Σύνδρομα και διάφορα νοσολογικά προβλήματα του χοίρου που συνδέονται με την προσβολή από τον κυκλοϊό τύπου 2 (PCV2): Νεότερα δεδομένα

Transcript

1 τ : JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY 2005,56(3): Σύνδρομα και διάφορα νοσολογικά προβλήματα του χοίρου που συνδέονται με την προσβολή από τον κυκλοϊό τύπου 2 (PCV2): Νεότερα δεδομένα Update on syndromes and clinical problems associated with porcine circovirus type 2 infection. TzikaE. D. Ε. Δ. ζήκα ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Οι κυκλοϊοί χου χοίρου ανήκουν σχο γένος Circovirus, της οικογένειας χων Circoviridae. Δυο τύποι κυκλοϊών έχουν απομονωθεί και χαυχοποιηθεί, ο κυκλοϊός τύπου 1 (Porcine Circovirus type 1/PCVl και ο κυκλοϊός χυπου 2 (Porcine Circovirus type 2/PCV2). Ο PCV1 θεωρείχαι ως μη λοιμογόνος και δεν έχει συσχεχιοτεί μέχρι σήμερα με χην εμφάνιση κάποιας παθολογικής καχάοχασης. Αντίθετα, ο PCV2 θεωρείχαι παθογόνος και έχει απομονωθεί από χοίρους που εμφάνισαν διάφορα σύνδρομα και νοσολογικά προβλήμαχα. Ο PCV2 έχει διαπιστωθεί όχι συμμεχέχει σχην αιχιοπαθογένεια χου Πολυσυσχημαχικου Συνδρόμου Απίσχνανσης χων Απογαλακχισμένων Χοιριδίων (ΠΣΑΑΧ), ενώ σχετίζεται και με χο Σύνδρομο Δερμαχίχιδας και Νεφροπάθειας χου Χοίρου (ΣΔΝΧ), αλλά και με άλλα σύνδρομα και παθολογικές καταστάσεις, χωρίς ωστόσο να έχει διευκρινιστεί πλήρως ο βαθμός συμμεχοχής χου σχην αιχιοπαθογένεια χους.ο PCV2 θεωρείχαι πλέον από πολλούς ερευνηχές ως χο κύριο αίχιο πρόκλησης του ΠΣΑΑΧ, ενώ πιστεύεται ότι ο ιός του Αναπνευστικού και Αναπαραγωγικού Συνδρόμου του Χοίρου (ΑΑΣΧ) αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την εκδήλωση του συνδρόμου τόσο σε πειραματικές συνθήκες όσο κυρίως σε συνθήκες εκτροφής. Επίσης, η χαυχόχρονη μόλυνση από χο Mycoplasma hyopneumoniae, που αποχελεί συχνό εύρημα σε περισχαχικά ΠΣΑΑΧ, υποστηρίζεται ότι αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης και τη σοβαρότητα του συνδρόμου. Από τα αποτελέσματα πειραματικών μολύνσεων χοίρων με τον PCV2 διαπιστώνεται ότι για την κλινική εκδήλωση του ΠΣΑΑΧ απαιτείται μεγάλη περίοδος επώασης, καθώς και η δράση άλλων λοιμογόνων παραγόντων. Επιπρόσθετα, η ενεργητική ανοσοδιέγερση μετά από εμβολιασμό θεωρείται ότι είναι δυνατό να προκαλέσει την εμφάνιση του ΠΣΑΑΧ. Η διάγνωση του συνδρόμου στηρίζεται στην κλινική εικόνα και στα ευρήματα της νεκροτομικής εξέτασης, στην παρουσία χαρακτηριστικών ισχοπαθολογικών αλλοιώσεων σχους λεμφοειδείς ιστούς και στην ανίχνευση αντιγόνων και νουκλεϊκου οξέως του ίου στις αλλοιώσεις αυτές. ο ΣΔΝΧ έχει ήδη αναφερθεί στις περισσότερες χώρες με ανεπτυγμένη χοιροτροφική παραγωγή. Χαρακτηρίζεται από χην εμφάνιση αιμορραγικών δερμαχικών αλλοιώσεων, απώλεια βάρους, οίδημα χων άκρων, αγγειίτιδα και σπειραματονεφρίτιδα και προσβάλλει συνή- ABSTRACT. The porcine circoviruses (PCV) are members of the genus Circovirus, family Circoviridae. Two types of PCV have been characterized and were named Porcine Circovirus type 1/PCVl and Porcine Circovirus type 2/PCV2. PCV1 is considered to be avirulent, since it has never been associated with the occurrence of swine disease. On the contrary, PCV2 is identified as virulent porcine pathogen and the virus is considered to have a potential pathogenic role to Post Weaning Multisystemic Wasting Syndrome (PMWS), Porcine Dermatitis and Nephropathy Syndrome (PDNS) and other porcine diseases, although the pathogenesis of this emerging viral infection has not been yet determined. The association of PCV2 and PMWS is now well established. However, it is believed that co-infection with the Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome Virus (PRRSV) is necessary for the clinical expression of the syndrome, while Mycoplasma hyopneumoniae, a common finding in PMWS cases, increases the incidence and the severity of PMWS in pigs. The results of experimental trials indicate that PCV2 may need co-factors and/or a long period of incubation to fully reproduce PMWS, while the stimulation of the immune system after vaccination might be a pivotal event in the production of PMWS. The diagnosis is based on clinical signs, necropsy, on the presence of the characteristic histopathological lesions in lymphoid tissues and the presence of PCV2 (antigens, nucleic acid) within the lesions. PDNS has been reported in several pig-producing countries and is characterized by the presence of hemorrhagic skin lesions, oedema of the limbs, necrotizing vasculitis and glomerulonephritis, affecting pigs of months old. The demonstration of PCV2 antigens and nucleic acid, closely associated with skin and renal lesions, has led to the speculation that PCV2 is an aetiologic agent of this syndrome. Although PCV2 has been consistendy detected in PDNS, lesions consistent with this syndrome have yet to be reproduced experimentally. It is likely that many factors, such as overcrowding, poor ventilation, commingling of different age groups, co-infection of viruses and bacteria, and other stressors, may act in a synergistic fashion to trigger as yet unidentified mechanisms to induce PDNS. Porcine Respiratory Disease Complex (PRDC) is a serious health problem in growing and finishing pigs aged Κλινική Παραγωγικών Ζώων, Κτηνιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ημερομηνία υποβολής: Ημερομηνία εγκρίσεως: Clinic of Productive Animal Medicine, School of Veterinary Medicine, Aristotle University of Thessaloniki Submission date: Approval date:

