Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΥΔΑΤΑ

Transcript

1 Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΥΔΑΤΑ

2 Φυσικό Περιβάλλον και Ύδατα Περιεχόμενα: Προστασία ή ανάπτυξη; - Η αξία της βιοποικιλότητας και οι οικοσυστημικές υπηρεσίες Διεθνείς Συμβάσεις - Νομοθεσία και στρατηγική για το φυσικό περιβάλλον Προστατευόμενες περιοχές και Δίκτυο Natura 2000 Προβλήματα και προκλήσεις για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση: Η περίπτωση της Λίμνης Κορώνειας Περιβαλλοντική νομοθεσία και δράσεις για τα ύδατα Η Οδηγία 2000/60 και η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων Οικοσυστημική προσέγγιση

3 Προστασία ή ανάπτυξη;

4 Βασικοί Ορισμοί Βιολογική ποικιλότητα ή βιοποικιλότητα: η ποικιλία των ζώντων οργανισμών πάσης προελεύσεως, περιλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, των χερσαίων, θαλασσίων και άλλων υδατικών οικοσυστημάτων και οικολογικών συμπλεγμάτων, των οποίων αποτελούν μέρος. Επίσης, περιλαμβάνεται η ποικιλότητα εντός των ειδών, μεταξύ ειδών και οικοσυστημάτων (άρθρο 2 του ν. 2204/1994, ΦΕΚ 59 Α ). Στη βιολογική ποικιλότητα περιλαμβάνεται τέλος η ποικιλότητα των γονιδίων μέσα και μεταξύ των ειδών (Ν. 3937/11). Οικοσύστημα: κάθε σύνολο βιοτικών και μη βιοτικών παραγόντων και στοιχείων του περιβάλλοντος που δρουν σε ορισμένο χώρο και βρίσκονται σε αλληλεπίδραση μεταξύ τους (Ν. 1650/86).

5 Βασικοί Ορισμοί Φυσικό κεφάλαιο είναι το απόθεμα των φυσικών οικοσυστημάτων που παράγει μια ροή πολύτιμων αγαθών ή οικοσυστημικών υπηρεσιών στο μέλλον. Είναι η επέκταση της οικονομικής έννοια του κεφαλαίου (κατασκευασμένα μέσα παραγωγής) στα αγαθά και τις υπηρεσίες που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον (Εγκυκλοπαίδεια της γης). Η έννοια του φυσικού κεφαλαίου αρχίζει να αποκτά αποδοχή στον 21 ο αιώνα.

6 Η αξία της βιοποικιλότητας Η συζήτηση για το κατά πόσο η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί τροχοπέδη ή μοχλό ανάπτυξης συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αυτό ήταν ιδιαίτερα εμφανές κατά την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2008 αλλά και την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Σύγχρονες μελέτες σε διεθνές και κοινοτικό επίπεδο (μετά το 2000) καταδεικνύουν ότι οι υπηρεσίες που παρέχουν τα οικοσυστήματα (ecosystem services) αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία χτίζονται οι ανθρώπινες κοινωνίες. Ως «οικοσυστημικές υπηρεσίες» ορίζονται οι διεργασίες και λειτουργίες που παρέχονται από το φυσικό περιβάλλον και ωφελούν τον άνθρωπο

7 Οικοσυστημικές υπηρεσίες Οι υπηρεσίες που παρέχουν τα οικοσυστήματα κατηγοριοποιούνται σε: Υποστηρικτικές (supporting) Στις υπηρεσίες αυτές συγκαταλέγονται βασικές λειτουργίες για τη διατήρηση της ζωής (η διατήρηση του κύκλου των θρεπτικών στοιχείων, ο σχηματισμός και η διατήρηση του εδάφους, η υποστήριξη του συνόλου της πρωτογενούς παραγωγής). Προμηθευτικές (provisioning) Οι υπηρεσίες αυτές αφορούν στην παροχή αγαθών, όπως τροφίμων, νερού, ξυλείας, φυσικών ινών, καυσίμων, και φαρμακευτικών υλών. Ρυθμιστικές (regulating) Σε αυτές εντάσσονται οι υπηρεσίες που αφορούν στην πρόληψη ή και την εξομάλυνση ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά και στην εξυγίανση πολύτιμων φυσικών πόρων. Ως σημαντικότερες από τις διεργασίες αυτές αναφέρονται η ρύθμιση του κλίματος, η πρόληψη των πλημμυρικών φαινομένων και επιδημιών και η βελτίωση της ποιότητας των υδάτων. Πολιτισμικές (cultural) Η δημιουργία των διαφόρων πολιτισμών της Γης έχει βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στη βιοποικιλότητα κάθε περιοχής της Γης. Για αυτό το λόγο, οι πολιτισμικές υπηρεσίες της βιοποικιλότητας περιλαμβάνουν την αισθητική, πνευματική και πολιτισμική ανάπτυξη του ανθρώπου έως και σήμερα. (Αξιολόγηση της Χιλιετίας, 2005)

8 Οικοσυστημικές υπηρεσίες Καθώς τα αγαθά που παρέχουν τα οικοσυστήματα είναι δημόσια, η απώλεια ή η υποβάθμισή τους δεν αποτιμάται από το ισχύον οικονομικό σύστημα. Οι πληθυσμοί με χαμηλό εισόδημα κινδυνεύουν περισσότερο από την απώλεια της βιοποικιλότητας καθώς εξαρτώνται περισσότερο από τις οικοσυστημικές υπηρεσίες. Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται σημαντική προσπάθεια σε διεθνές και κοινοτικό επίπεδο για την χαρτογράφηση και εκτίμηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών. Στόχος είναι η εκτίμηση αυτή να γίνει και με οικονομικούς όρους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ωστόσο ότι η βιοποικιλότητα έχει και εγγενή, μη χρηστική αξία.

9 Οικοσυστημικές υπηρεσίες Παραδείγματα και διαφορές οικονομικής αποτίμησης. Οι μεγάλες διαφορές προκύπτουν από τις διαφορετικές υποθέσεις και σενάρια που υιοθετούνται κάθε φορά: Σύμφωνα με τους Costanza et al. (1997), η οικονομική αξία των υπηρεσιών που προσφέρουν οι λίμνες και τα ποτάμια αποτιμάται σε US$/ha Σύμφωνα µε τον Brenner-Guillermo (2007) η ετήσια συνολική οικονομική αξία των υπηρεσιών οικοσυστήµατος που προσφέρουν τα ανοιχτά οικοσυστήµατα γλυκού νερού ανέρχεται σε US$/ha (έτος βάσης: 2004). Η αξία αυτή προκύπτει ως το άθροισμα δύο κύριων υπηρεσιών: παροχής νερού (1.011 US$/ha) και αισθητικής απόλαυσης / αναψυχής (880 US$/ha).

