ÁÈÔÛ ÓÈÎÔÏ ÔÛ ÎÚËÙËÛ

Transcript

1 π Àª π Δƒπ ƒã π π ƒ ª Δƒ π Δƒ & à ƒƒ À ƒπ π ƒ Ãƒπ Δπ π ª ƒδàƒπ Εéλογί α τοü Σεβασμιωτ. Μητροπολίτου Πέτρας & Χερρονήσου Î. Δ ƒπ À ƒπ μ...½ς âν μέρ α εéσχημόνως περιπατήσωμεν...(ρωμ. ιγ. ιγ ) ƒπ à ª Σελ.: 89 \Εξώφυλλο - Περιεχόμενα «Οταν τό καüμα öλθfη...» ^Ο \Επίσκοπός μας, âξομολογούμενος Δ Μή ΘροεÖσθε ^Η Πολιτική Διάσταση τéς ΧριστιανικÉς \Ελευθερίας Β \Ορθόδοξη Παράδοση καί Προστασία τοü περιβάλλοντος Β 98 \Αθωνική πνευματική âμπειρία ^Η âσωτερική ±λωση, Α 100 ^Αλμυρό φιλί (ποίημα) ^Ο ρος «Καθολική» \Εκκλησία καί Τοπική \Εκκλησία Β 102 Στιχηρά τετράχορδα (ποίημα) Οî εéλαβικές κόρες τ ν àγρ ν Α 105 Θερινές πολιτισμένες διακοπές ^Η \Ακολουθία τοü Ορθρου Α ^Η πιό μεγάλη àρετή (βιβλιοκρισία) ^Η âπιστροφή ^Η âπιθετικότητα στήν κοινωνία, στό σχολεöο, στήν ο κογένεια (συνέχεια) 111 ^Ο \Ιορδάνης (ποίημα) 112 \Απόψεις - Κρίσεις - Πληροφορίες Στό 5 ο öνθετο çκτασέλιδο (σελ ): Γνωριμία μέ τήν \Ορθοδοξία, Ε Getting to know Orthodoxy, Ε ÁÈÔÛ ÓÈÎÔÏ ÔÛ ÎÚËÙËÛ Δ Û μ π À π Û - ÛÂappleÙÂÌ ÚÈÔÛ 2009 Ù ÔÛ 5

2 90 à πƒ æπ «ΟΤΑΝ ΤΟ ΚΑΥΜΑ ΕΛΘΗ...» ΤοÜ Πρωτ. Εéαγγέλου Παχυγιαννάκη Ολο καί àνεβαίνει ï δράργυρος σέ παγκόσμιο âπίπεδο. Οî πληροφορίες πού μäς στέλνουν οî ε δικοί εrναι ôκρως àνησυχητικές. Οî πάγοι λιώνουν, θερμοκρασία αéξάνει, τρύπα τοü ùζοντος λο καί μεγαλώνει, λιακή àκτινοβολία πυρπολεö λο καί πιό πολύ τόν τρομαγμένο πλανήτη μας. Καί δέν εrναι μόνο αéτό. Οτι δηλαδή ζέστη, μέρα μέ τή μέρα, γίνεται λο καί περισσότερο α σθητή, ï àέρας πυκνώνει, οî àλλεργίες αéξάνουν, τό στéθος πιέζεται καί δυσχεραίνεται àναπνοή. \Αλλά οî συνέπειες τοü καύματος âκτός τοü τι âπιδροüνε στή φύση καί τό κορμί τοü àνθρώπου, δημιουργοüνε καί συμπτώματα ψυχοπαθολογικéς συμπεριφορäς καί àπειλοüνε τήν ψυχική του σορροπία καί γεία. ^Ο «θερμικός νόμος», πού διατυπώθηκε àπό τά πρώιμα χρόνια τéς âγκληματολογίας, μäς μιλä γιά τούς θερμούς μéνες τοü öτους κατά τούς ïποίους περτεροüν τά âγκλήματα κατά τοü προσώπου, àποκαλούμενη «βία τ ν παθ ν» - àνθρωποκτονίες, κακοποιήσεις καί βιασμοί, βίαιες âπιθέσεις, ξυλοδαρμοί κ.λπ., âν àντίθετα, στή διάρκεια τοü ψυχροü χειμώνα, κυριαρχοüν τά âγκλήματα κατά τéς διοκτησίας - κλοπές, διαρρήξεις κ.λπ. \Ιδιαίτερα, μäς πληροφοροüν οî öρευνες τ ν Ψυχολόγων, τι βίαιη συμπεριφορά àνδρ ν âναντίον γυναικ ν αéξάνεται τό καλοκαίρι, àνάλογα μέ τούς ρυθμούς αéξήσεως τéς θερμοκρασίας. Βέβαια, λα αéτά τά συμπτώματα εrναι οî συνέπειες, τά âπίχειρα τéς àσύνετης συμπεριφορäς τοü àνθρώπου πρός τή Φύση, πού, ôν δέν àλλάξει, τό μέλλον τéς àνθρωπότητας, σο àκόμη τéς àπομένει, θά γίνει πραγματική κόλαση. ^Ο ôνθρωπος ξέφυγε àπό τόν νόμο τοü ΘεοÜ καί αéθαδιάζει ùχι μόνο πρός τόν Θεό, àλλά καί πρός τόν ëαυτόν του καί πρός τό περιβάλλον μέσα στό ïποöο διαβιεö, τό ïποöο àντί νά τό àγαπä καί νά τό προστατεύει, τό ρυπαίνει, τό βεβηλώνει καί τό καταστρέφει. Καί, φυσικά, Φύση, πως σωστά öχει λεχθεö, âκδικεöται καί μάλιστα àμείλικτα τούς βιαστές της. Αéτές οî ½ραÖες ε κόνες, πού ζήσαμε σάν παιδιά στούς κήπους καί στά χωράφια, πäνε σιγά-σιγά νά âκλείψουν. Τά πηγάδια μέ τά γεράνια καί τά ράγλα, πού àνασέρναμε τό κρύο φλεβικό νερό, φυράξανε κι οî ùμορφες ε κόνες μιäς êγνéς âποχéς θά μείνουνε μόνο νοσταλγικές àναμνήσεις. Καί δέν θά ξανανιώσομε αéτή τήν àπόλαυση στά πρόσωπά μας, πού τα δροσίζαμε με τίς χοüφτες γεμάτες καθαρό νερό και δροσέρευε ψυχή μας. Τό διο καί ï Χριστός, öζησε τέτοιες ùμορφες στιγμές, πως μäς διηγοüνται τά εéαγγέλια, μιά àπό τίς ïποöες εrναι âκείνη, ταν κάθισε στό πεζούλι τοü πηγαδιοü τοü \Ιακώβ, «κεκοπιακώς âκ τéς ïδοιπορίας» νά ξαποστάσει καί νά δροσιστεö àπό τόν καύσωνα τéς μέρας. Οî ΠροφÉτες τéς ΠαλαιÄς Διαθήκης μäς μιλäνε προφητικά γιά τόν âπερχόμενο καύσωνα. Βρισκόμαστε στήν âποχή πού τό «καüμα» φθάνει. Καί «ταν τό καüμα öλθfη...», διαβάζομε στόν Προφήτη ^Ιερεμία (17.8), τότε τά δέντρα φοβοüνται, γιατί α σθάνονται τι ï καύσωνας θά τά ξεράνει μέσα στήν πύρινη àγκαλιά του. Ολα τά δέντρα φοβοüνται; Οχι, àπαντä ï Προφήτης. ^Υπάρχουν καί δένδρα τά ïποöα «οé φοβηθήσονται, ταν öλθfη τό καüμα». Δέν θά τρομάξουν στήν âπίθεση τοü καύσωνα, γιατί öχουν τή δύναμη νά διατηρηθοüνε ïλόδροσα καί μέσα στήν

3 à πƒ æπ 91 Ο ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΜΑΣ âξομολογούμενος Δ ΤοÜ Σεβασμ. Μητροπολίτου Πέτρας & Χερρονήσου κ. Νεκταρίου τοü \Επισκόπου εrναι να πλεονέκτημα, πού ποκρύπτει μως πολλά μειονεκτήματα. ^Ο \Επίσκοπος, ταν âκλέγεται στήν ^Η σοβιότητα Μητρόπολή του, νυμφεύεται τήν \Εκκλησία του. Τήν œρα τéς χειροτονίας συνδέεται τό ùνομά του μέ τό ùνομα τéς \ΕπισκοπÉς του. Γι αéτό καί δέν âπιτρέπονται àπολελυμένες χειροτονίες, οûτε \Εκκλησία μας γνώρισε ποτέ τιτουλάριους \Επισκόπους, àκόμη καί βοηθούς \Επισκόπους. Ολα αéτά εrναι νεώτερα φαινόμενα, πού âξυπηρετοüν σύγχρονες ποιμαντικές àνάγκες, πού πρέπει πάντως μελλοντικά νά τακτοποιηθοüν βάσει τ ν ^Ιερ ν κανόνων καί τéς μακραίωνος âκκλησιαστικéς παραδόσεως. ^Ο \Επίσκοπος δέν öχει τό δικαίωμα νά παραιτηθεö àπό τήν \Επισκοπή του. Εrναι σόβιος, γιατί ï πατέρας δέν μπορεö ποτέ νά πάψει νά εrναι ï πατέρας μέσα στήν ο κογένεια. Παραιτήσεις \Αρχιερέων àπό τό θρόνο τους, âάν δέν πάρχουν σοβαροί λόγοι γείας, εrναι àντικανονικές. Μόνο \Εκκλησία μπορεö, γιά σοβαρούς λόγους νά àπομακρύνει να \Επίσκοπο àπό τήν \Επισκοπή του καί âκεöνος, τότε, πρέπει νά âφησυχάσει. Δέν μπορεö ½ς σχολάζων νά îερουργεö τό χάρισμά του. Αéτό φαίνεται ταν λειτουργεö νας σχολάζων μέ âν âνεργεί α \ΑρχιερεÖς. ΤοποθετεÖται στήν τελευταία θέση, παρά τά χρόνια τéς àρχιερωσύνης του. Οταν νας \Επίσκοπος γιά λόγους γείας ôλλους σοβαρούς âκκλησιαστικούς λόγους, âγκαταλείπει τήν \Επαρχία του, öχει χρέος νά διαμένει σέ κάποια Μονή καί ùχι νά περιφέρεται σέ πόλεις καταλήγοντας σέ κάποιο δρυμα. Εrναι τόσο îερό τό πρόσωπο τοü \Επισκόπου πού πρέπει, καί ôν ï διος δέν μπορεö, ôλλοι νά τό διαφυλάξουν καί νά τό προστατεύσουν. Νά àποπνιχτική àτμόσφαιρα νά êπλώνουν τήν πλούσια φυλλωσιά τους καί νά προβάλλουν τούς χυμώδεις καρπούς τους. Καί âξηγεö, ï Προφήτης, τό γιατί: «Ξύλον εéθυνοüν παρ δατα καί âπί κμάδα βαλεö ρίζας αéτοü καί οé φοβηθήσεται, ταν öλθfη τό καüμα...». Προφαν ς, âδ ï Προφήτης χρησιμοποιεö τήν ε κόνα τοü δέντρου καί àναφέρεται στόν εéλογημένο ôνθρωπο, πως τόν χαρακτηρίζει, πού âλπίζει âπί Κύριον, καί τόν παρομοιάζει μέ τό δέντρο, «τό πεφυτευμένον παρά τάς διεξόδους τ ν δάτων» (Ψαλμ. 1.3), πού öχει βάλει τίς ρίζες του μέσα στό νερό καί δέν φοβäται, ταν öρχεται καüμα, οûτε àνησυχεö σέ âποχή àνομβρίας. Πραγματικά, öτσι εrναι ï ôνθρωπος τéς πίστεως. Οταν öλθει ï καύσωνας πού çνομάζεται φτώχεια, πού λέγεται àρρώστια κι àκόμη ταν παίρνει τήν àπαίσια μορφή τοü θανάτου καί àφανίζει πρόσωπα àγαπημένα, ταν φυσήξει ï λίβας τοü κακοü μέσα στό σπίτι καί ξεράνει τίς εéαίσθητες ψυχές τ ν παιδι ν, τότε πληγώνονται καί μαραίνονται καί οî καρδιές τ ν γονι ν. \Ακόμη, μως, καί τότε, ταν οî καρδιές τ ν àνθρώπων, πού àπειλοüνται àπό τόν ïποιοδήποτε καύσωνα, àκόμη κι àπό τήν àδικία καί ζηλοφθονία τ ν ôλλων, εrναι ριζωμένες στίς πηγές τéς πίστεως καί τéς âλπίδος, στήν πρόνοια καί τή φιλανθρωπία τοü ΘεοÜ, δέν φοβοüνται τό καüμα τοü καύσωνα, àπεναντίας, δροσίζονται, πως οî ΤρεÖς ΠαÖδες μέσα στό φλεγόμενο καμίνι, àπό τήν «ετίζουσα φλόγα» τéς χάριτος τοü ΘεοÜ.

