Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΓΕΩΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Transcript

1 Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΓΕΩΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ 4ετους ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ του ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΜΕ ΤΗ ΛΘ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΣΑΤΣΑΡΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

2 Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ Η εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογικών μεθόδων στις κλασσικές επιστήμες αποτελούσε και αποτελεί πάντοτε μία διεπιστημονική πρόκληση, ειδικότερα δε όταν πρόκειται να παραχθούν αποτελέσματα τα οποία οδηγούν στην κατανόηση της ιστορίας και την πολιτισμική ανάπτυξη ενός τόπου.

3 ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ Δεκέμβριος 2009: Οριστικοποίηση της συνεργασίας μεταξύ: Εργαστηρίου Γεωπληροφορικής του Τμήματος Τοπογραφίας του ΤΕΙ Αθηνών και ΛΘ Εφορείας Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Μάιος 2010: (ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α2/Φ63/22085/688) Χορήγηση άδειας ανάπτυξης βάσης γεωγραφικών δεδομένων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος για τις ανάγκες τεκμηρίωσης της ΛΘ ΕΠΚΑ με τη βοήθεια της γεωπληροφορικής τεχνολογίας Αύγουστος 2011 Δεκέμβριος 2015: (ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α2/Φ31/121360/2033) «Αρχαιολογική Έρευνα στη Νότια Κυνουρία: Το πενταετές ερευνητικό πρόγραμμα του Λεωνιδίου» Φεβρουάριος 2012: (ΑΔΑ: Β44ΕΓ-ΝΑ4) Ολοκλήρωση των Τευχών Διακήρυξης Διεθνούς Διαγωνισμού για την Επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Τεγέας Σεπτέμβριος 2012 (ΑΔΑ: Β4Θ0Γ-ΨΗΡ) Παράδοση στη ΛΘ ΕΠΚΑ της Βάσης Αρχαιοχωρικών Δεδομένων «ΚΑΛΛΙΣΤΩ» Σεπτέμβριος 2012 Ιούνιος 2014 Συμβουλευτική Υποστήριξη της Χαρτογραφικής Υποδομής του Αρχαιολογικού Μουσείου Τεγέας Σεπτέμβριος 2013: (ΑΔΑ: ΒΛ9ΣΓ-Ζ7Ο) Ολοκλήρωση των Τευχών Διακήρυξης Πρόχειρου Διαγωνισμού για την επέκταση του έργου της Επανέκθεσης του Αρχαιολογικού Μουσείου Τεγέας με μεθόδους Πανοραμικής Αποτύπωσης Ισταμένων Μνημείων Δεκέμβριος 2013: (Απόφ. ΕΛΚΕ: 21/ ) Εκπόνηση και Ολοκλήρωση της Έρευνας: «Γεωφυσική Διασκόπηση στον Αρχαιολογικό Χώρο Κυπαρισσίων Μεγαλόπολης (στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας ΔΕΗ Α.Ε. - ΛΘ' ΕΦΟΡΕΙΑΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ & ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ) και Ενημέρωση της Βάσης Αρχαιοχωρικών Δεδομένων «ΚΑΛΛΙΣΤΩ» της Εφορείας» Στόχος: Η εφαρμογή τεχνολογιών της επιστήμης της Γεωπληροφορικής για την υποστήριξη του έργου της ΛΘ ΕΠΚΑ.

4 ΒAΣΗ ΑΡΧΑΙΟΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ «ΚΑΛΛΙΣΤΩ»: Η ΥΠΟΔΟΜΗ Η ανάπτυξη της εν λόγω βάσης δεδομένων, στηρίζεται στην τεχνολογία των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών και συνεργάζεται με τα πληροφοριακά συστήματα που έχουν αναπτυχθεί από τις αρμόδιες Διευθύνσεις της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΓΓΠ του ΥΠΠΟΤ. Αποτελεί την υποδομή για την οργάνωση όλου του ψηφιακού υποβάθρου και των επιμέρους συνεργασιών με τη ΛΘ ΕΠΚΑ. ΑΜΕΣΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΡΓΟ: Γρηγόρης Γρηγορακάκης, Αρχαιολόγος Δημήτρης Σκουλουφιανάκης, Τοπογράφος Μηχανικός ΤΕ Η βάση «ΚΑΛΛΙΣΤΩ» είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την αρχαιολογική έρευνα στην Αρκαδία, αφού διευκολύνει την οργάνωση, διαχείριση και τεκμηρίωση κινητών και ακινήτων αρχαίων μνημείων και χώρων μέσα από έναν καινοτόμο τρόπο επεξεργασίας χωρικών δεδομένων που αφορούν στην πολιτιστική μας κληρονομιά. (Από το δελτίο τύπου της ΛΘ ΕΠΚΑ, ΑΔΑ: Β4Θ0Γ-ΨΗΡ)

5 «Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΚΥΝΟΥΡΙΑ: ΤΟ ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΙΟΥ» Οι γενικοί άξονες των απαραίτητων συνεργασιών διακρίνονται: 1. Στην οργάνωση των διαδικασιών και των γεωγραφικών δεδομένων που έχουν σχέση με τη γεωγραφία της Κυνουρίας και όσα προκύπτουν ή έχουν προκύψει από αποτυπώσεις, ανασκαφές, καταγραφές και επιτόπιες έρευνες επιλεγμένων περιοχών, που υποδεικνύουν αρχαιολογικού χαρακτήρα ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. 2. Στην παραγωγή μεθόδων χωρικής ανάλυσης και επεξεργασίας εικόνας της χωρικής αρχαιολογικής πληροφορίας, ώστε να υποβοηθείται η αρχαιολογική έρευνα. 3. Στη διασύνδεση των αποτελεσμάτων με έργα ψηφιακής τεχνολογίας που έχουν ήδη ξεκινήσει από άλλους φορείς και είτε βρίσκονται σε εξέλιξη (Πολέμων) είτε έχουν ολοκληρωθεί. 4. Στην αναπαράσταση των αποτελεσμάτων σε διαγράμματα και χάρτες οι οποίοι θα χρησιμοποιούνται είτε ως εργαλείο καθημερινής εργασίας, είτε ως μέσον επικοινωνίας του κοινού με τα αρχαιολογικά ευρήματα 5. Στην τεκμηρίωση μεθόδων και διαδικασιών. 6. Στην εκπαίδευση των αρχαιολόγων που πρόκειται να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία των ΣΓΠ. ΑΜΕΣΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΡΓΟ: Γρηγόρης Γρηγορακάκης, Κων/να Λύρα, Γαρυφαλλιά Σμέρου Αρχαιολόγοι

6 Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΚΥΝΟΥΡΙΑ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ a 3 4

7 Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΚΥΝΟΥΡΙΑ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

8 Η ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΕΓΕΑΣ Στην επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου της Τεγέας, παρουσιάζεται για πρώτη ίσως φορά στον επισκέπτη όχι καθαυτό το γεγονός, αλλά η πορεία των πραγμάτων, οι αιτιώδεις σχέσεις που οδήγησαν στην παγίωση του θεσμού εκείνου, που αποτελεί το σήμα κατατεθέν του ελληνικού τρόπου κοινωνικής οργάνωσης, της πόλης. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται η παρακίνηση του επισκέπτη να εμβαθύνει στο σύνθετο αυτό φαινόμενο μέσω της παρουσίασης των μύθων, της γλώσσας, της πολιτικής και στρατιωτικής ιστορίας, της τέχνης και της οικονομικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα δε, πέραν της αρχαιολογικής τεκμηρίωσης των παραπάνω, εισάγεται και η ανάλυση της χωρικής τους διάστασης μέσω της επιστήμης της χαρτογραφίας, ώστε να επιτευχθεί η τεκμηριωμένη διασύνδεσή τους με το γεωγραφικό χώρο της ευρύτερης περιοχής, με σκοπό την κατανόηση του «ιστορικού τόπου» των συμβάντων και την ταυτόχρονη προβολή τους στον τόπο της σημερινής εποχής. Μέσω της γεωγραφικής τεκμηρίωσης του αρχαιολογικού υλικού και του ιστορικού κοινωνικού πλαισίου, εντός του οποίου δημιουργήθηκε, παρουσιάζεται με επιστημονική ακρίβεια στον επισκέπτη, όχι μόνο η θέση που αυτό βρισκόταν ή ανακαλύφθηκε, αλλά, επιπλέον, μετουσιώνεται σε (χαρτογραφική) εικόνα ό,τι καταγεγραμμένα το περιβάλλει ή το συνοδεύει, ως ανθρωπογενής διαδικασία ή φαινόμενο. ΑΜΕΣΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΡΓΟ: Γρηγόρης Γρηγορακάκης, Αρχαιολόγος

9 Η ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΕΓΕΑΣ Στην υπηρεσία, δηλαδή, της ιστορικής αρχαιολογικής και της γεωγραφικής τεκμηρίωσης τίθενται τα ισχυρά λογισμικά «εργαλεία» των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών, των οποίων η δισυπόστατη φύση (χαρτογραφία και πληροφοριακά συστήματα), όχι μόνο τεκμηριώνουν θέσεις σε χάρτες, αλλά, ενσωματώνοντας την επιστήμη της χωρικής ανάλυσης, αναπαριστούν φαινόμενα φυσικά και ανθρωπογενή στο χαρτογραφημένο χώρο. Παράλληλα, ο συνδυασμός της αρχαιολογικής - ιστορικής γνώσης με την προηγμένη ψηφιακή τεχνολογία των διαδραστικών επιφανειών, και τη γραφιστική τέχνη, που μπορεί να αναπαριστά και να αισθητοποιεί τις ανθρωπογενείς διεργασίες ή και φυσικά ακόμη φαινόμενα και καταστάσεις (γεωλογία, γεωγραφία), επιτρέπει τη δημιουργία μίας γραμμικής ροής γεγονότων. Έτσι, δίνεται το στίγμα της ανθρώπινης παρουσίας στο χώρο της Τεγεάτιδος διαχρονικά και με επιστημονική συνέπεια. Τέλος, η διάχυση μέρους των πληροφοριών αυτών μέσω της κινητής τηλεφωνίας και του διαδικτύου, αποτελεί τη θύρα εξόδου προς την εθνική και διεθνή κοινότητα των επιτευγμάτων της νέας έκθεσης.