10 Οικοσυστημικές υπηρεσίες

11 Διεθνείς Συμβάσεις - Νομοθεσία

12 Προστασία σε διεθνές επίπεδο Το ενδιαφέρον για την προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας σε διεθνές επίπεδο εκφράζεται μέσω Διεθνών και Περιφερειακών Συμβάσεων από τη δεκαετία του 70 Σύμβαση ομπρέλα από την οποία απορρέουν γενικές στρατηγικές κατευθύνσεις είναι η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα (Ρίο, 1992) Στόχος της Σύμβασης: «η διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας, η αειφορική χρήση των συστατικών της και ο δίκαιος και ισότιμος καταμερισμός των ωφελειών που θα προκύψουν από τη χρήση των γενετικών πόρων»

13 Προστασία σε διεθνές επίπεδο Άλλες σημαντικές Συμβάσεις: Σύμβαση Ραμσάρ για την προστασία των διεθνούς ενδιαφέροντος υγροτόπων, ιδίως ως υγροβιοτόπων (1971) Σύμβαση για το διεθνές εμπόριο ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση (Σύμβαση CITES,1973) Σύμβαση Βόννης για τη διατήρηση των αποδημητικών ειδών της άγριας πανίδας (1979) Σύμβαση Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης (1979) Σύμβαση Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου Θάλασσας από τη ρύπανση (Βαρκελώνη, 1976)

14 Σύνταγμα της Ελλάδας Το άρθρο 24 του Συντάγματος για την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος θεσμοθετήθηκε το 1975 κι αναθεωρήθηκε το 2001 (2 η αναθεώρηση του Συντάγματος) Κατά την αναθεώρηση προστέθηκαν αναφορές στην αρχή της αειφορίας καθώς και ο ορισμός του δάσους Το άρθρο 117 του Συντάγματος για τις αναδασώσεις και απαλλοτριώσεις θεσμοθετήθηκε το 1975 και δεν έχει τροποποιηθεί

15 Σύνταγμα της Ελλάδας Άρθρο Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων. Η σύνταξη δασολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική Οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον. **Ερμηνευτική δήλωση: Ως δάσος ή δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία, μαζί με την εκεί συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλοεπίδρασής τους, ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές). Δασική έκταση υπάρχει όταν στο παραπάνω σύνολο η άγρια ξυλώδης βλάστηση, υψηλή ή θαμνώδης, είναι αραιά. Άρθρo Δημόσια ή ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις πoυ καταστράφηκαν ή καταστρέφoνται από πυρκαγιά ή πoυ με άλλo τρόπo απoψιλώθηκαν ή απoψιλώνoνται δεν απoβάλλoυν για τo λόγo αυτό τo χαρακτήρα πoυ είχαν πριν καταστραφoύν, κηρύσσoνται υπoχρεωτικά αναδασωτέες και απoκλείεται να διατεθoύν για άλλo πρooρισμό. 4. H αναγκαστική απαλλoτρίωση δασών ή δασικών εκτάσεων πoυ ανήκoυν σε φυσικά ή νoμικά πρόσωπα ιδιωτικoύ ή δημoσίoυ δικαίoυ επιτρέπεται μόνo υπέρ τoυ Δημoσίoυ σύμφωνα με τoυς oρισμoύς τoυ άρθρoυ 17, για λόγoυς δημόσιας ωφέλειας διατηρείται πάντως η μoρφή τoυς αμετάβλητη ως δασική.

16 Σύνταγμα της Ελλάδας Η τελευταία απόπειρα αναθεώρησης του αρ. 24 ξεκίνησε το 2006 Ως βασική αιτία της πρότασης για εκ νέου τροποποίηση του άρθρου 24 αναφερόταν το ακόλουθο: «... η νομολογία, ερμηνεύοντας το άρθρο 24 σε συνδυασμό με το άρθρο 117 παράγραφος 3 και κάνοντας σημαντική προσπάθεια να περισώσει το δασικό πλούτο της Χώρας, είχε οδηγηθεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε ανελαστικές παραδοχές σε ό,τι αφορά τις δασικές εκτάσεις, που παραγνώριζαν πραγματικές καταστάσεις διαμορφωμένες εδώ και δεκαετίες, μην εξυπηρετώντας πάντοτε το δημόσιο συμφέρον με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και καταλήγοντας συχνά σε ανεπιεικείς λύσεις».

17 Σύνταγμα της Ελλάδας Η απόπειρα ξεσήκωσε σημαντικές αντιδράσεις με αποτέλεσμα να μην αναθεωρηθεί εκ νέου το αρ. 24 κατά την 3 η αναθεώρηση του Συντάγματος το 2008 Βασικά επιχειρήματα κατά της πρότασης αναθεώρησης: Προβληματική δεν είναι η νομολογία, αλλά η έλλειψη σχεδιασμού (Κτηματολόγιο, Δασολόγιο, χωροταξικός σχεδιασμός) Ο αποχαρακτηρισμός δασικών εκτάσεων είναι επιστημονική διαδικασία και όχι νομική Η νομιμοποίηση αυθαιρεσιών δεν πραγματοποιείται μέσω του Συντάγματος Οι δασικές εκτάσεις έχουν σημαντική οικολογική αξία που πρέπει να διατηρηθεί

18 Ορισμός του δάσους Σύμφωνα με υφιστάμενη νομολογία: Κρίσιμη για την έννοια του δάσους και της δασικής έκτασης είναι η οργανική ενότητα της δασικής (δενδρώδους ή θαμνώδους) βλάστησης, ΑΠ 1291/2011 Τμ. Γ ΠερΔικ 2011, Επίσης, στην έννοια του δάσους ή της δασικής έκτασης περιλαμβάνονται και οι εντός αυτών οποιασδήποτε φύσεως ασκεπείς εκτάσεις Δεν ασκεί εξ άλλου επιρροή στο πραγματικό γεγονός της δασικής μορφής του ακινήτου το ότι ορισμένα τμήματα αυτού κατά καιρούς εμφανίζονται χωρίς δασική βλάστηση. ΑΠ 1291/2011 Τμ. Γ ΠερΔικ 2011,653. Κατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 3 παρ. 6 Ν 998/1979 δεν έχουν τον χαρακτήρα δάσους και δασικής εκτάσεως, μεταξύ άλλων, εκτάσεις συμπεριλαμβανόμενες εντός ορίων οικισμών προϋφισταμένων του Ως οικισμοί δε προϋφιστάμενοι του έτους 1923 νοούνται όχι μόνον εκείνοι που έχουν νομίμως οριοθετηθεί, αλλά και εκείνοι για τους οποίους προκύπτει ότι πράγματι προϋπήρχαν του έτους 1923, έστω και αν δεν έχουν οριοθετηθεί ή αν η οριοθέτησή τους με διοικητική πράξη δεν είναι νόμιμη. ΣτΕ 4539/2011 Τμ. Ε ΠερΔικ 2012,308.

