11/19/18 ΔΕΠΥ. Εξέλιξη Των Συμπτωμάτων Της ΔΕΠΥ. Τι είναι ΔΕΠΥ ; ΔΕΠΥ (ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ)

Transcript

1 11/19/18 (ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ) Αθηνά Χ. Μπαλάσκα Διευθύντρια Παιδ/κης Τμήμα Κοινωνικής Ιατρικής Αναπτυξιολογίας ΓΝΠ Πεντέλης Τι είναι ; (ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ) Από τις συχνότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές με έναρξη στην παιδική ηλικία. Η συχνότερη διάγνωση μάθησης και συμπεριφοράς στη σχολική ηλικία. Είναι σε μεγάλο βαθμό κληρονομήσιμη: πολλαπλά γονίδια αλλά και μη κληρονομικοί παράγοντες Υψηλός κίνδυνος ψυχικών διαταραχών, κοινωνικών δυσκολιών και πρώιμης θνησιμότητας στην ενηλικίωση (ορισμός) (ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ) Κάνει συνεχώς νευρικές κινήσεις. Στριφογυρίζει ενώ κάθεται. Αφήνει τη θέση του όταν αυτό είναι ανάρμοστο. Συνεχώς τρέχει, σκαρφαλώνει. Δυσκολεύεται να παίξει ήσυχα. Είναι σε ετοιμότητα να φύγει. Δε διατηρεί την προσοχή του σε σχολικές εργασίες. Λάθη απροσεξίας. Φαίνεται να μην ακούει. Δεν ακολουθεί οδηγίες. Αποφεύγει να εμπλακεί σε εργασίες που απαιτούν συνεχή πνευματική προσπάθεια. Χάνει τα πράγματά του. Διασπάται από εξωτερικά ερεθίσματα. Ξεχνά τις καθημερινές δραστηριότητες. Απαντά πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση που του γίνεται. Διακόπτει τους άλλους. Μιλάει υπερβολικά. Δυσκολεύεται να κρατήσει τη σειρά του. Συμπτώματα Ελλειμματικής Προσοχής, Υπερκινητικότητας, Παρορμητικότητας ανάρμοστα με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο. Δυσλειτουργικά στο σπίτι και στο σχολείο 2 πλαίσια.(ακαδημαϊκή, κοινωνική, επαγγελματική δυσλειτουργία). Μεγάλη ετερογένεια στον φαινότυπο, αιτιολογία, παθοφυσιολογία, γνωστική λειτουργικότητα.. Απουσία αντικειμενικού cut-point που να ορίζει το διαγνωστικό όριο (threshold) για δυσμενή έκβαση.(con^nuously distributed risk dimension/phenotype) Διάγνωση μόνο από συμπτώματα, όχι βιολογικές δοκιμασίες. Υπερδιάγνωση- Υποδιάγνωση insights from bioinformatics? ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Εξέλιξη Των Συμπτωμάτων Της 2-6% παιδιά προσχολικής ηλικίας. 3-7% παιδιά σχολικής ηλικίας. 7-9,5 % με συμπτώματα στην Ελλάδα. Η παιδική παραμένει στους νεαρούς ενήλικες σε ποσοστό 58% (DSM V). ΠΑΡΟΡΜΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΡΟΣΕΞΙΑ 1.Greenhill LL, et al.j Am Acad Child Adolesc Psych Rappley M. N Engl J Med Skounm M et al. Acta Paediatr Ajai Singh, et al. Health Psych ΗΛΙΚΙΑ 1