10 ΓΕΩΦΥΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΩΝ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ Στόχος της έρευνας ήταν (α) να διερευνηθεί με τη γεωφυσική γεωηλεκτρική τομογραφική διασκόπηση ο αρχαιολογικός χώρος Κυπαρισσίων Μεγαλόπολης (ν. Αρκαδίας) και (β) η ενημέρωση της βάσης αρχαιοχωρικών δεδομένων «ΚΑΛΛΙΣΤΩ» της Εφορείας με τα αποτελέσματα της έρευνας. ΑΜΕΣΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΡΓΟ: Ι. Αλεξόπουλος, Επικ. Καθηγητής ΕΚΠΑ, Αικ. Σκουρολιάκου, Καθ. Εφαρμογών ΤΕΙ-Α, Σ. Δίλαλος, Σ. Μαυρούλης, Δ. Μιχελιουδάκης, Α. Καραπαναγιώτου, Διευθύντρια ΛΘ ΕΠΚΑ Οι αποτυπώσεις περιελάμβαναν: Τις κύριες γραμμώσεις των υφιστάμενων αρχαίων αποχετευτικών αγωγών, Τις ενδεικτικές γραμμώσεις των τοιχίων των οικιών, Τις άκρες των γεωηλεκτρικών τομογραφιών και των ηλεκτρομαγνητικών τομών VLF και Τη λεπτομερή αποτύπωση όλων των θέσεων των γεωφυσικών μετρήσεων Για τις μετρήσεις της τοπογραφικής αποτύπωσης χρησιμοποιήθηκε ζεύγος διπλόσυχνων δεκτών GPS, με ακρίβεια προσδιορισμού θέσης 10mm±1.0ppm οριζοντιογραφικά και 15mm±1.0ppm υψομετρικά. Η διαδικασία λήψη των μετρήσεων πραγματοποιήθηκε με την τεχνική RTK (Real Time Kinematics) Η γεωφυσική έρευνα στην περιοχή μελέτης περιελάμβανε: Δύο (2) Τομές Γεωηλεκτρικής Τομογραφίας (ERT-1 & ERT-2) [Ultra High Resolution], Συνολικό Μήκος: 200,00 m [100,00 μ εκάστη, spacing 0,20 m & 0,25 m αντίστοιχα]. Σύνολο Μετρήσεων: Δέκα πέντε (15) Ηλεκτρομαγνητικές Τομές VLF (Very Low Frequency) Συνολικό μήκος: 1.500,00 m [100,00 μ εκάστη, spacing 1,00 m]. Σύνολο Μετρήσεων: 1.515

11 ΓΕΩΦΥΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΩΝ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ Αξιολόγηση της επεξεργασίας των γεωηλεκτρικών στοιχείων σε τμήματα των τομών ERT 01 (4.9 α) και ERT 02 (4.9 β), όπου οι διερευνηθείσες αντισταστικές θέσεις αποδίδονται είτε σε πολύ υψηλής ή υψηλής πιθανότητας ύπαρξης υπεδαφικού αρχαιολογικού ευρήματος. Αφού ελήφθησαν υπόψη, οι συμβατικές υποχρεώσεις της Επιστημονικής Έρευνας, οι γεωλογικές συνθήκες όπου αναπτύσσεται ο αρχαίος οικισμός Κυπαρισσίων Μεγαλόπολης και τα δομικά στοιχεία του οικισμού, τα δεδομένα και τα αποτελέσματα της γεωηλεκτρικής τομογραφικής διασκόπησης πολύ υψηλής διακριτικής ευαισθησίας, η πραγματοποίηση της Η/Μ διασκόπησης VLF, τα δεδομένα και αποτελέσματά της, με μικρότερη διακριτικότητα αλλά μεγαλύτερης χωρικής έκτασης δεδομένα, για τους στόχους της Έρευνας και η συνδυασμένη απεικόνιση-αξιολόγηση των γεωφυσικών απότελεσμάτων η σκιαγράφηση των περιοχών-ζωνών, όπου είναι πιθανόν να αναδεικνύουν το αρχαιολογικό ενδιαφέρον για μία μελλοντική ανασκαφική δραστηριότητα της Εφορείας, παρουσιάζεται ως εξής: Συσχέτιση των αποτελεσμάτων κατανομής ισοδύναμης πυκνότητας ρεύματος, μετά την εφαρμογή φίλτρου Fraser, με τις υφιστάμενες και αναμενόμενες αρχαίες γραμμώσεις-ευρήματα Συσχέτιση των αποτελεσμάτων κατανομής ισοδύναμης πυκνότητας ρεύματος για βάθος 2 m, από την εφαρμογή φίλτρου Karous-Hjelt, με τις υφιστάμενες και αναμενόμενες αρχαίες γραμμώσειςευρήματα