19 Τα Δάση ως φυσικό κεφάλαιο Νομοθεσία σε εθνικό επίπεδο για την προστασία και διαχείριση των δασών: Α. Ν. 856/1937 (ΦΕΚ 368/Α/ ) «Περί Εθνικών Δρυμών» (ίδρυση Ε. Δρυμού Ολύμπου) Ν.Δ. 86/1969 (ΦΕΚ 7 / Α/ ) «Δασικός Κώδιξ» (γενικές διατάξεις διαχείρισης, δασοπονία, υλοτομία, χαρακτηρισμός προστατευτικών δασών, άσκηση υλοτομίας, βόσκηση, θήρα, προστασία χλωρίδας και πανίδας, αναδασώσεις, δραστηριότητες εντός των δασών) Ν. 996/71 (ΦΕΚ 192/Α/71) «Περι αντικαταστάσεως και συμπληρώσεως διατάξεων τινών του Ν.Δ 86/69 περί Δασικού Κώδικος» και κωδικοποιήσεως των υπ αριθ, 871/1971 και 919/1971 Ν. Δ/των (Απαγορεύσεις εντός του πυρήνα εθνικών δρυμών και των διατηρητέων μνημείων της φύσεως.) Ν. 177/75 (ΦΕΚ 205 /Α/ ) «Περί αντικαταστάσεως και συμπληρώσεως διατάξεών τινών του Νομοθετικού Διατάγματος 86/1969 «περί Δασικού Κώδικος». Π.Δ. 453/77 (ΦΕΚ 141/Α/ ) «Περί των Ελεγχομένων Κυνηγετικών Περιοχών (ΕΚΠ) και των όρων και προϋποθέσεων ασκήσεως θήρας εν αυταίς» Ν. 998 /1979 (ΦΕΚ 289/Α/ ) «Περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας» Ν. 2637/1998 (ΦΕΚ 200/Α/ ) «Σύσταση οργανισμού πιστοποίησης λογαριασμών,.και άλλες διατάξεις. (τα υφιστάμενα καταφύγια θηραμάτων μετονομάζονται σε καταφύγια άγριας ζωής) Ν. 3208/2003 (ΦΕΚ 303/Α/ ): «προστασια δασικων οικοσυστηματων, καταρτιση δασολογιου, ρυθμιση εμπραγματων δικαιωματων επι δασων και δασικων εκτασεων και αλλες διαταξεις» (Κατά το σχεδιασμό της διαχείρισης και εκμετάλλευσης των δασικών οικοσυστημάτων, λαμβάνονται ειδικά μέτρα που εξασφαλίζουν κατά το δυνατόν την προστασία του τοπίου και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Δασοπονικές ενέργειες και πρακτικές σχεδιάζονται κατά τρόπο που εξασφαλίζει την διατήρηση της βιοποικιλότητας.) Ν. 3818/2010 (ΦΕΚ 17/Α/ ) «Προστασία δασών και δασικών εκτάσεων του Νομού Αττικής, σύσταση Ειδικής Γραμματείας Επιθεώρησης Περιβάλλοντος και Ενέργειας και λοιπές διατάξεις» Ν. 3889/2010 (ΦΕΚ 182/Α/ ) «Χρηματοδότηση Περιβαλλοντικών Παρεμβάσεων, Πράσινο Ταμείο, Κύρωση Δασικών Χαρτών και άλλες διατάξεις» (Κεφάλαιο Β' Επιτάχυνση και απλούστευση της διαδικασίας κύρωσης των δασικών χαρτών) Ν. 4280/2014 (ΦΕΚ 159/Α/ ) «Περιβαλλοντική αναβάθμιση και ιδιωτική πολεοδόμηση Βιώσιμη ανάπτυξη οικισμών Ρυθμίσεις δασικής νομοθεσίας και άλλες διατάξεις»

20 Τα Δάση ως φυσικό κεφάλαιο Η νομοθεσία για την διαχείριση των δασών αφορά σε μεγάλο βαθμό την ξύλευση ως παραγωγική διαδικασία. Τα δάση αποτελούν σημαντικό κομμάτι του φυσικού περιβάλλοντος και οι πρώτες προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ξεκινούν με τη δασική νομοθεσία. Δεν υπάρχει ειδική κοινοτική νομοθεσία για την προστασία των δασών ως φυσικού κεφαλαίου εφαρμόζονται οι Οδηγίες και Κανονισμοί για το φυσικό περιβάλλον.

21 Φυσικό περιβάλλον - νομοθεσία Σε κοινοτικό επίπεδο έχουν εκδοθεί δύο Οδηγίες: Οδηγία 79/409/ΕΟΚ (νυν 2009/147/ΕΟΚ) «περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών» (Οδηγία των πουλιών) Αφορά: προστασία, διατήρηση και ρύθμιση της εκμετάλλευσης όλων των ειδών πτηνών που ζουν εκ φύσεως σε άγρια κατάσταση στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών μελών). Οδηγία 92/43/ΕΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» (Οδηγία των οικοτόπων) Αφορά: προστασία της βιολογικής ποικιλότητας, μέσω της επίτευξης ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης των τύπων οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Δημιουργία του Δικτύου Natura 2000.

22 Φυσικό περιβάλλον - νομοθεσία Κοινοτική νομοθεσία: Οδηγία 79/409/ΕΟΚ (νυν 2009/147/ΕΟΚ) «περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών» Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία: - ΥΑ / (ΦΕΚ Β 757) «Μέτρα διαχείρισης της άγριας πτηνοπανίδας» - KYA H.Π /1807/E.103/ (ΦΕΚ 1495/B/6-9-10) «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, «Περί διατηρήσεως των άγριων πτηνών», του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979, όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ.» - ΚΥΑ Η.Π. 8353/276/Ε103/ (ΦΕΚ 415/Β/ ) «Τροποποίηση και συμπλήρωση της υπ αριθ /1807/2010 κοινής υπουργικής απόφασης «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ...» (Β 1495), σε συμμόρφωση με τις διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ «Για τη διατήρηση των άγριων πτηνών» του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979, όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ» (οριζόντια μέτρα εντός των ΖΕΠ)

23 Φυσικό περιβάλλον - νομοθεσία Κοινοτική νομοθεσία: Οδηγία 92/43/ΕΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία: - ΚΥΑ 33318/3028/ (ΦΕΚ 1289/Β/ ) «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων) καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» - ΚΥΑ Η.Π /853/Ε103/ (ΦΕΚ 645/Β/ ) «Τροποποίηση των υπ' αριθμ /3028/1998 κοινών υπουργικών αποφάσεων (Β 1289) και υπ' αριθμ /1510/2005 κοινών υπουργικών αποφάσεων (Β 992), σε συμμόρφωση με διατάξεις της οδηγίας 2006/105 του Συμβουλίου της 20ης Νοεμβρίου 2006 της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

24 Φυσικό περιβάλλον - νομοθεσία Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1143/2014 «για την πρόληψη και διαχείριση της εισαγωγής και εξάπλωσης χωροκατακτητικών ξενικών ειδών» Αφορά στην προστασία της αυτόχθονης βιοποικιλότητας και των οικοσυστημικών λειτουργιών και στην ελαχιστοποίηση και αποφυγή των επιπτώσεων αυτών των ειδών στην υγεία και την οικονομία. Βασίζεται σε τρεις τύπους δράσεων : πρόληψη, έγκαιρη ειδοποίηση και άμεση απόκριση, διαχείριση. Θα καταρτιστεί κατάλογος των πλέον επικίνδυνων ειδών. Ο Κανονισμός τέθηκε σε ισχύ

25 Χωροκατακτητικά ξενικά είδη Τα φυτά και τα ζώα που εισέρχονται σε νέους, ξένους βιοτόπους, μπορούν να καταπνίξουν τη φυσική χλωρίδα ή πανίδα και να βλάψουν το περιβάλλον. Οι εν λόγω οργανισμοί είναι γνωστοί ως «χωροκατακτητικά είδη». Η ανάπτυξη του εμπορίου, του τουρισμού και της μεταφοράς εμπορευμάτων μεταξύ των συνόρων έχει επιταχύνει το ρυθμό εξάπλωσής τους. H Ευρωπαϊκή Ένωση δαπανά τουλάχιστον 12 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για τον έλεγχο των χωροκατακτητικών ειδών και τις καταστροφές που προκαλούν.

