00278] Ὁ δὲ ἄνθρωπος ἐκ τῆς θείας ἐµπνεύσεως ἔσχηκε τὴν ψυχὴν, διὰ τοῦτο καὶ τὰ θεῖα ἐπιγινώσκει, καὶ τὰ ἄνω διώκει, καὶ τὰ οὐράνια νοεῖ, καὶ λογικὸς ὑπάρχει καὶ ἔννους. [00279] Ἀλλὰ µηδεὶς ὑπονοείτω, ὅτι τὸ πνεῦµα, ὅπερ ἐνεφύσησεν ὁ Θεὸς ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, ἐκεῖνο ἐγένετο ψυχή [00280] µὴ γένοιτο [00281] ἀλλὰ τὸ πνεῦµα ἐκεῖνο ψυχὴν ἐδηµιούργησεν. [00282] Εἰ γὰρ [28.548] ἐκεῖνο τὸ πνεῦµα ψυχὴ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, τάχα ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ ἡ ψυχὴ ἔµελλεν εἶναι. [00283] Ἐὰν ὑπῆρχεν ἡ ψυχὴ ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, διὰ τί οὐκ ἔστι πάντοτε ἀναλλοίωτος, ἄτρεπτος, ὥσπερ ὁ Θεός; [00284] ἐκεῖνος γὰρ λέγει ὅτι [00285] «Αὐτὸς ἐγώ εἰµι, καὶ οὐκ ἠλλοίωµαι.». [00286] Ἡ δὲ ψυχή ποτε µὲν οὖσα µωρὰ, ποτὲ δὲ φρόνιµος [00287] καί ποτε µὲν ἁµαρτωλὸς, ποτὲ δὲ δικαία [00288] καὶ ἄλλοτε πιστὴ, καὶ ἄλλοτε ἄπιστος [00289] καί ποτε µὲν ἀγνοοῦσα, ποτὲ δὲ γινώσκουσα [00290] καί ποτε µὲν πρόθυµος οὖσα, ποτὲ δὲ ὀκνηρά. [00291] Ταῦτα ἔχουσα, πῶς δύναται λέγεσθαι ἐκ τῆς οὐσίας εἶναι τοῦ Θεοῦ; [00292] οὐκ ἔστι τοῦτο, οὐκ ἔστι. [00293] Τὸ δὲ ἐµφύσηµα ἐκεῖνο, ψυχὴν ἐδηµιούργησεν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, λογικὴν καὶ νοεράν. [00294] ιὰ τοῦτο καὶ ἡ ψυχὴ νοερῶς τὰ ἄνω φαντά ζεται, καὶ τὰ ἐκεῖθεν ζητεῖ καὶ ὀρέγεται καὶ ποθεῖ, ὅτι ἐκεῖθεν ἔχει τὴν δηµιουργίαν. [00295] Ἡ δὲ τῶν ἀλόγων, οὐχ οὕτως, ἀλλ' ἐπίγειος οὖσα, τὰ ἐπίγεια µόνα ζητεῖ [00296] διὸ καὶ συναποθνήσκει τῷ σώµατι. [00297] Τοῦ δὲ ἀν θρώπου ἡ ψυχὴ, ἀείζωος ὑπάρχει καὶ ἀτελεύτητος. [00298] Ἔχει δὲ ἡ ψυχὴ τρία µέρη, λογικὸν, θυµικὸν καὶ ἐπιθυµητικόν. [00299] Καὶ διὰ µὲν τοῦ λογικοῦ µέρους ἀγα πᾷ τὸν Θεόν [00300] διὰ τοῦ θυµικοῦ µέρους ὀργίζεται τοῖς δαίµοσιν, ἀνδριζοµένη κατ' αὐτῶν [00301] διὰ δὲ τοῦ ἐπι θυµητικοῦ µέρους ἐπιθυµεῖ τὰ αἰώνια ἀγαθά. [00302] Ἔχει δὲ ὁ ἄνθρωπος αἰσθήσεις πέντε σωµατικὰς, καὶ πέντε ψυχικάς [00303] αἱ σωµατικαὶ µέν εἰσιν [00304] ὅρασις, ἀκοὴ, ὄσφρησις, γεῦσις, καὶ ἁφή. [00305] Θεωρεῖται δὲ ἐν µὲν τῇ ὁράσει τὸ λευκὸν καὶ µέλαν, ἐν δὲ τῇ ἀκοῇ, τὸ ὀξὺ καὶ τὸ βαρύ [00306] ἐν δὲ τῇ ὀσφρήσει τὸ εὔοσµον καὶ δυσ ῶδες [00307] ἐν δὲ τῇ γεύσει τὸ γλυκὺ καὶ πικρόν [00308] ἐν δὲ τῇ ἁφῇ, τὸ σκληρὸν καὶ µαλακὸν καὶ θερµὸν καὶ ψυχρόν [00309] τῆς δὲ ψυχῆς τὰ αἰσθητήριά εἰσι ταῦτα [00310] νοῦς, διάνοια, δόξα, φαντασία, καὶ αἴσθησις. [00311] Λέγεται δὲ µιᾶς ἑκάστης αἰσθήσεως ὄργανον, αἰσθητήριον, ἀπὸ τοῦ τηρεῖν τὴν αἴσθησιν αἰσθητικὸν τὸ ζῶον. 9/30

10 [00312] εῖ δὲ καὶ τοῦτο γινώσκειν, ὅτι πᾶσα σὰρξ καὶ σῶµα λέγεται [00313] οὐ πᾶν δὲ σῶµα, καὶ σὰρξ ὀνοµάζεται. [00314] Καὶ οἱ ἀστέρες, σώµατα ἐπουράνια λέγονται, οὐ µὴν καὶ σάρκες ἐπουράνιοι. [00315] Καὶ τὸ µὲν σῶµα διττῶς εἴρηται, σῶµα ὑλικὸν, καὶ σῶµα λεπτόν. [00316] Καὶ τὸ µὲν ὑλικὸν σῶµά ἐστι τὸ κρατούµενον διὰ χειρὸς, καὶ φθορᾷ καὶ θανάτῳ ὑποκείµενον [00317] σῶµα δὲ λεπτόν ἐστι τὸ ἀκράτητον καὶ ἀψηλάφητον, οἷον τοῦ ἡλίου, τῆς σελήνης, καὶ τῶν ἀστέρων [00318] τὸ δὲ σῶµα τὸ παχὺ καὶ ὑλικὸν, ὅπερ λέγεται σὰρξ, συνίσταται ἐκ τεσσαρῶν στοιχείων, ἐξ αἵµατος, ἐκ φλέγµατος, ἐκ χυµοῦ, καὶ χολῆς, ἢ ὡς ἐξ ἀέρος, γῆς, πυρὸς, καὶ ὕδατος [00319] τουτέστιν, ἐκ θερµοῦ, καὶ ψυχροῦ, καὶ ὑγροῦ, καὶ ξηροῦ. [00320] Ὁ ἥλιος τὸ θερµὸν καὶ ζωτικὸν στοιχεῖον [00321] ὁ ἀὴρ τὸ θερµὸν καὶ ὑγρόν [00322] ἡ γῆ τὸ ξηρόν [00323] τὰ ὕδατα τὸ ὑγρὸν στοιχεῖον τίκτει. [00324] Ταῦτά εἰσιν, ἐξ ὧν συνέστηκεν ὁ ἄν θρωπος, µᾶλλον δὲ ἡ σὰρξ τοῦ ἀνθρώπου [00325] διὸ καὶ µετὰ θάνατον πάλιν εἰς αὐτὰ ἀναλύεται. [00326] Περὶ φθαρτοῦ. [00327] Τί ἐστι φθαρτόν; [00328] καὶ κατὰ τί εἴρηται φθαρτόν; [00329] καὶ ὁσαχῶς εἴρηται φθαρτόν [00330] [28.549] Καὶ εἴρηται µὲν φθαρτὸν δισσῶς, σωµατικῶς καὶ ψυχικῶς. [00331] Καὶ ψυχικῶς µὲν, ὅταν τις ἁµαρτάνῃ, λέ γεται