Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ"

Transcript

1 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤ1ΝΛ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΓΛΥΠΤΑ ΠΛΑΤΑΜΩΝΑ Το Κάστρο του Πλαταμώνα 1, ένα από τα ωραιότερα και καλύτερα διατηρημένα στον ελληνικό χώρο, βρίσκεται στις νοτιοανατολικές υπώρειες του Ολύμπου, σ' ένα λόφο δίπλα στη θάλασσα που δεσπόζει και ελέγχει τον συντομώτερο δρόμο από τη Θεσσαλία στη Μακεδονία. Πρόκειται για το, καλοδιατηρημένο σε γενικές γραμμές, τείχος μικρής πόλης που έχει ακανόνιστο πολυγο^νικό σχήμα και οχυρώνει την κορυφή του λόφου (εικ. 1). Το τείχος αυτό κατά διαστήματα ενισχύεται από τρίπλευρους πύργους και το ύψος του σε πολλά σημεία φθάνει τα 9,5 μ. Εσο)τερικά, το Κάστρο διαιρείται, από τείχος πάλι, σε δύο άνισα μέρη. Το μικρότερο, που καταλαμβάνει την νοτιοδυτική πλευρά του, έχει επίσης πολυγωνικό σχήμα και πρέπει να αποτελούσε την Λκρόπολη, που ενισχύεται από χοιριστά τειχισμένο ακροπύργιο, 7Γθλυγωνικό δηλαδή πύργο ύψους 16 μ. που πρέπει να αποτελούσε και το ύστατο καταφύγιο σε περίπτο^ση καταλήψεως της πόλης, Η μοναδική πύλη του Κάστρου βρίσκεται στην ΝΔ πλευρά του λόφου και είναι οχυρωμένη με πύργο. Μικρή πύλη στην Α πλευρά οδηγεί και στον χώρο της Ακρόπολης, ενώ οι ανασκαφές του 1993 αποκάλυψαν κάτω από σωρούς χωμάτων, στη θέση του σχεδόν ακέραιο το λίθινο περίθυρο της πύλης του τείχους του ακροπυργίου. Κτίσματα στο εσωτερικό 1. Για την ιστορία του Κάστρου και της περιοχής του βλ. ΛII. ΒΛΚΛΛΟΠΟΤΛΟΓ, Τα κάστρα τον Πλαταμώνα και τη- Ωριάς Τιμπών και ο τεκές τον Χασάν Μπαμπά, θεσσαλονίκη 1972, σελ. 21 κ.ε. όπου μνημονεύονται τόσο οι σχετικές πηγές όσο και οι ξένοι περιηγητές, που αναφέρονται σ'αυτό. Πρβλ επίσης ΛΛ 25 (1970), Χρονικά σελ. Ί12-4 Ili όπου αναφέρονται στερεωτικές και αναστηλωτικές εργασίες της αρχαιολογικής υπηρεσία; στο Κάστρο.

2 Κ VOBFÏ Μ)) ΎΣΙΤ KPÌW k~.ll-jw* Λ I \\j-)jr t -o ) Κχσ-ooj -OJ II/, 7-a,JOja

3 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμών» 333 του κάστρου δεν ήταν ορατά 2, εκτός από μερικούς λιθοσωρούς καλυμένους από την πλούσια, άγρια βλάστηση. Έτσι το 1989 με την δοκιμαστική ανασκαφική τομή στην ΒΑ πλευρά του Κάστρου, σχεδόν σ' επαφή με το τείχος και μεταξύ δύο εσωτερικών πύργων του 19ου αιώνα, ήρθε για πρώτη φορά 3 στο φως ένα από τα κτίρια στο εσωτερικό του Κάστρου. Πρόκειται για χριστιανικό ναό (εικ. 2) τον πρώτο από τους επτά που σύμφωνα με την παράδοση 4 υπήρχαν στο εσωτερικό του Κάστρου. Επειδή το 1990 επαναλήφθηκαν συστηματικά οι εργασίες αναστήλωσης και στερέωσης του τείχους και των πύργων του Κάστρου 5 και συνοδεύτηκαν από ανασκαφικές έρευνες, καθίός και εργασίες διαμορφοισεως του χώρου, ελπίζουμε ότι θα γίνει δυνατό να διαφωτισθούν οι πρώτες περίοδοι της ιστορίας του Κάστρου, για τις οποίες οι πηγές σιωπούν 6. Αυτό άλλωστε αποδεικνύει και το υλικό που παρουσιάζο:» σ! αυτό το άρθρο. Στην πρώτη ανασκαφική περίοδο το εντοπίστηκε το ιερό 2. Από την μνημειακή πύλη του Κάστρου παλαιό λιθόστρωτο π>«ισιωμένο από τοίχους με αργολιθοδομή, που μοιάζουν αναληματικοί, οδηγεί ο:νηφορίζοντας προς το μονόχωρο ναισκο της Αγ. Παρασκευής. Ιΐρόκειται για νέο ναΐσκο που χτίστηκε στη θέση τζαμιού το οποίο ίδρυσαν στις apyéc του 19ου αιώνα οι Τούρκοι. Σύμφο^να μάλιστα με την παράδοση το τζαμί χτίστηκε στη θέση χριστιανικού ναού. TT παράδοση όμως αυτή δεν επιβεβαιώθηκε από τις ανασκαφικές έρευνες του 1993 που διεξήχθησαν ανατολικά του ναίσκου. Ο ναίσκος αυτός υπήρξε μέχρι το 1989 το μόνο κτίσμα μέσα στο Κάστρο πλην των πύργων. 3. Ανασκαφική έρευνα έγινε και κατά την διάρκεια των αναστηλωτικών εργασιών στην κυρία πύλη του Κάστρου βλ. ΑΛ 29 (1973-4): Χρονικά, σελ στην οποία εντοπίσθηκαν αποθηκευτικοί χώροι 4. Τις παραδόσεις αυτές διαφυλάτουν οι κάτοικοι του χωριού Νέος Παντελεήμων, που μέχρι το 1968 κατοικούσαν στο ορεινό (700 μ.) χωριό Παντελεήμιον, στις πλαγιές του Κάτω Ολύμπου, απέναντι από το Κάστρο. Οι ίδιοι πιστεύουν ότι είναι απόγονοι των κατοικούν του Κάστρου, το οποίο εγκατέλειψαν για να καταφύγουν στον Όλυμπο στα δύσκολα χρόνια τ6.>ν αρχών του 19ου αιώνα, όταν ο οικισμός του Κάστρου ερημώθηκε από επιδημία. 5. Αναστηλωτικές εργασίες είχαν αναληφθεί και τα έτη και βλ. υποσ. 1. Οι αναστηλωτικές εργασίες επαναλήφθησαν το 1990, διήρκησαν μέχρι το 1993 και είχαν ενταχθεί σε πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο και από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. 6. Για πρώτη φορά μνεία του ονόματος του Πλαταμώνα γίνεται σε χρυσόβουλο του Αλεξίου Γ' το 1198, και αναφέρεται ώς «επίσκεψις Πλαταμώνος». Αφορά προνόμια που παραχωρούνται στους Βενετούς' βλ. ΒΛΚΑΛΟΠΟΤΛΟ Γ, Τα Κύατρα, ό.π. 24, πρβλ. και Κ. ΝίΕΡΤΖΙΟΤ, Μνημεία Μακεδόνικης Ιστορίας, Θεσσαλονίκη 1947, σελ Η επιλογή του χώρου της δοκιμαστικής ανασκαφικής τομής έγινε με υπόδειξη των κατοίκων του χωριού Παντελεήμων, διότι στο σημείο αυτό, είχαν γίνει παλιότερα λαθρανασκαφές αλλά και επειδή συνήθιζε παλιότερα παπάς του χωριού να κάνει στο σημείο αυτό τρισάγιο.

4 Β > -3 «CS Ι Ο ο Η r> en s I' ω S. è -S es

5 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 33Γ> με τρίπλευρη αψίδα και μικρό μέρος των τοιχο>ν ναού, ιδίως της νότιας πλευράς του 8. Ο ναός αυτός ήταν κατάγραφος, όπως φανερώνουν οι in situ τοιχογραφίες στο κάτω μέρος των τοίχων που έχουν σωθεί. Σε μερικά μάλιστα σημεία, διακρίνονται δύο στρώματα τοιχογράφων από τα οποία το νεώτερο πρέπει να ανήκει στον 16ο αιώνα. Στο κτίσιμο του ναού αυτού διαπιστώθηκε ότι έχει χρησιμοποιηθεί υλικό από παλαιότερα κτίρια. Αναφέρομαι κυρίως σε πλίνθους (.'10x30 εκ.) που χρησιμοποιήθηκαν για την επικάλυψη μέρους του πλακόστρωτου δαπέδου του κυρίως ναού, οι οποίοι φέρουν «σημεία» στην εξωτερική τους επιφάνεια, όπως κλαδιά ή κοσμήματα γεωμετρικά, αλλά κυρίως στα αρχιτεκτονικά γλυπτά 9. Όπως διαπιστώσαμε και στην δεύτερη ανασκαφική περίοδο (1990) οπότε ανασκάψαμε ολόκληρο το ναό και το νάρθηκα του 10, τα γλυπτά αυτά χρησιμοποιήθηκαν τόσο ως οικοδομικό υλικό για την κατασκευή των τοίχων, όσο και ως επίστρωση του δαπέδου και του εδράνου στον βόρειο τοίχο του ναού. Πρόκειται για μεγάλα θραύσματα κορμών από αράβδωτους μονολιθικούς κίονες, κιονόκρανο, πλάκες θωρακίων, θραύσματα μαρμάρινης λεκάνης κ.ά. Θραύσματα κιόνων in situ βρέθηκαν στη βόρεια πλευρά του ανατολικού τοίχου του ναού, στο έδρανο που σχηματίζεται εμπρός και σε επαφή με τον ανατολικό τοίγ^ο του νότιου κλίτους και στο δάπεδο του ναού κοντά στο ανατολικό άκρο του διαχωριστικού τοίχου. Ένας ακόμη χορμός αράβδωτου κίονος, χρησίμευε ως στήριγμα της Αγ. Τράπεζας κατά την τελευταία οικοδομική φάση του ναού, αλλά εξορύχθηκε κατά τη διάρκεια λαθρανασκαφής που επιχειρήθηκε στο σημείο αυτό πριν από περίπου 20 χρόνια. Οι κίονες αυτοί, που είναι διαφορε- 8. Βλ. σχετικά Κ. ΑΟΒΕΡΛΟΥ-ΤΣΙΓΛΡΙΔΑ, «Πρώτες ανασκαφικές έρευνες μέσα στο Κάστρο του Πλαταμώνα (1989)», ΑΕΜΘ 3 (1989). σελ Βλ. σχετικά ΛΟΒΕΡΛΟΊΓ-ΤΣΙΓ \ΡΙΛΛ, ό.π., σελ Τα αποτελέσματα της δεύτερης ανασκαφικής περιόδου (1990) ανακοινώθηκαν στο Συμπόσιο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας του 1991 καθώς και στο Επιστημονικό Συνέδριο Η Πιερία στα βυζαντινά και νεώτερα χρόνια, Κατερίνη Νοεμβρίου 1993, τα Πρακτικά του οποίου είναι υπό εκτύπωση.

6 336 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ 8 Ο Ο 8 ο ι -ο Η 8?" -3 θ b ο 8 8 b

7 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 337 τικών διαστάσεων και που πρέπει να ανήκαν σε κιονοστοιχίες κυρίως ναού και γυναικωνίτη και πιθανώς σε κιβώριο Αγ. Τράπεζας ή τάφου, δεν μπορούν να χρονολογηθούν με ασφάλεια. Το ίδιο ισχύει και για τη βάση κίονος που βρέθηκε σπασμένη σε δύο κομμάτια ανάμεσα σε πεσμένα χώματα του νότιου διαχωριστικού τοίχου. Δύσκολο να χρονολογηθεί με ασφάλεια είναι και το θραύσμα, τετράγωνης τράπεζας προσφορών, (εικ. 3) με λεία επιφάνεια και ελαφρά έξεργο πλαίσιο, διαστάσεων 76 Χ76 εικ., της οποίας η πίσω πλευρά είναι άπεργη αλλά διατηρεί ελαφρές βαθύνσεις, διαφορετικού σχήματος που δηλώνουν την θέση και την μορφή των ποδιών της (εικ. 4). Τράπεζες αυτού του τύπου είναι γνωστές από την παλαιοχριστιανική περίοδο 11, αλλά χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα και στους βυζαντινούς χρόνους, κάποτε σε δεύτερη χρήση. Η θέση που βρέθηκε το θραύσμα αυτό, δείχνει ότι το είχαν χρησιμοποιήσει για την πλακόστρωση της άνω επιφάνειας του εδράνου του νότιου διαμερίσματος του ναού. Τα γλυπτά όμως αυτά, που είναι πιθανό να ανήκουν στην παλαιοχριστιανική περίοδο δεν δίνουν στοιχεία ασφαλούς χρονολόγησης ή αρχικής τους προέλευσης 12. Θα παρουσιάσουμε όμως τρία γλυπτά των οποίων η διακόσμηση επιτρέπει να τοποθετηθούν στην περίοδο της Μακεδόνικης Δυναστείας και ειδικώτερα στον 10ο ή στις αρχές του 11ου αιώνα και που μπορούν να συνδεθούν με την ύπαρξη να'ίσκου αυτής της περιόδου, τα θεμέλια του οποίου έχουν εντοπισθεί στην τέταρτη ανασκαφική περίοδο 13. Πρόκειται για δύο πλάκες μαρμάρινες και 48 θραύσματα μαρμάρινης φυάλης. Η μία από τις πλάκες (εικ. 5) βρέθηκε πεσμένη μπροστά από κτιστό έδρανο, μήκους 3 μ. και πλάτους 0,50 μ. του οποίου η κάθετη όψη ήταν διακοσμημένη με τοιχογραφίες. Η πάνω επιφάνεια του έφερε ίχνη κονιάματος και πρέ- 11. Βλ. Α. ΞϊΓΓΟΠΟΥΛΟΥ, «Πλαξ τραπέζης χριστιανικής», ΑΕ 1914, σελ και Β. MlCHON, Rebords de bassin chrétiens ornés de reliefs, Παρίσι Τα άφθονα παλαιοχριστιανικά όστρακα που εντοπίστηκαν στα διαταραγμένα στρωματογραφικώς χώματα, επιβεβαιώνουν παλαιοχριστιανική φάση στο χώρο του Κάστρου. 13. Βλ. Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ, «Νέα στοιχεία για το Κάστρο του Πλαταμώνα», Πρακτικά Συνεδρίου Η Πιερία στα βυζαντινά και νεώτερα χρόνια, Κατερίνη Νοεμβρίου 1993, υπό εκτύπωση. 22