26 Χωροκατακτητικά ξενικά είδη Τα χωροκατακτητικά είδη αντιπροσωπεύουν απειλή για τη βιοποικιλότητα της Ευρώπης. Η υγεία μας διατρέχει κίνδυνο Έχουν οικονομικό κόστος Ο αριθμός των χωροκατακτητικών ειδών στην Ευρώπη αυξάνεται συνεχώς Η έγκαιρη ανίχνευση είναι ζωτικής σημασίας Η συμμετοχή του κοινού είναι απαραίτητη

27 Φυσικό περιβάλλον - νομοθεσία Λοιπή νομοθεσία σε εθνικό επίπεδο για την προστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος: Π.Δ. 67/81 (ΦΕΚ 23/Α/81) «Περί Προστασίας της αυτοφυούς χλώρίδος και άγριας πανίδος και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της ερεύνης επ αυτών», όπως διορθώθηκε με το ΦΕΚ 43/Α/1981. Ν. 1650/86 (ΦΕΚ 160/Α/ ) «Για την προστασία του περιβάλλοντος», όπως τροποποιήθηκε με το ν. 3937/11 (ΦΕΚ 60/Α/ ) «Διατήρησης της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» (προστασία και διατήρηση περιοχών, στοιχείων της φύσης και του τοπίου, ειδών χλωρίδας και πανίδας, λόγω της ιδιαίτερης οικολογικής, γεωμορφολογικής, βιολογικής, επιστημονικής ή αισθητικής αξίας τους) Ν. 2742/99 (ΦΕΚ 207/Α/ ) «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» (διοίκηση και διαχείριση προστατευόμενων περιοχών) Ν. 3044/02 (ΦΕΚ197/Α/ ) «Μεταφορά συντελεστή δόμησης και ρυθμίσεις άλλων θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων» (ίδρυση 25 φορέων διαχείρισης) Ν. 4109/2013 (ΦΕΚ 16/Α/ ) «Κατάργηση και συγχώνευση νομικών προσώπων του Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα - Σύσταση Γενική Γραμματείας για το συντονισμό του κυβερνητικού έργου και άλλες διατάξεις» (συγχώνευση Φορέων Διαχείρισης) Ν.4219/2013 (ΦΕΚ 269/Α/ ) «Κύρωση των Συμφωνιών Τροποποίησης των συμβάσεων παραχώρησης των μεγάλων οδικών έργων και ρύθμιση συναφών θεμάτων.» (αναστολή συγχωνεύσεων ΦΔ μέχρι τέλος 2015)

28 Σημαντικοί σταθμοί στη νομοθεσία Πρώτος Εθνικός Δρυμός (Όλυμπος) Συνταγματική κατοχύρωση Ν. 996/71 Πρώτο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο (Αλόννησος) Νόμος πλαίσιο για το περιβάλλον Ν. 998/79 Ίδρυση ΦΔ Διαχείριση προστατευόμενων περιοχών Νόμος για τη βιοποικιλότητα Οδηγία 79/409/ΕΟΚ Οδηγία 92/43/ΕΟΚ

29 Στρατηγική

30 Φυσικό περιβάλλον στρατηγική To 2010 εγκρίθηκε από τη Σύμβαση Βιολογικής Ποικιλότητας το Στρατηγικό Σχέδιο για τη Βιοποικιλότητα και οι Στόχοι του Aichi. Όραμα μέχρι το 2050 Ανάληψη αποτελεσματικής και επείγουσας δράσης για την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας, ώστε να εξασφαλιστεί ότι μέχρι το 2020 τα οικοσυστήματα είναι ανθεκτικά και συνεχίζουν να παρέχουν βασικές υπηρεσίες, διασφαλίζοντας έτσι την ποικιλία της ζωής του πλανήτη και συμβάλλοντας στην ανθρώπινη ευημερία και την εξάλειψη της φτώχειας. 20 στόχοι με ορίζοντα το 2015 και το 2020.

31 Φυσικό περιβάλλον στρατηγική Το 2011 εκδόθηκε η Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - Η ασφάλεια της ζωής μας, το φυσικό μας κεφάλαιο: Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020 (Αντικατάσταση της Στρατηγικής του 1998 και 2006) Υιοθετήθηκε από Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος (2011) και το Ευρωκοινοβούλιο (2012) Όραμα για το 2050, πρωταρχικός στόχος για το 2020, 6 στόχοι 20 δράσεις Πρωταρχικός στόχος για το 2020: Ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των οικοσυστημικών υπηρεσιών στην ΕΕ μέχρι το 2020 και αποκατάστασή τους στο βαθμό του εφικτού, με παράλληλη ενίσχυση της συμβολής της ΕΕ στην αποτροπή της απώλειας βιοποικιλότητας παγκοσμίως.

32 Φυσικό περιβάλλον στρατηγική Σε εθνικό επίπεδο εκδόθηκε η ΥΑ 40332/2014 (ΦΕΚ 2383/Β/ ) «Έγκριση Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα για τα έτη και Σχεδίου Δράσης πενταετούς διάρκειας». Περιλαμβάνεται: Όραμα Γενικός Στόχος 13 Στρατηγικοί Στόχοι

33 Φυσικό περιβάλλον στρατηγική Το 2002 τέθηκε από τη ΣΒΠ ο στόχος για την «έως το 2010, σημαντική μείωση του ρυθμού απώλειας της βιολογικής ποικιλότητας σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, ως συνεισφορά στη μείωση της φτώχειας και προς όφελος όλης της ζωής στη Γη». Ο στόχος υιοθετήθηκε το 2002 στη Διάσκεψη Κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ. Η Eυρωπαϊκή Ένωση, το 2001, είχε θέσει ακόμη πιο δεσμευτικό στόχο: να σταματήσει το ρυθμό απώλειας της βιοποικιλότητας έως το Το 2010 αξιολογήθηκε σε κοινοτικό και παγκόσμιο επίπεδο ότι ο στόχος για ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας μέχρι το 2010 δεν επετεύχθη.

34 Φυσικό περιβάλλον στρατηγική Η βιοποικιλότητα της Ευρώπης εξακολουθεί να απειλείται σοβαρά από τις ασφυκτικές πιέσεις που ασκούνται στο περιβάλλον μας, όπως είναι οι αλλαγές στις χρήσεις γης, η ρύπανση, η υπερεκμετάλλευση, η εξάπλωση των χωροκατακτητικών ξενικών ειδών και η αλλαγή του κλίματος. m2006/2020.htm

35 Δράσεις

36 Προστατευόμενες περιοχές Προτεραιότητα σε ότι αφορά στις δράσεις για το φυσικό περιβάλλον έχει δοθεί στη δημιουργία προστατευόμενων περιοχών Προστατευόμενη Περιοχή είναι ένας σαφώς ορισμένος γεωγραφικός χώρος, αναγνωρίσιμος, αφιερωμένος στη μακροχρόνια διατήρηση της φύσης και τις συναφείς οικοσυστημικές της υπηρεσίες και πολιτισμικές αξίες και διαχειριζόμενος, μέσα από νομικά ή άλλα αποτελεσματικά μέσα, ώστε να επιτύχει τον ανωτέρω σκοπό (IUCN 2007)

37 Προστατευόμενες περιοχές Μια προστατευόμενη περιοχή έχει τρία βασικά απαιτούμενα: Οριοθέτηση μέσω θεσμοθέτησης Διατήρηση του προστατευτέου αντικειμένου Διαχείριση του προστατευτέου αντικειμένου

38 Προστατευόμενες περιοχές Κατηγορίες χαρακτηρισμού προστατευόμενων περιοχών (Ν. 3937/11): Απόλυτης Προστασίας της Φύσης Προστασίας της Φύσης Φυσικά Πάρκα (διακρίνονται σε Εθνικά Πάρκα και Περιφερειακά Πάρκα, ανάλογα με τη θέση και την οικολογική τους σημασία. Μπορούν να ονομαστούν Θαλάσσια Πάρκα, Εθνικοί ή Περιφερειακοί Δρυμοί, Γεωπάρκα) Περιοχές Προστασίας Οικοτόπων και Ειδών (περιοχές Natura 2000, Καταφύγια Άγριας Ζωής) Προστατευόμενα Τοπία και Στοιχεία τουτοπίου, Προστατευόμενοι Φυσικοί Σχηματισμοί Έχουν εκδοθεί 20 νομοθετήματα χαρακτηρισμού - οριοθέτησης περιοχών με βάση το Ν.1650/86, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του από τον Ν. 3937/11 και μετά από εκπόνηση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (Εθνικά Πάρκα, Περιοχές Προστασίας της Φύσης)