εἶναι διεφθαρµένος, καθὼς λέγει ἡ Γραφή [00332] «ιεφθάρησαν καὶ ἐβδελύχθησαν ἐν ἀνοµίαις» σωµατικῶς δὲ λέγεται τρισσῶς [00333] φθορὰ, διαφθορὰ καὶ καθαφθορά. [00334] Καὶ φθορὰ µὲν λέγεται τὸ χωρι σθῆναι µόνον τὴν ψυχὴν ἐκ τοῦ σώµατος καὶ ἀποθα νεῖν [00335] διαφθορὰ δέ ἐστιν, ὅταν τὸ σῶµα βρωθῇ ὑπὸ τῶν σκωλήκων, καὶ µόνα καταλειφθῶσι τὰ ὀστᾶ. [00336] Κα ταφθορὰ λέγεται, ὅταν σαπῶσι καὶ αὐτὰ τὰ ὀστᾶ, καὶ δαπανηθῶσι, καὶ εἰς µὴ ὂν χωρήσωσι παντελῶς. [00337] Τοῦτο γὰρ λέγοµεν καὶ περὶ τοῦ Κυρίου ἡµῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτι φθορὰν µόνην ἐδέξατο [00338] τουτέστι θάνατον. [00339] ιαφθορὰν δὲ ἢ καταφθορὰν τὸ πανάγιον αὐτοῦ σῶµα ὅλως οὐκ ἐδέξατο, ἀνέστη δὲ τριήµερος πρωτότοκος γενόµενος ἐκ τῶν νεκρῶν. [00340] ιὰ τί λέγεται πρωτότοκος; [00341] ιότι ἀνέστη πρῶτος ἐκ τοῦ ᾅδου, καθὼς καὶ ἡµεῖς µέλλοµεν ἀνίστασθαι ἐν τῇ δευτέρᾳ παρουσίᾳ. [00342] Καὶ ἐπεὶ ἀνέστη πρὸ ἐκείνου ὁ Λάζαρος καὶ τοῦ Ἰαείρου θυγάτηρ, καὶ ἄλλοι πολλοὶ, διὰ τί οὐκ ἐκλήθη τις ἐξ αὐτῶν πρωτότοκος; [00343] ιότι ἐκεῖνοι ἀναστάντες ἐκ τῶν νεκρῶν πάλιν ἀπέθανον. [00344] Ὁ δὲ Χριστὸς, ἀναστὰς, οὐκ ἔτι ἀπέθανε. [00345] Καὶ ὅπερ ἐφ' ἡµῶν γενήσεται ἐν τῇ ἀναστάσει, τοῦτο γέγονε καὶ ἐπ' αὐτοῦ. [00346] Πρῶτος γὰρ ἐκ τῶν νεκρῶν ἀνέστη τὴν ἐν ἀφθαρσίᾳ ἀνάστασιν, ἧς καὶ ἡµεῖς κατὰ τὸ µέλλον ἐλπίζοµεν ἀπολαύσασθαι, ἣν µὴ διαδέχεται θάνατος. 10/30

11 [00347] Τί ἐστι λόγος, καὶ ὁσαχῶς ὁ λόγος; [00348] Εἴρηται µὲν ὁ λόγος τριχῶς [00349] λόγος ἐνούσιος, ὁ Θεὸς Λόγος, λόγος ἐνδιάθετος, ὁ τῶν ἀγγέλων, καὶ ὁ ἐν τῇ ἡµετέρᾳ διανοίᾳ λαλούµενος λόγος [00350] καὶ ὁ προ φορικὸς, ὁ διὰ τῆς γλώττης, ὃς λέγεται ἄγγελος νοήµατος. [00351] Λόγος δὲ εἴρηται ἐκ τοῦ λέγειν. [00352] Τί ἐστι Χριστιανός Χριστιανός ἐστιν ἀληθινὸς οἶκος Χριστοῦ λογικὸς, δι' ἔργων ἀγαθῶν καὶ δογµάτων ὀρθῶν συνιστάµε νος. [00353] Αἱρετικὸς δέ ἐστι συκοφάντης καὶ κατήγορος ἀληθείας. [00354] Αἵρεσις ἡ ψευδὴς ὑπόληψις τοῦ µὴ ὄν τος. [00355] Ἄτρεπτόν ἐστι τὸ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχον. [00356] Φυσικόν ἐστι τὸ ἐν τῇ φύσει κείµενον, ἢ τὸ ἀληθῶς ἀληθὲς γνωριζόµενον. [00357] Παρὰ φύσιν ἐστὶν, ὃ ὁ Θεὸς οὐχ οὕτω πεποίηκεν, ἢ ὅπερ ὅλως οὐ πεποίηκεν, οἷόν ἐστιν ἡ ἁµαρτία καὶ ὁ θάνατος. [00358] Τρία φησὶ τὰ λαλούµενα ἐν ἀνθρώποις [00359] τὸ κατὰ φύσιν, τὸ παρὰ φύσιν, καὶ τὸ ὑπὲρ φύσιν. [00360] Καὶ κατὰ φύσιν µὲν ἔστιν ὁ γάµος [00361] παρὰ φύσιν ἡ πορνεία [00362] [28.552] ὑπὲρ φύσιν ἡ παρθενία. [00363] Καὶ πάλιν κατὰ φύσιν ὁ δικαίως συναγόµενος πλοῦτος [00364] παρὰ φύσιν ἡ πλεονεξία [00365] ὑπὲρ φύσιν ἡ ἀκτηµοσύνη. [00366] Ὁµοίως πάλιν κατὰ φύσιν ἡ σύµµετρος τροφή [00367] παρὰ φύσιν ἡ γαστριµαργία [00368] ὑπὲρ φύσιν ἡ νηστεία. [00369] Ὡσαύτως πάλιν κατὰ φύσιν ἡ εἰρήνη [00370] παρὰ φύσιν ἡ ταραχή [00371] ὑπὲρ φύσιν ἡ πρὸς τοὺς ἐχθραίνοντας ἀγάπη. [00372] Καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς ὁµοίως. [00373] Ἐτυµολογία ἐστὶν ἡ τῆς δυνάµεως τοῦ ὀνόµατος ὀρθότης, ἐξ αὐτοῦ τοῦ νοὸς ἑρµηνευοµένη [00374] οἷον, Κατὰ τί εἰρήνη; [00375] Κατὰ τὸ ἠρεµεῖν τὸν νοῦν. [00376] Ὥσπερ πάλιν ταραχὴ, διὰ τὸ ῥᾷον χεῖσθαι [00377] καὶ πλάνη κατὰ τὸ πλαγιάζειν τὸν νοῦν. [00378] Σωφροσύνη, ἢ ἀπὸ τοῦ σῶα φρονεῖν, ἢ ἀπὸ τοῦ τὸ σῶµα φρουρεῖν ἀπὸ ῥύπου. [00379] Πορνεία ἢ διὰ τὸ πυροῦν τὴν νεότητα, ἢ διὰ τὸ πηροῦν, ἢ ὡς ἐκτυφλοῦν τὸν νοῦν, ἢ διὰ τὸ πόῤῥωθεν νεύειν. [00380] Καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς ὁµοίως. [00381] Τὸ σῶµα, ἔχον τὴν σύνθεσιν ἐκ τῶν στοιχείων, δέχεται καὶ διάλυσιν, καὶ ἀφανίζεται. [00382] ιὰ τοῦτο τὰ σώµατα καὶ ἀνθρώπων καὶ ζώων εὔφθαρτα καὶ εὔθνητα τυγχάνει, ἐκ τεσσάρων συνεστηκότα στοιχείων 11/30