8 338 Κ ΛΟΡ,ΕΡΔΟί ΤΣΤΓΑΡΙΔΑ

9 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 339

10 340 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ πει να την κάλυπταν πλάκες, μια από τις οποίες ήταν και η μαρμάρινη που παρουσιάζουμε. Έχει σωζόμενες διαστάσεις 0,57 Χ 0,52x0,65 μ. και της λείπει το 1/3 περίπου (εικ. 6). Πλατιά τριμερής ταινία είναι το κυριώτερο στοιχείο του διακοσμητικού της θέματος. Η ταινία αυτή σχημάτιζε έξη ορθογώνια τρίγωνα, από τα οποία σώζονται τα τέσσερα, που αλληλοσυμπλεκόμενα, οριοθετούν το διακοσμητικό θέμα, ενώ παράλληλα σχηματίζουν δύο ρόμβους, που ο καθένας τους περικλείει μικρό ισοσκελή σταυρό. Ανάμεσα τους ελίσσεται κυματιστά μια άλλη τριμερής ταινία ολοκληρώνοντας την πλαισίωση των σταυρών. Η ανάγλυφη αυτή πλάκα θα μπορούσε να θεωρηθεί θωράκιο, μια και οι διαστάσεις της συμπληρωμένη έχει διαστάσεις 1,02x0,52 μ. το επιτρέπουν. Ο οριζόντιος όμως άξονας του διακοσμητικού θέματος μας κάνει να μην αποκλείουμε την περίπτωση να πρόκειται για πλάκα στενής πλευράς συναρμοσμένης σαρκοφάγου, ανάλογης με αυτή του Αγ. Αθανασίου στην Μεγίστη Λαύρα του Λγ. Όρους 14, της οποίας οι διαστάσεις είναι 1,05 χ0,50 μ. 'Αλλωστε το θέμα χρησιμοποιείται σε σαρκοφάγους όπως η μακρά πλευρά ψευδοσαρκοφάγου στο Μπεζεστένι Ίΐζρρών που ο Παζαράς τοποθετεί στον 11ο αιώνα 15. Στο γλυπτό αυτό, ανάλογη τριμερής ταινία σχηματίζει τριγωνόσχημα συνεχόμενα κοσμήματα που συμπλεκόμενα δημιουργούν σηρικούς τροχούς, ο μεσαίος των οποίων περικλείει ισοσκελή σταυρό ανάλογο με της σαρκοφάγου του Πλαταμώνα. Άλλωστε ο μικρός σταυρός της πλάκας του Πλαταμώνα, που αποδίδεται και αυτός με τριμερή ταινία, έχει παράλληλα σε έργα του ΙΟου-ΙΙου αιώνα, κυρίως σαρκοφάγους και αρχιτεκτονικά γλυπτά όπως μαρμάρινο θωράκιο στο γυναικωνίτη του Αγίου Μάρκου της Βενετίας, που τοποθετείται στον Ho αι. 16, θωράκιο που φυλάσσεται στα Κρατικά Μουσεία του Βερολίνου και τοποθετείται στον 10ο-11ο, προερχόμενο από 14. Βλ. Θ. ΠΑΖΑΡΑ, Ανάγλνφες σαρκοφάγοι και επιτάφιες πλάκες της μέσης και ύστερης βυζαντινής περιόδου στην Ελλάδα. Θεσσαλονίκη 1985, σελ 42, αρ Βλ. ΠΑΖΑΡΑ, όπ., σελ. 32, αρ. 4, πίν. 5α. 16. Βλ. Α. GRABAR, Sculptures byzantines du Moyen Age, τόμ. TI, (XI^-XIV^ siècle), Παρίσι 1976, σελ. 75, αρ. 73, πίν. XLVI.

11 Μεσοβυζαντινά γ/υπτά από το χάβτρο του Πλαταμώνα Λεπτομέρεια της πλάκας της εικ 5

12 342 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ την Μ. Ασία 17, αλλά και σε σαρκοφάγο από τον Αγ. Αχίλλειο στις Πρέσπες, που τοποθετείται 18 στο τέλος του 10ου με τις αρχές του 11ου αιώνα. Εντοπίσαμε όμως στον Μακεδόνικο χώρο δύο γλυπτά των ο ποίων τόσο το διακοσμητικό θέμα, όσο και η εκτέλεση του βρίσκονται πλησιέστατα στην πλάκα αυτή του Πλαταμώνα. Το πρώτο είναι (εικ. 7) θωράκιο από την Μητρόπολη των Σερρών που σχεδιάζει το 1904 και το χρησιμοποιεί ο Ορλάνδος στην αναπαράσταση του τέμπλου του ναού (11ος αιώνας) 10. Σ' αυτό τα συμπλεκόμενα τρίγωνα είναι ισοσκελή, συνδέονται με ρόμβο στο κέντρο του οποίου υπάρχει ισοσκελής σταυρός. Το δεύτερο (εικ. 8) είναι επίσης θωράκιο, προέρχεται από τους Αγ. Αναργύρους Καστοριάς 20 και παρουσιάζει την ιδιομορφία να είναι διακοσμημένο με δύο τεχνικές σκαλίσματος. Στο ένα μισό, όπου το θέμα είναι αλυσσιδωτός πλοχμός που σχηματίζει δύο διάχωρα τα οποία πλαισιώνουν σταυρό της Μάλτας, ρόδακες και πυροστρόβιλο, το σκάλισμα εμφανίζεται γωνιώδες, σκληρό, που δημιουργεί έντονες αιχμές και παρουσιάζει αναλογίες με αυτό που απαντά στη σαρκοφάγο του Αγ. Αχίλλειου στις Πρέσπες 21. Η διακόσμηση στο άλλο μισό του θωρακίου παρουσιάζει έντονες αναλογίες τόσο στο διακοσμητικό θέμα όσο και στο σκάλισμα, με την πλάκα του Πλαταμώνα. Τρισχηδείς δηλαδή ταινίες σχηματίζουν δύο διάχωρα, όπου τρίγωνα συμπλεκόμενα περιβάλλουν στο ένα διάχωρο, ροδάκα και στο άλλο, «αετό με ανοιγ- 17. Βλ, Α. EFFENBERGER - Η. G. SEVIJRIN, Das Museum für spatantiken und Byzantinischen Kunst, Staatlichen Museen zu Berlin, Mainz 1992, σελ (φωτ.) αρ. 139, όπου και προγενέστερη βιβλιογραφία που το τοποθετούσε στον 9ο-10ο αιώνα (WULFF). 18. Βλ. ΠΑΖΑΡΑ, ό.π., σελ , αρ. 14, πίν. 12 όπου και προγενέστερη βιβλιογραφία. 19. ΑΝ. ΟΡΛΑΝΔΟΥ, «Π Μητρόπολις των Σερρών», ΑΒΜΕ, Ε ( ), σελ. 64, εικ Πρόκειται για θωράκιο τέμπλου του ναού. Βλ. ΑΝ. ΟΡΛΑΝΔΟΥ, «Τα μνημεία της Καστοριάς», ΑΒΜΕ, Δ, 1 (1938), σελ. 23, εικ GRABAR, Sculptures, II, σελ , πίν. XXXVII,α που το τοποθετεί στο πρώτο τέταρτο του 11ου at. Πρβλ. Α. Mo 1'ΤΣΟΠΟΤΛΟΪ, ((Ανασκαφή της βασιλικής του Αγ. Αχιλείου», ΕΕΠΣ, (1965) και Δ (1969). Το σκάλισμα αυτό απαντά τον 11ο αι. τόσο στην Βλ-

13 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 343 m J κ- ta* 7. Σχεδιαστική απόδοση από τον Ορλάνδο θωρακίου τέμπλου της Μητροπόλεως Σερρών.

14 344 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ -8 -ΐ tótskì, J, j ί IE,'?"'! 1 )'** -s a. 3

15 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 345 μένα φτερά». Το γλυπτό αυτό χρονολογείται 22 στα μέσα του 11ου αιώνα. Συγκρίσεις του διακοσμητικού θέματος και της τεχνικής του σκαλίσματος των δύο έργων φανερώνουν μεγάλη ομοιότητα αλλά και ανωτερότητα στην ποιότητα δουλειάς του έργου του Πλαταμώνα και οδηγούν ίσως σε μια τοποθέτηση κάπως πρωιμότερη του τελευταίου αυτού έργου, στις αρχές δηλ. του 11ου αιώνα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι τα συγκριτικά στοιχεία, τεχνικά και διακοσμητικά, αλλά και η άρτια τεχνικά και σχεδιαστικά εκτέλεση του διακοσμητικού θέματος, οδηγούν σε τοποθέτηση της πλάκας αυτής στο τέλος του ΙΟου-αρχές 11ου αιώνα. Πιστεύουμε μάλιστα με βάση όσα εξετέθησαν ότι το έργο αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως προϊόν του εκλεπτυσμένου καλλιτεχνικού ρεύματος που εντοπίζεται σ' ολόκληρη την αυτοκρατορία τον 10ο και κυρίως τον 11ο αιώνα 23, προερχόμενο από εργαστήρι μεγάλου παραγωγικού κέντρου. Μια δεύτερη μαρμάρινη πλάκα σπασμένη διαγώνια σε δύο κομμάτια και διακοσμημένη με ανάγλυφο, είχε χρησιμοποιηθεί ως πλάκα δαπέδου στο χώρο του ιερού κατά την τελευταία φάση του ναού, με τη διακοσμημένη της πλευρά προς το έδαφος. Οι διαστάσεις της (0,95 Χ0,75 Χ0,60 μ.) και ο κάθετος άξωνας του θέματος, μας κάνουν να υποθέτουμε ότι πρόκειται για θωράκιο τέμπλου ή επιτύμβιου μνημείου (εικ. 9). Η τεχνική του ανάγλυφου πλησιάζει το επιπεδόγλυφο 24, ενώ χρησιμοποιείται τρυπάνι για την απόδοση φυσιοκρατικών λεπτομερειών. Το διακοσμητικό θέμα είναι σταυρός Νικοποιός ή Αναστάσεως πάνω σε κλιμακωτό βάθρο, πλαισιωμένος από δύο βλαστούς αμπέλου. Πρόκειται για θέμα πολύ γνωστό και διαδομένο, του ο- λάδα όσο και στην Μ. Ασία και χαρακτηρίζεται από τον Grabat' (ό.π.) Ken ne^al if». 22. Βλ. G It ΑΒΑ li, ό.π., σελ. 62, αρ. 46, πίν. XXXII,d, που το συνδέει με τον γλυπτό διάκοσμο του Οσ. Λουκά και το χαρακτηρίζει oc oversion plus rustic de Sain! Luc». 23. Χαρακτηριστικά θεωρούνται το μαλακό και στρογγυλεμένο ανάγλυφο με κοσμήματα τα συμπλεκόμενα γεωμετρικά σχήματα που περικλείουν σταυρούς, πλέγματα και πυροστροβίλους. 24. Σχετικά με την τεχνική αυτή, πρώτη βασική μελέτη βλ. Λ. ΞϊΊΤΟΠΟΊ'ΛΟ V, «Επιπεδογλυφία», ΑΕ, 1917, σελ Ο Grabar χαρακτηρίζει την τεχνική αυτή «relief en reserve» βλ. GRABAR, ό.π.

16 ,'tb Κ ΛΟΒΕΡΛΟΥ-ΤΣΙΓΑΡίΔΑ 9 θωράκιο απο το Κάστρο του Π/α-αιιωνα (-έλος ]0ου - αο/ες 11ου αιώνα).