2 11/19/18 ΠΟΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΒΛΑΒΗ ΚΝΣ ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Αρρεν φύλο. Κληρονομικότητα: %. 82% σε μονοωογενή δίδυμα % των παιδιών έχουν ένα γονέα με χαρακτηριστικά μελέτες υιοθεσίας δείχνουν ότι οι βιολογικοί συγγενείς έχουν αυξημένο κίνδυνο. Γονίδια με μικρή δράση: DRD4, DRD5, DAT1, SLC6A3, DBH, SNAP25, SLC6A4, HTR1Β. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Χαρακτηριστικά Γονέων Αδερφιών: Ιστορικό, καθυστερήσεων στην ανάπτυξη, μαθησιακών δυσκολιών, ψυχιατρικό ιστορικό, τρόπος ζωής. ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ Παιδιά με γενετικά σύνδρομα. Παιδιά με αναπτυξιακή καθυστέρηση. Υιοθεσία. üρυθμιστικές Διαταραχές στη βρεφική ηλικία (υπερβολικό κλάμα, προβλήματα ύπνου & σίτισης, ειδικά αν συνυπάρχουν). ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΛΛΕΙΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑ VS ΕΠΙΓΟΝΙΔΙΩΜΑ Μελέτες διδύμων: 9-20% της ποικιλομορφίας της συμπεριφοράς Υπερκινητικότητας-Ελλειμματικής προσοχής- Παρορμητικότητας αποδίδονται σε περιβαλλοντικά (μη-γενετικά) αίτια Προγεννητικοί (κύηση τοκετός: κάπνισμα, αλκοόλ, μητρικό στρες κλπ). Περιγεννητικοί (προωρότητα, μικρό βάρος γέννησης, τοξιναιμία κλπ). Μεταγεννητικοί παράγοντες (ψυχοκοινωνικοί: σοβαρά συζυγικά προβλήματα, πατρική εγκληματικότητα, μητρική ψυχική διαταραχή, μέθοδοι διαπαιδαγώγησης κλπ, δεν αποτελούν αιτιολογικό παράγοντα φαίνεται να έχουν ρυθμιστικό ρόλο στη σοβαρότητα των συμπτωμάτων). ΕΛΛΕΙΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΜΝΗΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ Επιτελικά ελλείμματα έλεγχος παρεμβολής εγρήγορση ευελιξία σχεδιασμός μνήμη εργασίας αποστροφή αναμονής αναστολή απάντησης Μη Επιτελικά Ελλείμματα: ü χρόνος ü μεταβολή χρόνου αντίδρασης ü λήψη αποφάσεων Nigg, 2005; Stefanatos & Baron, 2007; Swanson et al., 2007; Willcutt et al., 2005 Επιστρατεύονται όταν κάτι δεν είναι αυτοματοποιημένο ή όταν απαιτείται προσαρμογή σε μια νέα κατάσταση Ø Την επίλυση προβλημάτων. Ø Την κοινωνική συμπεριφορά. Ø Την οργάνωση. Περισσότερο από το 90% των παιδιών με έχουν δυσκολίες στις ΕΛ που ορισμένες διαρκούν και στην ενήλικη ζωή. Ξεχνούν εργασίες καθήκοντα. Δυσκολεύονται να αρχίσουν τις εργασίες τους ανεξάρτητα. Δυσκολεύονται να εκτιμήσουν τον χρόνο εργασίας. Διασπώνται εύκολα. Χάνουν τα πράγματά τους. Αδυναμία να θυμηθούν ονόματα ή λέξεις κλειδιά. Δυσκολία να ακούσουν και ν ακολουθήσουν οδηγίες. Μετάβαση από εργασία σε εργασία πριν ολοκληρώσουν. Δυσκολία να θυμηθούν και ν ακολουθήσουν σύνθετες οδηγίες. Δυσκολία να αντιληφθούν τους ρόλους σε ομαδικές δραστηριότητες. 2

3 11/19/18 Επιτελικές λειτουργίες Δεν είναι από επιλογή.. Δείκτης σχολικής επάρκειας, Κοινωνικοσυναισθηματικής λειτουργικότητας, Ακαδημαϊκών επιδόσεων Κοινωνική δυσπροσαρμογή 1) Αρνητική επιθετική φύση αλληλεπιδράσεων: παραβίαση κανόνων, βία κλπ. 2) Υπερκινητική παρορμητική συμπεριφορά: τρέξιμο, λογόρροια, διακοπές παιχνιδιού. 3) απροσεξίας: ονειροπόληση, άγχος, αργοί ρυθμοί, απομόνωση. Τα άτομα με παραπονιούνται ότι είναι δύσκολο να συντονιστούν Έχουν δυσκολία να συγκεντρωθούν Όχι όλες τις ώρες, σ ό,τι τους ενδιαφέρει μπορεί να διατηρούν την προσοχή τους με εντυπωσιακά αποτελέσματα VS νευροτυπικών που μπορούν να πιεστούν για να την διατηρήσουν Δεν είναι από πρόθεση ή αδυναμία θέλησης ή κάτω από τον έλεγχό τους Δευτερεύοντα συμπτώματα Πότε γίνονται εμφανείς οι δυσκολίες λόγω ; Η διάγνωση είναι λιγότερο ακριβής στην προσχολική ηλικία σε σχέση με τη σχολική. Σε παιδιά < 7 ετών ο δείκτης υπερκινητικότητας είναι λιγότερο ευαίσθητος από τον δείκτη απροσεξίας (η απροσεξία ενδέχεται να είναι δείκτης ψυχοπαθολογίας). Στη τα χαρακτηριστικά αυτά είναι σοβαρότερα προβλήματα στο σπίτι και στο σχολείο, ταλαιπωρούν το παιδί από πολύ μικρή ηλικία, εμποδίζουν την καθημερινή λειτουργικότητα. Σε κάποια παιδιά η απροσεξία είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Σε άλλα προεξάρχουν η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα. Κάποια παιδιά μπορεί να έχουν την τριάδα των συμπτωμάτων. 3