12 [00383] λέγω δὴ γῆς καὶ ὕδατος, καὶ πυρὸς, καὶ ἀέρος. [00384] Καὶ αὐτὰ τὰ ἐκ τούτων συνεστηκότα ἀεὶ γίνονται καὶ ἀεὶ φθείρονται, τῆς τῶν στοιχείων διαλυοµένης συνθέσεως, καὶ ἑκάστου πρὸς τὸν ἴδιον ἀναλύοντος τόπον. [00385] Αὐτὰ δὲ τὰ στοιχεῖα, ἁπλᾶ τυγχάνοντα καὶ ἀσύνθετα, τὸ µόνιµον ἔχει, καὶ µέχρι τῆς συντελείας ἀδιάλυτον. [00386] Περὶ ψυχῆς. [00387] Περὶ δὲ ψυχῆς λέγοµεν, ὅτι εἰσὶ πέντε πάθη ἐν αὐτῇ, ἅτινα ψυχικὰ πάθη καλοῦνται. [00388] Εἰσὶ δὲ ταῦτα, ὀργὴ, λύπη, φόβος, φροντὶς, καὶ φθόνος. [00389] Ὁ οὖν φρόνιµον ἔχων τὸν λογισµὸν δύναται τούτων κρατεῖν. [00390] Ἡ ψυχὴ δὲ ὑπάρχει καθ' ἑαυτὴν θερµὴ, ὡς πῦρ καιόµενον. [00391] Ὡς οὖν τὸ πῦρ τὰ βαλλόµενα εἰς λέβητα ἑψεῖ, οὕτω καὶ ἡ πυρώδης ψυχὴ τὰ παραπεµπόµενα σιτία ἐν τῇ κοιλίᾳ λεπτύνει καὶ δαπανᾷ. [00392] Ψυχὴ γὰρ, οὐ διὰ τὸ ψυχρὸν τὴν οὐσίαν εἶναι, καλεῖται, καθώς τινες τῶν ἁπλουστέρων ἐνόµισαν [00393] ἀλλὰ διὰ τὸ ἐκ πολλῆς θερµότητος ἀναξηραίνειν αὐτὴν τὰ ὑγρά [00394] ὡς ἔστι πληροφορηθῆναι καὶ ἐκ τῆς ἐνεργείας τοῦ ἡλίου. [00395] Θερµὸς γὰρ ὢν καὶ πυρώδης, πηλὸν ξηραίνει καὶ πᾶν ὑγρὸν ἀνιµᾶται. [00396] Ὅτι δὲ ἡ ψυχὴ θερµή ἐστι κατὰ φύσιν, παράθου καὶ ἐκ τῶν ἀποθνησκόντων. [00397] Ἧ γὰρ ὥρᾳ ἡ ψυχὴ χωρισθῇ ἐκ τοῦ σώµατος, πάντα τὰ µέλη ψυχρὰ καὶ κρυσταλλώδη εὑρίσκονται, οὐδὲν ἧττον πάγου χειµερινοῦ. [00398] Ἕως γὰρ ἔχει ἡ ψυχὴ τὴν τροφὴν εἰς ἀφθονίαν, θάλλει τὸ σῶµα καὶ ἁδρύνεται. [00399] Ὁπηνίκα δὲ ἀπορήσει σιτίων, αὐτὸ τὸ σῶµα κατεσθίει καὶ φθείρει. [00400] Οὐ γὰρ δύναται τὸ σῶµα ἄνευ τροφῆς ἀντέχειν πρὸς τὴν θερµότητα τῆς ψυχῆς, ὥσπερ οὔτε ἀγγεῖον χαλκοῦν, ἑστὼς ἐπὶ κλιβάνου, δύναται φέρειν ἄνευ ὕδατος τὴν σφοδρότητα τοῦ πυρός [00401] ἐκφρύγεται γὰρ καὶ διαλύεται τέλεον. [00402] Οὕτως οὖν καὶ ὁ λέβης τοῦ σώµατος, µὴ ἔχων τὴν τροφὴν, [28.553] παρὰ τῆς πυρώδους ψυχῆς ἐκπυρούµενος, ἀπόλλυται παντάπασιν. [00403] Εἴ ποτε δέ σοι περὶ τῆς ψυχῆς τις ἀµφισβητοίη, ἐρώτησον αὐτόν [00404] Εἶπέ µοι, ἐν ὅλῳ τῷ σώµατι κεῖται ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου, ἢ ἐν ἑνὶ τόπῳ; [00405] Καὶ εἰ µὲν εἴπῃ σοι, ὅτι ἐν ὅλῳ τῷ σώµατι, εἰπὲ αὐτῷ [00406] Καὶ πῶς τέµνουσι τὴν χεῖρα τοῦ ἀνθρώπου, ἢ τὸν πόδα, καὶ οὐ κόπτεται καὶ ἡ ψυχὴ, ἀλλὰ πάλιν ζῇ ὁ ἄνθρωπος, καὶ οὐκ ἀποθνήσκει; [00407] Εἰ δὲ εἴπῃ σοι, Ἐν ἑνὶ µέρει κεῖται, πάλιν εἰπέ [00408] Καὶ πῶς εἰσι τὰ ἄλλα µέρη τοῦ ἀνθρώπου χωρὶς ψυχῆς, καὶ πῶς δύναται ἄψυχον µέλος ἔχειν ὁ ἄνθρωπος; [00409] Καὶ πῶς ἐστι δυνατὸν ζῇν χωρὶς ψυχῆς; [00410] Πᾶν γὰρ τὸ µὴ ἔχον ψυχὴν νεκρόν ἐστι [00411] καὶ οὐκ οἶδας τί λέγεις. [00412] Ἐγὼ δὲ εἴπω σοι, ἐν ποίῳ τόπῳ, καὶ ποίῳ τρόπῳ, καὶ ποῦ ἀναπαύεται ἡ ψυχή. [00413] Ἐν τρισὶ τόποις τοῦ σώµατός ἐστιν ἐνιδρυµένη, καὶ ὥσπερ ἡ ἀκτὶς τοῦ ἡλίου εἰς ἕνα τόπον χωρεῖ, καὶ εἰσέρχεται τοῦ οἴκου, φωτίζει δὲ πάντα τὸν οἶκον [00414] καὶ ἡ ψυχὴ, ἐν τοῖς τρισὶ µέρεσι τοῦ σώµατος ἐνιδρυµένη, τὸν οἶκον ὅλον ζωογονεῖ τοῦ σώµατος. [00415] Κατοικεῖ δὲ ἡ ψυχὴ ἐν τῇ καρδίᾳ, καὶ ἐν τῷ ὄπισθεν µέρει τῆς κεφαλῆς, ὅπερ κότυλον ὀνοµάζεται, καὶ ἐν ταῖς βασιλικαῖς φλεψίν. [00416] Ἐν τούτοις οὖν τοῖς τρισὶ µέρεσι κατοικεῖ ἡ ψυχή. [00417] ιὰ τοῦτο ἣν ἂν ὥραν τρωθῇ ἡ καρδία, ἢ ἐκ τῆς βασιλικῆς φλεβὸς αἷµα ῥεύσῃ πολὺ, ἢ ἡ κεφαλὴ κρουσθῇ καὶ τµηθῇ ὑπὸ ξίφους, παρευθὺς χωρίζεται 12/30

13 τοῦ σώµατος ἡ ψυχὴ, καὶ νεκρὸν τὸ σῶµα εὑρίσκεται. [00418] Κατοικοῦσα δὲ ἡ ψυχὴ ἐν τοῖς τρισὶ τούτοις µέρεσιν, ὅλῳ τῷ σώµατι µεταδίδωσι τῆς οἰκείας ζωτικῆς δυνάµεως. [00419] 2006 Cooperatorum Veritatis Societas quoad hanc editionem iura omnia asservantur Athanasius Alexandrinus - Magnus - Liber de definitionibus Litterarum Omnium Conspectus: 137 Litterae, quae repetitae sunt in 21,211 occasionibus α ,499 Α β Β γ Γ δ Δ ε ,005 Ε ζ Ζ η Η θ Θ ι ,105 Ι κ Κ λ Λ µ Μ ν ,646 Ν ξ Ξ ο ,338 Ο π Π ρ Ρ ς σ Σ τ ,658 Τ υ Υ φ Φ χ Χ ψ Ψ ω Ω ῤ /30