17 Μεσοβυζαντινά γλυπτά α::ό το Κάστρο του Π/αταμώνα ;:'»7 ποίου όμως η απόδοση στο θωράκιο παρουσιάζει εικονογραφικές πρωτοτυπίες, που την κάνουν να ξεχωρίζει. Το πλαίσιο του θέματος σχηματίζει αστράγαλος τον οποίο οριοθετεί δισχιδής ταινία. Η ταινία αυτή στην κάτω στενή πλευρά του θωρακίου συγχωνεύεται με το θέμα και μετατρέπεται, η μεν εξωτερική της πλευρά σε βαθμίδα του κλιμακωτού βάθρου, η δε εσο:>τερική, στους βλαστούς της αμπέλου. Οι βλαστοί αποδίδονται σε δεύτερο επίπεδο, πίσω άπό τον σταυρό, που προβάλλεται πάνω τους. Το ίδιο συμβαίνει με το άκρο της άνω κεραίας του, που προβάλλεται πάνω στην δισχιδή ταινία του πλαισίου. Ο σταυρός, του οποίου το βάθρο έχει τέσσερις βαθμίδες, είναι βαρύς στις αναλογίες, αν και οι κεραίες του με τα στρογγυλεμένα άκρα και τις κλιμακωτές βαθύνσεις, που τις καθιστούν τρισχιδείς, είναι ραδινές. Η αίσθηση αυτή δημιουργείται επειδή οι οριζόντιες κεραίες αρχίζουν από πολύ χαμηλά και έχουν μεγάλη μεταξύ τους απόσταση. Η απόδοση των βλαστών της αμπέλου με την ασυνήθιστα άκαμπτη κίνηση τους προς τα άνω και την έντονη σχηματοποίηση στα φύλλα (εικ. 10) αλλά κυρίως στα σταφύλια, στην οποία συμβάλλει αποφασιστικά η χρήση τρυπάνου, φανερώνουν α7τλοϊκότητα τεχνοτροπική. Τεχνικά, το ανάγλυφο φαίνεται να διέπεται από δύο τάσεις. Ο αστράγαλος, ο σταυρός και το κλιμακωτό βάθρο, καθώς και ο κορμός της αμπέλου έχουν αποδοθεί με επιμέλεια, μαλακό σκάλισμα, στρογγυλεμένο, με καθαρά και ασφαλή περιγράμματα. Τα σταφύλια όμως και τα φύλλα τους φανερώνουν βιασύνη και αδεξιότητα, που κάνει το έργο να μοιάζει ημιτελές. Αδεξιότητες στην απόδοση κάποιων φύλλων δηλώνουν ότι οι ατέλειες δεν αφορούν μόνο το σκάλισμα ή το τρυπάνι αλλά και το σχέδιο του θέματος. Είναι δε αξιοπρόσεκτο ότι τα φύλλα άνω αριστερά προδίδουν μεγαλύτερη επιμέλεια στο σκάλισμα και λύσεις που θα επέτρεπαν την απόδοση ρεαλιστικών λεπτομερειών, στις οποίες το τρυπάνι θα ήταν αρωγός. Ίσως πρέπει να υποθέσουμε ότι τα φύλλα αυτά υπήρξαν το υπόδειγμα που έδωσε ο αρχιμάστορας στους βοηθούς του οι οποίοι όμως δεν θέλησαν ή δεν μπόρεσαν να το ακολουθήσουν (εικ. 10).

18 ì'us Κ ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ

19 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο -ου Πλαταμώνα 349 Το θέμα, ο σταυρός της Αναστάσεως ή Νικοποιός 25, εμφανίζεται τον 9ο αιώνα και θεωρείται σύμβολο του θριάμβου του Χριστού πάνω στον θάνατο 26, ενώ η στήριξη του σε βαθμιδωτή βάση συνδέεται με μνεία του Γολγοθά αλλά και με την εύρεση και την εν γένει λατρεία του σταυρού 27. Η εραλδική διάταξη των βλαστών της κληματίδας που τον πλαισιώνουν, είναι τυπική στις παραστάσεις φυλλοφόρων σταυρών ιδιαίτερα σε σοιρκοφάγους στις οποίες το θέμα αυτό κυριαρχεί επειδή «εκφράζει κατ' εξοχήν την ιδέα του Σταυρού ως συμβόλου της σωτηρίας και της ζωής» 28. Το θέμα λοιπόν δεν παρουσιάζει εικονογραφικές πρωτοτυπίες. Είναι γνωστό και διαδεδομένο σε πολλές μορφές τέχνης και δεν συμβάλλει στην προσπάθεια χρονολόγησης του θωρακίου. Αντίθετα, καθοριστική μπορεί να είναι η τεχνοτροπία του σκαλίσματος και της απόδοσης του θέματος. Και πρώτα η πλαστική χωρίς έντονους ελιγμούς απόδοση των βλαστών της κληματίδας, απαντά σε δύο θωράκια που χρονολογούνται στον 10ο αιώνα. Πρόκειται για αμφιπρόσωπο θωράκιο (εικ ) από την Κωνσταντινούπολη πιθανώς, σήμερα στο Βερολίνο 29 και θωράκιο του Μουσείου της Κωνσταντινουπό- 25. Ο τύπος αυτός του σταυρού που ονομάζεται και πατριαρχικός θεωρείται το συνηθέστερο θέμα σε θωράκια του 9ου-10ου at. ως σύμβολο αποτροπαι'κής σημασίας, βλ. Μ. ΧΑΤΖΙΔΑΚΗ, Βυζαντινό Μουσείο, (Τα Ελληνικά Μουσεία), Αθήνα 1974, εικ Συνοδεύει συχνά τον Χριστό στις παραστάσεις της «τ/)ς εις Άδου Καθόδου» Βλ Μ. FRAZER, «Church Doors and Gates of Paradise; Byzantine Bronge Doors in Italy», DOP 27 (1973), σελ. 154 όπου και σχετικά παραδείγματα 27. Βλ. G. D. SHEPPARD, «Byzantine Carved Marble Slabs», Art Bulletin 51 (1969), σελ. 66, σημ. 1, όπου και σχετική βιβλιογραφία. Π\ΖΑΡΑ, ό.π., σελ , όπου απαντούν κυρίως στοιχεία για την χρήση του θέματος στιε σαρκοφάγους και GRABAIÎ, Sculptures, II, σελ Βλ. ΠΑΖΑΡΑ, ό.π., σελ , ο οποίοε αποδίδει στην κλιματίδα απήχηση των λόγων του Ιησού 'Εγώ ειμί ή "Αμπελος (Ιωάννης, ΙΕ', 1-5). Πρβλ. και σαρκοφάγο στο Μπεζεστένι Σερρών με ανάλογο θέμα (ό.π., σελ. 33, αρ. 5, πίν. 6α) του 11ου αιώνα, σε δύο διάχωρα, καθώς και σαρκοφάγο στην Αγ. Σοφία rou Κιέβου (GRABAR. Sculptures, II, αρ. 76, πίν. LÏV a-b), της ίδιας εποχής. 29. Το θωράκιο αυτό έχει ζωικά θέματα μέσα σε πλαίσια από ταινίες βλαστών. Στην μια πλευρά δύο αλεπούδες καιροφυλακτούν κόκκορα ανεβασμένο πάνω στο κιονόκρανο ενός κίονα. Το βάθος καλύπτεται από δύο βλαστούς κληματίδας. Στην άλλη πλευρά, αετός έχει επιτεθεί σε δορκάδα που τρέχει και βυθίζει τα νύχια του στη ράχη της. Το βάθος επίσης γεμίζει από κλάδους κλνηματίδας. Βρίσκεται στα Κρατικά Μουσεία του Βερολίνου, βλ. Ο. WULFF, Königliche Museen zu Berlin, Beschreibung der Bildwerke der christliche Epo-

20 350 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ 5 Γ3

21 Μεσοβυζαντινά γλυπτά απο»ο κασ-ρο του Πλαταμώνα

22 35-2 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ λεως προερχόμενο από την Μ. Ασία 30. Στα έργα αυτά ο βλαστός είναι εύκαμπτος, χωρίς να ελίσσεται, ενώ τόσο τα φύλλα όσο και τα τσαμπιά της κληματίδας χαρακτηρίζονται από σταθερότητα στην απόδοση του περιγράμματος, η οποία κάποτε οδηγεί στην σχηματοποίηση. Ο Grabar χαρακτηρίζει την απόδοση αυτή ως relief rustique. Επισημαίνω ότι στα φύλλα της μιας των πλευρών του θωρακίου του Βερολίνου έχει επίσης χρησιμοποιηθεί τρυπάνι, όπως και στο θωράκιο του Πλαταμώνα και η τεχνική του σκαλίσματος είναι ανάλογη (χαμηλό, στρογγυλεμένο ανάγλυφο με επίπεδη επιφάνεια). Εξάλλου, τρυπάνι χρησιμοποιείται συχνά για την απόδοση λεπτομερειών γλυπτού έργου όπως το κέντρο έλικος στα ανθέμια επιστηλίων στο καθολικό του Οσ. Μελετίου του 11ου αι. 31 ή ακόμη το πτέρωμα πουλιών σε θωράκια από το ' Αργός, την Αθήνα και τη Θήβα 32 του 12ου αι. Αλλά, η απόδοση των τσαμπιών με τρυπάνι σπανίζει. Αντίθετα, σχηματοποιημένες αποδόσεις των τσαμπιών είναι συνηθισμένες. Πλησιέστατα στο θωράκιο του Πλαταμώνα, βρίσκεται η απόδοση των τσαμπιών σε κληματίδα που καλύπτει μια από τις εξωτερικές πλευρές κιβωρίου στον Άγ. Απολλινάριο in Classe που χρονολογείται στον 9ο αι. 33. Στην κληματίδα αυτή τα περιγράμματα των τσαμπιών είναι τονισμένα όπως αυτά των φύλλων της κληματίδας στο θωράκιο του Πλαταμώνα, έτσι ώστε αν και τα ανάγλυφα είναι επίπεδα, στα σημεία όπου αναπτύσσονται σε δύο στρώματα, τα περιγράμματα προεξέχουν ενώ η υπόλοιπη επιφάνεια είναι χαμηλωμένη. Η τεχνική αυτή χαρακτηρίζει και τα γλυπτά της Σκριπούς ( ) με τα οποία το θωράκιο συνδέεται και cheli IH, μέρο; II, Mittelalterliche Bildwerke, Βερολίνο 1911, αρ. 1703, που το τοποθετεί στον 1 Οο-11 ο attiva. GRAB Μ;, ό.π., σελ , αρ. 80. πίν. LXÌV, που το τοποθετεί στον 12ο αιώνα και El-Ι Ί \ΒΙ ; ΚΓ.Γ-: R -SEVKUIX, Das Museum, σελ , αρ. Ι Ί1, όπου επίσης τοποθετείται τον 1 2ο αιώνα. 30 Το θέμα είναι αναβρυτήριυ πλαισιωμένο από δύο ζώα και σχηματοποιημένη κληματίδα. Βλ, Λ. GRABUÎ, Sculptures byzantines de Constaiitinopl ' liv e -X siècle), τόμ. Ι, Παρίσι 19C3, σελ. 123, πίν. LXIV, Βλ. GRABUÎ, Sculpture *, 11, πίν. LXXII-LXXYI. 32. Βλ. GIÎABMÎ, ό.π. πίν LXXXYa-h, αρ. 94, 89 και Βλ. Ρ. AxuiüLlNi - MARTI Χ KL LI, ((Corpus)) della scultura paleocristiana, bizantina ed alto medieovale di Ravenna, τόμ. Ι, Ρώμη 1968, σελ. 36, αρ. 34.

23 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 353 για έναν ακόμα λόγο. Την χρήση αστραγάλου για την πλαισίωση του θέματος. Στην Σκριπού ο αστράγαλος, που θεωρήθηκε επιβίωση από την ύστερη αρχαιότητα, χρησιμοποιείται για την πλαισίωση διακοσμητικών ταινιών, όπως σε θύρωμα του ναού 34. Απαντά όμως και στον διάκοσμο του ναού της ΙΙαναγίας του Οσ. Λουκά (10ος αι.), όπου αστράγαλος ορίζει την εσωτερική πλευρά τόξου από προσκυνητάρι 35 καθώς και τους γύψινους κοσμητές του καθολικού της ίδιας Μονής 36. Η μορφή του αστραγάλου είναι ανάλογη με αυτή του θωρακίου του Πλαταμώνα, δηλαδή εναλλαγή ενός επιμηκυσμένου στοιχείου, πρισματικού με τρία μικρότερα. Ο αστράγαλος που οριοθετεί την εσωτερική πλευρά ταινίας-πλαισίου σε θωράκιο του 8ου αι. από την Ραβέννα 37 είναι ανάλογος με τον αστράγαλο της Σκριπούς, αλλά και διαχώρων από μαρμάρινη επένδυση παλαιού καθεδρικού ναού του Sorrento του τέλους του 10ου αι. και των αρχών του 11ου 38, καθώς και θωράκια ταφικού μνημείου στον Άγ. Μάρκο της Βενετίας, που προέρχονται από παρεκκλήσιο του 11ου αιώνα του ίδιου ναού 39. Το θέμα αυτό απαντά σπανιώτερα και σε έργα του τέλους του 12ου και του 13ου αιώνα που εκπροσωπούν τάσεις επανόδου σε παλαιότερα πρότυπα Βλ. GRABAR, Sculptures, 1, πίν. XLI. 35. Βλ. ΛΑΣΚΑΡΙΝΛΣ ΜΐίΟΤΡΑ, Ο γλυπτός διάκοσμος του ναού της Παναγίας στο μοναστήρι τον Οσίου Λουκά, Αθήνα 1980, σελ , η οποία τον Οεο^ρεί «καταβολή της αρχαίας ελληνικής τέχνης που δεν έπαψε να χρησιμοποιείται, αλλά απαντά με ιδιαίτερη έμφαση στον αρχιτεκτονικό διάκοσμο των μνημείων του 11ου-1'2ου αιώνα», εικ. 174, 170 και τοποθετεί το προσκυνητάριο στο οποίο ανήκει τον 12ο αιώνα. 36. R. SCHULTZ - S. BARNSLEY, The Monastery of St. Luke of Stir is in Phokis and the Dependent Monastery of St. Nicholas in the Fields, near Skripou in Boeotia, Λονδίνο 1901, πίν To θωράκιο αυτό βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό Μουσείο της Ραβέννας και φέρει λατινικό σταυρό από τρισχιδή ταινία μέσα σε πλαίσιο από ταινία με κυματοειδή βλαστό που οριοθετείται από σχοινί και αστράγαλο. Βλ. ANGIOLINI-MARTINELLI, ό.π., σελ. 22, αρ Βλ. GRABAR, Sculptures, Π, σελ. 56 και 79 όπου μνημονεύονται και τα στοιχεία φωτογραφία. Βρίσκονται στο Μουσείο Correi Je του Sorrento και θεωρείται του τέλους του 11ου αι. 39. Βλ. GRARAR, ό.π., σελ. 81, αρ. 74, πίν LU, b. 40. Αναλογίες στον αστράγαλο παρουσιάζει θωράκιο του τέλους του 12ου αιώνα από το Μουσείο της Κορίνθου, (GRABAR, ό.π., αρ. 100, πίν. LXXXIV, e) καθώς και επιτύμβια πλάκα του 1283 όπου ο αστράγαλος αποτελεί τον πυρήνα σταυρού από τρισχιδή ταινία (ΠΑ- ΖΑΡΑ, Σαρκοφάγοι, σελ. 48, αρ. 64, πίν. 52α). 23