4 92 à πƒ æπ γιατί παλαιότερα Ο κουμενικοί Πατριάρχες καί Μητροπολίτες âφησύχαζαν στό Αγιο Ορος καί σέ ôλλες Μονές. Τά τελευταöα χρόνια βλέπουμε συχνά-πυκνά παραιτήσεις \Αρχιερέων μέ ποδείξεις âκλογéς πνευματικ ν παιδι ν τους. Ολα αéτά τά φαινόμενα πάσχουν âκκλησιολογικά, êγιοπνευματικά καί δημιουργοüν προβλήματα στήν \Εκκλησία μας, τά ïποöα çψέποτε μποροüν καί νά àλλοιώσουν τήν âκκλησιολογική δομή της. ^Η \Εκκλησία πρέπει âλεύθερα, χωρίς παρεμβάσεις, âπιρροές, καταναγκασμούς, χωρίς τήν ποχρέωση τοü φιλαδέλφου νά àποφασίζει γιά τήν âκλογή τοü \Επισκόπου. Καί σοι àπό τούς \Επισκόπους πού παραιτήθηκαν πέδειξαν καί φρόντισαν νά âπιβάλουν πνευματικά τους παιδιά ½ς διαδόχους τους, τίς περισσότερες φορές τό μετάνιωσαν πικρά καί εrπαν τό τοü προφήτου ^Ιερεμίου «âπλανήθην ï προφήτης». ^Ο \Επίσκοπος ποτέ δέν πρέπει νά καταφεύγει στά Συνοδικά Δικαστήρια, γιά νά δικαιωθεö. Δέν δικαιώνεται μέ δίκες ï \Επίσκοπος. Δέν μπορεö νά καταφεύγει στήν κοσμική δικαιοσύνη καί νά παρακωλύει μάλιστα τό öργο τéς τοπικéς \Εκκλησίας. Τό πιό τίμιο εrναι νά δέχεται τή Συνοδική διαγνώμη καί νά καταφεύγει στόν πνευματικό του, γιά νά τοü ποδείξει τόν τρόπο μέ τόν ïποöο θά àντιμετωπίσει, σο γίνεται περισσότερο πνευματικά καί πρός τό συμφέρον πάντοτε τéς \Εκκλησίας, τό πρόβλημά του. ^Η σοβιότητα τοü \Επισκόπου, πως ε παμε, εrναι προνόμιο καί τόν διαφυλάσσει àπό τό νά μεταπίπτει σέ κοσμικό ôρχοντα μέ λήξη θητείας. Οταν διακονεö κάποιος τήν \Εκκλησία, μέ προοπτική, μπορεö νά σχεδιάσει, νά γνωρίσει, νά ο κοδομήσει, μπορεö χωρίς öξωθεν παρεμβάσεις καί χωρίς διοτελé κριτήρια, νά àφοσιωθεö στό öργο του, πού öχει προοπτικές α ωνιότητος. ^Ο âποχιακός καί περιστασιακός \Αρχιερέας «τοü âνιαυτοü âκείνου», κατά τήν Παλαιά Διαθήκη, δέν μπορεö νά âπιτελέσει öργο ΘεοÜ. Εrναι δέσμιος σκοπιμοτήτων καί συμφερόντων. \Αλλά σοβιότητα öχει καί πολλά μειονεκτήματα, γιατί μπορεö νά δημιουργηθεö αéλή συγγενικ ν ôλλων προσώπων, διακρινομένων διά τήν εéκαμψίαν τους, πού νά «κατακυριεύει τ ν κλήρων» καί γιά πολλά χρόνια νά καθίσταται ï \Επίσκοπος δέσμιος καί àνεπαρκής, âξαιτίας τéς àσφυκτικéς αéτéς καταστάσεως, πού συνιστä, τολμ νά π, âγκατάλειψη τοü ΘεοÜ σέ μία τοπική \Εκκλησία. Γιατί λα σα συμβαίνουν δέν εrναι κατ εéδοκίαν ΘεοÜ. Πολλά εrναι κατά παραχώρηση καί ôλλα κατά àνοχήν, τά πιό τραγικά μως εrναι τά κατ âγκατάλειψιν. ^Ο \Επίσκοπος πρέπει νά βιώνει öντονα τό α σθημα τéς προσωρινότητός του. Ενας εrναι ï μοναδικός καί α ώνιος àρχιερεύς, ï \ΙησοÜς Χριστός. Ολοι οî \Επίσκοποι περικείμεθα àσθένειαν καί γι αéτό πρέπει νά ζοüμε μετριοπαθ ς. Εχουμε κληθεö πό τοü ΘεοÜ. Κανένας μας δέν qταν ôξιος αéτéς τéς τιμéς. Δέν μäς çφείλει τίποτε \Εκκλησία, àλλά âμεöς çφείλουμε τά πάντα στό Χριστό καί στήν ^Αγία Του \Εκκλησία. Γι αéτό καί ï \Επίσκοπος δέν πρέπει νά α σθάνεται âφησυχασμό καί νά διακρίνεται àπό àναβλητικότητα, âπειδή τάχατες εrναι σόβιος. ^Η σοβιότητα τόν καθιστä περισσότερο πόχρεο στήν àγάπη τοü ΘεοÜ καί àκόμη πρέπει νά τόν καθιστä πιό προσιτό καί πιό ταπεινό καί νά τόν γεμίζει μέ χαρά, καθώς βλέπει τι, ταν τρέχει ï χρόνος, διακρίνει τά βήματα τéς παρουσίας τοü ΘεοÜ.

5 à πƒ æπ 93 ΜΗ ΘΡΟΕΙΣΘΕ ΤοÜ Μητροπολίτη \Αντωνίου Σουρόζ Πόσο δύσκολο εrναι γιά μäς, πως qταν καί γιά τόν Πέτρο καί τούς ôλλους μαθητές του \ΙησοÜ νά πιστέψουμε τι ï Θεός, ï Θεός τéς γαλήνης, ï Θεός τéς êρμονίας, θά μποροüσε νά βρεθεö στόν πυρήνα μιäς καταιγίδας, τοιμης νά καταστρέψει κάθε βεβαιότητα καί ταυτόχρονα àπειλητικéς γιά τήν δια τήν παρξη; Στό κατά Μάρκον Εéαγγέλιο àναφέρεται τι οî μαθητές κατ âντολή τοü \ΙησοÜ ôφησαν τή στεριά, œστε \ΕκεÖνος νά μείνει μόνος του καί να προσευχηθεö, μέσα στή μοναχική πληρότητα τéς âπικοινωνίας του μέ τό Θεό. \ΕκεÖνοι ôρχισαν τό ταξίδι τους, βέβαιοι γιά τήν àσφάλειά τους, àλλά στό μέσον τéς διαδρομéς ξέσπασε àπρόσμενη καταιγίδα κι öνιωσαν νά àπειλεöται ôμεσα ζωή τους. \Αγωνίστηκαν μέ κάθε μέσο, àξιοποιώντας τήν âμπειρία τους καί âξαντλώντας τίς δυνάμεις τους. \Αλλά τό κυριότερο qταν πώς συνεπιβάτης τους öγινε ï φόβος τοü θανάτου καί πώς ï τρόμος καί ï πανικός τούς εrχε κυριεύσει. Καί ξαφνικά, στό àποκορύφωμα τéς καταιγίδας, εrδαν τόν Κύριο νά περπατάει πάνω στή μανιασμένη θάλασσα, νά παλεύει μέ τά κύματα καί παρ λα αéτά νά διατηρεö στό àκέραιο μιά σχεδόν τρομακτική àταραξία. \ΕκεÖνοι öβγαλαν κραυγή τρόμου, γιατί αéτό πού öβλεπαν qταν πρωτοφανές, παράδοξο καί «öδοξαν φάντασμα εrναι». \Αλλά ï \ΙησοÜς, στό μέσον τéς κοσμοχαλασιäς τούς εrπε: «θαρσεöτε, âγώ ε μι, μή φοβεöσθε». ^Ομοίως, τό διο Εéαγγέλιο, λίγο πιό κάτω àναφέρει: «ταν δέ àκούσητε πολέμους καί àκοάς πολέμων, μή θροεöσθε». Σηκ στε ψηλά τό κεφάλι σας, λύτρωση εrναι κοντά. Δύσκολα μποροüμε νά âννοήσουμε τι ï Θεός μπορεö νά βρίσκεται στήν καρδιά μιäς τραγωδίας, κι μως εrναι. Καί μάλιστα βρίσκεται στό κέντρο τéς τραγικότητας μέ τήν πιό σκληρή öννοια, âπειδή öσχατη τραγικότητα τéς àνθρώπινης παρξης εrναι àπομάκρυνσή της àπό τή θεία φύση. ^Η àντίληψη, δηλαδή τι ï Θεός εrναι öξω àπό μäς. ^Η διαπίστωση πώς, σο κοντά μας κι ôν öρχεται \ΕκεÖνος, âμεöς δέν Τόν âννοοüμε ½ς τήν καθαρότητα τéς ψυχéς καί τοü νοü, πού θά μποροüσε νά μäς γεμίσει àσφάλεια καί πραγματική χαρά. ^Ολόκληρο τό βασίλειο τοü ΘεοÜ βρίσκεται μέσα μας κι âμεöς τό προσπερνäμε. Σ αéτήν τήν τραγικότητα öγινε μέτοχος ï Χριστός μέ τήν âνσάρκωσή Του, τοποθετούμενος στόν πυρήνα τéς àλλοτριωμένης àνθρώπινης φύσης καί τοü τρόμου πού γεννä τήν πνευματική àγωνία, τόν πόνο, τήν àποδιοργάνωση καί τό θάνατο. Δέν εrναι δύσκολο γιά μäς νά φανταστοüμε τί àκριβ ς öγινε τότε, àφοü συχνά βρισκόμαστε στήν δια θέση μέ τούς μαθητές. Ταξιδεύουμε στήν δια θάλασσα, παλεύουμε μέ τήν δια καταιγίδα καί ï διος Χριστός (σταυρωμένος καί àναστημένος) στέκεται στή μέση καί μäς λέει: «Μή φοβεöσθε, âγώ ε μι». ^Ο Πέτρος πάλι, σύμφωνα μέ τό κατά ΜατθαÖον Εéαγγέλιο, àκολούθησε τό παράδειγμα τοü \ΙησοÜ καί περπάτησε μόνος του πάνω στό νερό πρός τό μέρος τοü ΧριστοÜ, γιά νά φτάσει σέ àσφαλές μέρος. \ΕμεÖς, àπ\ τή μεριά μας τί κάνουμε; Σπεύδουμε στό Θεό, σο πιό γρήγορα μποροüμε, ταν μäς βροüν οî συμφορές, öπειδή πιστεύουμε τι σωτηρία εrναι κοντά Του. Δέν àρκεö, μως, αéτή àντίληψη, τι δηλαδή ï Θεός εrναι σωτηρία. ^Ο δρόμος τéς λύτρωσης περνάει μέσα