4 11/19/18 ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΛΟΓΩ Χαμηλή Σχολική Απόδοση (90%+). Χαμηλότερη Ακαδημαϊκή επίδοση (10-15 % στη βαθμολογία) Μπορεί να έχουν ανεπαρκείς προσχολικές δεξιότητες ανάγνωσης. Μαθησιακές Δυσκολίες (24%-70%) Ανάγνωσης, Ορθογραφίας, Μαθηματικών, Γραπτής Έκφρασης. 32% δεν ολοκληρώνουν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. 75%-95% δεν ολοκληρώνουν την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. ΣΥΝNΟΣΗΡΟΤΗΤΑ Διαταραχή προκλητικής-εναντίωσης Διαταραχή διαγωγής Αγχώδεις (ιδιαιτερότητα σκέφτεται πολύ) και Καταθλιπτικές διαταραχές Διαταραχές µάθησης Δεν είναι συχνή στην προσχολική ηλικία: Οι ψυχιικές διαταραχές εμφανίζονται αργότερα Δύσκολα διαγιγνώσκονται στα μικρά παιδιά Ειδικές διαταραχές της ανάπτυξης ( 3,2/1χωρίς ) Εναντιωματική προκλητική διαταραχή Αγχώδεις και συναισθηματικές διαταραχές Αυτισµός υψηλής λειτουργικότητας Εθισµό στο διαδίκτυο (παιχνίδια, τζόγο) Κατάχρηση ουσιών 70-85% µία ή περισσότερες διαγνώσεις 30% τρεις ή περισσότερες Πιο «επιθετικά», πιο αγχωµένα, βιώνουν µεγαλύτερη απόρριψη ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Οι σύγχρονες κλινικές κατευθύνσεις εμπεριέχουν με σαφήνεια τη χρήση και μη-φαρμακευτικών παρεμβάσεων και η φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να είναι μέρος ενός συνολικού θεραπευτικού σχεδιασμού με στόχο όχι μόνο την εξάλειψη των συμπτωμάτων, αλλά την ελαχιστοποίηση της δυσλειτουργίας στην καθημερινή ζωή και την ενεργοποίηση στο μέγιστο μηχανισμών προσαρμογής, ώστε να ενισχυθούν οι ακαδημαϊκές επιδόσεις και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής. Οι κύριες ψυχοκοινωνικές θεραπευτικές προσεγγίσεις που υπόσχονται αποτελεσματικότητα στη διαχείριση της είναι: Η εκπαίδευσηγονέωνστηναποτελεσματικήδιαχείρισητηςσυμπεριφοράςτουπαιδιού. Η τροποποίηση της συμπεριφοράς στα πλαίσια της σχολικής τάξης σε συνδυασμό με ειδικές ακαδημαϊκές παρεμβάσεις. Συνδυασμός Συμπεριφορικής και Φαρμακευτικής >25 μελέτες Ήπιες έως μεγάλες διαφορές μεταξύ των θεραπειών Θεραπεία Διαχείριση συμπεριφοράς >175 μελέτες Σπίτι Σχολείο Φαρμακευτική αγωγή >300 μελέτες -> Πυρηνικά συμπτώματα -> Ενδυναμώνει διαχείριση συμπεριφοράς 4

