Ο Μακιαβέλι πάει Σχολείο

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ο Μακιαβέλι πάει Σχολείο"

Πηρω Λούλης
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Τζώρτζης Μηλιάς Ο Μακιαβέλι πάει Σχολείο Υποθήκες για μελλοντικούς και νυν δασκάλους Πρόλογος: Παντελής Καψής ΑΘΗΝΑ 2011

2 Τζώρτζης Μηλιάς Ο Μακιαβέλι πάει σχολείο 2011, Εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ Επιμέλεια, διόρθωση: Γιούλα Κουγιά Σχεδιασμός, σελιδοποίηση: Βίβιαν Γιούρη Εκτύπωση: Μητρόπολις AΕ Εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ Ξενοκράτους 48, Αθήνα, τηλ , φαξ ΙSBN Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

3 Περιεχόμενα Πρόλογος του Παντελή Καψή 9 Εισαγωγή 13 Α. Ικανότητες, στρατηγική και σωστή διαχείριση 16 Β. Καλοσύνη, αρετές και πραγματικότητα 30 Γ. Γενναιοδωρία και αυστηρότητα 42 Δ. Σεβασμός, φόβος, αγάπη και μίσος 48 Ε. Σφάλματα 56 ΣΤ. Επιβολή και πειθαρχία 58 Ζ. Τόλμη και εμπιστοσύνη 76 Η. Προσωπική ζωή 82 Θ. Φίλος και εχθρός 84 Ι. Αξιοκρατία 86 ΙΑ. Η κρίση σου 90 ΙΒ. Οι αλλαγές, τα χρόνια προβλήματα και οι αδικημένοι 94 ΙΓ. Η βία και οι τιμωρίες 102 ΙΔ. Οι παροχές 112 Σε σχέση με την εξυπνάδα 114 Ο στόχος μας 119

Επιβολή και πειθαρχία 58 Ζ. Τόλμη και εμπιστοσύνη 76 Η. Προσωπική ζωή 82 Θ. Φίλος και εχθρός 84 Ι. Αξιοκρατία 86 ΙΑ.

4 Πρόλογος του Παντελή Καψή Η έκδοση του Ηγεμόνα του Νικολό Μακιαβέλι στα μέσα του 16ου αιώνα αποτέλεσε μία εντυπωσιακή εκδοτική επιτυχία αλλά και ένα τεράστιο σκάνδαλο. Στη χριστιανική Ευρώπη της εποχής η ιδέα ότι ένας ηγεμόνας οφείλει να κυβερνά και να παίρνει αποφάσεις όχι με βάση τον λόγο του Θεού αλλά τις ανάγκες της πολιτείας αποτελούσε βλασφημία. Για πολλά χρόνια ήταν απαγορευμένο και χρειάστηκε να φτάσουμε στον Διαφωτισμό για να αναγνωριστεί ως ένα από τα πρώτα ουμανιστικά έργα, που έθεσε τις βάσεις για τη σύγχρονη πολιτική θεωρία. Ποτέ ωστόσο δεν απέβαλε την κακή φήμη του. Τα έργα του Μακιαβέλι θεωρήθηκε και εν πολλοίς θεωρείται ακόμα ότι προωθούν μια κυνική αντίληψη για την πολιτική αποκομμένη από κάθε έννοια ηθικής, όπου ισχύει απολύτως το «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Με αυτήν την έννοια το να αξιοποιηθούν τα αποφθέγματα του Μακιαβέλι σαν οδηγός συμπεριφοράς ενός καθηγητή για το σχολείο εκπλήσσει και προκαλεί. Επιτρέπουν όμως ταυτόχρονα να αποκομίσουμε 9

Για πολλά χρόνια ήταν απαγορευμένο και χρειάστηκε να φτάσουμε στον Διαφωτισμό για να αναγνωριστεί ως ένα από τα πρώτα ουμανιστικά έργα, που έθεσε τις βάσεις για τη σύγχρονη πολιτική θεωρία.