6 94 à πƒ æπ ^Η Πολιτική Διάσταση τéς ΧριστιανικÉς Έλευθερίας Β ΤοÜ Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη, Θεολόγου-Φιλολόγου τοü βάθους τéς âλευθερίας δηλώνει πώς ^Ηδιάσταση πρ τα-πρ τα âλευθερία εrναι πνευματικό γεγονός, πράγμα πού σημαίνει πώς ½ς τέτοια âλευθερία δέν περιορίζεται àπό τίς μεταβαλλόμενες μορφές τοü κοινωνικοü βίου κατά âποχή. Kαί τοüτο, διότι ï ôνθρωπος ½ς πρόσωπο δέν εrναι êπλ ς δημιούργημα τéς κοινωνίας, àλλά γέννημα τοü πνεύματος. ^Ως âλέυθερο πνεüμα ï ôνθρωπος δέν μπορεö παρά νά εrναι πρόσωπο, πού öχει τήν àρχή του στόν διο τό Θεό, àπό τόν ïποöο öλαβε τό δικαίωμα νά εrναι âλεύθερος, νά διατηρεö τήν πνευματική του αéτοτέλεια μέ ïποιοδήποτε τίμημα καί ïποιαδήποτε θυσία. «^Η âλευθερία», γράφει ï Ν. Μπερνιάγιεφ, «εrναι α ώνια àρχή τοü àνθρώπινου πνεύματος. Τό πνεüμα εrναι âλευθερία, àναλλοίωτη βάση τéς àνθρώπινης κοινωνίας, âπειδή κοινωνία αéτή πάρχει πραγματικά.» 1 ^Η κατανόηση τéς âλευθερίας ½ς πνευματικοü γεγονότος καταφαίνεται àπό τήν âξαρχéς σχέση της μέ τό ΠνεÜμα καί τήν àλήθεια, πως δείξαμε προηγουμένως. Αν àληθινή âλευθερία àπό τήν àπάρνηση τ ν φόβων μας, τήν ρωική âμπιστοσύνη καί τήν πίστη. Διαφορετικά, πως ï Πέτρος, θά βυθιστοüμε, ôν στρέψουμε τήν προσοχή μας στά κύματα καί στόν ôνεμο καί âπιτρέψουμε στό θάνατο νά γίνει συνταξιδιώτης μας. \Ακόμα καί στίς πιό δύσκολες στιγμές δέν πρέπει νά àπελπιζόμαστε. Οσο λίγη κι ôν εrναι πίστη μας στό Θεό, öχουμε πάντοτε τή βεβαιότητα τéς πίστης τοü ΘεοÜ στόν ôνθρωπο, πού εrναι àβύθιστη. Οσο λίγη κι ôν εrναι àγάπη μας γιά \ΕκεÖνον, δική Του àγάπη γιά μäς εrναι àκένωτη καί àποδείχτηκε öμπρακτα μέ τή ζωή καί τό θάνατο του ΥîοÜ τοü ΘεοÜ, πού âπέλεξε νά γίνει Υîός τοü àνθρώπου. Πρός τό παρόν, ταν νιώθουμε πώς δέν πάρχει âλπίδα, τι χανόμαστε, βρίσκουμε àρκετή πίστη νά φωνάξουμε πως ï Πέτρος: «Κύριε, σ σόν με». Καί \ΕκεÖνος μäς δίνει τό χέρι Του, μäς παρέχει βοήθεια καί μäς βοηθάει, πως τούς μαθητές Του, νά βγοüμε στή στεριά δίνοντάς μας τό χέρι Του. Αν àναλογιστοüμε τό βαθύτερο νόημα αéτéς τéς îστορίας, εûκολα θά δοüμε τή σχέση της μέ τίς καταιγίδες τéς ζωéς μας, μέ τήν âσωτερική τρικυμία τοü νοü καί τούς ψυχικούς àνεμοστρόβιλους πού συχνά μäς κλυδωνίζουν, μέ τίς ταραγμένες καί τρομακτικές καταστάσεις τοü βίου μας. Ας θυμόμαστε, μως, πάντα τή βεβαιότητα πού μäς μεταδίδει ï Κύριος, τι μποροüμε νά σωθοüμε καί νά διατηρήσουμε àνέπαφη τήν àσφάλειά μας, àρκεö νά πιστέψουμε ùχι μόνο σέ \ΕκεÖνον, àλλά καί στίς δυνάμεις πού ï Θεός κληροδότητε στόν ôνθρωπο, γιά νά μήν πεö καί σέ μäς, πως εrπε στόν Πέτρο, πού δείλιασε νά βαδίσει πάνω στά κύματα:«çλιγόπιστε! ε ς τί âδίστασας;». Απόδοση: Κατερίνα Παχυγιαννάκη

7 à πƒ æπ 95 εrναι γνώση τéς àλήθειας, δηλαδή γνώση τοü ΘεοÜ ( που βυθίζεται àρχή τéς πνευματικéς ζωéς), τότε μόνο σύνδεση τéς âλευθερίας μέ τήν àλήθεια μπορεö νά σώσει τήν âλευθερία. Τό πνευματικό αéτό α τημα γιά τή σχέση τοü προσώπου μέ τήν πηγή τéς àλήθειας, τόν Θεό, καί τό «κατ àλήθειαν ζéν» εrναι âξαρχéς α τημα τéς \Εκκλησίας, πως διαφαίνεται àπό τά κείμενα τ ν Πατέρων, οî ïποöοι ζητοüν àπό τούς χριστιανούς νά àποδεσμευτοüν àπό καθετί πού τούς δεσμεύει ½ς πνευματικές πάρξεις καί διαστρέφει τήν çρθή σχέση τους μέ τόν Θεό, τόν κόσμο καί τούς συνανθρώπους τους. Πρόκειται γιά ναν àγώνα àπελευθέρωσης àπό τά πάθη καί τίς âπιθυμίες, «àπό τéς τ ν êμαρτημάτων καταδυναστείας» 2 àφοü «τό ποπεσεöν καί παραχωρéσαι τοöς πάθεσι âσχάτη δουλεία, œσπερ τό κρατεöν τούτων âλευθερία μόνη». 3 Στούς νηπτικούς πατέρες (π.χ. ±γιος \Ιωάννης τéς Κλίμακος), βρίσκει κανείς καταγεγραμμένη τήν àσκητική πείρα μέ λα τά στάδια τοü àγώνα γιά àπαλλαγή àπό τά πάθη καί τίς ôλογες âπιθυμίες, πράγμα βέβαια πού δέν εrναι αéτοσκοπός, àφοü ½ς τελικό στόχο öχει τή «θέα» τοü ΘεοÜ, τήν κατά χάρη νωση μαζί Του. Εrναι χαρακτηριστικό τι ï ±γιος Σεραφείμ τοü Σάρωφ θεωροüσε ½ς öσχατο σκοπό τéς χριστιανικéς ζωéς τήν àπόκτηση τοü êγίου Πνεύματος, διότι «οy τό ΠνεÜμα Κυρίου, âκεö âλευθερία». 4 \Αγωνιζόμενος γιά τή σύνδεσή του μέ τό ΠνεÜμα τοü ΘεοÜ, ï χριστιανός ôνθρωπος àγωνίζεται στήν οéσία γιά τήν ïμοίωσή του μέ τόν Τριαδικό Θεό, δηλαδή γιά τήν âπανεύρεση καί διατήρηση αéτοü πού εrναι ½ς πνευματική παρξη, τοι ½ς πρόσωπο. «^Η âλευθερία âστίν πρός τό àδέσποτόν τε καί αéτοκρατές âξομοίωσις, κατ àρχάς μέν μöν παρά ΘεοÜ δεδωρημένη, συγκαλυφθεöσα δέ τfé τ ν çφλημάτων α σχύνfη. ΠÄσα δέ âλευθερία μία τίς âστι FτÉ φύσει καί πρός ëαυτήν ο κείως öχει. \Ακολούθως δέ πäν τό âλεύθερον τ ïμοί ω συναρμοσθήσεται àρετή δέ àδέσποτον. ΟéκοÜν âν ταύτfη γενήσεται πäν τό âλεύθερον, àδέσποτον γάρ τό âλεύθερον». 5 Δηλαδή: «^Η âλευθερία εrναι âξομοίωση πρός αéτό πού δέν öχει âπικυρίαρχο καί εrναι αéτεξούσιο. ^Η âξομοίωση αéτή εrχε δωρηθεö σέ μäς àπό τόν Θεό στήν àρχή τéς δημιουργίας μας, σκεπάστηκε καί κρύφτηκε μως âξαιτίας τéς ντροπéς àπό τήν àσχήμια τ ν êμαρτημάτων μας. Ολες οî μορφές âλευθερίας εrναι στήν οéσία μία καί ταιριάζει πρός τόν ëαυτό της. Συνεπ ς, κάθε âλευθερία θά ταιριάξει μέ τό μοιό της. \Εκείνη πού δέν öχει âπικυρίαρχο εrναι àρετή. ^Επομένως, μ αéτή (τήν àρετή) θά δημιουργηθεö κάθε λογéς âλευθερία, διότι âλευθερία δέν öχει âπικυρίαρχο». Κατά τόν ±γιο Γρηγόριο, λοιπόν, âλευθερία εrναι ïμοίωση τοü àνθρώπου μέ τήν àπόλυτη âλευθερία τοü προσώπου τοü ΘεοÜ, τοü μόνου «àδεσπότου καί αéτοκρατοüς». 1 Τό πεπρωμένο τοü àνθρώπου στό σύγχρονο κόσμο, âκδ. Π. ΠουρναρÄ, Θεσ/νίκη 1980, σ.52 2 Μ. Βασίλειος, Περί τοü Βαπτίσματος, Λόγος Α, PG 31,1516,32 3 Αγιος \Ιουστίνος ï Φιλόσοφος, \Αποσπάσματα 15,2 4 Β Κοριν Γρηγόριος Νύσσης, Διάλογος περί ψυχéς, PG 46,101,43

8 96 à πƒ æπ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ƒ ƒ π ƒ Δ π Δ À ƒπμ Δ Β TÉς ^Oσιολογ. Γερόντισσας Θεοξένης, Kαθηγουμένης τéς ^IερÄς MονÉς XρυσοπηγÉς Xανίων ^ΟΓέροντας Πορφύριος ï Καυσοκαλυβίτης, νας σύγχρονος ±γιος πού öζησε στήν ^Ελλάδα τά τελευταöα χρόνια, qταν πλήρως âνημερωμένος γιά τίς âπιστημονικές καί τεχνολογικές âξελίξεις, τίς ïποöες θεωροüσε ½ς δ ρο τοü ΘεοÜ. Χωρίς νά öχει τελειώσει οûτε τό δημοτικό σχολεöο, qταν μέ τή χάρη τοü ΘεοÜ βαθύς γνώστης καί κάτοχος πλήθους âπιστημονικ ν γνώσεων σέ ποικίλους τομεöς, τίς ïποöες ταπεινά âφάρμοζε, γιά νά θεραπεύει σωματικές καί ψυχικές àσθένειες καί νά φωτίζει καί νά παρηγορεö τούς àνθρώπους πού τόν πλησίαζαν. ^Ο σιος Γέροντας εrχε âπίσης τό διαίτερο χάρισμα νά àνακαλύπτει στή φύση μέ πολλή εéαισθησία καί àγάπη τρόπους νά πλησιάζουμε τόν Θεό. ΠαρακινοÜσε σους τόν συμβουλεύονταν - καί αéτοί qταν χιλιάδες ôνθρωποι àπ λο τόν κόσμο - νά περπατοüν στά βουνά, νά φυτεύουν δέντρα, νά διαφυλάττουν τά δάση, νά μήν ψεκάζουν μέ χημικά φάρμακα τά φυτά, νά προστατεύουν τό νερό, τίς πηγές, τά ποτάμια καί τίς θάλασσες καί νά àγαποüν μαζί μέ τούς àνθρώπους, τά πουλιά καί τά ζ α. Γενικά, ï Γέροντας εrχε μεγάλη μέριμνα καί εéαισθησία γιά λα τά ζητήματα πού àφοροüν τό φυσικό περιβάλλον, àπό τά πιό êπλά καί καθημερινά μέχρι τά πλέον σύνθετα καί πολύπλοκα γιά παράδειγμα, συμβούλευε γιά τόν τρόπο κλαδέματος τ ν âλαιοδέντρων, âν γιά τό λάδι öλεγε τι δέν πρέπει να παραμείνει σέ àκατάλληλα δοχεöα, γιατί öτσι μέ τόν καιρό χάνει τό ôρωμα καί τά πολύτιμα συστατικά του. Εrναι âπίσης πολύ χαρακτηριστικός ï τρόπος θεραπείας τ ν ψυχ ν àπό τόν σιο Γέροντα Πορφύριο μέσ ω τéς φύσης. Πολλούς àνθρώπους πού öπασχαν àπό σωματικά και ψυχικά νοσήματα (μελαγχολίες κ.ô.), τούς συμβούλευε, μεταξύ ôλλων, νά ζοüν καί νά âργάζονται στή φύση. \Επίσης προέτρεπε àνθρώπους πού εrχαν θεσμικές θέσεις - καί πéρχαν πολλοί πού τόν âπισκέπτονταν - νά παίρνουν àποφάσεις πού προστατεύουν τό περιβάλλον, γιατί αéτό εrναι σύμφωνο μέ τό θέλημα τοü ΘεοÜ. Ολοι γενικά οî ±γιοι σέ κάθε τόπο καί âποχή εrναι φορεöς καί âκφραστές τοü àκραιφνοüς περιβαλλοντικοü θους τéς \Εκκλησίας, ïποία δύο χιλιάδες χρόνια τώρα διακηρύσσει τό γεγονός τéς îερότητας τéς δημιουργίας τοü ΘεοÜ καί καθοδηγεö τούς πιστούς βασισμένη στό διαχρονικό βιβλικό καί πατερικό λόγο. Ομως τά τελευταöα χρόνια λόγ ω τ ν δραματικ ν âξελίξεων στό περιβάλλον πάρχει τάση νά ëστιάζεται τό âνδιαφέρον καί δράση γιά τή διάσωση καί διαφύλαξή του àποκλειστικά σέ ïδηγίες καί λύσεις πού προτείνονται àπό τήν âπιστήμη καί τήν τεχνολογία, οî ïποöες àσφαλ ς εrναι πολύ σημαντικές, δέν âπηρεάζουν μως τίς