5 11/19/18 Πρόγνωση Ένα από τα κριτήρια για τη ενηλίκων είναι η προσωπική αίσθηση ότι «δεν τα καταφέρνω» ανεξάρτητα από τα επιτεύγματα. Χάνοντας τη διάγνωση της μπορεί «να κοστίσει» χρόνια θλίψης, χαμηλής αυτοεκτίμησης και απελπισίας. Η στους ενηλίκους συχνά συνυπάρχει με άλλες διαταραχές οι οποίες επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τη συνολική λειτουργικότητα του ατόμου. Η συνύπαρξη συναισθηματικών διαταραχών θέτει το ζήτημα της ιεράρχησης των διαγνώσεων: Πολλές φορές η διάγνωση και θεραπεία της επιφέρει βελτίωση της γενικότερης κατάστασης και έμμεση αντιμετώπιση των συναισθηματικών συμπτωμάτων. Η επίδραση παραγόντων του κοινωνικού περιβάλλοντος παίζει σημαντικότερο ρόλο στην έκφραση της και στην εκδήλωση της συν νοσηρότητας απ ότι τα γονίδια. Σημαντικό μέρος της αντιμετώπισης αποτελεί η διαχείριση της ως χρόνιας αναπτυξιακής διαταραχής καθώς και η εύρεση μεθόδων αντιστάθμισης των αναπτυξιακών ελλειμμάτων. IT OK TO BE DIFFERENT ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ 5

6 11/19/18 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΓΟΝΕΙΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΑΙΔΙΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΑΙΔ/ΙΚΗ - ΝΛ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΛΛΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Γενετικές μελέτες Κατανόηση παθοφυσιολογικών μηχανισμών- Στοχευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση ή πρώιμη παρέμβαση σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου n Διερεύνηση σημασίας περιβαλλοντικών παραγόντων n Κατηγοροποίηση υποτύπων n Πρόβλεψη πρόγνωσης n ΣυμβουλευτικηD ως προς το κίνδυνο εμφάνισης της διαταραχής H είναι εκδήλωση νευροβιολογικών ελλειμμάτων: περίπου 80% γενετικά, 20% πρώιμα περιβαλλοντικά αίτια ενώ στην φυσική της πορεία επιδρούν ψυχοκοινωνικά αίτια Γονιδιακά ελλείμματα Ελάττωση των νευροδιαβιβαστών στις συνάψεις Υπολειτουργία του πρόσθιου μετωπιαίου λοβού Ελλείμματα των επιτελικών λειτουργιών Διαταραγμένη Εγκεφαλική Ντοπαμινεργική Νευροδιαβίβαση: Παρορμητικότητα, κινητικότητα, προσοχή Ελλείμματα στην ανταμοιβή και στη συμπεριφορά κινήτρου ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ Η ανάπτυξη του φλοιού στα παιδιά με καθυστερεί σχετικά με τα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά αρκετά χρόνια (πιο εμφανής στον πλάγιο προμετωπιαίο φλοιό). Τα νευρωνικά δίκτυα χρειάζεται να συνεργάζονται για να επιτευχθεί πχ. μετατόπιση προσοχής ή διάβασμα ή γράψιμο κλπ: ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΙΜΟΤΗΤΑ. Κάποια είτε θέλουν χρόνο να ωριμάσουν ή είναι λιγότερο λειτουργικά. Π.χ. DMN ( αυτοαναφορά, συναισθηματική κατάσταση, θεωρία του νου, κοινωνική κρίση, κατανόηση αφήγησης κλπ) φαίνεται να είναι πιο ενεργό στα άτομα με ---> λάθη απροσεξίας. ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΨΕΩΝ Λειτουργική ανεπάρκεια ντοπαμινεργικών/ νοραδρενεργικών νευροδιαβιβαστών àσυμπτώματα παρορμητικότητας απροσεξίας à(κυκλώματα κινητοποίησης ανταμοιβής: Δυσκολία να ξεκινήσουν κάποια εργασία που δεν τους ενδιαφέρει και να διατηρήσουν το ενδιαφέρον τους όταν η ανταμοιβή δεν είναι άμεση). Τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη συνδεσιμότητα ιδιαίτερα να συγκεντρωθούν σε εργασίες που δε βρίσκουν πολύ ενδιαφέρουσες. Μεσομεταιχμιακό (δημιουργία κινήτρων, ανταμοιβή). Μεσοφλοιώδες. 6