24 3<u Κ Λ0ΒΕΡΔ01-1 ΣΤ Γ Λ Pl\ V -3 a. «Η Ο Ο 8 Φ -Ρ CO. a. Ρ ο χ 8 CD ο Ι s ο 9: 2 t-> 1 g fa > \* X ω Ο κ b ο so ο ti 8 S", μ > 8 1 * S CO

25 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 355 Τεχνοτροπικά στοιχεία, όπως οι βαριές αναλογίες του σταυρού, η απόδοση λεπτομερειών του σχεδόν επιπεδόγλυφου ανάγλυφου σε δύο επίπεδα, που έχουν επισημοινθεί σε έργα του 11ου αιώνα 41, η απόδοση της κληματίδος, που απαντά σε έργα του 10ου αιώνα, η χρήση τρυπανιού για την απόδοση ανάλογων λεπτομερειών, που απαντά σε έργα του 10ου-12ου αιώνα, απόδοση των φύλλων σχηματοποιημένων, με τονισμένα περιγράμματα, γνωστή σε έργα του 9ου αιώνα (Ραβέννα, Σκριπού) και τέλος η παρουσία «αστραγάλου» διακοσμητικού στοιχείου που απαντά σε έργα του 9ου, αλλά κυρίως 10ου και 11ου αιώνα, οδηγούν στην χρονολόγηση του θωρακίου στο τέλος ΙΟου-αρχές 11ου αιώνα. Τρίτο παρουσιάζεται λειτουργικό μαρμάρινο σκεύος, του οποίου τα 48 μικρά και μεγάλα θραύσματα 42 είχαν αρχίσει να εντοπίζονται από την πρώτη ανασκαφική περίοδο, ανάμεσα στα πεσμένα χώματα των τοίχων όπου είχαν χρησιμοποιηθεί ως οικοδομικό υλικό. Αυτό το απέδειξαν θραύσματα που βρέθηκοιν χτισμένα στους λασπόκτιστους τοίχους του ναού. Το κοκκωτό μάρμαρο από το οποίο κατασκευάστηκε είναι δυστυχώς πολύ εύθραυστο και σ' αυτό πρέπει να αποδοθεί ο μεγάλος αριθμός των κομματιών του γλυπτού. Το αγγείο αυτό μετά την συγκόλληση (εικ ) των θραυσμάτων έχει σχήμα σχεδόν σφαιρικό. Οι διαστάσεις του είναι 58 εκ. ύψος, 30 εκ. διάμετρος βάσης, 52 εκ. διαμ. χείλους, 7-12 εκ. πάχος και έχει επίπεδο πυθμένα διάτρητο. Η κλιμακωτή προς τα έσω τομή του χείλους φανερώνει ότι θα είχε σκέπασμα, που κάλυπτε το στόμιο μετά την χρήση. Στην εμπρόσθια πλευρά (εικ. 15) υπάρχει διακοσμητικό θέμα αποδοσμένο με συνδυασμό εξέργου, επιπεδόγλυφου και χαμηλού ανάγλυφου, δυστυχώς πολύ φθαρμένο αλλά αναγνώριση μο. Πρόκειται για ένα σύνθετο θέμα που περιλαμβάνει γνωστά 41. Ανάλογοι σταυροί με βαριές αναλογίες απαντούν σε σαρκοφάγους του 10ου και 11ου αιώνα" βλ. ΙίΑΖΑΡΑ, ό.π., αρ. 21, πίν. 16 και αρ. 43, πίν. 29. Ανάλογο σε δύο επίπεδα επιπεδόγλυφο απαντά σε θωράκιο από την Κωνσταντινούπολη, σήμερα στο Βερολίνο, βλ. σημ Η αποκατάσταση του έργου αυτού οφείλεται στον άθλο που επιτέλεσαν ο φίλος Αργύρης Κουνδουράς συναρμολογώντας τα θραύσματα και ο γνωστός γλύπτης και υπεύθυνος συντηρητής των γλυπτών της 9ης Εφορείας, Γιάννης Χρήστου.

26 SSfi Κ \ΟΒΕΡΔΟΥ-ΤΣίΓΑΡΤΔΑ *ΦΜ&#κ -8 ι 8 \,-***>** ^ _

27 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Ιΐλαταμώνα Το εκκλησιαστικό σκεύος της εικ. 13 μετά την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης.

28 358 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΓ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΛ επιμέρους στοιχεία. Δύο κυπαρίσσια, πλαισιώνουν σύνθεση διακοσμητική χωρισμένη σε δύο μέρη. Επάνω σταυρός Αναστάσεως αναδύεται από αναβρυτήριο, πλαισιωμένος από τόξο που στηρίζεται σε κίονες. Κάτω διασπασμένο ανθέμιο περιβάλλεται από ζεύγος βλαστο^ν που χωρίζεται σε δύο μέρη για να τον πλαισιώσει. Τα στοιχεία του διακοσμητικού θέματος απομονωμένα είναι γνωστά και δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες πρωτοτυπίες, αντίθετα με την σύνθεση στο σύνολο της, που η μέχρι σήμερα έρευνα μου, την αποδεικνύει μοναδική. Έτσι, ο σταυρός της Αναστάσεως, στο άνω μέρος της σύνθεσης, που πλαισιώνεται από τόξο στηριγμένο σε δίδυμους κίονες με κόμβο και κορινθιάζοντα κιονόκρανα είναι θέμα που απαντά συχνά σε σαρκοφάγους 43. Πολλές φορές μάλιστα συνοδεύεται, όπως εδώ, από το μονόγραμμα του Χριστού τονίζοντας έτσι τον αποτροπαϊκό του συμβολισμό εναντίον των δυνάμεων του κακού 44 και με την σημασία αυτή χρησιμοποιείται όχι μόνο για την διακόσμηση σαρκοφάγων 45 αλλά και άλλων γλυπτών, όπως υπέρθυρων 46 και λειτουργικών σκευών σαν αυτό του Πλαταμώνα. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι σε σαρκοφάγους του 11ου αιώνα απαντούν όλα τα εικονογραφικά στοιχεία που επισημαίνονται και στο γλυπτό του Πλαταμώνα, όπως ο τύπος του σταυρού, οι δίδυμοι κιονίσκοι με κόμβο που τον πλαισιώνουν και τα έξεργα δισκάρια του μονογράμματος 47. Πρωτοτυπία παρουσιάζει στο γλυπτό του Πλαταμώνα η στήριξη του σταυρού σε φυάλη αναβρυτηρίου, που ίσως θα πρέπει 43. Θεωρείται ως «σύμπτυξη και απόδοση σε επίπεδο χώρο του σταυρού που εικονίζεται στην κόγχη του ιερού (στην εικονομαχική περίοδο) και φαινόταν από μακριά σαν τοποθετημένος κάτω από θριαμβευτικό τόξο», βλ. Δ. Εί'ΑΓΓΒΛΙΔΗ, «Εικονομαχικά μνημεία Θεσσαλονίκης», ΑΕ 1937, σελ. 348, και ΠΛΖΑΡΑ, ό.π., σελ. 115 και σημ Βλ. Θ. ΠΡΟΒΑΤΑΚΗ, Ο διάβολ,ος εις την Βυζαντινήν τέχνην, Θεσσαλονίκη 1980, σελ. 295 κ.ε. Πρβλ. πιο πάνω σημ Βλ. ΠΛΖΑΡΑ, ό.π., σελ. 115 και σαρκοφάγοι αρ. 17 (11ος αι.), αρ. 37 (14ος αι.), αρ. 37 (14ος αι.), αρ. 45α ( ), αρ. 46β (13ος αι.), αρ. 61 (11ος-12ος), αρ. 88 (1246), αρ. 90 (11ος-12ος). Πρβλ. και συντομογραφίες αποτροπαϊκές όπως αρ. 20 = Τ(ούτον τον) ΣΤ(αυρόν) Δ(αίμονες) Μ(ισούσι). 46. Δ. ΠΑΛΛΑ, «Βυζαντινόν υπέρθυρον Μουσείου Κορίνθου», ΕΕΒΣ 30 ( ), σελ. 434 κ.ε. 47. Βλ. ΠΑΖΑΡΑ, ό.π., αρ. 7, 17, 26, 78 (κιονίσκοι δίδυμοι με κόμβο) αρ. 29, 30, 89, 90, 91 (δισκάρια με ή χωρίς εγχάρακτο μονόγραμμα).

29 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 3ο9 να συνδεθεί με τον συμβολισμό του σταυρού κατά τον αγιασμό των υδάτων την ημέρα των Θεοφανείων και την χρήση του λειτουργικού αυτού σκεύους. Γνωστό 48, είναι επίσης το θέμα του διασπασμένου ανθεμίου που πλαισιώνει με τους διμερείς δύο βλαστούς του μικρότερο ανθέμιο, ανεστραμμένο, του οποίου οι δύο, επίσης δψ.ερείς βλαστοί σχηματίζουν καρδιόσχημο πλαίσιο 49 στην όλη σύνθεση. Πρωτοτυπία ό μως παρουσιάζει η πολυπλοκότητα των ελιγμο>ν των βλαστών γύρω από το ανθέμιο, η οποία επιτυγχάνεται με χρήση δεσμών που έχουν τη μορφή διμερούς ταινίας όπως και σε σαρκοφάγους του 10ου και 11ου αιώνα από την Θεσσαλονίκη 50. Τα δύο κυπαρίσσια, που αποτελούν το συνδετικό στοιχείο αλλά και το πλαίσιο των δύο μερών της συνθέσεως, είναι γνωστό διακοσμητικό θέμα τόσο σε αρχιτεκτονικά όσο και σε ταφικά γλυπτά 51 της Μακεδονίας του 1 Ιούλου αιώνα. Τα δύο δένδρα υψώνονται δεξιά και αριστερά από τα δύο μέρη της σύνθεσης, ξεκινώντας σχεδόν από τη βάση μέχρι το χείλος του αγγείου, με την γνωστή συνοπτική και σχηματοποιημένη απόδοση τους, που τονίζει ro τριγωνικό σχήμα του φυλλώματος. Με την ελαφριά καμπύλη του εσωτερικού περιγράμματος, τα δύο δένδρα σχηματίζουν κυκλικό πλαίσιο για το κύριο θέμα της συνθέσεως, τον σταυρό, που έτσι παίρνει την μορφή του μεταλλίου. Ο συμβολισμός των κυπαρισσιού που συνδέεται με τους νεκρούς, με την αιωνιότητα και την αθανασία 52 δεν εμποδίζει την χρήση του διακοσμητικού αυτού θέματος και αλλού όπως θωράκια ή κιβώρια. 48. ΙΙρβλ. ανάλογο θέμα σε σαρκοφάγο του J '»ου χι από την μονή Παντοκράτορος του Αγ. Όρους, βλ. ΠΑΖΛΡΑ, ό.π., σελ. 29, αρ 20, πίν. 15β. 49. Ο τύπος του καρδιόσχημου ανθεμ!ου έχει σασανιδική προέλευση, και διαδίδεται στην τέχνη της Κωνσταντινουπόλεως τον Ι (Ιο και 11ο αι., βλ. ΜΠΟΥΡΑ, Γλυπτός διάκοσμος, σελ. 65 όπου και παραδείγματα. Πρβλ. και ΓίΑΖΑΡΑ. ό.π., σελ Βλ. ΙίΑΖΑΡΑ, ό.π., αρ. 22, πίν. 27 και αρ. 24, πίν Βλ. πρόχειρα τα θραύσματα κιβωρίων από την μεσοβυζαντινή διακόσμηση του ναού του Αγ. Δημητρίου Θεσσαλονίκης (G RABAR, Sculptures, II, πίν. LXXXI, a, b, d) αλλά και σαρκοφάγος του 11ου αιώνα απο την Μακεδονία (ΠΑΖΑΡΛ, ό.π., αρ. 12, 24, 77, 78). 52. Βλ. ΙίΑΖΑΡΑ, ό.π., σελ , όπου και σχετική βιβλιογραφία.