9 à πƒ æπ 97 àνθρώπινες âνέργειες καί συμπεριφορές. ^Η \Ορθόδοξη παράδοση μέ τή μακραίωνη καί διαχρονική âμπειρία, τό μυστηριακό τρόπο ζωéς τéς \Εκκλησίας καί τό παράδειγμα τ ν êγίων, εrναι μόνη ïδός σωτηρίας καί δίνει àληθινό νόημα στή ζωή. Εμπρακτα μäς διδάσκει τι σωστή χρήση τ ν πραγμάτων, ταν γίνεται μέ καθημερινή συνέπεια, ïδηγεö στή γνώση καί στήν àγάπη, σύμφωνα μέ τό λόγο τοü êγίου Μαξίμου, τι «εûλογος τ ν νοημάτων καί τ ν πραγμάτων χρéσις àγάπης καί γνώσεώς âστι ποιητική» (Κεφάλαια περί àγάπης). Σύμφωνα μέ τό πνεüμα τéς \Ορθόδοξης παράδοσης, âφαρμόζεται τά τελευταöα χρόνια στό μοναστήρι μας, τήν ^Ιερά Μονή ΧρυσοπηγÉς στά Χανιά, να εéρύτερο πρόγραμμα προστασίας τοü περιβάλλοντος μέ προοπτική τή βιώσιμη àνάπτυξη τοü τόπου καί τήν àειφορία ½ς μέτρο σορροπίας γιά τόν ôνθρωπο καί τή φύση. ^Η σχετική δράση συμπορεύεται μέ τή δράση τοü Ο κουμενικοü Πατριαρχείου στόν τομέα τéς προστασίας τοü περιβάλλοντος. Στό κτéμα τοü μοναστηριοü καλλιεργοüνται μέ βιολογιική μέθοδο λα τά δέντρα, τά φυτά καί τά λουλούδια. \Από τά παραγόμενα προϊόντα, τό λάδι καί τά μανταρίνια τυποποιοüνται μέ συσκευασία φιλική γιά τό περιβάλλον. Κατασκευάζεται âπίσης χειροποίητο σαπούνι àπό βιολογικό λάδι καί àρωματικά φυτά. Στή Μονή ΧρυσοπηγÉς âφαρμόζεται âπίσης πρόγραμμα ο κολογικéς διαχείρισης τ ν àπορριμάτων. Τά çργανικά πολείμματα, àφοü διαχωριστοüν àπό τά àνόργανα, χρησιμοποιοüνται γιά τήν παρασκευή çργανικοü λιπάσματος (κομπόστ), âν τά πόλοιπα - χαρτιά, γυαλικά, àλουμίνιο - àνακυκλώνονται. Παράλληλα, âνθαρρύνονται καί ôλλοι καλλιεργητές νά àκολουθήσουν τή βιολογική καλλιέργεια καί çργανώνονται προγράμματα περιβαλλοντικéς âκπαίδευσης. Τά προγράμματα αéτά àπευθύνονται κυρίως σέ παιδιά καί νέους, àλλά καί σέ εéρύτερες κοινωνικές ïμάδες, πού μαθαίνουν στό μοναστήρι π ς βιώνεται öννοια τéς προστασίας τοü περιβάλλοντος μέσα στήν \Ορθόδοξη \Εκκλησία καί παράδοση. ^Η φροντίδα τéς ΜονÉς γιά τήν περιβαλλοντική προστασία δέν âξαντλεöται στή διαχείριση τοü φυσικοü περιβάλλοντος, àλλά âπεκτείνεται καί στήν àναστήλωση τ ν παλαι ν κτισμάτων καί τή γενικότερη âξισορρόπηση δομημένου καί àδόμητου χώρου. ΖοÜμε σέ μία âποχή πού àναλγησία τοü àνθρώπου àπέναντι στό φυσικό περιβάλλον τείνει νά γίνει καθεστώς καί τρόπος ζωéς. Πιστεύουμε μως àκράδαντα αéτό πού α νες τώρα διδάσκει καί βιώνει \Εκκλησία μας, τι δηλαδή, ταν ï καθένας μας συναισθάνεται τήν εéθύνη του γιά τόν κόσμο πού τόν περιβάλλει καί àγωνίζεται νά ζεö μέ πνεüμα μετανοίας, αéτοθυσίας καί προσφορäς, τότε πορεία μας στή γé γίνεται μαρτυρία âλπίδας καί χαρäς, καί τά πράγματα τοü κόσμου àπό âφήμερα καί φθαρτά μετουσιώνονται σέ àθάνατα καί α ώνια.

10 98 à πƒ æπ ΑΘΩΝΙΚΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ \Ανέβηκα τίς σκάλες ½ς àετός ψιπέτης!!! ΤοÜ κ. \Αντωνίου \Εμμ. Στιβακτάκη, δασκάλου Σ τή Λιτή τéς ^ΙερÄς ΜονÉς Φιλοθέου, àμέσως μετά τό \Απόδειπνο, àπέναντι àπό τήν ε σοδο τοü àριστεροü παρεκκλησίου τοü ΚαθολικοÜ, τρεöς προσκυνητές περιμένουν τόν Καθηγούμενο Γέροντα \Εφραίμ, τό νεώτερο, γιά νά âξομολογηθοüν. oηταν çκτώμισι περίπου œρα, ταν μπéκε ï πρ τος, àκολούθησε ï δεύτερος καί μετά qρθε σειρά τοü τρίτου, δική μου σειρά. ^Ο χρόνος τéς τρίωρης περίπου àναμονéς μου στό μίφως τéς ΛιτÉς «âν àπολύτ ω σιωπfé καί περισυλλογfé», τό κατανυκτικό περιβάλλον μέ τά πρόσωπα καί τίς μορφές τ ν ^Αγίων στούς τοίχους καί ï àναλογισμός σων σέ λίγο θά âμπιστευόμουν στόν Γέροντα μέ ταπείνωσαν καί δημιούργησαν μία κατανυκτική àτμόσφαιρα στήν ψυχή μου. ΜπÉκα μέ μεγάλη συγκίνηση καί κατάνυξη στό παρεκκλήσι γύρω στίς ëντεκάμισι œρα που μέ περίμενε ï Γέροντας. ^Η κατανυκτική àτμόσφαιρα πού περιέγραψα καί καθοριστική παρουσία τοü ΠνευματικοÜ βοήθησαν τό μυστήριο τéς âξομολογήσεως, πού àκολούθησε, νά εrναι τό διο κατανυκτικό, àποκαλυπτικό, πνευματικά καρποφόρο, λυτρωτικό!! ^Ο Γέροντας öχει τή χάρη νά κάνει τόν âξομολογούμενο νά α σθανθεö öντονη τήν àνάγκη νά àνοίξει τήν πιό βαθιά πόρτα τéς καρδιäς του, νά ξεδιπλώσει τήν ψυχή του καί νά àποθέσει τούς λογισμούς του στή διάκριση τοü Γέροντα. Εrχε περάσει àρκετά δωδεκάτη νυχτερινή œρα, ταν γονάτισα âνώπιον τ ν ^Αγίων Ε κόνων, âνώπιον τοü ΘεοÜ, κάτω àπό τό \Επιτραχείλιον τοü Γέροντα, γιά νά λάβω τήν θεόδοτον ôφεση τ ν âξομολογημένων êμαρτι ν μου. ^Η στιγμή âκείνη qταν μιά àπό τίς πιό συγκινητικές, πιό κατανυκτικές καί πιό οéσιαστικές στιγμές τéς ζωéς μου. Πάντοτε œρα τéς ε λικρινοüς âξομολογήσεως εrναι μιά καθοριστική στιγμή, να πνευματικό ïρόσημο στή ζωή μας. Ανοιξα τή μικρή πόρτα τοü παρεκκλησιοü καί προχωρώντας àπό τή Λιτή πρός τήν öξοδο καί τόν περίβολο τοü ΚαθολικοÜ, γιά νά àνεβ στό \Αρχονταρίκι, α σθανόμουν τήν ψυχή μου νά φτερουγίζει. \Ανέβηκα τίς σκάλες μέ τά πολλά σκαλοπάτια «½ς àετός ψιπέτης...». Α σθανόμουν τό σ μα μου àπαλλαγμένο àπό τό λικό βάρος του καί τήν ψυχή μου λυτρωμένη àπό τό àβάστακτο βάρος τ ν àκούσιων καί ëκούσιων àνομημάτων καί êμαρτι ν μου. Κάποιος συμπροσκυνητής μου διέκρινε εéστόχως αéτή τήν ξεχωριστή ψυχική κατάσταση στήν ïποία βρισκόμουν νά àντικατοπτρίζεται στό πρόσωπό μου καί μοü εrπε: - ΜοÜ δίνεις τήν âντύπωση τι εrσαι àνάλαφρος σάν πούπουλο, τι ψυχή σου âκτοξεύεται στό ôπειρον!!! Τό διο α σθάνομαι κι âγώ àπό τήν âξομολόγησή μου στό Γέροντα. Καί πραγματικά, öτσι àκριβ ς α σθανόμουν âκείνη τήν εéλογημένη œρα. oηταν μιά àπό τίς âλάχιστες φορές στή ζωή μου πού öνιωσα τόσο öντονα τό μέγεθος τ ν ο κτιρμ ν καί τéς φιλανθρωπίας τοü Πανοικτίρμονος ΘεοÜ πρός τόν ôνθρωπο. Σ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ, Κύριε, γι αéτήν τήν àνείπωτη πνευματική χαρά πού öζησα καί βίωσα âκείνη τήν εéλογημένη νύχτα στή Μονή Φιλοθέου τοü ^Αγίου Ορους!!