39 Προστατευόμενες περιοχές

40

41 Το Δίκτυο Natura 2000 Αποτελεί ένα Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο περιοχών, οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και οικοτόπους ειδών που είναι σημαντικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και διασφαλίζουν τη διατήρηση ή την αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των τύπων οικοτόπων και ειδών για τα οποία αυτές έχουν οριστεί. Αποτελείται από δύο κατηγορίες περιοχών: τις «Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)» (Special Protection Areas - SPA) για την Ορνιθοπανίδα, όπως ορίζονται στην Οδηγία 79/409/EK «για τη διατήρηση των άγριων πτηνών» τους «Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ)» (Sites of Community Importance SCI) όπως ορίζονται στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ και αφορούν στην προστασία τύπων οικοτόπων και ειδών πλην ορνιθοπανίδας

42 Το Δίκτυο Natura Αριθμός περιοχών Έκταση (εκ. ha) ΤΚΣ - ΕΖΔ ΖΕΠ Natura 0 ΤΚΣ - ΕΖΔ ΖΕΠ Natura Ποσοστό κάλυψης εθνικού χώρου ΤΚΣ - ΕΖΔ ΖΕΠ Natura χέρσος θάλασσα

43 Το Δίκτυο Natura 2000

44 Το Δίκτυο Natura 2000 Στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000 πρέπει: να εφαρμόζονται τα αναγκαία μέτρα διατήρησης (κανονιστικά, διοικητικά ή συμβατικά), να αποφεύγεται η υποβάθμιση και η όχληση όταν αυτή έχει σημαντικές επιπτώσεις να εφαρμόζεται η δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων σχεδίων έργων και δραστηριοτήτων. Ο τρόπος και η διαδικασία εφαρμογής των ανωτέρω επαφίεται στα Κράτη Μέλη.

45 Το Δίκτυο Natura 2000 Για περίπου 25% της έκτασης του Δικτύου Natura 2000 έχουν εκδοθεί νομοθετήματα με στοχευμένα μέτρα διατήρησης για τύπους οικοτόπων και είδη. Στις λοιπές περιοχές εφαρμόζονται οριζόντια μέτρα που προσδιορίζονται από το Ν. 3937/11, τα θεματικά χωροταξικά σχέδια, τις διατάξεις δασικής διαχείρισης. Μέτρα αποφυγής της όχλησης εφαρμόζονται και κατά τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων.

46 Διαχείριση περιοχών Έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν 28 Φορείς Διαχείρισης που καλύπτουν περίπου 30% της έκτασης του Natura 2000 Οι Φορείς Διαχείρισης είναι ΝΠΙΔ με Διοικητικό Συμβούλιο και υπηρεσία Οι περισσότεροι Φορείς Διαχείρισης ιδρύθηκαν το 2003 αλλά παρουσιάζουν ουσιαστική δράση από το 2006 Στις δασικές περιοχές δικαιοδοσία διαχείρισης έχουν οι Δασικές Υπηρεσίες. Όπου υπάρχει και Φορέας Διαχείρισης οι δύο υπηρεσίες συνεργάζονται.

47 Προβλήματα και προκλήσεις

48 Η περίπτωση της λίμνης Κορώνειας Τη δεκαετία του 1950 ήταν από τις πιο παραγωγικές λίμνες της Ελλάδας σε αλιεύματα. Τη δεκαετία του 1970 είχε έκταση στρέμματα και μέσο βάθος 5 μέτρα. Στις αρχές της δεκαετίας του νέου αιώνα η έκτασή της είχε μειωθεί σε στρέμματα και μέσο βάθος 0,5-1 μέτρο. Η τελευταία εμφάνιση ψαριών έγινε το Το καλοκαίρι του 1999 (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος) η λίμνη ήταν πλέον εντελώς αποξηραμένη. Τα επόμενα χρόνια πήρε κάποια ποσότητα νερού. Το καλοκαίρι του 2007, πουλιά πέθαναν Έκτοτε αποξηραίνεται σχεδόν κάθε χρόνο

49 Η περίπτωση της λίμνης Κορώνειας Ρύπανση από βαφεία Αστικά λύματα από τον Λαγκαδά Παράνομες και νόμιμες γεωτρήσεις (2200) Φυτοφάρμακα Κατάληψη και καλλιέργειες εκτάσεων της λίμνης που αποξηράνθηκαν

50 Η περίπτωση της λίμνης Κορώνειας Η Ελλάδα καταδικάστηκε το 2013 (Υπόθεση C-517/11) για την υποβάθμιση του οικοσυστήματος της λίμνης Κορώνειας και την μη εφαρμογή της Οδηγίας των οικοτόπων και της Οδηγίας για τα λύματα. Η διαδικασία ξεκίνησε το Οι λόγοι της καταδίκης ήταν: Η έλλειψη μέτρων αποτροπής της υποβάθμισης των φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων ειδών για τα οποία έχει οριστεί η περιοχή Natura 2000 Η μη εξασφάλιση της ύπαρξης δικτύου αποχετεύσεως και επεξεργασίας αστικών λυμάτων για τον οικισμό του Λαγκαδά

51 Η περίπτωση της λίμνης Κορώνειας Η Κορώνεια σήμερα διαθέτει : Χαρακτηρισμό ως υγρότοπος Ραμσάρ (δεκαετία 80) Χαρακτηρισμό ως Natura 2000 (1996) Φορέα Διαχείρισης (2003) Χαρακτηρισμό ως Εθνικό Πάρκο, νομοθέτημα για ζώνωση και επιβολή μέτρων για τις χρήσεις γης (2004) Θεσμοθετημένο σχέδιο διαχείρισης (2012) Σχέδιο Αποκατάστασης (2004) με 21 δράσεις (απόβλητα, γεωτρήσεις, άρδευση) Ωστόσο, είναι μια λίμνη φάντασμα. (Αύγουστος 2014)

52 Η περίπτωση της λίμνης Κορώνειας Τι φταίει; άναρχη και στρεβλή ανάπτυξη αυθαιρεσίες Καθυστερήσεις και παραλείψεις στη λήψη μέτρων από τις αρμόδιες αρχές Κοστοβόρα σχέδια αποκατάστασης με αμφίβολα οικολογικά αποτελέσματα Έλλειψη ουσιαστικής επόπτευσης και συντονισμού

53 Η περίπτωση της λίμνης Κορώνειας Η περίπτωση καταδεικνύει ότι για την προστασία του περιβάλλοντος απαιτούνται άμεσες και ολοκληρωμένες διατομεακές προσεγγίσεις. Το κόστος αποκατάστασης είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος για την πρόληψη και διατήρηση της φύσης

54 Προκλήσεις για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση προστασίας της φύσης Κωδικοποίηση και εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας, διευθέτηση των αλληλεπικαλύψεων στις αρμοδιότητες, Ενδυνάμωση της δημόσιας διοίκησης, αναβάθμιση των διοικητικών μηχανισμών, παροχή απαιτούμενων μέσων και τεχνικών εργαλείων καθώς και οικονομικών πόρων, Διασφάλιση της συμβατότητας αναπτυξιακού σχεδιασμού και προγραμμάτων με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, Αύξηση της γνώσης και διευκόλυνση της πρόσβασης στην πληροφορία, Θεσμική κατοχύρωση της προστασίας και βελτίωση της διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών

55 Προκλήσεις για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση προστασίας της φύσης Προστασία της βιοποικιλότητας από χωροκατακτητικά είδη, Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, Αποτελεσματική αντιμετώπιση παράνομων ενεργειών, Ενίσχυση της πρόληψης και αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημίας, Παροχή οικονομικών κινήτρων για θέματα προστασίας της βιοποικιλότητας καθώς και χορήγηση αποζημιώσεων σε περιπτώσεις ζημιών από προστατευόμενα είδη πανίδας. Ενίσχυση της εκπαίδευσης, επιμόρφωσης, επικοινωνίας, ευαισθητοποίησης και συμμετοχικών διαδικασιών των πολιτών

56 Ύδατα

57 Ύδατα Το νερό είναι ένας ανανεώσιμος αλλά περιορισμένος πόρος. Είναι δημόσιο αγαθό στο οποίο η πρόσβαση πρέπει να είναι ελεγχόμενη. Απαιτεί ολοκληρωμένη βιώσιμη προσέγγιση που αντιμετωπίζει τις χρήσεις όχι αποσπασματικά, αλλά σε αλληλεξάρτηση μεταξύ τους, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη, όχι μόνο τις ανθρώπινες απαιτήσεις σε νερό, αλλά και τις απαιτήσεις των οικοσυστημάτων.