30 360 Κ ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ

31 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 3(ì) Το κόσμημα του ανεστραμμένου ανθεμίου 53 που αποτελεί, όπως είπαμε το κάτω μέρος της συνθέσεως ανήκει σε μια κατηγορία που προέλευση του θεωρήθηκε η Κωνσταντινούπολη. Η εισαγωγή του στον ελλαδικό χώρο πιστεύεται 54 ότι έγινε μέσα από τον διάκοσμο του ναού της Παναγίας στη Μονή του Οσ. Λουκά, ναού που τοποθετείται στο 961 και θεωρείται έργο αυτοκρατορικό που αποδίδεται στο Ρωμανό τον Β'. Η Κωνσταντινούπολη προσφέρει όμως έργα του 10ου αιώνα στα οποία η απόδοση του θέματος βρίσκεται πλησιέστατα σ' αυτή του Πλαταμ<όνα. Πρόκειται για ημιανθέμια σε παραστάσεις του ναού της Παναγίας στη Μονή του Λίβος (908) 5a των οποίων το σκάλισμα παρουσιάζει έντονη ομοιότητα μ' αυτό του ανθεμίου του Πλαταμώνα και για ανθέμιο στο κεντρικό κυκλικό διάχωρο θωρακίου (εικ. 16) του Αρχαιολογικού Μουσείου της Κωνσταντινουπόλεως 56 του οποίου η απόδοση, αν και περισσότερο στυλιζαρισμένη βρίσκεται επίσης πολύ κοντά. Εξάλλου το θέμα αυτό απαντά και σε έργα της Θεσσαλονίκης και του Αγ. Όρους που βρίσκονται στον άμεσο χώρο επιρροής της Πρωτεύουσας. Έτσι, σε μεσαίο διάχωρο από ψευδοσαρκοφάγο (εικ. 1 7) στην Θεσσαλονίκη 57 επίσης του 10ου αιώνα, απαντά το ίδιο θέμα σε μορφή απλοποιημένη, προσαρμοσμένη στην χιαστί διάταξη των ευθύγραμμων στελεχών που αποτελούν τον κύριο διακοσμητικό πυρήνα. Πλησιέστερα όμως βρίσκεται το ανθεμωτό κόσμημα που γεμίζει τα κενά μεταξύ των τριγώνων της αριστερής πλευράς θωρακίου (εικ. 18) 53. Η Λασκαρίνα Μπούρα στα συμπεράσματα της πολύτιμης μελέτης της βλ. Μ ΠΟΥ ΡΑ, Γλννπτός διάκοσμος, σελ , σχ. 6 παρουσιάζει 25 παραλλαγές του θέματος του «στυλιζαρισμένου ανθεμίου» στις οποίες μπορεί να ενταχθεί και αυτή του Ιΐλαταμώνα. Πλησιέστερα βρίσκεται στον αρ. 17 του σχ Βλ. ΜΠΟΥΡΑ, ό.π., σελ που προσφέρει, τουλάχιστον για τον ελλαδικό χώρο, ένα όριο post quem. 55. Βλ. GR.VKAR, Sculptures, Ι, πίν. LI, Πρόκειται για θωράκιο με συμπλεκόμενα τρίγωνα στα οποία η τρισχιδής ταινία σχηματίζει και μετά/λια κυκλικά στο κέντρο των τριγώνων ενώ στο κέντρο του θωρακίου δημιουργείται κυκλικό διάχωρο με κόσμημα ανθεμωτού βλαστού που διχάζεται και σχηματίζει καρδιόσχημο πλαίσιο από δισχιδή ταινία για να περιβάλλει μικρότερο ανθέμιο, όμοιο με αυτό του Πλαταμώνα, αλλά περισσότερο στυλιζαρισμένο, βλ. GRABAH, ό.π., πίν. LXIII, Βλ. GRABAR, ό.π., σελ , πίν. XLII, 5 και ΙίΑΖΑΡΑ, ό.π., πίν. 17β, αρ. 22.

32 362 Κ \<>! (Ι \η\ Ι1ΙΓ ΜΊΔ V -8 8 X ~:> ο «Κι > «ο >- -8 θ- ο Χ Q. 8 e ο «ο ω

33 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα Π Gì es Λ 2 ο 3 θ- < ο D 8 α. 8,25 Ρ 9-8 ο. 3 0

34 361 Κ. νοβερδον-τσιγλριδα από την φιάλη της Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγ. Όρους 58 που προέρχονται πιθανώς από εικονοστάσιο του 11ου αιώνα. Πιστεύουμε λοιπόν ότι το θέμα του κοσμήματος του ανεστραμμένου ανθεμίου που παραλλαγή του κοσμεί το μαρμάρινο σκεύος του Πλαταμώνα έφθασε από την Βασιλεύουσα στην βόρεια Ελλάδα μέσω Θεσσαλονίκης και δεν ακολούθησε τον δρόμο που προτείνεται για την νοτία Ελλάδα. Εκτεταμένη τεχνοτροπική εξέταση του σκαλίσματος είναι δύσκολο να γίνει λόγω της μεγάλης φθοράς του άνο^ κυρίως μέρους. Θα περιοριστούμε λοιπόν σε κάποιες παρατηρήσεις, κυρίως για το κάτω μέρος της σύνθεσης. Έτσι από τα κυπαρίσσια σώζονται οι κορμοί και μέρος του περιγράμματος, ιδίοις του αριστερού. Το ανάγλυφο είναι πολύ χαμηλό και σε μερικά σημεία γίνεται εγχάρακτο. Αντίθετα, έξεργο ήταν το ανάγλυφο που απέδιδε το σταυρό και τους κίονες που τον πλαισιούνουν καθώς και τα μετάλλια με το μονόγραμμα του Ιησού πάνω από την ανώτερη οριζόντια κεραία του σταυρού. Εξάλλου σχεδόν επιπεδόγλυφη είναι η απόδοση του ανεστραμμένου ανθεμίου κάτω από τον σταυρό και των βλαστών που το περιβάλλουν. Διακρίνουμε λοιπόν στο διακοσμητικό θέμα αυτού του σκεύους σύνθεση όχι μόνο εικονογραφικών στοιχείων αλλά και τεχνικών σκαλίσματος όπο^ς συχνά συμβαίνει σε γλυπτά του 10ου και του 11ου αιώνα. 59 Η τεχνοτροπική ομοιότης του σκαλίσματος με θραύσμα ψευδοσαρκοφάγου από την Θεσσαλονίκη του πρώτου μισού του 11ου αι. είναι χαρακτηριστική 60. Και στα δύο έργα, όπου το γεμάτο γωνίες και φωτοσκιάσεις σκάλισμα το^ν φύλλο^ν συνδυάζεται με την απόδοση λεπτομερειών με απλές εγχαράξεις. Ακόμη τα θραύσματα δύο ψευδοσαρκοφάγων που εκτίθενται 58. Βλ. GlìABAR, Sculptures, Π, σελ , αρ. 62, πίν. XXXIX, h. 59. Χαρακτηριστικό δείγμα είναι τα επιστύλια της προθέσεως και του διακονικού στο ναό της Παναγίας της μονής του Οσ. Λουκά, στα οποία συνδυάζονται δύο τεχνικές, βλ. MüOrPS, Γλυπτός διάκοσμος, σελ. 83, εικ ΙΙρύκειται για θραύσμα σαρκοφάγου από την Λγ. Σοφία Θεσσαλονίκης, βλ. ΙίΑ ΖΑΡΑ, ό.π., σελ. 33, πίν. 22β.

35 Μεσοβυζαντινά γλυπτά από το Κάστρο του Πλαταμώνα 365 στην Κρήπτη του Αγ. Δημητρίου Θεσσαλονίκης παρουσιάζουν ενδιαφέρουσες τεχνοτροπικές και εικονογραφικές αναλογίες με το γλυπτό σκεύος του Πλαταμώνα. Οι ψευδοσαρκοφάγοι αυτές ανήκουν στην ομάδα των σαρκοφάγων του 11ου αιώνα με κοινοστοιχίες 61. Στην πρώτη 62, οι ομοιότητες εντοπίζονται τεχνοτροπικά στον συνοπτικό τρόπο απόδοσης του δένδρου στο δεξί άκρο της σαρκοφάγου και στα τονισμένα περιγράμματα των ανθεμωτών κοσμημάτων, εικονογραφικά δε στη χρήση των θεμάτων του Σταυρού της Αναστάσεως κάτω από τόξο και του ανθεμίου που περιβάλλεται από καρδιόσχημο πλέγμα βλαστών. Στην δεύτερη 63, οι αναλογίες περιορίζονται στην τεχντοτροπική ομοιότητα του σκαλίσματος των βλαστών και στην εικονογραφική ομοιότητα των εξέργων μεταλλίων πάνω από τις άνω οριζόντιες κεραίες του Σταυρού της Αναστάσεως. Μετά τις πρώτες αυτές προσεγγίσεις, νομίζουμε ότι μια χρονολόγηση του λειτουργικού αυτού σκεύους, με βάση την τεχνική του σκαλίσματος και την εικονογραφία του διακοσμητικού του θέματος στον 10ο ή στις αρχές του 11ου αιώνα είναι πολύ πιθανή. Η επισήμανση μάλιστα εκλεκτικιστικών τάσεων τόσο στην τεχνική όσο και στην θεματική απόδοση της διακόσμησης, ενισχύει την άποψη αυτή, διότι οι τάσεις αυτές χαρακτηρίζουν πολλούς τομείς της τέχνης στην Κωνσταντινούπολη τον 10ο αιώνα 64. Το μαρμάρινο αυτό λειτουργικό σκεύος τ:ρέπει να χρησίμευε είτε ως κολυμβήθρα, είτε ως φυάλη αγιασμού. Είναι δύσκολο όμως να προσδιορισθεί με απόλυτη ασφάλεια η χρήση του. Το διακοσμητικό θέμα του Σταυρού μέσα σε φιάλη το συνδέει με τον ((Αγιασμό των Υδάτων» την ημέρα των Θεοφανείων αλλά και κατ' επέκταση 61. Το θέμα αυτό πιστεύεται ότι αποτελεί κλειστή ομάδα που ακολουθεί την παράδοση των μικρασιατικών σαρκοφάγων των ρωμαϊκών χρόνων, βλ. ΠΑΖ \ΡΑ, ό.π., σελ Βλ. ΠΛΖΑΡΑ, ό.π., σελ. 33, πίν. 23α, αρ Βλ. ΠΑΖΑΡΑ, ό.π., σελ. 33, πίν. 22γ, αρ Ανάλογοι κλασικισμοί παρατηρούνται και στην απόδοση του γλυπτού διακόσμου στο ναό της Παναγίας στην Μονή του Οσ. Λουκά, που επίσης αποδίδονται σε κωνσταντινουπολίτικα πρότυπα, βλ. ΜΠΟΥΡΑ, Γλυπτός διάκοσμος, σελ. 119.

36 366 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟί'-ΤΣΙΓΛΡΙΔΛ με την Βάπτιση του Χριστού. Το σφαιρικό του σχήμα εξάλλου, αν και δεν συνηθίζεται σε φιάλες αγιασμού, που συνήθως είναι λεκανόμορφες απαντά σε σκεύη και για τις δύο χρήσεις οπής μας βεβαΐ6>νουν επιγραφές που τα συνοδεύουν* 55. Η ύπαρξη όμως ίχνους της οπής απορροής στον πυθμένα του αγγείου (εικ. 19) που συνήθως απαντά σε κολυμβήθρες 66, μας κάνει να κλείνουμε προς αυτή την χρήση 67. Η κολυμβήθρα, που συναρμολογήσαμε λοιπόν και πρέπει να ανήκε σε ναό του Κάστρου του Πλαταμώνα, που μπορεί να τοποθετηθεί χρονολογικά στον 10ο αι.-αρχές 11ου αιώνα, έρχεται να προσθέσει στον πολύ μικρό αριθμό αναλόγων λειτουργικών σκευών ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον δείγμα του οποίου η διακόσμηση το καθιστά μοναδικό απ' όσο γνωρίζω για τον ελληνικό χούρο. Τελειώνοντας, θα ήθελα να επισημάνω τα εξής: Τα τρία γλυπτά που παρουσιάσαμε και το?τοθετούμε στην ίδια χρονική περίοδο τέλος ΙΟου-αρχές 11ου αι. έχουν διακοσμηθεί με θέματα γνωστά και διαδεδομένα στα αρχιτεκτονικά γλυπτά της μεσοβυζαντινής περιόδου, αλλά ανήκουν σε διαφορετικές τεχνοτροπικές τάσεις και επόμενους μπορούν να αποδοθούν σε διαφορετικούς τεχνίτες ή εργαστήρια. Είναι ακόμη πιθανό να ανήκουν σε περισσότερους από ένα ναούς του Κάστρου του Πλαταμώνα. Οι πιθα- 65 Μαρμάρινο σκεύος, αναλόγου σχήματο: και διακόσμησης φυλάσσεται στο Museo Regionale τη: Μεσσινας και συνοδεύεται ατό αφιερωματική επιγραφή η οποία προσδιορίζει ότι π-όκειται για κολυμβήθρα που το έτος κατασκευής της είναι το βλ. τον συλλογικό τόμο / Bizantini in Italia, Μιλάνο 1982, εικ. 43. Hαράλληλα, αναλογίες μορφής σε ενεπίγραφα μαρμάρινα σκεύη που χρησίμευαν ως φιάλες αγιασμού απαντούν και στα άλλα μέρη τη: Β. Ιταλία:, βλ. Π. POLACCO, Sculture paleocristiane e allomedievali di Torcello, Τρεβίζο 1976, σελ \νάλογη κολυμβήθρα εντοπίσαμε σε χρήση στο καθολικό της Μονής Βλατάδων, στην δυτική π/ευρά της βόρειας στοάς που αποτελεί συνέχεια της Λητής. II διακόσμηση τ/,ς είναι απ/ή και συνίσταται σε τέσσερις λατινικούς σταυρούς με πεπλατυσμένα τα άκρα των κεραιών Είναι διάτρυτη, όπως και αυτή του Πλαταμώνα έτσι ώστε επιτρέπει την παροχέτευση των νερών της κολυμβήθρα;;. Σήμερα, τοποθετείται χάλκινη κολυμβήθρα στο εσωτερικό της και μετά την τέλεση του μυστηρίου, χύνεται σ' αυτήν το νερό της βαπτίσεως. 67. Με το θέμα της βυζαντινήΐ y.oj.'^irßpoic και των άλλων λειτουργικών σκευών θα ασχοληθώ σύντομα εκτενέστερα.