11 à πƒ æπ 99 øδ ƒπ ø Α TοÜ Πρωτ. Γεωργίου ΜεταλληνοÜ, KαθηγητοÜ Πανεπιστημίου μιά àπό τίς σχυρές εéκαιριακές âμπειρίες μου. Βρισκόμουν στή 1. στάση τοü λεωφορείου καί ôθελά μου ôκουσα τό διάλογο δύο μικρ ν oηταν μαθητ ν, πού περίμεναν καί αéτοί τό λεωφορεöο τους. Τά παιδιά, αéθόρμητα καί àνυπόκριτα, πως λα τά παιδιά αéτéς τéς λικίας, συζητοüσαν τά δικά τους προβλήματα. Τό θέμα τά εrχε τελείως àπορροφήσει καί δέν qταν ôλλο àπό τήν àναμενόμενη âκεöνες τίς μέρες öναρξη νέου προγράμματος Τηλεοράσεως. ^Ο âνθουσιασμός τους μως âπικεντρωνόταν στήν ε δηση, τι μιά àπό τίς βασικές âκμπομπές του, πως εrχε δη προαναγγελθεö, qταν «παιδική» âκμπομπή Batman. oηταν δέ τόση λαχτάρα τ ν παιδι ν αéτ ν γιά τήν âκπομπή αéτή, πού πιστεύω, τι τώρα πού μιλοüμε, θά öχουν γίνει μανιώδεις θεατές της. Πιστεύω τι δέν εrναι àνάγκη νά àναλύσω τή σειρά Batman, πού μέ τόση προσδοκία àνέμεναν ùχι μόνο τά δύο âκεöνα δωδεκάχρονα àγόρια, àλλά μεγάλο μέρος τéς νεολαίας μας. Τό μόνο πού μπορ νά πογραμμίσω âδ εrναι τι âκπομπή àνήκει σέ να κύκλο âκπομπ ν χαρακτηριζομένων ½ς «παιδικ ν», àλλά τό περιεχόμενό τους ùχι μόνο παιδικό δέν μπορεö νά χαρακτηρισθεö, àλλ οûτε κôν στά ρια τéς àνθρωπιστικά νοουμένης παιδαγωγικéς μπορεö νά âνταχθεö. Βίες, πάθη, κακίες ντύνονται μέ τό πέπλο τοü μύθου καί τοü ρωϊσμοü καί àνελίσσονται στά παιδικά μάτια χωρίς νά λείπουν καί σκηνές ε κόνες, πού διεγείρουν τίς α σθήσεις καί κάνουν τήν παιδική φαντασία κυριολεκτικά νά çργιάζει. Οσο μάλιστα ï ο κονομικός àνταγωνισμός τ ν τηλεοπτικ ν καναλι ν θά αéξάνει, τόσο πιό âπικίνδυνα γιά τά παιδιά θά γίνονται τά τηλεοπτικά προγράμματα. Ολη αéτοü τοü ε δους φιλολογία, τόσο στήν âντύπωση σο καί στήν κινηματογραφική âκδοχή της, δέν àφήνει περιθώρια σκέψεως καί κρίσεως στά παιδιά, πως λ.χ. τό κανονικό àνάγνωσμα, δηλαδή τό παλαιό βιβλίο. Τά περιθώρια, λοιπόν, γιά κριτική âξαλείφονται τελείως. ^Η πρόσληψη γίνεται παθητικά καί δημιουργοüνται οî λεγόμενοι àπό τή σύγχρονη παιδαγωγική καί ψυχολογία «νωθροί àναγν στες». Δέν πρόκειται, συνεπ ς, γιά àγωγή-παιδαγωγία, àλλά γιά àποσύνθεση τéς παιδικéς συνειδήσεως καί δημιουργία ôβουλων ποκειμένων, πού àντιγράφουν τά προβαλλόμενα μέ τόση τέχνη «ρομπότ» τ ν κινουμένων σχεδίων τέρατα τéς àπανθρωποποιημένης âποχéς τοü δéθεν «περανθρώπου καί στήν οéσία τραγικά αéτοθεοποιημένου àνθρώπου. 2. ^Υπάρχει μως καί κάτι βαθύτερο καί οéσιαστικότερο στό θέμα αéτό. Τά περισσότερα παιδιά, πού παραδίδονται στήν ψυχοφθόρα αéτή àγωγή τéς παραφιλολογίας καί τοü παραθεάματος, α χμαλωτίζονται κυριολεκτικά àπό σα διαβάζουν καί βλέπουν στήν μικρή çθόνη, διότι àπουσιάζει κάθε δυνατότητα àντιστά-

12 100 à πƒ æπ σεως μέσα τους. Στίς περισσότερες ο κογένειες - àκόμη καί στίς χαρακτηριζόμενες χριστιανικές - τά παιδιά δέν öχουν τή δυνατότητα νά δημιουργήσουν συνειδησιακά àντισώματα, œστε νά μποροüν νά προβάλουν κάποιες àντιστάσεις στίς σχυρές αéτές âπιθέσεις, πού δέχονται àπ öξω. Τά περισσότερα, πως âκεöνα τά δύο àγόρια, πού μοü προκάλεσαν αéτές τίς σκέψεις, εrναι âντελ ς àθωράκιστα στόν κίνδυνο καί εéάλωτα σέ λα αéτά τά κατασκευάσματα δυνάμεων, πού δημιουργοüν να νέο τύπο àνθρώπου, ποκείμενο στίς διαθέσεις τ ν «àρχόντων τοü α νος τούτου» καί εûχρηστο στίς àποφάσεις καί στοχοθεσίες τους. Γι αéτό, ôλλωστε, χάνεται καί âλάχιστη δύναμη κριτικéς, διότι τά παιδιά μας, στερούμενα δικ ν μας προτύπων καί κατευθύνσεων, δέχονται àνεξέλεγκτα αéτά τά κακέκτυπα ρωισμοü, πού μολύνουν τήν παιδική συνείδηση àνεπανόρθωτα. συνεχίζεται... ^Αλμυρό φιλί Μέ τό êλμυρό φιλί τéς θάλασσας δάγκωσα τό δροσερό μαϊστράλι. Κι στερα öφτυσα στόν àέρα τίς àλεσμένες μυλόπετρες, πού μαρμάρωναν στή σιωπή τ ν βράχων. Τότε, πού öστρωνε φύση πλούσια τά μαλακά σεντόνια τ ν σκιων. Μόνο δική σου φωνή, Α ώνιε \Αγαπημένε, σηματοδοτεö τήν àπόλυτη äρεμία. Κι àνάμεσα στίς φυλλωσιές τ ν κυπαρισσι ν καί στά φύκια τéς àπεγνωσμένης παλίρροιας, àκούγεται ï àπόηχος τ ν νεκρ ν φιλημάτων. Υστερα, στόματα παμπάλαια κι àγέραστα, σμίγουν τéς θάλασσας τόν φλοöσβο μέ τήν κατερχόμενη αûρα τ ν κοιλάδων. Οûτε κôν μ âνδιαφέρουν τά τριξίματα τ ν δέντρων τéς àκυβέρνητης πολιτείας. Αéτός ï παράφωνος çρυμαγδός ματαιοδοξίας, πού δέν πόσχεται καμιάν âλπίδα. Τώρα, πού δέν εrναι σάν καί τότε, ταν τά στάχυα àνέμιζαν τόν χρυσό καρπό, κι àνάμεσά τους ντροπαλές παπαροüνες, ζήλευαν τό êλμυρό φιλί τéς θάλασσας. Αéτές οî ξεχασμένες àγάπες, πού σμίγανε μέ τό χρ μα τéς àνάσας τους τό καταμεσήμερο καί φιλιώνανε τήν πλάση. Τώρα öγνοια μου γίνεται προσευχή, φ ς νά φυγαδεύσει τό σκοτάδι, ζωγραφίζοντας ξανά στόν καμβά τéς ζωéς τό περπάτημα τοü Α ωνίου. Πρωτ. Ε.Π

13 à πƒ æπ 101 ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ^Ο ρος «Καθολική» \Εκκλησία καί Τοπική \Εκκλησία Β ΤοÜ Πρωτοπρ.Γεωργίου \Εμμ. Μαρνέλλου, \Αν. ΚαθηγητÉ Α.Ε.Α.Κ. ^Ηκαθολική \Εκκλησία, ½ς «λη \Εκκλησία», εrναι καί çνομάζεται «Καθολική» γιατί öχει τόν «λον Χριστόν», δια εrναι «ï παρατεινόμενος ε ς τούς α νας Χριστός», πως öλεγε ï êγιασμένος Γέροντας \Ιουστίνος Πόποβιτς. ^Η Τοπική \Εκκλησία δέν εrναι να τμéμα τéς καθολικéς \Εκκλησίας, εrναι âπίσης «καθολική», γιατί öχει τόν «λον Χριστόν» διά μέσου τéς θείας Εéχαριστίας. ^Ο \Επίσκοπος, öργο του εrναι νά τελεö τό μυστήριο τéς θείας Εéχαριστίας, νά êγιάζει καί νά διδάσκει τόν «λαόν τοü ΘεοÜ». Εχει τήν εéλογία νά συνεχίζει τό öργο τ ν \Αποστόλων, νά πορεύεται στόν κόσμο, νά βαπτίζει καί νά κηρύττει τό εéαγγέλιο τéς βασιλείας τοü ΘεοÜ, κυρίως, ½ς συνδεόμενος àμέσως πρός τή θεία Εéχαριστία. \Από αéτήν àντλεö τό πρωτεöο ùχι βέβαια τéς âξουσίας, àφοü τή κράτησε ï Χριστός γιά τόν ëαυτό Του («χαρίζεται γάρ ï \ΙησοÜς τά ëαυτοü àξιώματα, οéκ àποκενούμενος, àλλ öχων ± δίδωσιν» 7, àλλά τό «πρωτεöο» τéς τιμéς, τéς εéθύνης καί διακονίας γιά τήν ëνότητα τéς \Εκκλησίας, στήν çρθή πίστη καί στήν àγάπη 8. Μέ τήν öννοια αéτή, ï \Επίσκοπος öχει τή χάρη καί τήν εéθύνη νά εκπροσωπεö τήν τοπική \Εκκλησία, πως ï Χριστός âκπροσωπεö τήν καθόλου «Καθολική» \Εκκλησία, ½ς Κεφαλή, ï \Αρχηγός, ï Νομοθέτης καί \Εντολέας Της. \Από âδ àπορρέουν καί τά γνωρίσματα τéς \Εκκλησίας - «Μία» καί «^Αγία». Δεδομένου τι, τόσον ï λος Χριστός σο καί ï \Επίσκοπος συνδέονται μέ τήν \Εκκλησία στό «μυστήριο τ ν μυστηρίων» πού εrναι Θεία Εéχαριστία, στήν ïποία «πάρεστιν ï Χριστός» 9, «καθόλου» \Εκκλησία - «Καθολική» - βρίσκεται âκεö, που καί θεία Εéχαριστία καί ï \Επίσκοπος. Ετσι ï \Επίσκοπος γίνεται «κέντρο τéς ïρατéς, àλλά καί τéς àληθινéς \Εκκλησίας», δέ τοπική \Εκκλησία αéτή àκριβ ς «Καθολική \Εκκλησία». Μέ ôλλα λόγια «καθολική \Εκκλησία» ταυτίζεται μέ τόν «λον Χριστόν», ï δέ «λος Χριστός» βρίσκεται καί φανερώνεται, κατά τόν πλέον α σθητό τρόπο στήν εéχαριστιακή Σύναξη καί κοινωνία λων τ ν μελ ν τéς κάθε \Εκκλησίας κάτω àπό τήν γεσία τοü \Επισκόπου. Αéτή qταν μέ λίγα λόγια îστορία τοü ρου «καθολική \Εκκλησία» àπό τά μέσα τοü β μέχρι τίς àρχές τοü γ α ώνα μέ μόνη διαφορά, τι âπί Ε ρηναίου Λουγδούνου (+ 202) àπειλή τ ν αîρέσων καί διαίτερα τοü ΓνωστικισμοÜ, ποχρέωσε τήν \Εκκλησία νά âκθειάζει τό στοιχεöο τéς çρθοδοξίας. ^Η öξαρση αéτή συνέβαλε, œστε «καθολική \Εκκλησία» νά àντιδιαστέλλεται πρός τίς αîρέσεις, ï δέ \Επίσκοπος νά θεωρεöται διάδοχος τ ν \Αποστόλων ½ς ï διδάσκαλος καί àνανεωτής τéς àποστολικéς, τéς âκκλησιαστικéς πίστεως. Σύμφωνα μέ τήν «\Αποστολική Παράδοση», öργο τοü \Επισκόπου εrναι τόσο τό «ποιμαίνειν τήν ποίμνην», δηλαδή νά διδάσκει αéθεντικά τά μέλη τéς \Εκκλησίας, σο καί τό «προσφέρειν τά δ ρα...» δηλαδή τή θεία Εéχαριστία. Γιά τήν àρχαία \Εκκλησία καί μάλιστα τήν \Ανατολική, çρθή πίστη àποτελοüσε àπαραίτητη προϋπόθεση γιά τή συμμετοχή στήν ëνότητα τéς θείας Εéχαριστίας. Παρά τήν öξαρση τéς çρθοδοξίας θεία Εéχαριστία âξακολουθοüσε καί κατά τήν περίοδο αéτή νά συνδέεται àναπόσπαστα μέ τόν ρο «καθολική \Εκκλησία» 10. Οî âκκλησιολογικές αéτές àπόψεις συνεπ ς, ïδηγοüν στό συμπέρασμα τι τοπική \Εκκλησία δέν εrναι «καθολική» λόγ ω τéς σχέσης Της πρός τήν «παγκόσμια», τήν «ο κουμενική», τήν «çρθόδοξη» \Εκκλησία, àλλά κυρίως λόγ ω τéς συνεχοüς παρου-