58 Ύδατα

59 Ύδατα Ο τομέας διαχείρισης των υδάτων είναι ευρύς και αφορά πολλά θεματικά αντικείμενα : Διαχείριση λεκανών απορροής Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης επιφανειακών και υπογείων υδάτων Ακτές κολύμβησης Νιτρορύπανση Διαχείριση Λυμάτων (σε επόμενη ενότητα) Πλημμύρες Θαλάσσια Στρατηγική

60 Ύδατα - νομοθεσία Διαχείριση λεκανών απορροής Οδηγία 2000/60/ΕΚ «για τη θέσπιση πλαισίου πολιτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων - Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά» Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία: Ν. 3199/2003 (ΦΕΚ 280/Α/ ) «Προστασία και διαχείριση των υδάτων εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000» ΠΔ 51/2007 (ΦΕΚ 54/Α/ ) «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ «για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000»

61 Οδηγία 2000/60/ΕΚ Η Οδηγία 2000/60 επιχειρεί μια «ολιστική» προσέγγιση του προβλήματος των υδάτων Χαρακτηρίζεται από την αναγνώριση των αρχών: της πρόληψης της προφύλαξης ότι ο χρήστης πληρώνει της συμμετοχής και πληροφόρησης του πολίτη

62 Οδηγία 2000/60/ΕΚ Σύμφωνα με την Οδηγία το καταλληλότερο χωρικό επίπεδο διοικητικής οργάνωσης της διαχείρισης είναι αυτό του Διαμερίσματος Υδρογραφικών Λεκανών, ή κατά την ίδια την ορολογία της Οδηγίας η Περιοχή Λεκάνης Απορροής. Το Σχέδιο Διαχείρισης αποτελεί το κατ Εξοχήν εργαλείο πάνω στο οποίο θα στηρι- Χθούν οι πολιτικές, τα μέτρα και οι αποφάσεις που συνδέονται με την προστασία και διαχείριση των υδάτων κάθε Διαμερίσματος.

63 Οδηγία 2000/60/ΕΚ Λεκάνη απορροής ποταμού είναι η εδαφική έκταση από την οποία συγκεντρώνεται το σύνολο της απορροής, μέσω διαδοχικών ρευμάτων, ποταμών και πιθανώς λιμνών, και παροχετεύεται στη θάλασσα με ενιαίο στόμιο ποταμού, εκβολές ή δέλτα (Ν. 3199/03). Περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού : αντιστοιχεί στη θαλάσσια και χερσαία έκταση που αποτελείται από μία ή περισσότερες γειτονικές λεκάνες απορροής ποταμού μαζί με τα συναφή υπόγεια και παράκτια ύδατα και αποτελεί τη βασική μονάδα με βάση την οποία γίνεται η διαχείριση και προστασία των λεκανών απορροής ποταμού (Ν. 3199/03). Ταυτίζεται με τον όρο υδατικό διαμέρισμα (ΠΔ 51/07).

64 Οδηγία 2000/60/ΕΚ Μία από τις κυριότερες καινοτομίες της Οδηγίας είναι η εισαγωγή της έννοιας της καλής οικολογικής κατάστασης των υδάτων, η επίτευξη της οποίας συνιστά θεμελιώδη στόχο, άμεσα συναρτόμενο με την αειφορική διαχείριση τους. Στόχος της Οδηγίας είναι η επίτευξη καλής κατάστασης μέχρι το Παράλληλα, η Οδηγία αντιμετωπίζει συνολικά όλες τις χρήσεις και υπηρεσίες νερού, συνυπολογίζοντας την αξία του νερού για το περιβάλλον, την υγεία, την ανθρώπινη κατανάλωση και την κατανάλωση σε παραγωγικούς τομείς (τιμολογιακή πολιτική).

65 Οδηγία 2000/60/ΕΚ Η καλή οικολογική κατάσταση αφορά τη δομή και λειτουργία των βιοκοινωνιών Για την αξιολόγηση συνυπολογίζονται οι βιολογικές, υδρομορφολογικές και φυσικοχημικές παράμετροι Κατάταξη της ποιότητας Υψηλή δεν υπάρχει διατάραξη των βιοκοινωνιών Καλή μικρή διατάραξη Μέτρια σημαντική διατάραξη (κάποια ευαίσθητα είδη απουσιάζουν) Φτωχή μεγάλη διατάραξη Κακή υπάρχουν μόνον τα ανθεκτικά είδη

66 Οδηγία 2000/60/ΕΚ Η Οδηγία - Πλαίσιο για τα νερά θέτει συγκεκριμένες προθεσμίες για την ολοκλήρωση ορισμένων συγκεκριμένων δράσεων, στο πλαίσιο της εφαρμογής της: Προσδιορισμός των επιμέρους λεκανών απορροής σε κάθε KM, ένταξή τους σε Υδατικές Περιφέρειες και καθορισμός των αρμοδίων Φορέων Διαχείρισης. Χρονικός ορίζοντας 2003 (Άρθρα 3 και 24). Προσδιορισμός σε κάθε Υδατική Περιφέρεια των πιέσεων, των επιπτώσεων και των οικονομικών παραμέτρων που σχετίζονται με τη χρήση των υδάτων, καθώς και η καταγραφή των προστατευόμενων περιοχών. Χρονικός ορίζοντας 2004 (Άρθρα 5 και 6, Παραρτήματα II και ΙΙΙ). Θέση σε λειτουργία Προγραμμάτων Παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων. Χρονικός ορίζοντας 2006 (Άρθρο 8). Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα των Προγραμμάτων Παρακολούθησης και τις αναλύσεις των χαρακτηριστικών των λεκανών απορροής, τα ΚΜ καλούνται να εντοπίσουν τα μέτρα που απαιτούνται για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων που θέτει η Οδηγία, με οικονομικά αποτελεσματικό τρόπο. Χρονικός ορίζοντας 2009 (Άρθρο 11, Παράρτημα ΙΙΙ). Σύνταξη και δημοσιοποίηση Προγραμμάτων Διαχείρισης για κάθε Υδατική Περιφέρεια, στα οποία θα περιλαμβάνεται και ο τελικός προσδιορισμός των ιδιαιτέρως τροποποιημένων υδατίνων σωμάτων. Χρονικός ορίζοντας 2009 (Άρθρα 13 και 4.3). Εφαρμογή τιμολογιακής πολιτικής των υδάτων, η οποία θα υποβοηθά την βιωσιμότητα των υδατικών πόρων. Χρονικός ορίζοντας 2010 (Άρθρο 9). Θέση σε λειτουργία των Προγραμμάτων Διαχείρισης. Χρονικός ορίζοντας 2012 (Άρθρο 11). Πλήρης εφαρμογή των Προγραμμάτων Διαχείρισης και επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων. Χρονικός ορίζοντας 2015 (Άρθρο 4).