37 Μεσοβυζαντινά γ)υπτά από το κάστοο "ου Ιΐλα^αχόνα Κολυμβήθρα στο καθολικό τη Μοντς Βλαττάδων

38 368 Κ. ΛΟΒΕΡΔΟΤ-ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ νότητες μάλιστα κάποια από αυτά να ανήκουν στην παλαιότερη φάση του ναού που ανασκάψαμε είναι πολλές. Το Κάστρο λοιπόν του Πλαταμώνα είχε το 10ο και 11ο αι. ένα ή περισσότερους ναούς τογν οποίων ο γλυπτός διάκοσμος συνδέεται ποιοτικά με έργα μεγάλων αστικών ή μοναστικών κέντρων, κυρίως της Μακεδονίας, σύμφωνα με το συγκριτικό υλικό που χρησιμοποιήσαμε, όπως η Θεσσαλονίκη, οι Σέρρες, η Καστοριά, η Μεγίστη Λαύρα του Αγ. Όρους αλλά και η Κωνσταντινούπολη και ο χώρος επίδρασης της στην βυζαντινή Ιταλία (Ραβέννα, Βενετία, Sorrento). Παράλληλα η κολυμβήθρα και η ενδιαφέρουσα διακόσμηση της, με βάση πάντα το υπάρχον συγκριτικό υλικό, φανερώνει υψηλή ποιότητα που μπορεί να συνδεθεί μόνο με σημαντικά μνημεία ή με εξέχοντες κτήτορες. Πότε ακριβώς ιδρύθηκαν τα μνημεία ή το μνημείο αυτό δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε με τα μέχρι σήμερα στοιχεία. Υποθέτουμε όμως ποος η ιδιαίτερα ταραγμένη περίοδος της δεκαετίας, από το 980 ώς το 990, περίοδος επιθετικών επιχειρήσεων του Τσάρου των Βουλγάρων Σαμουήλ στο χώρο της Μακεδονίας δεν ήταν κατάλληλη για ιδρύσεις και διακοσμήσεις ναών σε ένα Κάστρο. Στην περίοδο μετά το 990 ο Βασίλειος ο Β' ο Βουλγαροκτόνος απαλλαγμένος από τις εσωτερικές επαναστάσεις, έρχεται στη Θεσσαλονίκη «άποδώσων τα ευχαριστήρια τω μεγαλομάρτυρι Δημητρίω» κατά τον Κεδρηνό, αλλά και για να καταστήσει την πόλη βάση για τις επιχειρήσεις κατά των Βουλγάρων. Η εποχή αυτή, που θεωρείται ως εποχή ανακτίσεως των χαμένων εδαφών, αλλά και επισκευών των οχυρώσεων των πόλεων και των κάστρων που ανακτώνται, είναι δυνατό να συνδεθεί με την ίδρυση ή και επισκευή των ναών του Κάστρου του Πλαταμώνα.

Αναρτήθηκε από τον/την Δρομπόνης Σωτήριος Πέμπτη, 18 Απρίλιος :48 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 18 Απρίλιος :49

Αναρτήθηκε από τον/την Δρομπόνης Σωτήριος Πέμπτη, 18 Απρίλιος :48 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 18 Απρίλιος :49 Στις 17 Απριλίου 2013 επισκεφθήκαμε το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεγάρων. Η αρχαιολόγος κα Τσάλκου (την οποία θερμά ευχαριστούμε) μας παρουσίασε τα πολύ εντυπωσιακά ευρήματα της περιοχής μας δίνοντάς μας αναλυτικές

Διαβάστε περισσότερα

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Το περίτεχνο τέμπλο του Αγίου Γεωργίου με τα πλευρικά τμήματά του Α Ν Α Δ Ε Ι Ξ Η Τ Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ω Ν Μ Ν Η Μ Ε

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Στον 11 ο αιώνα χρονολογείται η αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτους. Έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Η στέγαση του κεντρικού τμήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Πίν. Ι. α. Αεροφωτογραφία Ναυπάκτου. β. Λιμάνι Ναυπάκτου.

Πίν. Ι. α. Αεροφωτογραφία Ναυπάκτου. β. Λιμάνι Ναυπάκτου. Πίν. Ι α. Αεροφωτογραφία Ναυπάκτου. β. Λιμάνι Ναυπάκτου. Πίν. ΙΙ α. Ανασκαφή παλαιοχριστιανικής βασιλικής Nαυπάκτου. β. Ναύπακτος. Οικόπεδο Δημητροπούλου. Αποτύπωση ανασκαφής νοτιοδυτικών προσκτισμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Κατά την περίοδο 2010 συνεχίσαμε την έρευνα τόσο στο χώρο της αίθουσας όσο και στο χώρο του αιθρίου με σκοπό την περαιτέρω διερεύνηση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού.

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ (file://localhost/c:/documents%20and%20settings/user/επιφάνεια%20εργασίας/κ έντρο%20εξ%20αποστάσεως%20επιμόρφωσης%20- %20Παιδαγωγικό%20Ινστιτούτο.mht) Κέντρο Εξ Αποστάσεως Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

Η Βοιωτία θεωρείται από αρχαίους και συγχρόνους ιστορικούς καθώς και γεωγράφους, περιοχή ευνοημένη από τη φύση και τη γεωπολιτική θέση της.

Η Βοιωτία θεωρείται από αρχαίους και συγχρόνους ιστορικούς καθώς και γεωγράφους, περιοχή ευνοημένη από τη φύση και τη γεωπολιτική θέση της. Η Βοιωτία θεωρείται από αρχαίους και συγχρόνους ιστορικούς καθώς και γεωγράφους, περιοχή ευνοημένη από τη φύση και τη γεωπολιτική θέση της. Βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν της ελληνικής χερσονήσου, πάνω στο

Διαβάστε περισσότερα

Μυρτώ Παπαδοπούλου Ισαβέλλα Παπαδοπούλου Ά3α

Μυρτώ Παπαδοπούλου Ισαβέλλα Παπαδοπούλου Ά3α Μυρτώ Παπαδοπούλου Ισαβέλλα Παπαδοπούλου Ά3α Πρόλογος Ναοί της Αρχαϊκής εποχής Οι κίονες και τα μαθηματικά τους-σχεδίαση Υλοποίηση Επίλογος Πηγές Αποτελείται από τρία μέρη, τη βάση, τον κορμό, που μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι.

Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι. Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι. Ο Παρθενώνας ως χριστιανικός ναός, Κάτοψη. Οι αριθμοί δηλώνουν σε ποιους κίονες υπάρχουν χαράγματα και πόσα σε καθέναν από αυτούς (Ορλάνδος Α.Βρανούσης Λ., Τα χαράγματα του

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μονή της Παναγίας Σκριπού της Ορχομενιώτισσας της Βοιωτίας, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, περιλαμβάνει το πιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΑΛΟΥ ΒΠΠΓ

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΑΛΟΥ ΒΠΠΓ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΑΛΟΥ ΒΠΠΓ Περιγραφή μνημείου Το αρχαίο θέατρο της Λίνδου διαμορφώνεται στους πρόποδες της δυτικής πλαγιάς του βράχου της λινδιακής ακρόπολης. Το κοίλο χωρίζεται σε

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Στρατηγικής σημασίας η θέση της Μάκρης / Κατοικήθηκε από την αρχαιότητα Οικισμός με διαρκή ανθρώπινη παρουσία από τα νεολιθικά χρόνια Ορατά στο κέντρο της σημερινής

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Η ανασκαφή τού 2012 είχε ως στόχους: την περαιτέρω διερεύνηση της στοάς του μεγάλου ρωμαϊκού κτιρίου με τη στοά περιμετρικά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΗ Ε. Pc8 ΝΤΙΝΟΣ & ΒΑΣΙΛΙΚΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

ΤΑΞΗ Ε. Pc8 ΝΤΙΝΟΣ & ΒΑΣΙΛΙΚΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΤΑΞΗ Ε Pc8 ΝΤΙΝΟΣ & ΒΑΣΙΛΙΚΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ 4/12/2015 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ Η Ακρόπολη Αθηνών είναι ένας βραχώδης λόφος ύψους 156 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και 70 μ. περίπου από το επίπεδο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 26η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΣΣΗΝΙΑ Χριστιανούπολη, Ι.Ν. Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Σημαντικό οικοδομικό συγκρότημα του 11ου- 12ου αιώνα, που αποτελείται από τον οκταγωνικού τύπου ναό και το επισκοπικό

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης Γιώργος Πρίμπας Το παρόν φωτογραφικό άλμπουμ είναι ένα αφιέρωμα για τους τρεις μεγάλης αρχαιολογικής αξίας χώρους στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού.

Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού. Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού. 1 Περιεχόμενα: Εισαγωγή σελ.3 Ιστορική αναδρομή σελ.4 Περιγραφή του χώρου σελ.5-7 Βιβλιογραφία σελ.8 Παράρτημα σελ.9-10 2 Εισαγωγή. Στο κέντρο της Λεμεσού υπάρχει το Κάστρο

Διαβάστε περισσότερα

2. τα ρωμαϊκά, που το λούκι έχει μετασχηματιστεί σε επίπεδο και έχει ενσωματωθεί στο καπάκι

2. τα ρωμαϊκά, που το λούκι έχει μετασχηματιστεί σε επίπεδο και έχει ενσωματωθεί στο καπάκι Οι αριθμοί αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο, αλλά είναι σημαντικό να μελετήσουμε τον τρόπο που σημειώνονται οι αριθμοί που αποδίδουν στα σχέδια τις διαστάσεις του αντικειμένου. Οι γραμμές διαστάσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ. Μετά τα Μηδικά κατακευάστηκε το 478 π.χ το Θεμιστόκλειο τείχος που χώρισε την κατοικημένη περιοχή από το νεκροταφείο.

ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ. Μετά τα Μηδικά κατακευάστηκε το 478 π.χ το Θεμιστόκλειο τείχος που χώρισε την κατοικημένη περιοχή από το νεκροταφείο. ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ Η περιοχή ΒΔ της Αγοράς μέχρι το τείχος της πόλης, όπου το Δίπυλο, αλλά και πέρα από το τείχος, όπου και το σημαντικότερο νεκροταφείο της Αθήνας. Η ονομασία της οφείλεται στις εγκαταστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς ο του Τροόδους. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη ενός μικρού χείμαρρου,

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Ο ναός ήταν αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού, κτίστηκε στη θέση αυτή από το Μεγάλο Κωνσταντίνο (306-339) αλλά πολύ σύντομα, το 404, καταστράφηκε

Διαβάστε περισσότερα

2ο Γυμνάσιο Αγ.Δημητρίου Σχολικό έτος ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ "ΣΠΑΡΤΗ" ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ 5 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

2ο Γυμνάσιο Αγ.Δημητρίου Σχολικό έτος ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΠΑΡΤΗ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ 5 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2ο Γυμνάσιο Αγ.Δημητρίου Σχολικό έτος 2017-2018 ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ "ΣΠΑΡΤΗ" ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ 5 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΤΣΙΡΙΓΩΤΗ Πίνακας

Διαβάστε περισσότερα

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας Το φυλλάδιο αυτό είναι του/της... που επισκέφθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας στις... Το φυλλάδιο που κρατάς στα χέρια σου

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης

Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης 1ης Διαδρομής Μονή Βαλτάδων Ναός Οσίου Δαυίδ Βυζαντινό Λουτρό Ναός Αγίου Νικολάου (Ορφανού) Ναός Αγίου Παντελεήμονα Ναός Σωτήρως Χριστός Ροτόντα Παλιά Πόλη,Κάστρα 2ης

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην ακρόπολη των Μυκηνών

Ακολούθησέ με... στην ακρόπολη των Μυκηνών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ TMHMA ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ακολούθησέ με... στην ακρόπολη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Εισαγωγικά: ΟΡΙΣΜΟΣ: Με τον όρο μυκηναϊκός πολιτισμός χαρακτηρίζεται ο προϊστορικός πολιτισμός της ΎστερηςΕποχήςτουΧαλκούαπότο1600-1100 π. Χ. που αναπτύχθηκε κυρίως στην κεντρική

Διαβάστε περισσότερα

Η ανάλυση των στοιχείων στο Παρατηρητήριο στο αρχαίο θέατρο ΑΡΧΑΙΟ

Η ανάλυση των στοιχείων στο Παρατηρητήριο στο αρχαίο θέατρο ΑΡΧΑΙΟ Η ανάλυση των στοιχείων στο Παρατηρητήριο στο αρχαίο θέατρο ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΡΑΤΟΥ. βασίσθηκε στην εργασία που εκπόνησε ειδική επιστημονική ομάδα υπό τους κ.κ. Λάζαρο Κολώνα τ. γενικό Διευθυντή Αρχαιοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη Αγία Αικατερίνη Η Αγία Aικατερίνη βρίσκεται σε ενα απο τα καλυτερα μερη της θεσσαλονικης, στην Βορειοδυτική πλευρά της Άνω Πολης.Κτισμένη το 1320 μχ,η ατμόσφαιρα ειναι πολύ ωραία και προπάντον ειναι ήσυχα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ της Σταυρούλας Σδρόλια Το κρασί έπαιζε τεράστιο ρόλο στην οικονομία της περιοχής του Δήμου Μελιβοίας από την αρχαιότητα μέχρι το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Οι αρχαιότερες

Διαβάστε περισσότερα

Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Δραπετσώνας & Τροιζήνας Μεθάνων. Λόφος Μουσών. Φύλλα εργασίας

Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Δραπετσώνας & Τροιζήνας Μεθάνων. Λόφος Μουσών. Φύλλα εργασίας Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δραπετσώνας & Τροιζήνας Μεθάνων Λόφος Μουσών Φύλλα εργασίας Στόχος των φύλλων εργασίας είναι να ανιχνευθούν βιωματικά στον χώρο τα κυριότερα στοιχεία της ανάπλασης του

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας»

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Αγία Θέκλα Βρίσκεται 7χλμ νότια από το κέντρο της Σωτήρας.