5 μια πολύ πιο ρεαλιστική και γι αυτό απαραίτητη εικόνα των σχέσεων που αναπτύσσονται σε μια τάξη ανάμεσα στον δάσκαλο και τους μαθητές. «Αν ως ηγέτη», λέει ο Μακιαβέλι, «αν ως δάσκαλο» διασκευάζει ο Τζώρτζης Μηλιάς, «οι μαθητές δεν μπορούν να σε σεβαστούν, θα πρέπει απαραίτητα να σε φοβηθούν. Το καλύτερο από όλα όμως είναι να σε αγαπούν». Ο Μακιαβέλι μιλάει για αγάπη και αυτά τα λόγια του κάνουν τις συμβουλές του συμβατές με μία βιωματική θεωρία που έχει διαμορφώσει ο συγγραφέας για την εκπαίδευση. Όπως εύκολα θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, η βασική αρετή που πρέπει να επιδεικνύει ένας δάσκαλος στην τάξη είναι να φέρεται δίκαια προς όλους. Για τον σκοπό αυτόν πρέπει να είναι και ο ίδιος αποφασισμένος συχνά να πάει ενάντια στα συναισθήματά του. «Το να βάζεις εύκολα βαθμούς» γράφει χαρακτηριστικά «μπορεί να σε κάνει αγαπητό. Όσο όμως βάζεις εύκολα άριστα τόσο χάνεις τη δυνατότητα να ανταμείψεις έναν καλό μαθητή που προσπαθεί περισσότερο από τους άλλους. Ο δάσκαλος πρέπει να αδιαφορεί αν θα τον πουν ή όχι γενναιόδωρο». Και σε άλλο σημείο προσθέτει «μισητός γίνεται ο δάσκαλος στους μαθητές του όταν είναι άδικος». Ο Τζ. Μηλιάς γράφει φυσικά από τη σκοπιά του εκπαιδευτικού, γνωρίζοντας πόσο εύκολο είναι ανάλογα με τον χαρακτήρα του δασκάλου να χαθεί η πειθαρχία στην τάξη. «Καταφρονητέος γίνεται ο δάσκαλος που θεωρείται ευμετάβλητος, επιπόλαιος, μαλθακός, λιπόψυχος και αναποφάσιστος» επισημαίνει. Και σε άλλο σημείο προσθέτει «οι μαθητές 10

Το καλύτερο από όλα όμως είναι να σε αγαπούν».

6 βλάπτουν ευκολότερα κάποιον που τους είναι αγαπητός παρά κάποιον που τους προκαλεί φόβο». Είναι όμως σαφές ότι στόχος του δεν είναι η πειθαρχία για την πειθαρχία αλλά για το καλό των μαθητών: «Θα πρέπει ο δάσκαλος να αδιαφορεί αν θα τον πουν σκληρό ή αυστηρό, εφόσον η αυστηρότητα αυτή είναι απαραίτητη για να υπάρχει καλό κλίμα στην τάξη, οι μαθητές να λειτουργούν σωστά και να τον ακούνε. Η φασαρία και η ανυπακοή βλάπτει το σύνολο των μαθητών της τάξης αλλά και του σχολείου ολόκληρου. Αντίθετα, αν πέσουν μερικές γερές τιμωρίες βλάπτονται μόνο όσοι τιμωρήθηκαν, ενώ συχνά, ακόμη και αυτοί που τιμωρήθηκαν παίρνουν ένα καλό μάθημα που τους χρησιμεύει στην υπόλοιπη μαθητική ζωή τους». Αυτό το «καλό μάθημα» είναι ο τελικός στόχος του Τζ. Μηλιά. Κι όπως κάνει σαφές ορισμένες φορές με προκλητικό τρόπο οι καλές προθέσεις, είτε μας αρέσει είτε όχι, δεν αρκούν! 11

είναι απαραίτητη για να υπάρχει καλό κλίμα στην τάξη, οι μαθητές να λειτουργούν σωστά και να τον ακούνε.