14 102 à πƒ æπ σίας τοü «λου ΧριστοÜ» στή μία πό τόν \Επίσκοπο Εéχαριστία. Μέ τόν τρόπο αéτό, κάθε τοπική \Εκκλησία πού öχει τό δικό Της κανονικό \Επίσκοπο (μέ àποστολική διαδοχή) εrναι àπό μόνη της «Καθολική», δηλ. âν τόπ ω καί χρόν ω συγκεκριμένη μορφή τοü λου σώματος τοü ΧριστοÜ, τéς «καθόλου» \Εκκλησίας. Εrναι âκ τούτου προφανές, τι àριστοτέλεια öννοια τοü «καθόλου», τό ïποöο âνυπάρχει καί λαμβάνει τή συγκεκριμένη στιγμή μορφή στό «καθ καστον» διαφυλάχτηκε στή χρήση πού εrχε καί àπό τόν Αγιο \Ιγνάτιο μέσα στίς θεόπνευστες \Επιστολές του πρός τίς Τοπικές \Εκκλησίες τéς ΜικρÄς \Ασίας. Μέ τούς ρους «καθόλου» καί «καθ καστον» διαφωτίζεται öννοια τοü ρου «καθολικός». Τό «καθ καστον» παρατηρεö ï \Ιω. Ζηζιούλας δέν àποτελεö τμéμα τοü «καθόλου», àλλά τή συγκεκριμένη μορφή του. «Εκαστος συγκεκριμένος ôνθρωπος εrναι τόσον πλήρης ôνθρωπος σον καί ï καθόλου ôνθρωπος, τόν ïποöον περιλαμβάνει âν ëαυτ, àποτελ ν τήν μόνην συγκεκριμένην καί προσωπικήν âν τόπ ω καί χρόν ω öκφρασιν τούτου» 11. Γιά τόν \Αριστοτέλη, κάθε συγκεκριμένος ôνθρωπος ( να πρόσωπο) àποτελεö τήν πλήρη âνσάρκωση τοü «καθόλου» àνθρώπου, τéς καθολικéς πανανθρώπινης φύσεως. Μέ αéτή τήν öννοια ï Χριστός προσέλαβε τό àνθρώπινο φύραμα, öγινε τέλειος ôνθρωπος, κατά τήν àνθρωπότητα, ùντας ταυτόχρονα τέλειος Θεός κατά τήν Θεότητα καί μέ τό Σταυρό καί τήν \Ανάστασή Του öσωσε τήν àνθρωπότητα καί συνεπ ς τόν καθένα àπό âμäς. Ετσι, καί ï Αγιος \Ιγνάτιος καταλήγει στό συμπέρασμα τι, πως ï κάθε ôνθρωπος, ½ς ξεχωριστό πρόσωπο âνσαρκώνει ïλόκληρη τήν àνθρωπότητα, öτσι καί κάθε τοπική \Εκκλησία àποτελεö τήν âνσάρκωση τοü «λου ΧριστοÜ» καί τéς «καθόλου» \Εκκλησίας. Κατά τόν Πλάτωνα καί τόν Φίλωνα, σχέση τοü νοητοü πρότυπου πρός τό λικό καί συγκεκριμένο àντίτυπο, προϋποθέτει τι τό τελευταöο φίσταται πραγματικά μόνο, âφόσον àποτελεö κάτοπτρο τοü πρώτου. Κατά τόν \Ιγνάτιο μως, τοπική \Εκκλησία àποτελεö àπό μόνη της πραγματικότητα àπό ôποψη îστορική, σο καί δεατή. Γι\ αéτό öννοια τοü «καθόλου» τήν ïποία χρησιμοποίησε ï \Αριστοτέλης βρίσκεται πιό κοντά, πρός τό περιεχόμενο τοü ρου «καθολική» \Εκκλησία παρά Πλατωνική φιλοσοφία 12. συνεχίζεται... 7 ^Αγίου Νεκταρίου, Ποιμαντική σ \Ιωάννου Ζηζιούλα,^Η ëνότης τéς \Εκκλησίας... π. π., σ.48,49 8 Βλ. ΦειδÄ, \Εκκλησιαστική ^Ιστορία, τ.α, \Αθήναι 2002, σ Βλ. π. Γ. Μαρνέλλου, ï ^Ιερεύς ½ς μάρτυρας τéς παρουσίας τοü ΧριστοÜ..., âκδ. Κ.Μ.Ο.Π., 1996, σ \Ιω. Ζηζιούλα, π. π., σ Οπ. π., σ \Ιω. Ζηζιούλα, π. π., σ. 9, παραπομπή 64 Τώρα συλλαβίζομε στό πεντάγραμμο τά φθογγόσημα, πού δέν öγιναν àκόμη μελωδία. ^Η âνορχήστρωση γίνεται âπί σκηνéς. Στιχηρά τετράχορδα Δέν âνοχλοüμαι καθόλου àπό τόν ùχλο. Γι\ αéτούς πού τόν κατευθύνουν δακρύζω, πού θέλουν να ρυτιδώνουν τό πλάτος τοü ποταμοü. Πρωτ. Ε.Π

15 \Από τήν Κρητική Λαογραφία à πƒ æπ 103 OI ΕΥΛΑΒIKEΣ ΚΟΡΕΣ ΤΩΝ ΑΓΡΩΝ ΤοÜ Εéαγγέλου ΔιαλυνÄ (Βραχασώτη) Τήν Τετάρτη, σήμερο, τέλειωσε τό θέρος κι Φεβρωνία κάτω στόν κάμπο τοü Αι- Γιάννη τοü Σισώτη, μέ τόν εéρύ μεγάλο θόλο τ οéρανοü, τήν πλατιά θάλασσα. ^Ο λιος, χαμηλωμένος πολύ, κοντοσημώνει στήν μεγαλόπρεπη βασιλική του δύση πέραπέρα στό μακρουλό νησί, τήν καλολίμανη Ντία, ôντικρυ τοü κοσμοξάκουστου Μεγάλου Κάστρου, τήν πολυπαινεμένη πλούσια Χώρα. Μ\ àκόμη τίποτα àποχαιρετιστήριο τερπνό σημεöο στά Κρητικά μας οéράνια, οûτε ρόδο, οûτε ο, οûτε κρόκο. ^Η Φεβρωνία öσκυψε καί τόν κοίταξε ïλόχαρη. Στήν àγκάλη της τά στερνά θερισμένα χρυσά στάχυα καί τό δρεπάνι στό χέρι. \Αφέντη, λαμπρέ μου λιε, εrπε, ποθερίσαμε τοü Σισώτη Αι-Γιάννη τό σιτάρι - τοü τό εrχε çνοματίσει εéθύς àπό τή σπορά, νά βοηθήσει νά πετύχει νά τοü ξαναπάει ôρτους στήν ëορτή του στίς ε κοσιέξι τοü Σετέμπρη. Συνήθεια, καί τό πρωταύλακό τους κάθε χρόνο, νά εrναι σιτάρι στό ùνομα τοü Αι-Γιάννη. Τέσσερις ôλλες θερίστρες, λες κοπελιές. ^Η Βασιλική, \Αγγελίνα, Θεοδώρα, \Αρετή. Σήκωσαν κι οî πέντε θερίστρες τά μάτια στόν οéρανό, τά χέρια πάνω, κάτω, δεξά, ζερβά, àργό εéλαβικό σταυρό, δοξολογοüν τόν Κύριο τ ν οéραν ν:«δόξα σοι, ï Θεός, καί τοü χρόνου, παντοδύναμε»!. Υστερα κρέμασαν àπό μπροστά στούς üμους τά δρεπάνια καί ξεκίνησαν. - Εεεεπ, ποü πäτε, κοπελιές θερίστρες; \Εξεχάσατε; τούς λέει Φεβρωνία, δείχοντας μέ τό χέρι τήν âκκλησά. Ντράπηκαν καί δάγκασαν τό κάτω χείλι οî κοπελιές. - \Εμά, âμά, ντροπή, νά ξεχάσομε τόν Αι-Γιάννη μας, τοü κάμπου τό βλεπάτορα! ΜπÉκαν στό στρατουλάκι, πού πάει σα στόν Αι-Γιάννη, τόν ±γιο βλεπάτορα τοü κάμπου, μιά πίσω àπό τήν ôλλη, μπροστά, πρώτη Φεβρωνία öτσι ρισαν οî θερίστρες κοπελιές, âπειδή ταν àφεντικίνα καί τό καλοüσε, λέει, τéς àνθρωπιäς τό πρέπος. Προχωρημένες καμπόσο καί \Αρετή, πρό στερη, κοντοστάθηκε. Γυρίζει καί μιλεö χαμηλά στήν ξοπίσω της: - \Αγγελίνα, àρχίνησε, μωρή, τό νέο μαντάτο, πού εrσαι πρωτοτραγουδίστρα, στερα μαζί σου κι âμεöς οî ôλλες, νά καλοκαρδίσομε τήν àφεντικίνα. - Καί àφέντισσα καί λες οî μαυροφορεμένες μανάδες χαίρονται καί παρηγοροüνται ±μα àκοüνε τό νέο μαντάτο. Εχει καί Φεβρωνία καί Μαρία δυό àγοράκια τό Γιώργη καί τόν \Αναστάση στή χώρα τήν àνέγνωρη. Αχ, πόσο λαχταρä πότε νά φύγει τό φεγγάρι νά μείνει πάλι μόνη, μαύρη βασίλισσα νύχτα, μέ τά μύρια διαμαντικά στό μαüρο βασιλικό της στέμμα. Τί νά τό κάνει τό àργυρό φεγγάρι, πού σβήνει τίς πéχες τ ν Κρητικ ν ζευγάδων στόν οéρανό καί τοü παπä τ êλώνι, πού στό να φαίνουνε, ξομπλιάζουνε οî κοπελιές, στ ôλλο χορεύουνε καί τραγουδοüνε. - ^Ως àκούστηκε: «Τ ôστρα ρωτ, ξαναρωτ», σταματä Φεβρωνία καί χαμογελαστή, δακρυσμένη στρέφεται πίσω. - Πολύ εéχαριστ, \Αγγελίνα μου, νά σέ χαρεö μανούλα σου, \Αγγελικό... \Αγγελίνα: Τ ôστρα ρωτ, ξαναρωτ ρωτ καί τό φεγγάρι, κοντό καί νά χορεύγουνε οî κοπελιές στόν Αδη. Ολες οî θερίστρες κοπελιές: Μ àπόψε εrδα ùνειρο χαρ το τ ùνειρό μου,