Διαβάστε περισσότερα

Το βυζαντινό τέμπλο του ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα

Το βυζαντινό τέμπλο του ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα Το βυζαντινό τέμπλο του ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα Βαρβάρα ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΘ' (2008) Σελ. 233-246 ΑΘΗΝΑ 2008 Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΤΕΜΠΛΟ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΘΕΟΔΩΡΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας 4 Νοεμβρίου 2011 Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας Αφιερώματα / Μοναστήρια της Μακεδονίας Της Χρυσάνθης Σταυροπούλου-Τσιούμη Καθηγήτριας στο ΑΠΘ Να αναζητήσει κανείς τους ιδιαίτερους λόγους για τους οποίους

Διαβάστε περισσότερα

Ανάγλυφα θωράκια από το Βυζαντινό Μουσείο

Ανάγλυφα θωράκια από το Βυζαντινό Μουσείο Ανάγλυφα θωράκια από το Βυζαντινό Μουσείο Νικολέττα ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ-ΣΚΥΛΟΓΙΑΝΝΗ Δελτίον XAE 13 (1985-1986), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Μαρίνου Καλλιγά (1906-1985) Σελ. 157-174 ΑΘΗΝΑ 1988 ΑΝΑΓΛΥΦΑ ΘΩΡΑΚΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - Γενική Εισαγωγή..2 - Iστορική αναδρομή....3-4 - Περιγραφή του χώρου.....5-8 - Επίλογος...9 - Βιβλιογραφία 10 1 Γενική Εισαγωγή Επίσκεψη στο Επαρχιακό Μουσείο Πάφου Το Επαρχιακό Μουσείο της

Διαβάστε περισσότερα

Βοιωτικός Ορχομενός και Μονή της Παναγίας Σκριπού Πανόραμα Ταξιδιωτικές Σημειώσεις apan.gr

Βοιωτικός Ορχομενός και Μονή της Παναγίας Σκριπού Πανόραμα Ταξιδιωτικές Σημειώσεις apan.gr Βοιωτικός Ορχομενός και Μονή της Παναγίας Σκριπού Πανόραμα Ταξιδιωτικές Σημειώσεις apan.gr Στα βαμβακοχώραφα της Κωπαΐδας (12 χλμ ΒΑ της Λιβαδειάς), υπάρχει ένας τόπος κατοικημένος από τα προϊστορικά χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΙΑ 10. Το ανάκτορο της Ζάκρου

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΙΑ 10. Το ανάκτορο της Ζάκρου ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΙΑ 10 Το ανάκτορο της Ζάκρου Ανάκτορο της Κάτω Ζάκρου Το ανάκτορο της Κάτω Ζάκρου βρίσκεται στο ΝΑ άκρο της Κρήτης στον ομώνυμο ευρύχωρο όρμο. Η θέση ήταν γνωστή από τον 19 ο αι.

Διαβάστε περισσότερα

Αλέξανδρος Νικολάου, ΒΠΠΓ

Αλέξανδρος Νικολάου, ΒΠΠΓ Αλέξανδρος Νικολάου, ΒΠΠΓ Στην αρχαϊκή εποχή εικάζεται ότι υπήρχε κάποιο είδος θεατρικής κατασκευής στο χώρο που βρίσκονται τα σημερινά ευρήματα του θεάτρου, ενώ στα κλασσικά χρόνια υπήρχε σίγουρα κάποια

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ Σύντομο ιστορικό Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Παραλιμνίου Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου διαδέχθηκε το 19 ο αιώνα ένα παλαιότερο βυζαντινό ναό. Βρίσκεται στο κέντρο του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 19η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΤΡΙΚΑΛΑ Πλάτανος Θέση «Ομβριάσα» Η 19η ΕΒΑ διενεργεί ανασκαφική έρευνα στον αγρό ιδιοκτησίας Σ. και Α. Υφαντή, η οποία είναι συνέχεια αυτής που διενεργούσε η 7η ΕΒΑ,

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος: Διδακτική αξιοποίηση εκπαιδευτικών επισκέψεων

Τίτλος: Διδακτική αξιοποίηση εκπαιδευτικών επισκέψεων Τίτλος: Διδακτική αξιοποίηση εκπαιδευτικών επισκέψεων Βαθμίδα: Δευτεροβάθμια Θεματική περιοχή δραστηριότητας: Θεολογία Δημιουργός παρουσίασης: Ξανθή Αλμπανάκη Επικοινωνία: xalbanaki@gmail.com Εκπαιδευτικός

Διαβάστε περισσότερα

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής ΑΝΑΓΝΩΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής δομής

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΤΖΕΚΤ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΤΖΕΚΤ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΤΖΕΚΤ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΔΙΟΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ Το Δίον ήταν μια αρχαιότατη πόλη στρατηγικής σημασίας και μια από τις πιο φημισμένες μακεδονικές πολιτείες. Η γεωγραφική θέση

Διαβάστε περισσότερα

Αµφίπολη: Βρέθηκε σκελετός σε τάφο κάτω από τον τρίτο θάλαµο

Αµφίπολη: Βρέθηκε σκελετός σε τάφο κάτω από τον τρίτο θάλαµο Νοέµβριος 12 2014 13:20 Αµφίπολη: Βρέθηκε σκελετός σε τάφο κάτω από τον τρίτο θάλαµο Τι ανακοίνωσε το υπουργείο Πολιτισµού για τις ανασκαφικές εργασίες στον τάφο της Αµφίπολης. Τι έδειξαν οι ανασκαφές

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ

ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ Η Στράτος υπήρξε σημαντική πόλη της Ακαρνανίας πρωτεύουσα των Ακαρνάνων από τον 5 ο αιώνα π.χ. Κτίσθηκεσεεπαφήμετηδυτική όχθη του Αχελώου, στασύνοραμετηναιτωλία. Από τις αρχαιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου Η ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου Η ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ 2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου Η ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Της Ευθυμίας Θανοπούλου Γ1 2011-2012 Η Ορθόδοξος Εκκλησία απέφυγε βασικά την απεικόνιση ιερών προσώπων σε αγάλματα. Η αποστροφή αυτή οφειλόταν, πλην των άλλων,

Διαβάστε περισσότερα

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλα 2 0 1 0 Ο ορεινός οικισμός Θεολόγος είναι κτισμένος στο βάθος μιας ρεματιάς στο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση.

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση. Στρατηγική θέση της Αγιάς Η περιοχή της Αγιάς χαρακτηρίζεται κυρίως από την εύφορη κοιλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Ομάδα υπερθύρων του Βυζαντινού Μουσείου

Ομάδα υπερθύρων του Βυζαντινού Μουσείου Ομάδα υπερθύρων του Βυζαντινού Μουσείου Μαρία ΣΚΛΑΒΟΥ-ΜΑΥΡΟΕΙΔΗ Δελτίον XAE 11 (1982-1983), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Αναστασίου Κ. Ορλάνδου (1887-1979) Σελ. 99-108 ΑΘΗΝΑ 1983 ΟΜΑΔΑ ΥΠΕΡΘΥΡΩΝ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1 το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 2 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 3 ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΠΥΡΡΟΣ αντίγραφο από πρωτότυπο του 3ου π.χ. αι. της

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ 3 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Σ.Χ. ΕΤΟΣ 2011-2012 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ» ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ Εργασία του μαθητή: Μαγγιώρου

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 6. Η Βυζαντινή Ανασκαφή 2 Γιάννης Βαραλής

Ενότητα 6. Η Βυζαντινή Ανασκαφή 2 Γιάννης Βαραλής Ενότητα 6 Η Βυζαντινή Ανασκαφή 2 Γιάννης Βαραλής Ι.Δ. Βαραλής Ανασκαφική Βυζαντινή και Μεσαιωνική Ανασκαφική Κείμενα για προετοιμασία και κριτική: Ousterhout R., Γουρίδης Α., Ένα βυζαντινό κτίριο δίπλα

Διαβάστε περισσότερα

4. ΑΡΧΑΙΑ ΝΕΜΕΑ KAI ΑΘΛΗΤΕΣ ΔΡΟΜΙΚΩΝ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ

4. ΑΡΧΑΙΑ ΝΕΜΕΑ KAI ΑΘΛΗΤΕΣ ΔΡΟΜΙΚΩΝ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ 4. ΑΡΧΑΙΑ ΝΕΜΕΑ KAI ΑΘΛΗΤΕΣ ΔΡΟΜΙΚΩΝ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ ΕΝΤΥΠΟ 4.6.1. «Κρυπτή στο στάδιο της Νεμέας» Δραστηριότητα 1 η : «Η σημασία της στοάς της Νεμέας» Σχεδιαστική αναπαράσταση αθλητή (πυγμάχου) που περιμένει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ E. N. Τσιγαρίδας, 'Ερευνες στους ναούς της Καστοριάς 379 ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Στη διάρκεια των υπηρεσιακών μεταβάσεών μου στην Καστοριά, την περίοδο κυρίως 1970-1975 και συμπληρωματικά την

Διαβάστε περισσότερα

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Η ΑγιαΣωτήρα στους Χριστιάνους

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Η ΑγιαΣωτήρα στους Χριστιάνους 02/01/2019 Κάστρα και οχυρά Μεσσηνίας: Η ΑγιαΣωτήρα σς Χριστιάνους Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Μεσσηνίας Ανατολικά των Φιλιατρών, στη δυτική πλαγιά Αγιάς σς Χριστιάνους Τριφυλίας, βρίσκεται ένα από τα πιο

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης BYZANTINH TEXNH:AΡXITEKTONIKH kαι ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ H Βυζαντινή αρχιτεκτονική και ως αναπόσπαστο τμήμα της η ζωγραφική: - Ψηφιδωτή και νωπογραφία- νοείται η τέχνη που γεννήθηκε και ήκμασε μεταξύ 4ου και 15ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

Οδοιπορικό στα μνημεία του νομού Τρικάλων. Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Τετάρτη, 28 Σεπτέμβριος :52

Οδοιπορικό στα μνημεία του νομού Τρικάλων. Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Τετάρτη, 28 Σεπτέμβριος :52 Μια πλειάδα σημαντικών μνημείων της παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής περιόδου συναντά ο επισκέπτης στο νομό Τρικάλων, ο οποίος διαπιστώνει ιδίοις όμασι ότι η ιστορία δεν είναι απλά υπόθεση κάποιων βιβλίων,

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ & ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ Θ Ε Α Τ Ρ Ο ΛΙΝΔΟΥ ΧΟΡΗΓΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ & ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ Θ Ε Α Τ Ρ Ο ΛΙΝΔΟΥ ΧΟΡΗΓΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ & ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ Θ Ε Α Τ Ρ Ο ΛΙΝΔΟΥ ΧΟΡΗΓΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΡΟΔΟΣ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 1 1. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. 2 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΤΑΓΜΑ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ

ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΤΑΓΜΑ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΤΑΓΜΑ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ Η σύσταση του Τάγματος έγινε στις 20 Μαΐου 1833. Ήταν η ανώτατη διάκριση του Ελληνικού Κράτους. Απονεμόταν σε Έλληνες και ξένους πολίτες οι οποίοι αρίστευσαν στον Αγώνα

Διαβάστε περισσότερα

«Αρχαιολογικοί χώροι και περιβαλλοντική εκπαίδευση- η μελέτη περίπτωσης της αρχαίας Μεσσήνης»

«Αρχαιολογικοί χώροι και περιβαλλοντική εκπαίδευση- η μελέτη περίπτωσης της αρχαίας Μεσσήνης» «Αρχαιολογικοί χώροι και περιβαλλοντική εκπαίδευση- η μελέτη περίπτωσης της αρχαίας Μεσσήνης» Μαρία Μπαλάσκα & Ιωάννα Ραβάνη, μέλη της Π.Ο. του ΚΠΕ Καλαμάτας Οι περιβαλλοντικές συνθήκες, επηρεάζουν τον

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΈΝΩΝ ΤΕΧΝΏΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Μάθημα: Τεχνολογία Υλικών. Όνομα: Νικόλαος Καρναμπατίδης ΑΕΜ:438

ΤΜΗΜΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΈΝΩΝ ΤΕΧΝΏΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Μάθημα: Τεχνολογία Υλικών. Όνομα: Νικόλαος Καρναμπατίδης ΑΕΜ:438 ΤΜΗΜΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΈΝΩΝ ΤΕΧΝΏΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Μάθημα: Τεχνολογία Υλικών Όνομα: Νικόλαος Καρναμπατίδης ΑΕΜ:438 Εξάμηνο: 8 ο (εικ.1) Νίκη της ΣαμοθράκηςParis, Musée du Louvre Φθορά:

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1 Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ Γιώργος Ε 1 ΣΩΤΗΡΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η Σωτήρα έχει Αγιολογική ονομασία: φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Εξάλλου στις 6 Αυγούστου τελείται μεγάλο πανηγύρι κατά τη γιορτή της Μεταμορφώσεως

Διαβάστε περισσότερα

Τα θέατρα της Αμβρακίας. Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ

Τα θέατρα της Αμβρακίας. Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ Τα θέατρα της Αμβρακίας Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ Αμβρακία Η Αμβρακία, μία από τις αξιολογότερες κορινθιακές αποικίες, ήταν χτισμένη στην περιοχή του Αμβρακικού κόλπου κοντά στην όχθη του ποταμού Άραχθου.