7 Στους μαθητές μου, που με βοηθούν να μάθω πράγματα για τον εαυτό μου και με κάνουν να χαμογελάω Μπαίνοντας σε μια τάξη, το πρώτο πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάθε δάσκαλος είναι το πώς θα κάνει τους μαθητές του να τον ακούσουν. Πώς θα τους πείσει να ησυχάσουν ώστε να μπορέσει να τους μιλήσει. Πράγματι, όσο ικανός, μορφωμένος, κεφάτος και να είσαι, όσο καλές προθέσεις και να έχεις, όσο ταλέντο για αυτήν τη δουλειά και όση αγάπη και να διαθέτεις, θα πρέπει μπαίνοντας σε τάξη και ερχόμενος σε επαφή με πολλά παιδιά ταυτόχρονα, να βρεις τις κατάλληλες συνθήκες για να επικοινωνήσεις κάπως μαζί τους. Θα πρέπει να εκφράσεις με κάποιον δικό σου τρόπο αυτό που είσαι και αυτά που έχεις, σε συνθήκες στις οποίες τα παιδιά θα μπορέσουν να σε ακούσουν. Θα πρέπει δηλαδή να επιβάλλεις πειθαρχία με συγκεκριμένους κανόνες που αφορούν στην τάξη, την ησυχία και τον σεβασμό στις διαδικασίες. Με τη βοήθεια όλων των παραπάνω, τελικά θα κερδίσεις τον σεβασμό στο άτομό σου, την αγάπη για το μάθημα που διδάσκεις, την αγάπη για σένα τον ίδιο, για το σχολείο και τελικά για τη γνώση αυτήν καθαυτήν. Θα πρέπει δηλαδή να «διοικήσεις» τους μαθητές σου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, χωρίς πολλές φωνές και γκρίνια, βία, κόντρες, κλάματα, τιμωρίες, απειλές ή άλλα δυσάρεστα και συχνά αντιδεοντολογικά μέσα. 13

Πράγματι, όσο ικανός, μορφωμένος, κεφάτος και να είσαι, όσο καλές προθέσεις και να έχεις, όσο ταλέντο για αυτήν τη δουλειά και όση αγάπη και να διαθέτεις, θα πρέπει μπαίνοντας σε τάξη και ερχόμενος

8 Και εδώ, στο υπέροχο αυτό παιχνίδι εξουσίας, αγάπης και γνώσης μπαίνει ο Μακιαβέλι. Ο Μακιαβέλι ήταν ο πρώτος που πριν από μερικούς αιώνες μίλησε για εξουσία, διοίκηση και τρόπους επιβολής ενός ηγέτη στους υπηκόους του και στους εχθρούς του. Μίλησε σκληρά, άμεσα και κυνικά και το όνομά του έμεινε στην ιστορία με τρόπο αμφιλεγόμενο. Διαβάζεται όμως ακόμη. Γιατί μπορεί οι εποχές να αλλάζουν, όμως τα βασικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου και της κοινωνίας είναι τα ίδια. Και έτσι, κάποιες από τις σκληρές συμβουλές του Μακιαβέλι προς τους ηγεμόνες της εποχής του, αν διαβαστούν κατάλληλα, ταιριάζουν και είναι χρήσιμες ακόμη και σε έναν χώρο γεμάτο αγάπη, όπως είναι αυτός της εκπαίδευσης νεαρών ατόμων, όπως είναι το κάθε σχολείο. Πρωτοδιάβασα τον Ηγεμόνα του Μακιαβέλι όταν ήμουν είκοσι χρονών. Από τότε, κάθε τόσο τον ξαναδιαβάζω και κάθε φορά νοιώθω δέος. Βρίσκω σημεία που με καθηλώνουν, σημεία που με προβληματίζουν, φράσεις και απόψεις συγκλονιστικές που δεν είχα καν προσέξει τις προηγούμενες φορές. Διαβάζοντας τις κοφτές, μικρές προτάσεις του Μακιαβέλι κάνω συνειρμούς, θυμάμαι προσωπικές ιστορίες και βιώματα, προβληματίζομαι πάνω σε εμπειρίες μου και μαθήματα-παθήματα και τα βλέπω όλα από μία νέα, διαφορετική οπτική γωνία. Είμαι εκπαιδευτικός και διδάσκω χημεία σε μαθητές γυμνασίου και λυκείου από το 1987 μέχρι και σήμερα. Από τα 24 χρόνια της επαγγελματικής αυτής πορείας μου, τα 18 ήμουν υποδιευθυντής ενός μεγάλου ιδιωτικού γυμνασίου, έχοντας ως μία από τις βασικές υποχρεώσεις μου την 14

Μίλησε σκληρά, άμεσα και κυνικά και το όνομά του έμεινε στην ιστορία με τρόπο αμφιλεγόμενο. Διαβάζεται όμως ακόμη.