16 104 à πƒ æπ πώς qρθε καί μ çνείρεψε μιά κοπελιά π τόν Αδη, πολύ χαρούμενη τανε κι çμορφοχτενισμένη Χρυσές καμπάνες στά αéτιά στά χέρια δαχτυλίδια. - Νέο μαντάτο φέρνω σας àπό τόν ôλλο κόσμο κι ôμε νά πεöς τσή μάνας μου κι âκείνη πάλι νά το πεö τ ν àλλων μανάδων: Παράπονο τοü κάμπου μας àνέβει καί μäς ηyρε κλαöνε καί κλαöν οî μάνες σας φωθιά τά δάκρυά τους καί πέφτουνε καί καίγουνε τίς ùμορφές μου βιόλες. Σηκώνει τό χεράκι της τόν οéρανό μοü δείχνει - \Εκειέ στί πéχες τσί χρυσές τ ν Κρητικ ζευγάδων, âκειά ναι τ àργαστήρι μας μέ τσί χρυσές σαΐτες καί \φαίνομε, ξομπλιάζομε τσή χαραυγής τό πέπλο. ΜετακινεÖ τό χέρι της τό κρινοδάχτυλό της, πέρα τοü \Ιορδάνη... \Εκειέ στή μέση τ\ οéρανοü ε ς τοü παπä τ êλώνι χορεύομε οî κοπελιές καί γλυκοτραγουδοüμε, μαζί μας εrν καί τά παιδιά καί παίζουν καί γελοüνε. Αμε νά πεöς τσή μάνας μου τό νέο μου μαντάτο κι âκείνη πάλι νά τό πεö τ ν àλλων μανάδων: Χορεύγουνε καί τραγουδοüν οî κοπελιές στόν Αδη, μαζί τους εrν καί τά παιδιά καί παίζουν καί γελοüνε μήν κλαöνε καί μαραίνουνε τά λούλουδα τοü κάμπου. Τελεύοντας τό παρηγορητικό οî κοπελιές θερίστρες φθάνουν στό Σισώτη Αι-Γιάννη. \Αφήνουν τά δρεπάνια στό πεζούλι ποκάτω τοü παραθυριοü τéς âκκλησίας, σπρώχνουν τή μισόκλειστη πορτούλα καί μπαίνουν. ^Η μοναχή àδελφή \Αγαπία, τό τρίτο καί καλύτερο σταυρομάντιλο στόν οrκο τοü Αι-Γιάννη λιβανίζοντας τίς ±γιες ε κόνες, τούς νεύει μέ τό χέρι νά περιμένουν νά πολιβανίσει. Δένουν τά χέρια τους σταυρό καί περιμένουν. Επειτα σταματä στή μέση στί κοπελιές. ^Ενώνει τσί παλάμες της καί σιγοψάλλει γιά ùνομής τους θερμή προσευχή. Α, τί ψιλή μελωδική φωνούλα, λεπτή àχτίνα τοü λιου χαρωπή γύρισε τούς ±γιους àπό τούς τρίσβαθους ôχραντους λοϊσμούς καί τίς κλιτές τους ùψεις âγλύκανε àνάλαφρη φαιδρότητα πνευματική. \Αφήνουν τό ρεμό τους ±γιο βλέμμα στίς λιοκαμένες ïλοΐδρωτες εéλαβικές κόρες τ ν àγρ ν, πού ξανάρθαν πάλι φέτος στό τέλεμα τοü θερισμοü νά τούς προσκυνήσουν. - Καλ ς âκοπιάσατε. Εéλογημένες νά εrστε κόρες τ ν àγρ ν. Ποτέ νά μή χαθεöτε στόν Αδη τéς λησμονιäς. Εéλόγησαν πάντες οî Αγιοι μέ τή μυστική λαλιά τéς πάνσεμνης êγίας τους σιωπéς. Κρητικό λεξιλόγιο Ντία = τό γνωστό νησί Δία. Μεγάλο Κάστρο = τό σημερινό ^Ηράκλειο. κοντό= ôραγε, τάχα (âπίρ.) κρόκο = κρινάκι τοü γυαλοü. Στίς παραλίες τοü ΣισοÜ φυτρώνουν àρκετά κρινάκια. μαντάτο = πληροφορία ( ταλ. mandatum). Xώρα àνέγνωρη : = ï κάτω κόσμος, ï Αδης. πéχες = ï àστερισμός τοü \Ωρίωνα \φαίνουνε = àπό τό ρéμα φαίνω ξομπλιάζουνε = àπό τό ρ. ξομπλιάζω, σχεδιάζω, πλουμίζω, στολίζω. \Ιορδάνης (ποταμός) = ï Γαλαξίας (àστερισμός) συνεχίζεται...

17 à πƒ æπ 105 ΘΕΡΙΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΕΝΕΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΤοÜ Παύλου \Aθ. Παλούκα, \Επ. Σχ. Συμ. Δ.Ε. Ο λοι μας πρός καιρόν θά διακόψουμε τήν âργασία μας, λόγω τοü θέρους. Tό δικαιούμαστε. Eπειτα àπό τόν κόπο λης τéς χρονιäς, εrναι φυσικό νά α σθανόμαστε τήν àνάγκη τéς ψυχοσωματικéς àνάπαυσης. Iσως καί γεία λικία âπιβάλλουν νά βρεθοüμε σ να γιεινό περιβάλλον, σέ κάποιο κατάφυτο βουνό σέ μιά àνοιχτή γαλάζια θάλασσα, σέ κάποια αματική λουτρόπολη... Tήν àνάγκη αéτή τήν àναγνωρίζει καί ï Kύριός μας, πως καί γιά τούς Mαθητές Tου, ταν λέει: «δεüτε μεöς αéτοί κατ δίαν ε ς öρημον τόπον καί àναπαύεσθε çλίγον...» (Mάρκ. 6, 31). Oî καλοκαιρινές διακοπές προσφέρονται àκόμη γιά τήν πνευματική μας àπογείωση καί γιά φιλοσοφική âνατένιση, àφοü δεχόμαστε âρέθισμα àπό τήν çμορφιά τéς φύσης, ïποία, πως λέει καί ï Mέγας Bασίλειος: «σιωπ σα βο Ä τόν ëαυτéς κτίστην καί Kύριον, να δι αéτéς àναδράμfης âπί τήν öννοιαν τοü μόνου σοφοü» (E.Π.E. 7, 368). Mέ ôλλα λόγια: Eχουμε μιά εéκαιρία νά ψώσουμε τά μάτια τοü σώματος καί τéς ψυχéς στόν οéρανό, νά στοχαστοüμε τόν πάνσοφο Δημιουργό καί Kύριο τéς Φύσης, νά τόν εéχαριστήσουμε καί νά τόν δοξολογήσουμε γιά λα τά àγαθά πού μäς χαρίζει. Γιά τούς πνευματικούς, κυρίως, àνθρώπους, τούς χριστιανούς πού âργάζονται «στόν àμπελώνα τοü Kυρίου», àνάπαυση δέν εrναι çκνηρία, àλλά àνανέωση δυνάμεων, σωματικ ν, ψυχικ ν καί διανοητικ ν. Προσοχή μως. Mήν παραμελήσουμε τήν πνευματική μας ôσκηση θυσιάζοντάς την στή σωματική καί μόνο. H àκόμη, ôν öχουμε τίς àπαραίτητες προϋποθέσεις, στό χωριό στή λουτρόπολη, νά λέμε καί δυό καλά λόγια âνθαρρυντικά διαφωτιστικά στίς εéχάριστες διασκεδάσεις κάτω àπό τά βαθίσκιωτα πλατάνια καί στήν âκκλησία τήν Kυριακή σέ μιά μεγάλη γιορτή. Tό περιμένουν καί τό \χουν àνάγκη, àφοü ζοüν οî περισσότεροι στήν «âρημία τ ν πόλεων» στό «χωριό τéς âρημίας». Kάτι èφελεö, κάτι μένει. Tά θρησκευτικά πανηγύρια öχουν τόν κύριο λόγο κατά τούς θερινούς μéνες \Iούλιο καί Aûγουστο καί μάλιστα τéς Παναγίας στίς 15 Aéγούστου. Nά συμμετέχουμε, νά βοηθοüμε στήν πραγματοποίησή τους καί νά χαιρόμαστε «μετά χαιρόντων». Eχουν μεγάλη θρησκευτική, îστορική, âθνική, πολιτιστική, κοινωνική καί ψυχολογική σημασία καί àξία. Kάτι ξεραν οî àρχαöοι πρόγονοί μας, ταν öλεγαν: «Bίος àνεόρταστος, μακρά ïδός àπανδόκευτος!». Tέλος, ôς φυλαχτοüμε àπό τούς âλλοχεύοντες κινδύνους τéς κοσμικότητας κοσμικοποίησης καί τόν συνδυασμό τéς âξοχéς μέ τήν γενική àσυδοσία. Kάτι πού âπισημαίνει ποιητικά στό περίφημο σύνθεμά του «^O Πόρφυρας» καί ï âθνικός μας ποιητής Διον. Σολωμός. Σ\ αéτό, βάζει στό στόμα τοü νεαροü στρατιώτη, πού κολυμπάει ξέγνοιαστος καί χαρούμενος στά καθαρά νερά τéς θάλασσας μέσα στίς àγκάλες τéς μαγευτικéς φύσης, τοüτον τόν καταπληκτικό καί διδακτικό στίχο: «Πάντα àνοιχτά, πάντ ôγρυπνα τά μάτια τéς ψυχéς μου». Eτσι χαίρεται καί τήν πανώρια φύση καί κρατάει àκέραια κι àλώβητη τήν çμορφιά τéς νιότης του καί τήν προσωπική του âλευθερία. Tό θετικό àρνητικό παράδειγμα διδάσκει àντίστοιχα τούς ταλαίπωρους καί âν πνευματικfé àγνοί α ε ρισκομένους συνανθρώπους μας. Kαλό καλοκαίρι, λοιπόν, καί νά âπανέλθουμε μέ νέες δυνάμεις ï καθένας στό πόστο του καί στίς ëστίες μας.

18 106 à πƒ æπ Ë ÎÔÏÔ ıè ÙÔ ƒ ƒ À (àνάλυση καί θεολογική ëρμηνεία) 1 Α ΤοÜ Μανόλη \Αθ. Λουκάκη Ε σαγωγή Μ ετά τήν àκολουθία τοü ëσπερινοü, τήν ïποία àναλύσαμε âν τάχει στά προηγούμενα τεύχη τéς «Xειραψίας», σειρά öχει τώρα àκολουθία τοü Oρθρου, πού γίνεται τό πρωί, κατά τήν àνατολή τοü λίου. ^H àκολουθία αéτή, πως τελεöται σήμερα στούς âνοριακούς ναούς καί τά μοναστήρια τéς \Oρθόδοξης \Eκκλησίας, διαίτερα στίς ëλληνόφωνες âκκλησίες, εrναι τέταρτη κατά σειράν δημόσια προσευχή τéς \Eκκλησίας, μετά τόν ^Eσπερινό, τό \Aπόδειπνο (àμέσως μετά τό δεöπνο, τό βραδινό φαγητό) καί τό Mεσονυκτικό (àκολουθία πού γίνεται τά μεσάνυχτα). Eτσι προβλέπεται àπό τό σχύον Tυπικόν, τό βιβλίο πού καθορίζει τήν τάξη τή σειρά τéς λατρείας, δηλ. τά «τελεστέα καί τά ψαλτέα». Mάλιστα κατά τόν àείμνηστο καθηγητή \Iωάννη Φουντούλη, μαζί μέ τήν àκολουθία τοü ëσπερινοü εrναι àρχαιότερη àπό τίς ëπτά προσευχές τοü ε κοσιτετραώρου, δηλαδή τίς «àκολουθίες τοü νυχθημέρου». Oî àκολουθίες αéτές εrναι οî ëξéς: ^Eσπερινός, \Aπόδειπνο, Mεσονυκτικό, A œρα (περίπου 7 π.μ.), Γ œρα (9 π.μ.), ΣT œρα (12η μεσημβρινή) καί Θ œρα (3 μ.μ.). Bέβαια, οî àκολουθίες εrναι çκτώ, àλλά γιά νά γίνουν ëπτά, σέ συσχετισμό μέ τόν στίχο 164 τοü 118ου ψαλμοü «ëπτάκις τéς μέρας F νεσά σε...» τό àπόδειπνο θεωρεöται ½ς διωτική àκολουθία καί δέν συγκαταριθμεöται âδ ε τε A œρα συνυπολογίζεται σάν μία àκολουθία μέ τόν ùρθρο. Στό σχéμα «σύστημα», κατά τόν \Aλέξανδρο Σμέμαν, αéτό τ ν àκολουθι ν τοü νυχθημέρου δέν âντάσσεται οûτε συμπεριλαμβάνεται τό Mυστήριο τéς Θείας Eéχαριστίας, ïποία διατηρεö τόν δικό της καιρό, τόν δικό της χρόνο, πού δέν θά âξετάσουμε âδ. Mάλιστα σύνδεση τοü ùρθρου μέ τή Θεία Λειτουργία, πως γίνεται σήμερα κατά τίς Kυριακές, ëορτές καθημερινές, προéλθε γιά πρακτικούς λόγους, γιά νά μή γίνουν δηλαδή δύο συνάξεις πιστ ν, àλλά μία. Σέ âπίσημες ëορτές ταν συνάπτεται μέ τόν Mέγα ^Eσπερινό, àποτελεö τήν \Aγρυπνία. ^H àκολουθία τοü Oρθρου εrναι âκτενέστερη, πλουσιότερη καί λαμπρότερη àπ λες τίς àκολουθίες τοü νυχθημέρου, γι αéτό καί πολύ σύνθετη καί πολύπλοκη. Kαί πραγματικά π ς νά περιγραφοüν τά σα βιώνει ( βίωνε) κανείς συμμετέχοντας π.χ. στόν Oρθρο τοü Πάσχα, διαίτερα σέ παλαιότερες âποχές - πρίν âπάρατη âκκοσμίκευση ε σβάλει καταλυτικά στούς ναούς καί τόν τρόπο ζωéς μας, àλλοιώνοντας τό çρθόδοξο φρόνημα τοü λαοü μας - που χαρά καί ï θρίαμβος τéς \Aνάστασης τοü \IησοÜ συμπαρασύρουν τά πάντα μαζί τους τόν Oρθρο τéς Mεγάλης ΠαρασκευÉς, που κι πιό σκληρή καρδιά ραγίζει àκούγοντας τό «Σήμερον κρεμäται âπί ξύλου...», κατά τήν öξοδο τοü Tιμίου ΣταυροÜ; H τί νά πεö κανείς γιά τόν Oρθρο τéς ëορτéς τ ν Xριστουγέννων, στήν ïποία ï φωστήρας τéς \Oρθοδοξίας \Iωάννης ï Δαμασκηνός, προκειμένου νά προσδώσει τήν êρμόζουσα α γλη καί λαμπρότητα, öγραψε τόν Kανόνα της σέ ^Ομηρική γλώσσα, μέ στίχους ρωελεγείους; \Aλλά καί ποιός μπορεö νά àμφισβητήσει τι καί ï Oρθρος τ ν Kυριακ ν καί τ ν ôλλων ëορτ ν γιορτάζεται μέ τήν δια λαμπρότητα καί μεγαλοπρέπεια καί λη âκκλησία λούζεται στό φ ς τéς Παρουσίας τοü \Aναστάντος καί πάλιν âρχομένου Kυρίου; Γι αéτό καί πολύ σωστά öχει ε πωθεö τι «âκεöνος πού πρ τος