Διαβάστε περισσότερα

Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων, Κάμπος Αβίας

Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων, Κάμπος Αβίας ΕΘΝΙΚΌ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΊΟ ΑΘΗΝΏΝ ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΌ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ Π3.2.2 Μνημείο Καλαμάτας Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων, Κάμπος Αβίας Σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός μετά τρούλου, του οποίου η κατασκευή τοποθετείται μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΦΘΙΩΤΙΔΩΝ ΘΗΒΩΝ ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΦΘΙΩΤΙΔΩΝ ΘΗΒΩΝ ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΦΘΙΩΤΙΔΩΝ ΘΗΒΩΝ ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΧΟΡΗΓΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΒΟΛΟΣ 2011 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. Το αρχαίο θέατρο Φθιωτίδων Θηβών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΚΑΣΤΡO ΤΗΣ ΚΩ Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ

ΣΤΟ ΚΑΣΤΡO ΤΗΣ ΚΩ Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡO ΤΗΣ ΚΩ Το Κάστρο των Ιπποτών είναι ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία της Κω. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό και επιβλητικό είναι ένα από τα αξιοθέατα που κάθε επισκέπτης του νησιού πρέπει να

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΑΘ ΗΜΑΣ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Η ΚΑΘ ΗΜΑΣ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Η ΚΑΘ ΗΜΑΣ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΕΡΓΑΜΟΝ Το Πέργαμον ή η Πέργαμος είναι πόλη που από το τέλος του 3ου αιώνα π.χ. αναδείχθηκε σε ένα από

Διαβάστε περισσότερα

Η ανάλυση των στοιχείων στο Παρατηρητήριο στο αρχαίο θέατρο ΑΡΧΑΙΟ

Η ανάλυση των στοιχείων στο Παρατηρητήριο στο αρχαίο θέατρο ΑΡΧΑΙΟ Η ανάλυση των στοιχείων στο Παρατηρητήριο στο αρχαίο θέατρο ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΟΙΝΙΑΔΩΝ. βασίσθηκε στην εργασία που εκπόνησε ειδική επιστημονική ομάδα υπό τους κ.κ. Λάζαρο Κολώνα τ. γενικό Διευθυντή Αρχαιοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας.

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 2. Ποια η έννοια της λέξεως είδωλο στο θρησκευτικό τομέα; 3. Ποιο από τα παρακάτω αποτελούν μορφές σύγχρονης

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ Α1 Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ Α1 Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ Α1 Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑΣ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΑΓΙΑΣ ΝΑΠΑΣ ΕΝΕΤΙΚΑ ΤΕΙΧΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ

Διαβάστε περισσότερα

Μοναδικό παλαιοχριστιανικό μνημείο οι Κατακόμβες της Μήλου

Μοναδικό παλαιοχριστιανικό μνημείο οι Κατακόμβες της Μήλου 09/04/2019 Μοναδικό παλαιοχριστιανικό μνημείο οι Κατακόμβες της Μήλου / Ιστορία - Εθνικά Θέματα Αθανάσιος Κίμων Ευθυμίου, Δημοσιογράφος Εκτός από κοιμητήριο, οι κατακόμβες ήταν και τόπος λατρείας. Έτσι

Διαβάστε περισσότερα

Ένα ξεχασμένο θέατρο. (το Ρωμαϊκό Ωδείο) Έφη Νικολοπούλου, ΒΠΠΓ

Ένα ξεχασμένο θέατρο. (το Ρωμαϊκό Ωδείο) Έφη Νικολοπούλου, ΒΠΠΓ Ένα ξεχασμένο θέατρο. (το Ρωμαϊκό Ωδείο) Έφη Νικολοπούλου, ΒΠΠΓ Στο ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας στη Κρήτη, έχουν εντοπιστεί από τους αρχαιολόγους τέσσερις θεατρικοί χώροι διαφορετικών εποχών.

Διαβάστε περισσότερα

The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos.

The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos. A. Bryer καί D. Winfield, The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos. Χάρτες καί σχέδια τοΰ R. Anderson, σκίτσα τής Jane Winfield, Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Studies XX, 1985, τόμοι I καί

Διαβάστε περισσότερα

Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες

Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες Αρσανάς Ζωγράφου Πύργος Χελανδαρίου Πύργος Καρακάλλου Πύργος Σταυρονικήτα Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, Κιόσκι Κιόσκι Αγίου Παύλου Ι.Μ. Διονυσίου,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ. Χ ώ ρο ς Π.ΕΛΛΑΣ. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ. Χ ώ ρο ς Π.ΕΛΛΑΣ. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ Χ ώ ρο ς Π.ΕΛΛΑΣ Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας ΥΠΟΜΝΗΜΑ 1. Ο ΙΚΙΑ «ΔΙΟΝΥΣΟΥ» 2. Ο ΙΚΙΑ «ΑΡΠΑΓΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ» 3. Δ Η Μ Ο Σ ΙΟ ΑΡΧΕΙΟ 4. ΑΓΟΡΑ 5. ΥΠΟΓΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά αρχιτεκτονικά μέλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τριπόλεως

Βυζαντινά αρχιτεκτονικά μέλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τριπόλεως Βυζαντινά αρχιτεκτονικά μέλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τριπόλεως Leonela FUNDIĆ Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009) Σελ. 141-148 ΑΘΗΝΑ 2009 Leonela Fundié ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΜΕΛΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Α ΝΑΣΚΑΦΗ. 01 Μεσοβυζαντινός ναός και κτιριακό συγκρότημα 4ου-3ου αι. π.χ.

Α ΝΑΣΚΑΦΗ. 01 Μεσοβυζαντινός ναός και κτιριακό συγκρότημα 4ου-3ου αι. π.χ. Α ΝΑΣΚΑΦΗ 01 Μεσοβυζαντινός ναός και κτιριακό συγκρότημα 4ου-3ου αι. π.χ. 84 teyχοσ 1 22 Δεκέμβριος 2016 ΒΥΖΑΝΤΙΝΟι ΧΡΟΝΟΙ 4ος έως 14ος αι. μ.χ. Η ΚΟΙΛΆΔΑ ΤΩΝ ΤΕΜΠΏΝ (IV) ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΑΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ-ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΝΟΣ ΜΕΤΑΚΙΟΝΙΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΑΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ-ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΝΟΣ ΜΕΤΑΚΙΟΝΙΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΑΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ-ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΝΟΣ ΜΕΤΑΚΙΟΝΙΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Αρχιτεκτονική μελέτη: Βασιλεία Μανιδάκη αρχιτέκτων ΥΠΠΟΤ-ΥΣΜΑ Δεκέμβριος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ ΠΡΟΧΕΙΡΟΥ ΜΕΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ ΠΡΟΧΕΙΡΟΥ ΜΕΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ Ταχ.Δ/νση: Μεθώνης 10 & Κανάρη,

Διαβάστε περισσότερα

Οι αρχαίοι πύργοι της Σερίφου Οι αρχαίοι πύργοι, αυτόνομες οχυρές κατασκευές αποτελούν ιδιαίτερο τύπο κτιρίου με κυκλική, τετράγωνη ή ορθογώνια

Οι αρχαίοι πύργοι της Σερίφου Οι αρχαίοι πύργοι, αυτόνομες οχυρές κατασκευές αποτελούν ιδιαίτερο τύπο κτιρίου με κυκλική, τετράγωνη ή ορθογώνια Οι αρχαίοι πύργοι της Σερίφου Οι αρχαίοι πύργοι, αυτόνομες οχυρές κατασκευές αποτελούν ιδιαίτερο τύπο κτιρίου με κυκλική, τετράγωνη ή ορθογώνια κάτοψη, περισσότερους από έναν ορόφους και στιβαρή κατασκευή.

Διαβάστε περισσότερα

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Να περιγράψετε ένα μινωικό ανάκτορο; Μεγάλα Συγκροτήματα κτιρίων, Είχαν πολλές πτέρυγες-δωματίων, Διοικητικά, Οικονομικά, Θρησκευτικά και Καλλιτεχνικά κέντρα της περιοχής,

Διαβάστε περισσότερα

Η ύδρευση της Θεσσαλονίκης σε ταχυδρομικά δελτάρια του 20 ου αι.

Η ύδρευση της Θεσσαλονίκης σε ταχυδρομικά δελτάρια του 20 ου αι. Η ύδρευση της Θεσσαλονίκης σε ταχυδρομικά δελτάρια του 20 ου αι. Η Θεσσαλονίκη υδρευόταν κυρίως από τις πηγές στο Χορτιάτη, το Ρετζίκι και τη Σταυρούπολη. Μέσα στην πόλη υπήρχαν επίσης πηγάδια, δεξαμενές

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΛΩΤΙΝΟΠΟΛΗ

Η ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΛΩΤΙΝΟΠΟΛΗ Η ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΛΩΤΙΝΟΠΟΛΗ 1 Στη ΝΑ πλευρά του Διδυμοτείχου, ανάμεσα στη συμβολή των ποταμών Έβρου και Ερυθροποτάμου και το Σιδηροδρομικό σταθμό, υψώνεται ένας βραχώδης οχυρός λόφος γνωστός με

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα:Αναστασία Επίθετο:Χαραλάμπους Τμήμα: Β 5 Το Κούριον

Όνομα:Αναστασία Επίθετο:Χαραλάμπους Τμήμα: Β 5 Το Κούριον Όνομα:Αναστασία Επίθετο:Χαραλάμπους Τμήμα: Β 5 Το Κούριον Ετος: 2012-2013 Θέμα: Το Κούριο Καθηγήτρια: Κ. Μαρία Χατζημιχαήλ 1 Περιεχόμενα 1. Γενική εισαγωγή...3 2. Ιστορική αναδρομή...4-8 3. Παράρτημα πηγών...9

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΕΔΟΥΛΑ Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που χτίστηκε πριν το 1474 είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη με νάρθηκα

Διαβάστε περισσότερα

Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους

Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους 20/04/2019 Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους / Ορθόδοξες Προβολές Ο Λάζαρος με τις αδελφές του ζούσαν στη Βηθανία ένα χωριό που βρισκόταν περίπου δεκαπέντε στάδια (τρία χιλιόμετρα) ανατολικά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τα φύλλα εργασίας προέρχεται εξολοκλήρου από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Διαβάζουμε: Οι Κυκλάδες οφείλουν το όνομά τους στη γεωγραφική

Διαβάστε περισσότερα

Ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος ενώνει για αιώνες λαούς, θρησκείες και πολιτισμούς

Ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος ενώνει για αιώνες λαούς, θρησκείες και πολιτισμούς 09/03/2019 Ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος ενώνει για αιώνες λαούς, θρησκείες και πολιτισμούς / Παιδεία και Πολιτισμός Στις διαλέξεις του, ο αναπληρωτής καθηγητής Κοιτασματολογίας- Γεωχημείας του ΑΠΘ, Βασίλειος

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 10Η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 10Η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Ν έ α Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α Π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ή ε ξ έ λ ι ξ η Π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ό χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ό Π ο λ ι τ ι σ μ ό ς Σ τ ρ ω μ α τ ο γ ρ α φ ί α Σ ω σ τ ι κ ή Α ρ χ α ι ο λ ο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ

ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ ΣημαντικήακαρνανικήπόληχτισμένηστιςεκβολέςτουποταμούΑχελώου Στον κατάφυτο από βελανιδιές λόφο «Τρίκαρδο» συναντάμε τηςακαρνανικήςπόληςτωνοινιάδων. τα ερείπια Λόγω της στρατηγικής

Διαβάστε περισσότερα

17. 12.2008-20. 03. 2009. «...ανέφερα εγγράφως...» Διάρκεια Έκθεσης: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

17. 12.2008-20. 03. 2009. «...ανέφερα εγγράφως...» Διάρκεια Έκθεσης: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΜΝΗΜΕΙΩΝ «...ανέφερα εγγράφως...» ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ Διάρκεια Έκθεσης: 17. 12.2008-20. 03. 2009 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΜΝΗΜΕΙΩΝ Το αρχειακό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Πρίμπας Ααύγουστος 2017

Γιώργος Πρίμπας Ααύγουστος 2017 Γιώργος Πρίμπας Στην περιοχή της πόλης του Άργους έχει διαπιστωθεί αδιάλειπτη ανθρώπινη παρουσία, με σημαντικές πόλεις και οικισμούς, τα τελευταία πεντέμισι με έξι χιλιάδες χρόνια. Αναπόφευκτο λοιπόν να

Διαβάστε περισσότερα

Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής σ ένα βυζαντινό μνημείο της Αθήνας

Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής σ ένα βυζαντινό μνημείο της Αθήνας ΥΠΟΥΡΓΕΊΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΎ ΓΕΝΙΚΉ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΉΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΉΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΆΣ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΊΩΝ/ΤΜΉΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΏΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΆΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής σ ένα βυζαντινό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 14η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ Εικ. 1-2. Σκάλα Ερεσού. Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγίου Ανδρέα. Ταφές. ΛΕΣΒΟΣ Σκάλα Ερεσού Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγίου Ανδρέα Η Βασιλική του Αγίου Ανδρέα ιδρύθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟΥ>> ΠΕΡΙΟΧΗ:ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΙΩΝ-ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟΥ>> ΠΕΡΙΟΧΗ:ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΙΩΝ-ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ Τ.Ε.Ι. ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ:ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ:ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΙΩΝ-ΝΟΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο, 2011-2012

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο, 2011-2012 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΔΩΔΩΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο, 2011-2012 Περιεχόμενα Αρχαία Δωδώνη γεωγραφικά στοιχεία Κοίλον Ορχήστρα Σκηνή Ρωμαϊκά χρόνια Παραστάσεις που φιλοξενήθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Έτσι ήταν η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα - Υπέροχη ψηφιακή απεικόνιση

Έτσι ήταν η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα - Υπέροχη ψηφιακή απεικόνιση Έτσι ήταν η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα - Υπέροχη ψηφιακή απεικόνιση - Με την βοήθεια της τεχνολογίας αρχαιολόγοι κατάφεραν να απεικονίσουν την Θεσσαλονίκη της αρχαιότητας - Μια ζηλευτή πόλη με Ιππόδρομο,

Διαβάστε περισσότερα