7 11/19/18 - ΕΠΙΤΕΛΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ (ΕΛ) ΥΠΟ-ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ στο μετωποκροταφικό επιτελικό δίκτυο ελέγχου, κέλυφος (ραβδωτό σώμα και δύκτιο κοιλιακής περιοχής, συμβατό με το κλασσικό μοντέλο της, σαν μια διαταραχή ανεπαρκούς μετοποραβδωτής ενεργοποίησης ΥΠΕΡΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ στο σύστημα βασικής λειτουργίας και τα οπτικά κυκλώματα το οποίο ενισχύει ένα μοντέλο βασισμένο στις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα νευρικά κυκλώματα. Aνώτερες γνωστικές λειτουργίες που αποτελούν τη βάση της ευέλικτης, στόχο κατευθυνόμενης συμπεριφοράς1 μέσω διαδικασιών ανασταλτικού ελέγχου, μετατόπισης προσοχής ή γνωστικής ευελιξίας. Σύστημα γνωστικών λειτουργιών που σχετίζονται άμεσα με2: Την επίλυση προβλημάτων. Την κοινωνική συμπεριφορά. Την οργάνωση. 1. Zelazo, Carter, Reznick, & Frye, Anderson, 1998 ΥΠΟΘΕΣΗ ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΈΝΗΣ ΑΛΛΗΛΟΡΥΘΜΙΣΗΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΤΩΝ ΕΠΙΤΕΛΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ : όχι μόνο λειτουργικές ανεπάρκειες αλλά και θετικές αντισταθμίσεις ΝΗΠΙΑ ΜΕ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΥΤΟΡΡΥΘΜΙΣΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ: Υψηλά επίπεδα υπερκινητικότητας και έλλειψη αναστολών. Ο εγκέφαλος «πλημμυρίζει» από συναισθήματα. Νήπια με : Εύκολη διέγερση και καθυστέρηση επαναφοράς. Μειωμένη ικανότητα να κρατήσει στο μυαλό του και να χρησ/εί κομμάτια συναισθηματικών πληροφοριών ταυτόχρονα και να μην μπορεί να παρακολουθήσει άλλα συναισθήματα, γεγονότα αναμνήσεις. Ένα στιγμιαίο συναίσθημα : έντονο. Μικρή ευαισθησία για την σημαντικότητα ενός συναισθήματος Κλαίνε, κραυγάζουν, χτυπάνε περισσότερο και είναι δύσκολο να ελεγχθούν από τους γονείς. Χρήζουν επίβλεψης και καθοδήγησης. Πτώσεις-ατυχήματα, τρέχουν στο δρόμο πιο εύκολα. Καταστρέφουν πιο πολύ παιχνίδια. Συναισθηματική παρορμητικότητα (φτωχή αναστολή). Χαμηλή ανοχή στη ματαίωση-ανυπομονησία. «Εύκολος θυμός»-εχθρικότητα. Παιδικός σταθμός: περισσότερες ευκαιρίες για πρώιμη ανίχνευση. Υψηλότερη συναισθηματική διέγερση, αντιδραστικότητα. Δυσκολίες με δραστηριότητες που απαιτούν προσοχή. Δυσκολίες συνεργασίας με τα άλλα παιδιά. Εμπλέκονται λιγότερο στο παιχνίδι σε σχέση με τους συνομηλίκους τους. Τάση να μη συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις των ενηλίκων. Λιγότερες κοινωνικές δεξιότητες σε σχέση με τους συνομηλίκους. Τα συμπτώματα απροσεξίας μπορεί να περάσουν απαρατήρητα, διότι από τα μικρά παιδιά συνήθως δεν απαιτείται να διατηρούν την προσοχή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Περιορισμένα κίνητρα και εγρήγορση. ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΘΕΡΑΠΕΥΣΟΥΜΕ ΤΗ ; Η είναι χρόνια διαταραχή με προεκτάσεις στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή. 1/3: ανεκτά συμπτώματα ήπια προβλήματα, δυσκολίες στις οποίες απαιτείται συνεχή 1/3: μέτρια συμπτώματα στην εφηβεία: σχολική αποτυχία, δυσπροσαρμογή προσπάθεια στους ενήλικες: προβλήματα στις προσωπικές και οικογενειακές σχέσεις, επαγγελματική αποτυχία, αλκοολισμός 1/3: κακή πρόγνωση σοβαρή δυσλειτουργία και/η ψυχοπαθολογία, κατάθλιψη, παραβατικότητα, κατάχρηση ουσιών, ατυχήματα 7

8 11/19/18 Ευχαριστώ για την προσοχή σας! 8