67 Οδηγία 2000/60/ΕΚ Η Ελλάδα χωρίζεται σε 45 Λεκάνες Απορροή που εντάσσονται σε 14 Υδατικά Διαμερίσματα. Έχουν εγκριθεί 12 από τα 14 Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής των Υδατικών Διαμερισμάτων στην Ελλάδα. Απομένουν η Κρήτη και οι Νήσοι Αιγαίου

68 Οδηγία 2000/60/ΕΚ Το ΔΕΕ καταδίκασε την Ελλάδα το 2012 γιατί: δεν είχε καταρτίσει έως το τέλος 2009 τα σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού, δεν είχε κοινοποιήσει στην Επιτροπή, έως τις 22 Μαρτίου 2010, αντίγραφο των σχεδίων αυτών και παρέλειψε να κινήσει ως το τέλος 2008 τη διαδικασία πληροφορήσεως του κοινού και διαβουλεύσεων όσον αφορά τα προσχέδια διαχειρίσεως των λεκανών απορροής ποταμού.

69 Ύδατα - νομοθεσία Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης επιφανειακών και υπογείων υδάτων Οδηγία 76/464/ΕΚ «Μέτρα και περιορισμοί για την προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος και ειδικότερα καθορισμός οριακών τιμών των επικινδύνων ουσιών στα υγρά απόβλητα.» Οδηγία 2006/11/ΕΚ «Για τη ρύπανση που προκαλείται από ορισμένες επικίνδυνες ουσίες που εκχέονται στο υδάτινο περιβάλλον της Κοινότητας.» Οδηγία 2008/105/ΕΚ «Σχετικά με πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος στον τομέα της πολιτικής των υδάτων καθώς και σχετικά με την τροποποίηση και τη συνακόλουθη κατάργηση των οδηγιών του Συμβουλίου 82/176/ΕΟΚ, 83/513/ΕΟΚ, 84/156/ΕΟΚ, 84/491/ΕΟΚ και 86/280/ΕΟΚ και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/60/ΕΚ.» Οδηγία 2006/118/ΕΚ «Σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση και την υποβάθμιση.» Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία: ΦΕΚ 2075 Β Kαθορισμός μέτρων για την προστασία των υπόγειων νερών από την ρύπανση και την υποβάθμιση, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/118/ ΕΚ «σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων από την ρύπανση και την υποβάθμιση», του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2006». ΦΕΚ 1909 Β Καθορισμός Προτύπων Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) για τις συγκεντρώσεις ορισμένων ρύπων και ουσιών προτεραιότητας στα επιφανειακά ύδατα, σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 2008/105/ ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 «σχετικά με Πρότυπα Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) στον τομέα της πολιτικής των υδάτων και σχετικά με την τροποποίηση και μετέπειτα κατάργηση των οδηγιών του Συμβουλίου 82/176/ΕΟΚ, 83/513/ΕΟΚ, 84/156/ΕΟΚ, 84/491/ ΕΟΚ και 86/280/ΕΟΚ και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου», καθώς και για τις συγκεντρώσεις ειδικών ρύπων στα εσωτερικά επιφανειακά ύδατα και άλλες διατάξεις. ΦΕΚ 2017 Β Ορισμός Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης της ποιότητας και της ποσότητας των υδάτων με καθορισμό των θέσεων (σταθμών) μετρήσεων και των φορέων που υποχρεούνται στην λειτουργία τους, κατά το άρθρο 4, παράγραφος 4 του Ν. 3199/2003 (Α 280). ΦΕΚ 1977 Β Τεχνικές προδιαγραφές και ελάχιστα κριτήρια επιδόσεων των αναλυτικών μεθόδων για τη χημική ανάλυση και παρακολούθηση της κατάστασης των υδάτων, σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 2009/90/ΕΚ (Β 1977). ΦΕΚ 3322 Β Ορισμός ανώτερων αποδεκτών τιμών για τη συγκέντρωση συγκεκριμένων ρύπων, ομάδων ρύπων ή δεικτών ρύπανσης σε υπόγεια ύδατα, σε εφαρμογή της παραγράφου 2 του Άρθρου 3 της υπ αριθμ.: 39626/2208/Ε130/2009 κοινής υπουργικής απόφασης (Β 2075).

70 Δίκτυο παρακολούθησης Με στόχο τη συστηματική παρακολούθηση των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών των υδάτων έχει συγκροτηθεί εθνικό δίκτυο παρακολούθησης με καθορισμένες θέσεις μετρήσεων και φορείς λειτουργίας του δικτύου. Το Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης συστηματοποιήθηκε και επεκτάθηκε ακολουθώντας τη λογική της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά (2000/60/ΕΚ). Αφορά επιφανειακά, μεταβατικά, παράκτια και υπόγεια νερά και η αξιολόγηση των υδάτων γίνεται με βάση χημικούς, βιολογικούς και υδρομορφολογικούς δείκτες, ακολουθώντας μια οικολογική κλιμακωτή διαβάθμιση (εξαίρετη, καλή, μέτρια, ελλιπής, κακή). Περιλαμβάνει 2000 θέσεις δειγματοληψιών

71 Δίκτυο σταθμών υπόγειων υδάτων Δίκτυο σταθμών επιφανειακών υδάτων

72 Ύδατα - νομοθεσία Ακτές κολύμβησης Οδηγία 76/160/ΕΚ για τα νερά κολύμβησης Οδηγία 2006/7/ΕΚ «σχετικά με τη διαχείριση της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης και την κατάργηση της οδηγίας 76/160/ΕΟΚ» Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία: ΚΥΑ H.Π. 8600/416/E103 (ΦΕΚ 356/Β/ ) «Ποιότητα και μέτρα διαχείρισης των υδάτων κολύμβησης, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/7/ΕΚ «σχετικά με την διαχείριση της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης και την κατάργηση της οδηγίας 76/160/ΕΟΚ» Υπουργική Απόφαση «Απαιτούμενη ποιότητα των επιφανειακών νερών που προορίζονται για «πόσιμα», «κολύμβηση», «διαβίωση ψαριών σε γλυκά νερά» και «καλλιέργεια και αλιεία οστρακοειδών», σε συμμόρφωση με τις Οδηγίες 75/440/ΕΟΚ, 76/160/ΕΟΚ, 78/659/ΕΟΚ, 79/923/ΕΟΚ και 79/869/ΕΟΚ.

73 Ακτές κολύμβησης Η ποιότητα των νερών κολύμβησης στις ακτές της Ελλάδας παρακολουθείται συστηματικά από το 1988, στο πλαίσιο του «Προγράμματος παρακολούθησης ποιότητας νερών κολύμβησης στις ακτές της Ελλάδας». Το «Πρόγραμμα» επαναλαμβάνεται κάθε έτος κατά τη διάρκεια της κολυμβητικής περιόδου, από το Μάιο έως τον Οκτώβριο και τα αποτελέσματά του καθώς και η ετήσια έκθεση παρακολούθησης κοινοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρακολουθούνται κυρίως οι ακτές που συγκεντρώνουν σημαντικό αριθμό λουομένων, οι ακτές που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από κάθε άποψη (αναπτυξιακό, αισθητικό, τουριστικό περιβαλλοντικό κ.λ.π.) και αυτές που δέχονται έντονες περιβαλλοντικές πιέσεις. Το Μητρώο Ταυτοτήτων των υδάτων κολύμβησης της Ελλάδας αφορά σε περίπου 1400 ακτές σε όλη τη χώρα.