14 ῥ Ῥ 8172 ά έ ή ί ό ύ ώ ὰ ὲ ὴ ὶ ὸ ὺ ὼ ᾶ ῆ ῖ ῦ ῶ ἀ ἐ ἠ ἰ ὀ ὐ ὠ ἁ ἑ ἡ ἱ ὁ ὑ ὡ ἂ ἒ ἢ ἲ ὂ ὒ ὢ ἃ ἓ ἣ ἳ ὃ ὓ ὣ ἄ ἔ ἤ ἴ ὄ ὔ ὤ ἅ ἕ ἥ ἵ ὅ ὕ ὥ ἆ ἦ ἶ ὖ ὦ ἇ ἧ ἷ ὗ ὧ ᾀ ᾐ ῧ ᾠ ᾁ ᾑ ΰ ᾡ ᾂ ᾒ ᾢ ᾃ ᾓ ᾣ ᾄ ᾔ ᾤ ᾅ ᾕ ᾥ ᾆ ᾖ ᾦ ᾇ ᾗ ᾧ ᾳ ῃ ῳ ᾴ ῄ ῴ ᾷ ῇ ῷ Ceterae infrequentes vel rarissimae Litterae expositae non sunt 2006 Cooperatorum Veritatis Societas quoad hanc editionem iura omnia asservantur Athanasius Alexandrinus - Magnus - Liber de definitionibus Verborum Omnium Conspectus: 1,666Verba, quae repetita sunt in 3,978,382 occasionibus ἃ [00226] ἀΐδια [00081] ἀΐδιον [00074] [00075] Ἀΐδιόν [00073] ἀΐδιος [00078] ἀγα [00299] ἀγαθά [00301] ἀγαθῶν [00352] ἀγαπᾷν [00174] ἀγάπη [00371] ἀγγεῖον [00400] 14/30

15 ἀγγελικῆς [00204] ἀγγελικὸν [00159] ἄγγελοι [00079] [00124] ἀγγέλοις [00124] [00181] ἄγγελον [00125] ἄγγελος [00037] [00046] [00071] [00123] [00132] [00204] [00260] [00350] ἀγγελότης [00126] ἀγγέλου [00127] ἀγγέλων [00123] [00349] ἁγία [00232] ἁγίας [00098] [00237] ἅγιον [00071] [00101] ἅγιος [00193] ἁγίου [00099] αγκαῖα [00153] ἀγνοοῦσα [00289] ἀγνοοῦσι [00277] ἀγνώριστα [00037] ᾄδειν [00213] ἀδιάλυτον [00385] ᾅδου [00341] ἁδρύνεται [00398] ἀεὶ [00073] [00213] [00355] [00384] [00384] ἀείετος [00216] ἀείζωος [00297] ἀέρος [00318] [00383] ἀετὸς [00216] ἀηδὼν [00136] [00213] ἀὴρ [00321] ἀθάνα [00181] ἀθανασίαν [00174] ἀθάνατα [00081] ἀθανάτου [00182] ἀθρεῖν [00025] αἱ [00079] [00160] [00177] [00303] αἴθειν [00057] αἷµα [00274] [00275] [00275] [00417] αἵµατος [00018] [00318] Αἵρεσις [00354] Αἱρετικὸς [00353] αἰσθήσεις [00302] αἰσθήσεως [00311] αἴσθησιν [00195] [00311] αἴσθησις [00310] αἰσθητήριά [00309] αἰσθητήριον [00311] αἰσθητικὰ [00195] αἰσθητικὸν [00311] αἰτία [00054] αἰώνια [00301] ἀκε [00096] ἀκινήτου [00137] ἀκοὴ [00304] ἀκοῇ [00305] ἀκράτητον [00317] ἀκριβεστέραν [00004] ἀκριβῶς [00153] ἀκτηµοσύνη [00365] ἀκτὶς [00413] ἄκτιστον [00044] [00180] ἄκτιστος [00069] ἀκτίστου [00069] ἄλ [00172] ἀλη [00086] ἀληθείας [00003] [00353] ἀληθὲς [00356] ἀληθινὸς [00352] ἀληθῶς [00356] ἀλλ [00047] [00203] [00295] Ἀλλ [00256] ἀλλὰ [00056] [00119] [00137] [00188] [00239] [00257] [00263] [00281] [00393] [00406] ἄλλα [00140] [00408] Ἀλλὰ [00279] ἄλλῃ [00084] [00180] [00182] ἄλλη [00258] [00258] [00263] [00263] ἄλληλα [00261] ἄλλο [00090] Ἄλλο [00090] ἀλλογενὲς [00259] ἄλλοι [00342] ἄλλος [00171] [00172] [00172] [00172] [00172] [00255] [00255] Ἄλλος [00171] ἄλλοτε [00288] [00288] ἀλλότριον [00257] ἄλογα [00022] ἄλογος [00265] ἀλόγων [00295] ἅµα [00176] [00239] [00239] ἁµαρτάνῃ [00331] ἁµαρτία [00357] ἁµαρτωλὸς [00287] ἀµυγδαλῆ [00145] ἀµφισβητοίη [00403] ἀν [00083] [00297] ἂν [00067] [00203] [00417] ἄν [00113] [00116] [00185] [00324] Ἀν [00153] ἀναγκαῖα [00121] ἀναιρεῖται [00196] ἀναιρετικὴν [00202] ἀναιρουµένης [00196] [00198] [00199] Ἀναιρουµένης [00197] ἀναισθήτου [00137] ἀναίτιος [00054] ἀνακαινίζεσθαι [00216] ἀνακρίνειν [00203] ἀναλλοίωτος [00283] ἀναλύεται [00325] ἀναλυοµένη [00276] ἀναλύοντος [00384] ἀναξηραίνειν [00393] ἀναπαύεσθαι [00172] ἀναπαύεται [00412] ἀναρίθµητοι [00030] ἄναρχοι [00079] ἄναρχον [00074] [00075] 15/30

16 Ἄναρχον [00076] ἄναρχος [00078] ἀναστάντες [00343] ἀναστὰς [00344] ἀναστάσει [00345] ἀνάστασιν [00346] ἀνδριζοµένη [00300] ἀνδρῶν [00002] ἄνεµος [00071] ἀνέµων [00141] [00142] ἀνέστη [00339] [00341] [00342] [00346] ἄνευ [00400] [00400] ἀνθρώ [00031] [00119] ἄνθρωποι [00107] [00114] [00168] [00173] [00187] [00253] ἀνθρώποις [00037] [00166] [00184] [00358] ἄνθρωπον [00003] [00021] [00113] [00115] [00234] ἄνθρωπός [00018] [00019] ἄνθρωπος [00022] [00023] [00024] [00025] [00096] [00116] [00171] [00204] [00222] [00260] [00278] [00302] [00406] [00408] ἀνθρωπότης [00128] ἀνθρωπότητα [00096] ἀνθρώπου [00020] [00182] [00234] [00324] [00404] [00406] [00408] ἀνθρώπῳ [00165] [00279] [00282] [00293] ἀνθρώπων [00266] [00382] ἀνιµᾶται [00395] ἀνίστασθαι [00341] ἀνοµίαις [00332] ἀνόµοιά [00261] ἀνόµοιον [00257] ἀνορθοπεριπατητικόν [00020] Ἀνορθοπεριπατητικὸν [00022] ἀντέχειν [00400] ἀνυπέρβα [00042] ἄνω [00023] [00025] [00026] [00027] [00204] [00221] [00222] [00271] [00277] [00278] [00294] ἀόριστα [00037] ἀόριστον [00039] [00045] Ἀόριστόν [00044] ἀπαθὲς [00181] ἀπαιτοῦµεν [00009] ἀπαραλλάκτως [00245] ἁπάσης [00203] ἀπέθανε [00344] ἀπέθανον [00343] ἅπερ [00170] [00184] [00188] [00196] ἀπερίγραπτον [00180] ἄπιστος [00288] ἁπλᾶ [00385] ἁπλουστέρων [00392] ἁπλῶς [00191] ἀπογίνον [00189] ἀποθα [00334] ἀποθνήσκει [00406] ἀποθνησκόντων [00396] ἀπολαύσασθαι [00346] ἀπόλλυσι [00201] ἀπόλλυται [00196] [00198] [00199] [00402] ἀπορήσει [00036] [00399] ἁρµόζει [00137] Ἁρµόζει [00118] ἄρτος [00050] ἀρχὴν [00080] ἀρχήν [00076] ἀρχῆς [00174] ἄσβεστος [00201] ἀσίγητον [00181] ἀστέρας [00140] ἀστέρες [00314] ἀστέρων [00317] ἀσύνθετα [00385] ἀτελεύτητος [00078] [00297] ἅτινα [00180] [00387] ἄτοµον [00089] [00105] Ἄτρεπτόν [00355] ἄτρεπτος [00283] ἀτρέπτους [00096] αὐ [00014] αὐθύπαρκτος [00237] [00240] Αὐτὰ [00385] αὐτὰ [00325] [00336] [00384] αὗται [00143] [00160] Αὕτη [00139] αὐτῇ [00248] [00387] αὐτὴν [00246] [00393] αὐτῆς [00043] [00114] [00139] [00199] [00245] [00252] αὐτὸ [00089] [00399] αὐτὸν [00021] αὐτόν [00403] Αὐτὸς [00285] αὐτὸς [00137] ΑΥΤΟΥ [00001] αὐτοῦ [00059] [00196] [00204] [00339] [00345] [00373] αὐτῷ [00240] [00405] αὐτῶν [00132] [00177] [00200] [00272] [00300] [00342] ἀφανίζεται [00381] ἁφή [00304] ἁφῇ [00308] ἀφθαρσίᾳ [00346] ἀφθονίαν [00398] ἀχώριστοι [00177] ἀψηλάφητον [00317] ἄψυχον [00408] ἀψύχου [00137] βαδίζειν [00221] βαλλόµενα [00391] βαρύ [00305] βασιλεία [00099] βασιλικαῖς [00415] βασιλικῆς [00417] βλά [00195] βλαστάνειν [00087] βλαστικὰ [00195] βλαστικῆς [00202] βλέπει [00023] βλέπειν [00222] 16/30

17 βλέπουσι [00022] βοηθείᾳ [00003] βοῤῥᾶς [00143] βοτάνη [00221] βουλόµενον [00003] βροτοὶ [00187] βρωθῇ [00335] Γαβριὴλ [00125] [00134] γάµος [00360] γὰρ [00018] [00027] [00033] [00059] [00063] [00080] [00090] [00096] [00099] [00106] [00107] [00109] [00116] [00119] [00126] [00128] [00140] [00151] [00153] [00157] [00158] [00168] [00171] [00185] [00187] [00194] [00197] [00204] [00206] [00224] [00238] [00241] [00246] [00258] [00261] [00282] [00284] [00337] [00346] [00392] [00395] [00397] [00398] [00400] [00401] [00410] γάρ [00084] [00114] [00121] [00124] [00177] γαστριµαργία [00367] γέγονε [00275] [00345] γειαν [00194] γείας [00202] γελαστικόν [00083] γέλως [00084] γενήσεται [00345] γέννησιν [00195] γεννητικὰ [00195] γεννητικὴ [00129] γένοιτο [00280] γενόµενος [00339] γένος [00088] [00104] [00212] γεται [00109] [00225] [00232] [00331] γεύσει [00307] γεῦσις [00304] γεωργεῖν [00171] γῆ [00043] [00269] [00273] [00276] [00322] γῆν [00022] γῆς [00267] [00270] [00272] [00318] [00383] γήϊνα [00271] γικὸν [00199] γίνεται [00201] [00276] γίνονται [00189] [00384] γινώσκειν [00312] γινώσκῃ [00118] γινωσκόµενον [00047] γινώσκουσα [00289] γλαυκό [00184] γλυκὺ [00307] γλώττης [00350] γνω [00178] γνωµικὰ [00173] γνωµικά [00170] γνῶναι [00118] γνωριζόµενα [00037] γνωριζοµένη [00086] [00102] γνωριζόµενον [00182] [00356] γνωριζόµενος [00096] γνωστέον [00032] γονὴν [00212] γοργοὶ [00185] γοργότης [00184] γοῦν [00012] Γραφὴ [00063] Γραφή [00267] [00331] Γραφῇ [00060] [00071] [00161] γρηγο [00172] Γρηγόριος [00193] γυρεύειν [00214] γὺψ [00214] δ [00072] δαίµοσιν [00300] δαίµων [00046] δαπανᾷ [00391] δαπανηθῶσι [00336] δὲ [00004] [00008] [00010] [00014] [00017] [00019] [00021] [00022] [00023] [00024] [00031] [00056] [00060] [00062] [00066] [00067] [00070] [00071] [00075] [00076] [00079] [00081] [00082] [00089] [00092] [00093] [00095] [00098] [00098] [00100] [00105] [00108] [00110] [00111] [00112] [00115] [00117] [00122] [00125] [00128] [00133] [00136] [00137] [00143] [00145] [00147] [00149] [00152] [00159] [00161] [00163] [00164] [00166] [00170] [00172] [00174] [00182] [00186] [00188] [00189] [00200] [00223] [00226] [00231] [00232] [00234] [00235] [00236] [00237] [00247] [00249] [00250] [00252] [00254] [00257] [00263] [00266] [00272] [00274] [00275] [00276] [00278] [00286] [00286] [00287] [00289] [00290] [00293] [00295] [00297] [00298] [00301] [00302] [00305] [00305] [00306] [00307] [00308] [00309] [00311] [00312] [00313] [00317] [00318] [00324] [00332] [00339] [00339] [00344] [00351] [00385] [00387] [00388] [00390] [00396] [00399] [00407] [00412] [00413] [00415] [00418] δέ [00077] [00127] [00167] [00248] [00248] [00335] [00353] [00403] εῖ [00203] [00312] δεῖ [00003] δεινοὺς [00032] δεκτικόν [00019] δένδρον [00144] δένδρων [00144] [00145] έον [00103] δέρκειν [00211] δευτέρᾳ [00341] δέχεται [00381] δὴ [00383] δηλω [00016] δηµιουργίαν [00267] [00294] δήποτε [00084] [00180] [00182] δι [00352] ιὰ [00271] [00294] [00340] [00382] [00417] διὰ [00019] [00021] [00025] [00026] [00031] [00086] [00087] [00097] [00109] [00130] [00137] [00176] [00206] [00207] [00208] [00209] [00213] [00214] [00216] [00221] [00225] [00225] [00231] [00246] [00259] [00261] [00262] [00277] [00278] [00283] [00299] [00300] [00301] [00316] [00342] [00350] [00376] [00379] [00379] [00379] [00392] [00393] διαβολικόν [00161] διάγον [00073] διαδέχεται [00346] ιαι [00234] διαιρετικὴ [00232] διακονίας [00204] διακρίνειν [00150] διαλέξεσιν [00032] διαλύεται [00401] διαλυοµένης [00384] διάλυσιν [00381] διανοεῖσθαι [00150] διάνοια [00310] διανοίᾳ [00349] διαφέρει [00012] διαφεύγει [00059] διαφθορὰ [00333] [00335] ιαφθορὰν [00339] 17/30

18 διάφορα [00140] διαφορὰν [00248] [00254] διάφοροι [00002] [00200] διερευνᾷν [00150] διεστώτων [00230] ιεφθάρησαν [00332] διεφθαρµένος [00331] διήκειν [00056] δικαία [00287] δίκαιοι [00062] δικαίως [00363] ιὸ [00078] διὸ [00296] [00325] διορίζοντες [00017] ιότι [00341] [00343] ισσῶς [00060] [00265] δισσῶς [00330] διττῶς [00315] διώκει [00278] δογµατίζειν [00012] δογµάτων [00352] δοκεῖ [00240] δονεῖν [00209] δόξα [00310] δορκὰς [00211] δύ [00106] δυνά [00191] δύναιντο [00203] δυνάµεως [00373] [00418] δύναµιν [00017] [00059] [00246] δύναµίς [00193] δύναµις [00099] δύναται [00291] [00389] [00400] [00400] [00408] δυνατὸν [00409] δυνατὸς [00255] δυνήσεται [00032] δύο [00094] [00096] [00097] [00237] δυσ [00306] δυσό [00040] υσόριστόν [00045] δυσόριστόν [00047] ἐὰν [00113] [00116] [00131] [00135] [00136] [00138] [00142] [00144] [00146] [00147] [00148] Ἐὰν [00091] [00093] [00123] [00125] [00133] [00283] ἑαυτῇ [00106] ἑαυτὴν [00390] ἑαυτὸ [00241] ἑαυτοῦ [00194] ἐβδελύχθησαν [00332] ἐβένου [00250] ἐγένετο [00272] [00279] ἐγράφησαν [00150] ἐγώ [00285] Ἐγὼ [00064] [00412] ἐδέξατο [00337] [00339] ἐδήλωσας [00135] ἐδηµιούργησεν [00281] [00293] Ἔδωκεν [00273] Εἰ [00115] [00143] [00282] [00407] Εἴ [00403] εἰ [00145] [00149] [00405] εἴ [00145] [00149] εἴδει [00186] εἰδέναι [00004] εἰδήσεως [00012] εἰλικρινῆ [00003] εἰµι [00285] εἶναι [00086] [00176] [00254] [00282] [00291] [00331] [00392] εἶπα [00064] εἶπας [00113] [00125] [00134] [00145] [00146] [00147] [00149] Εἶπέ [00404] εἰπὲ [00092] [00094] [00405] εἰπέ [00407] εἰπεῖν [00103] εἶπεν [00268] εἴπῃ [00091] [00093] [00405] [00407] εἴπῃς [00113] [00115] [00116] [00123] [00125] [00131] [00133] [00135] [00136] [00138] [00142] [00143] [00144] [00146] [00147] [00148] εἴποις [00067] εἴπω [00412] εἴπωµεν [00120] [00272] ειρήκαµεν [00204] εἴρηκας [00148] εἰρήνη [00369] [00374] Εἴρηται [00066] [00071] [00348] εἴρηται [00005] [00008] [00028] [00034] [00052] [00070] [00072] [00086] [00087] [00104] [00231] [00232] [00236] [00243] [00247] [00263] [00315] [00328] [00329] [00330] [00351] Εἰρητέον [00013] εἰς [00056] [00139] [00140] [00140] [00140] [00140] [00140] [00140] [00275] [00325] [00336] [00391] [00398] [00413] εἰσέρχεται [00413] Εἰσὶ [00170] [00188] [00388] εἰσὶ [00037] [00160] [00187] [00249] [00256] [00387] εἰσί [00143] εἰσι [00030] [00121] [00177] [00183] [00261] [00309] [00408] εἰσίν [00114] [00136] [00253] εἰσιν [00165] [00303] [00324] εἴτε [00069] [00069] ἐκ [00018] [00047] [00069] [00121] [00134] [00182] [00203] [00204] [00211] [00215] [00220] [00222] [00223] [00225] [00267] [00270] [00272] [00278] [00282] [00283] [00291] [00318] [00318] [00318] [00319] [00334] [00339] [00341] [00343] [00346] [00351] [00381] [00382] [00384] [00393] [00394] [00396] [00397] [00417] Ἐκ [00031] ἑκάστης [00311] ἕκαστον [00194] ἑκάστου [00117] [00127] [00193] [00384] ἐκεῖ [00238] ἐκεῖθεν [00294] [00294] ἐκεῖνο [00004] [00279] [00281] [00282] [00293] ἐκεῖνοι [00343] ἐκεῖνος [00284] ἐκείνου [00257] [00263] [00342] Ἐκκλησίας [00002] ἐκλήθη [00342] ἐκπυρούµενος [00402] ἐκτί [00080] ἐκτὸς [00012] ἐκτυφλοῦν [00379] ἐκφρύγεται [00401] 18/30

19 ἔλαβεν [00267] ἐλάβοµεν [00174] ἔλαβον [00080] [00270] ἔλαφος [00208] ἑλεῖν [00208] ἔλλαµψιν [00195] ἐλπίζοµεν [00346] ἔµελλεν [00282] ἐµοὶ [00240] ἐµπνεύσεως [00278] ἐµφύσηµα [00293] ἔµψυχος [00240] ἐµψύχων [00137] ἐν [00032] [00071] [00082] [00082] [00083] [00084] [00086] [00096] [00097] [00102] [00106] [00150] [00153] [00161] [00165] [00170] [00178] [00180] [00182] [00184] [00186] [00204] [00209] [00213] [00213] [00219] [00237] [00240] [00248] [00279] [00282] [00293] [00305] [00305] [00306] [00307] [00308] [00332] [00341] [00345] [00346] [00349] [00356] [00358] [00372] [00380] [00387] [00391] [00404] [00404] [00405] [00412] [00414] [00415] [00415] [00415] [00418] ἓν [00089] ἔν [00178] ἕν [00088] [00105] Ἐν [00024] [00180] [00407] [00413] [00416] Ἓν [00174] ἕνα [00115] [00125] [00413] ἐναντίας [00036] ἐνδιάθετος [00349] ἐνέρ [00194] ἐνερ [00202] Ἐνέργειά [00193] ἐνέργειαν [00026] [00056] [00201] [00201] [00218] ἐνεργείας [00154] [00192] [00196] [00200] [00223] [00225] [00245] [00394] ἐνεργειῶν [00200] [00203] ἐνεργητικὰς [00203] ἐνεφύσησεν [00279] ἑνὶ [00404] [00407] ἐνιδρυµένη [00413] [00414] ἔννους [00278] ἐνόµισαν [00392] ἑνὸς [00107] [00127] ἐνούσιος [00349] ἐνσάρκου [00093] ἐνστηθίζειν [00003] ἐντάττοµεν [00031] ἐντελὲς [00020] ἑνῶσαι [00231] ἑνώσεως [00154] [00227] [00241] ἕνωσίς [00237] ἕνωσις [00228] [00229] [00231] [00232] [00232] [00233] [00236] Ἕνωσις [00230] ἐξ [00036] [00069] [00107] [00174] [00186] [00318] [00318] [00324] [00342] [00373] Ἐξαγαγέτω [00269] ἐξετάσεις [00004] ἐξέτασιν [00013] ἐξουσία [00099] ἐπ [00119] [00345] ἐπεὶ [00342] ἐπειδὴ [00022] [00081] [00116] [00160] ἐπὶ [00056] [00093] [00119] [00137] [00141] [00240] [00400] ἐπι [00301] Ἐπὶ [00091] [00098] ἐπίγεια [00295] ἐπίγειος [00295] ἐπιγείων [00119] ἐπιγινώσκει [00278] ἐπιγινώσκειν [00150] [00153] ἐπιθυµεῖ [00301] ἐπιθυµητικόν [00298] ἐπιστάµενος [00036] ἐπιστήµης [00019] ἐπιστο [00032] ἐπιχειρῶν [00012] Ἐποίησεν [00138] ἐποπτικὴν [00059] ἐπουράνια [00314] ἐπουράνιοι [00314] ἐργασία [00163] εργείας [00204] ἔργων [00352] ἐρευνᾷν [00153] ἑρµηνευοµένη [00373] ἐροῦµεν [00130] ἑρπετὰ [00269] ἕρπυσιν [00195] ἑρπυστικὰ [00195] ἐρωτηθεὶς [00033] ἐρώτηµα [00004] ἐρωτήσεις [00004] ἐρώτησον [00403] ἐρωτῶµεν [00006] ἐσή [00142] ἐσήµανας [00115] [00123] [00132] [00138] [00144] ἐσµεν [00107] ἐστε [00065] ἐστὶ [00016] [00061] [00099] [00128] [00152] [00265] [00266] ἐστί [00104] ἐστι [00005] [00006] [00019] [00044] [00045] [00047] [00049] [00051] [00073] [00084] [00088] [00105] [00114] [00115] [00116] [00117] [00118] [00124] [00150] [00155] [00162] [00167] [00178] [00180] [00181] [00193] [00245] [00248] [00316] [00317] [00327] [00347] [00352] [00353] [00355] [00356] [00396] [00409] [00410] ἔστι [00026] [00072] [00230] [00283] [00292] [00292] [00394] Ἔστι [00166] [00250] έστι [00249] ἐστὶν [00014] [00015] [00102] [00129] [00134] [00151] [00226] [00357] [00373] ἐστίν [00252] ἐστιν [00018] [00033] [00038] [00042] [00054] [00077] [00103] [00103] [00119] [00127] [00150] [00156] [00228] [00237] [00243] [00335] [00352] [00357] [00413] ἔστιν [00360] ἑστὼς [00400] ἔσχεν [00096] ἔσχηκε [00278] ἐσχηκότα [00003] ἑτέ [00257] ἑτέρᾳ [00082] [00178] ἑτέρα [00266] ἕτερα [00170] [00184] [00188] [00226] ἑτέρας [00200] ἕτερον [00166] [00262] ἑτεροούσια [00261] ἑτεροούσιον [00259] Ἑτεροούσιον [00257] ἕτερος [00254] [00254] 19/30

20 ἑτέρου [00003] [00262] [00263] ἑτεροφυὲς [00259] ἑτέρῳ [00257] ἑτέρων [00002] [00018] ἔτη [00216] ἔτι [00344] Ἐτυµολογία [00373] ἐτυµολογίαν [00009] Εὔαν [00210] εὔθνητα [00382] Εὐόριστόν [00049] εὐόριστον [00041] εὔοσµον [00306] εὑρεῖν [00119] [00203] εὑρίσκεται [00417] εὑρίσκοµεν [00161] εὑρισκόµενον [00178] εὑρίσκονται [00184] [00186] [00397] εὐροκλύδων [00143] εὔφθαρτα [00382] Εὐφράτης [00149] εὐχερῶς [00032] ἐφ [00345] ἔφεσις [00156] ἔχει [00004] [00194] [00223] [00294] [00385] [00398] Ἔχει [00298] [00302] ἔχειν [00106] [00408] ἐχέφρονας [00203] ἐχθραίνοντας [00371] ἔχοµεν [00173] [00174] ἔχον [00076] [00112] [00248] [00355] [00381] [00410] ἔχουσα [00291] ἔχουσαι [00203] ἔχουσι [00254] [00271] ἔχουσιν [00203] ἔχων [00218] [00389] [00402] ἑψεῖ [00391] Ἕως [00398] ζεται [00294] ζῇ [00406] ζῇν [00081] [00216] [00409] ζητεῖ [00294] [00295] ζητεῖν [00121] ζήτηµα [00004] ζητοῦµεν [00007] [00011] ζῶα [00022] [00270] ζωὴν [00168] [00174] ζωῆς [00048] ζωογονεῖ [00414] ζῶον [00019] [00198] [00311] ζωοποιεῖν [00224] [00225] ζωοποιοῦ [00225] ζώου [00198] [00275] ζωσῶν [00269] ζωτικῆς [00418] ζωτικὸν [00320] ζώῳ [00275] ζώων [00382] ἡ [00043] [00043] [00043] [00060] [00063] [00071] [00104] [00104] [00105] [00106] [00110] [00110] [00110] [00126] [00128] [00129] [00136] [00136] [00139] [00145] [00145] [00145] [00147] [00147] [00151] [00151] [00152] [00163] [00164] [00190] [00190] [00190] [00190] [00190] [00193] [00196] [00202] [00212] [00223] [00229] [00232] [00232] [00233] [00237] [00238] [00240] [00241] [00265] [00265] [00266] [00267] [00267] [00269] [00272] [00273] [00274] [00282] [00283] [00294] [00297] [00298] [00322] [00324] [00331] [00354] [00357] [00361] [00362] [00364] [00365] [00366] [00367] [00368] [00369] [00370] [00371] [00373] [00391] [00396] [00397] [00398] [00404] [00406] [00412] [00413] [00414] [00415] [00416] [00417] [00417] [00417] [00418] ἢ [00004] [00047] [00057] [00058] [00066] [00066] [00115] [00143] [00143] [00158] [00158] [00161] [00211] [00222] [00318] [00339] [00356] [00357] [00378] [00378] [00379] [00379] [00379] [00379] [00404] [00406] [00417] [00417] Ἡ [00104] [00129] [00136] [00145] [00147] [00151] [00236] [00276] [00286] [00295] [00390] Ἧ [00397] ἥλιον [00140] ἥλιος [00260] [00320] ἡλίου [00317] [00394] [00413] ἠλλοίωµαι [00285] ἡµεῖς [00341] [00346] Ἡµεῖς [00019] ἡµετέρᾳ [00349] ἡµετέρας [00240] ἡµῖν [00170] ἡµῶν [00026] [00097] [00337] [00345] ἣν [00174] [00346] [00417] Ἡνίκα [00010] ἠρεµεῖν [00375] ἧς [00346] ἥτις [00232] [00265] [00266] ἤτοι [00055] [00057] [00174] [00210] [00212] ἧττον [00397] θάλασσα [00043] [00147] θάλλει [00398] θάνατον [00325] [00338] θάνατος [00346] [00357] θανατοῦν [00206] θανάτῳ [00316] θέ [00169] θε [00232] θέειν [00055] [00158] θείᾳ [00060] [00071] [00086] θεία [00267] θεῖα [00278] θείας [00278] θεῖόν [00162] θείου [00164] θέλει [00171] Θέληµά [00156] Θέληµα [00162] [00163] [00164] θέληµα [00155] [00158] [00159] [00161] [00166] [00174] θελήµατά [00165] θελήµατα [00170] [00173] θελήµατος [00154] [00163] θελητικαί [00160] θελητικὸν [00157] 20/30