9 τήρηση της πειθαρχίας και τους τρόπους με τους οποίους αυτή επιβάλλεται σε έναν σχολικό χώρο. Παράλληλα, όλα αυτά τα χρόνια συνόδευα ως λάτρης των σπορ στη φύση αλλά και ως πτυχιούχος οδηγός βουνού, ομάδες μαθητών σε εκδρομές σε διάφορα βουνά. Πεζοπορία, αναρρίχηση και σκι ήταν οι πιο σημαντικές από τις δραστηριότητες στις οποίες μύησα εκατοντάδες παιδιά και εφήβους φέρνοντάς τα σε επαφή με το βουνό σε συνθήκες μέγιστης ασφάλειας. Ακολούθησα δηλαδή μία πορεία στην εκπαίδευση που έχει σχέση με τη γνώση αλλά και τη δράση. Πάντα, στην τάξη και στο βουνό, ρόλος μου ήταν να συντονίζω, να συμβουλεύω, να διδάσκω, να καθοδηγώ και καμιά φορά να επιβάλλω συγκεκριμένες λογικές και διαδικασίες με στόχο πάντα την ασφάλεια, τη δημιουργία, την απόκτηση γνώσεων και τελικά την ευχαρίστηση των ατόμων της ομάδας. Όλα αυτά τα χρόνια, ο Μακιαβέλι ήταν μαζί μου σε διαφορετικούς τόπους και με διαφορετικούς τρόπους. Στην τάξη, στο εργαστήριο και στο βουνό, με κιμωλίες, δοκιμαστικούς σωλήνες, σχοινιά και κράνη. Φορούσε τη ρόμπα της εποχής του, χαρακτηριστικό καπέλο και μου έδινε συμβουλές. Συμβουλές για το πώς θα κάνω καλύτερα τη δουλειά μου έχοντας δίπλα μου παιδιά που έπρεπε να κατευθύνω, να πείσω και να εκπαιδεύσω. Παιδιά που έπρεπε να φροντίσω σε όλες αυτές τις φάσεις ώστε να λειτουργούν δημιουργικά και παράλληλα να είναι ασφαλή. Παιδιά που ήθελα και θέλω να βοηθήσω για να ωριμάσουν ισορροπημένα και να ευτυχήσουν! Τζώρτζης Μηλιάς Χαλάνδρι, Ιούνιος

Πεζοπορία, αναρρίχηση και σκι ήταν οι πιο σημαντικές από τις δραστηριότητες στις οποίες μύησα εκατοντάδες παιδιά και εφήβους φέρνοντάς τα σε επαφή με το βουνό σε συνθήκες μέγιστης ασφάλειας.

10 α. Ικανότητες, στρατηγική και σωστή διαχείριση 1. Οι διοικούμενοι μισούν την ανασφάλεια. 16

11 1. Οι μαθητές μισούν την ανασφάλεια. 17

12 2. Ένας ηγέτης πρέπει να έχει γερά θεμέλια, αλλιώς θα καταστραφεί. 18

13 2. Ένας δάσκαλος πρέπει να γνωρίζει καλά το αντικείμενό του, αλλιώς, ακόμη και αν έχει χίλια δυο προτερήματα, ποτέ δεν θα επιβληθεί στην τάξη του. 19

14 3. Η δύναμη του ηγέτη μετριέται από το αν στην ανάγκη μπορεί να στηριχθεί στις δικές του μόνο δυνάμεις ή του είναι απαραίτητο να προσφύγει στην υποστήριξη άλλων. 20

15 3. Οι ικανότητες, ο τρόπος που επιβάλλεται και επικοινωνεί αλλά και η προσωπικότητα του δασκάλου μετριούνται από το αν στην ανάγκη μπορεί να στηριχθεί στις δικές του μόνο δυνάμεις ή του είναι απαραίτητο να προσφύγει στην υποστήριξη άλλων. 21

στην ανάγκη μπορεί να στηριχθεί στις δικές του μόνο δυνάμεις

16 4. Τα όπλα που κάποιος άλλος ηγέτης σου δανείζει ή γλιστρούν από πάνω σου, ή σε βαραίνουν, ή σε σφίγγουν. 22

Σχετικά έγγραφα

Ενότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις δεξιότητες ηγεσίας. Αξιολόγηση Ικανοτήτων

3 Ενότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις δεξιότητες ηγεσίας Αξιολόγηση Ικανοτήτων Αξιολόγηση Ικανοτήτων Γενική Περιγραφή της Ενότητας: Αυτή η ενότητα στοχεύει στην αξιολόγηση των ηγετικών ικανοτήτων