74 Γαλάζιες Σημαίες Το Πρόγραμμα ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ αποτελεί πρωτοβουλία της διεθνούς οργάνωσης Fee (Foundation for Environmental Education), που στην Ελλάδα εκπροσωπείται από την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ). Η ΕΕΠΦ συνεργάζεται με το ΥΠΑΠΕΝ και ειδικότερα κάνει χρήση των επίσημων δημοσιοποιημένων αποτελεσμάτων του προγράμματος παρακολούθησης της ΕΓΥ για τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων διαχείρισης των ακτών στο διεθνές εθελοντικό πρόγραμμα ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ ( BLUE FLAGS ). Το 2014 βραβεύθηκαν με Γαλάζια Σημαία 408 ελληνικές ακτές και 10 μαρίνες. Το 2013 είχαν κερδίσει το βραβείο 393 ελληνικές ακτές και 9 μαρίνες, ενώ το ακτές και 9 μαρίνες.

75 Ύδατα- νομοθεσία Νιτρορύπανση Οδηγία 91/676/ΕΟΚ «για την προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης» Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία: ΚΥΑ /1335/1997 (ΦΕΚ 519/Β/ ) «Μέτρα και όροι για την προστασία των νερών από την νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης»

76 Νιτρορύπανση Οι κύριες πηγές νιτρορύπανσης προέρχονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Τη σημαντικότερη πηγή νιτρορύπανσης αποτελούν οι πάσης φύσεως αγροτικές δραστηριότητες, γεωργικές και κτηνοτροφικές. Οι υψηλές συγκεντρώσεις αζωτούχων ενώσεων παρατηρούνται όχι μόνο σε περιοχές με αυξημένη γεωργική δραστηριότητα, αλλά επίσης και σε περιοχές όπου παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση ζωικών αποβλήτων. Με την αξιοποίηση στοιχείων ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων νερών και σύμφωνα με τα κριτήρια της Οδηγίας 91/676/ΕΟΚ, καθορίστηκαν με ΦΕΚ ευπρόσβλητες ζώνες. Για τις επτά ευπρόσβλητες ζώνες εκπονήθηκαν τα προβλεπόμενα Προγράμματα Δράσης τα οποία και δημοσιεύθηκαν σε ΦΕΚ. Στο πλαίσιο εκπόνησης των Σχεδίων Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής των 14 Υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας θα εξεταστεί η σκοπιμότητα ένταξης νέων περιοχών στις ευπρόσβλητες από νιτρορύπανση ζώνες.

77 Ύδατα- νομοθεσία Πλημμύρες Οδηγία 2007/60/ΕΚ «Αξιολόγηση και Διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας» Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία: ΚΥΑ 31822/1542/Ε103/2010 (ΦΕΚ1108/Β/ ) «Αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2007/60/ ΕΚ «για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας», του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2007»

78 Πλημμύρες Μέχρι το τέλος του 2011 τα Κράτη Μέλη θα πρέπει έχουν προβεί σε προκαταρκτική εκτίμηση των κινδύνων πλημμύρας για τις λεκάνες απορροής ποταμών και να προσδιορίσουν, με τον τρόπο αυτό, τις περιοχές με σοβαρή πιθανότητα πλημμύρας. Σε περιοχές, στις οποίες υφίστανται όντως κίνδυνοι για ζημιές από πλημμύρες, τα Κράτη Μέλη οφείλουν να εκπονήσουν, μέχρι το τέλος του 2013, χάρτες επικινδυνότητας και χάρτες κινδύνων πλημμύρας, στους οποίους θα αποτυπώνονται οι αρνητικές συνέπειες των πλημμυρών (σε πληθυσμό, εγκαταστάσεις, κλπ.). Το αργότερο μέχρι το 2015, για τις περιοχές αυτές πρέπει να καταρτισθούν σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Ολοκληρώθηκε ο Προσδιορισμός των Ζωνών Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας στα 14 Υδατικά Διαμερίσματα της χώρας (2012) Επιπλέον εκπονείται πιλοτική μελέτη, με το σύνολο των δράσεων που προβλέπονται από την Οδηγία, για τη λεκάνη απορροής του ποταμού Έβρου με τίτλο «Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Λεκάνης Απορροής π. Έβρου, εφαρμογή της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ».

79 Θαλάσσια Στρατηγική Ύδατα- νομοθεσία Οδηγία 2008/56/ΕΚ για τη Θαλάσσια Στρατηγική Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία: Ν. 3983/2011 (ΦΕΚ 144/Α/ ) «Εθνική στρατηγική για την προστασία και διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος Εναρμόνιση με την οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Ιουνίου 2008 και άλλες διατάξεις»

80 Θαλάσσια Στρατηγική Στοχεύει στην προαγωγή της αειφόρου χρήσης των θαλασσών, στη διατήρηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και στην προστασία των βασικών πόρων από τους οποίους εξαρτώνται οι κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τη θάλασσα Προκειμένου να επιτευχθεί ο γενικός αυτός στόχος η Οδηγία καλεί τα Κράτη Μέλη να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και να εφαρμόσουν τις απαραίτητες θαλάσσιες στρατηγικές, ώστε να επιτύχουν ή να διατηρήσουν την καλή περιβαλλοντική κατάσταση των θαλάσσιων υδάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2020.

81 Θαλάσσια Στρατηγική

82 Σημαντικοί σταθμοί στην Κοινοτική νομοθεσία Επικίνδυνες ουσίες Νερά κολύμβησης Νιτρορρύπανση Αστικά λύματα Οδηγία πλαίσιο για τα νερά Πλημμύρες Επικίνδυνες ουσίες Υπόγεια ύδατα Υδατα κολύμβησης Πρότυπα ποιότητας Θαλάσσια Στρατηγική

83 Διατήρηση και αειφόρος χρήση με δίκαιο τρόπο

84 Οικοσυστημική προσέγγιση Η οικοσυστημική προσέγγιση είναι μια στρατηγική για την ολοκληρωμένη διαχείριση της γης, του νερού και των έμβιων πόρων που προάγει τη διατήρηση και αειφόρο χρήση με δίκαιο τρόπο. Βασίζεται στην εφαρμογή των κατάλληλων επιστημονικών μεθόδων που επικεντρώνονται στα επίπεδα της βιολογικής οργάνωσης. Αναγνωρίζει ότι οι άνθρωποι, με την πολιτιστική πολυμορφία τους, αποτελούν αναπόσπαστο συστατικό πολλών οικοσυστημάτων. Θεωρείται μία από τις βασικότερες περιβαλλοντικής διαχείρισης. αρχές της αειφόρου Η οικοσυστημική προσέγγιση υιοθετήθηκε το 1995 από τη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα.

85 Οικοσυστημική προσέγγιση στην κοινοτική νομοθεσία Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 80, η Επιτροπή προσπαθεί να διασφαλίσει την ποιότητα των επιφανειακών νερών, ώστε αυτά να είναι κατάλληλα για ορισμένες χρήσεις από τον άνθρωπο. Στις αρχές της δεκαετίας του 90, σημειώνεται μια αλλαγή: η νομοθεσία δεν στοχεύει πλέον στην προστασία της χρήσης των επιφανειακών νερών και του φυσικού περιβάλλοντος για το συμφέρον του ανθρώπου - χρήστη, αλλά στην προστασία των οικοσυστημάτων, με έμμεση ωφέλεια του ανθρώπου. Από το 2000 ακολουθείται πλέον η οικοσυστημική προσέγγιση

86 Οικοσυστημική προσέγγιση στην κοινοτική νομοθεσία Με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ ορίζεται η οικολογική ποιότητα των επιφανειακών νερών, ως αξία αυτόνομη και ανεξάρτητη από κάθε χρήση, οικονομική εκμετάλλευση και αισθητική προσέγγιση. Αντίστοιχη προσέγγιση ακολουθείται και στην Οδηγία 2008/56/ΕΚ για τη Θαλάσσια Στρατηγική

87 ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