19 ^O à πƒ æπ 107 Η ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΗ ΑΡΕΤΗ MIKPO ΓEPONTIKO ΣT ^Yμναγιολογικά Kείμενα καί Mελέτες-12 \Eκδόσεις ^Aρμός, \Aθήνα 2008 TοÜ Π.Β. Πάσχου χαρισματικός, πολυγραφότατος συγγραφέας, καί λογοτέχνης - Πανεπιστημιακός Διδάσκαλος - κ. Π.B.Π. μäς καθιστä καί πάλι κοινωνούς «τ ν âμπειρι ν καί àφηγημάτων τ ν μεγάλων àσκητ ν τéς âρήμου» μέ τό νέο βιβλίο του «^H πιό μεγάλη àρετή» (Mικρό Γεροντικό ΣT ), πού κυκλοφορήθηκε πρόσφατα. Aéτή καθ λα λαμπρή âργασία του, πάνω σέ àποφθέγματα τ ν ^Aγίων Γερόντων καί τ ν μεγάλων \Aσκητ ν τéς âρήμου «περί παθ ν καί àρετ ν», δοσμένη σέ ôψογη νεοελληνική γλώσσα, - δυσεύρετη τανüν, - μäς θέλγει καί μäς èφελεö πνευματικά τά μέγιστα. Kαί, βεβαίως, μή θεωρηθεö τι οî âμπειρίες τ ν ïσίων \Aσκητ ν àφοροüν μόνο σ âκείνους «πού àκολούθησαν τόν δρόμο τéς πραγματικéς φιλοσοφίας», τούς μοναχούς, κατά τόν Aγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο, àλλά καί στά λαϊκά μέλη τéς \Eκκλησίας. Tά συγκλονιστικά παραδείγματα τ ν ^Aγίων Γερόντων μäς παρέχουν âναύσματα γιά μιά γνήσια, αéθεντική κατά Xριστόν βιοτή. MÄς «âλέγχουν»: πομονή τους, àνδρεία τους àποφυγή τéς âπιδείξεως, οî çλέθριες συνέπειες τéς κατακρίσεως. Σέ λα νήψη, ï àέναος àγώνας γιά τήν «κάθαρση». Σάλπισμα âγερτήριον. Oμως âκεöνο πού μäς καθηλώνει εrναι àρετή τéς διακρίσεως «μείζων πασ ν τ ν àρετ ν» κατά τούς êγίους Γέροντες. χάραξε τή γραμμή τéς πορείας τéς àκολουθίας τοü Oρθρου, πρέπει νά qταν σιος ôνθρωπος». \Aς δοüμε λοιπόν âν συντομία κάποια στοιχεöα σχετικά μέ τήν καταγωγή καί τό περιεχόμενό της. ^H àκολουθία τοü Oρθρου λκει καί αéτή τήν καταγωγή της àπό τήν παράδοση καί τήν προσευχή τοü \IουδαϊκοÜ ναοü καί τéς συναγωγéς τ ν \Iουδαίων. Στά ^Iεροσόλυμα οî îερεöς θυσίαζαν κάθε πρωί ναν âτήσιο àμνό στό ναό καί πρόσφεραν àναίμακτη θυσία àπό σεμίδαλις (σίτινο ôλευρο) ζυμωμένη μέ öλαιο καί σπονδή àπό οrνο, öψαλλαν προσευχές καί ψαλμούς. Tαυτόχρονα àπάγγελλαν καί μερικούς στίχους àπό τό Mωσαϊκό Nόμο. Oî σταθεροί ψαλμοί τéς àκολουθίας αéτéς qταν ï 9ος, 21ος, 62ος «^O Θεός ï Θεός μου πρός σέ çρθρίζω...», 148ος καί 150ος. Tήν δια àκολουθία τελοüσαν καί οî îερεöς πού qσαν öξω στά ^Iεροσόλυμα, στίς Συναγωγές, âκτός àπό τή θυσία τοü àμνοü. Πολλοί àπ αéτούς τούς ψαλμούς, πως θά δοüμε στή συνέχεια, μεταφέρθηκαν àργότερα στή χριστιανική àκολουθία τοü ùρθρου. \Aς àναφέρουμε σ αéτό τό σημεöο, τι τόσον ï \IησοÜς καί οî μαθητές Tου, σον καί οî πρ τοι χριστιανοί qσαν ^ΕβραÖοι, οî δέ Συναγωγές λατρείας τ ν ^Εβραίων στήν Παλαιστίνη καί στή διασπορά qταν τά πρ τα κέντρα, πρός τά ïποöα στράφηκαν οî \Aπόστολοι καί μάλιστα ï \Aπ. ΠαÜλος, μεταφέροντας τό Eéαγγέλιο, τό «πλήρωμα τοü Nόμου καί τ ν προφητ ν». συνεχίζεται... BIBΛIOΓPAΦIA 1. Δημοσιεύουμε âδ καί στά âρχόμενα τεύχη τéς «Xειραψίας» τό δεύτερο μέρος ïμιλίας πού öγινε àπό τόν ποφαινόμενο στό Πνευματικό Kέντρο ^Aγ. Nικολάου τήν B Kυριακή τ ν Nηστει ν,

20 108 à πƒ æπ ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ π Δƒ º ΤοÜ \Αρχιμ. \Ιγνατίου Χατζηνικολάου, Θεολόγου, τ. Λυκειάρχου Π αλιά ξαφνιαζόμαστε, ταν συνέβαινε κάπου μακρυά àπό âμäς να öγκλημα, να àποτρόπαιο φονικό, μέ σκηνές τρόμου καί θηριωδίας καί σταυροκοπιόμαστε, γιατί σ âμäς τέτοια πράγματα μäς qταν ôγνωστα. Zούσαμε στήν καθησυχαστική πραγματικότητα τι âδ, δόξα τ Θε, ζοüμε συχα. Δέν öχομε μεταξύ μας προβλήματα. ^H ζωή μας κυλοüσε ùμορφα, τά παιδιά μας πάκουα, τά σχολειά μας εûρυθμα, οûτε καταλήψεις, οûτε àνέστια καί στά μέχρι πρωΐας ξενυχτάδικα. Kαί ï οéρανός α θριος... καί ξαφνικά «κεραυνός âν α θρί α»! Mείνανε àνασφάλιστες οî πόρτες, πως καί τά âθνικά μας σύνορα, καί δόστου, ρμησαν σάν χείμαρρος νέα θη, νέα öθιμα, νέες καταστάσεις, νέα δεδομένα. Λαθρομετανάστες, λαθραöα πλα καί ναρκωτικά, λαθραία ε σαγωγή λευκéς σάρκας, δε ν, διαφθορ ν καί παραφθορ ν, διαστροφ ν καί âξτρεμισμ ν. ^H συντηρητική, παραδοσιακή, φιλήσυχη καί çρθόδοξη πατρίδα μας, δίως μετά τή λεγομένη μεταπολίτευση(!), öγινε μιά τεράστια χοάνη που κατακλυσμιαöα ε σόρμησαν λως àντίθετα àπό αéτά πού ζούσαμε. Oλως àντίθετα àπ αéτά πού πιστεύαμε, λως àντίθετα àπ αéτά πού μäς öτρεφαν καί μäς συντηροüσαν ½ς öθνος. Δυστυχ ς, äθική κρίσις καί κατάπτωσις, δέν öπληξε μόνον τή νεολαία μας. \Eπεκτάθηκε σέ λα τά στρώματα, μηδέ τοü χώρου τéς \Eκκλησίας âξαιρουμένου (ï νο ν νοείτω...), àξίες μεταλλάχτηκαν σέ àπαξίες, σωφροσύνη σέ παραφροσύνη, ï σεβασμός σέ âκχυ- Tό βάρος τοü παρόντος τόμου ( κτος τéς σειρäς) πέφτει, θά λέγαμε, στήν δυσκολοαπόκτητη τούτη àρετή, πού φώτισε, καί συνεχίζει νά φωτίζει, τήν πνευματική ζωή âκείνων πού àγωνίστηκαν, καί àγωνίζονται, γιά τή σωτηρία τους μέσ àπό τήν êγία, «τήν καλή àνησυχία». ^ΩραÖα, διευκρινιστικά τά παραδείγματα, πλήρη êγιοπνευματικéς χάριτος. Π ς νά μήν κατανυγοüμε; Π ς νά μήν νιώσουμε βαθιά μέσα μας τή λαχτάρα νά προσεγγίσουμε, συνειδητά πλέον, μέ καθαρή τήν καρδιά, τήν \Aλήθεια; ^O κ. Π. B. Πάσχος μέ τήν λίαν ψυχωφελé αéτή âργασία του μäς ïδηγεö στήν πλησμονή τéς μεταφυσικéς βεβαιότητος, πως àναδύεται àπό τά βάθη τ ν χριστιανικ ν α ώνων. Mιά βεβαιότητα ôτρωτη, δίχως öλλειμμα πίστεως καί âλπίδας στόν Kύριο \IησοÜ. O,τι àκριβ ς στερεöται ï σύγχρονος ôνθρωπος, πού πορεύεται ξυλάρμενος χωρίς κουπιά καί γνώση. EéχαριστοÜμε àπό μέσης καρδίας τόν κ. Π. B. Π. γιά τό πνευματικά πολύτιμο Δώρημά του καί εéχόμεθα νά συνεχίζει àπρόσκοπτα, τfé τοü Kυρίου χάριτι, τίς îερές γραφές του, τίς τόσο καρποφόρες. Tόν εéχαριστοüμε προσέτι, καί δή μέ πολλή συγκίνηση, καί γιά τό τι àφιερώνει τό âν λόγ ω πόνημά του στήν îερή μνήμη τοü πολυσέβαστου Γέροντα, τοü μακαριστοü \Aρχιεπισκόπου Kρήτης KυροÜ TIMOΘEOY Ȧ κατερöνα Mοναχή ^Iερόν συχαστήριον «^Aγία Φωτεινή ΣαμαρεÖτις» ^Eλληνοπεράματα - ^Hράκλειον