2 257 TZIKAE.D. θως χοίρους ηλικίας 1,5 έως 4 μηνών. Η ανίχνευση των αντιγόνων και του νουκλεϊκου οξέως του PCV2 σε δερματικές και νεφρικές αλλοιώσεις έθεσε την υποψία της συμμετοχής του στην αιτιοπαθογένεια του συνδρόμου, αν και δεν έχει γίνει δυνατή προς το πα ρόν η πειραματική αναπαραγωγή του. Δεν αποκλείεται βέβαια για την εμφάνιση του συνδρόμου να είναι απαραίτητη η συνεργική δρά ση και άλλων παραγόντων, όπως ο συνωστισμός, ο ελλιπής αερι σμός, η ανάμιξη ζώων διαφορετικών ηλικιών, η ταυτόχρονη λοί μωξη από άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς, κ.ά.. ο Ανα πνευστικό Σύνδρομο του Χοίρου (ΑΣΧ) αποτελεί σοβαρότατο πρό βλημα υγείας των χοίρων ηλικίας 6-22 εβδομάδων. Στην αιτιολο γία του εμπλέκονται τόσο ιογενείς όσο και βακτηριακοί παθογόνοι παράγοντες, όπως ο ιός του ΑΑΣΧ, ο ιός της γρίπης του χοίρου, το Mycoplasma hyopneumoniae, ο Actinobacillus pleuropneumoniae και η Pasteurella multocida. Σε πρόσφατες έρευνες αναφέρεται ότι και ο PCV2 μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση του ΑΣΧ, πιθανώς αλληλεπιδρώντας ή κυρίως δρώντας συνεργικά με άλλα παθογόνα του αναπνευστικού συστήματος, όπως είναι ο ιός του ΑΑΣΧ. ο ΑΣΧ, που συνδέεται με μόλυνση από τον PCV2, θα πρέπει να διαφοροποιείται από το ΠΣΑΑΧ με βάση τα κλινικά και τα ιστοπαθολογικά ευρήματα. Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν, επίσης, αρκετές αναφορές που συσχετίζουν τη μόλυνση από τον PCV2 με την εμφάνιση διαταραχών της αναπαραγωγικής ικανό τητας (αυξημένα ποσοστά αποβολών, θνησιγενών και μουμιοποι ημένων εμβρύων) τόσο σε συνθήκες πειραματικές όσο και εκτρο φ ή ς. Αναφέρεται δε ότι στην αιτιοπαθογένεια της υπερπλαστικής και νεκρωτικής πνευμονίας του χοίρου είναι πιθανό να συμμετέχει η μικτή λοίμωξη από τον ιό του ΑΑΣΧ και τον PCV2. Επιπρόσθε τα, έχει ή δ η αποδειχθεί, σε πειραματικές μολύνσεις με Staphylococcus hyicus και στην πρόκληση εξιδρωματικής επιδερμίτιδας σε χοίρους, η δράση του PCV2 και του χοίρειου παρβοϊου ω ς προδιαθετικών παραγόντων για την πρόκληση του νοσήμα τος. Δεν αποκλείεται, επομένως, οι ιοί αυτοί να συμμετέχουν και στην εκδήλωση και τη σοβαρότητα των αλλοιώσεων της εξιδρωματικής επιδερμίτιδας. Ο ιός συσχετίστηκε επίσης με την εμφάνι ση συγγενούς μυϊκού τρόμου των χοιριδίων, κοκκιωματώδους εντερίτιδας, καθώς και με τη νεκρωτική λεμφαδενίτιδα. Η τελευ ταία αποτελεί ίσως μία νέα πιθανή κλινική εκδήλωση της μόλυνσης από τον PCV2. Πρόσφατα διατυπώθηκε η άποψη ότι πιθανόν για την εμφάνιση του κάθε συνδρόμου ή νοσολογικού προβλήματος εί ναι υπεύθυνα διαφορετικά στελέχη του PCV2. Αρκετές έρευνες αναφέρουν ότι στελέχη του ίου, που απομονώθηκαν από χοίρους που έπασχαν από διάφορα σύνδρομα ή παθολογικές καταστάσεις, παρουσίαζαν μικρές διαφορές στο γένωμά τους, χωρίς να έχει αξιολογηθεί ακόμη η σημασία των διαφορών αυτών. Ωστόσο, εί ναι πιθανό οι διαφορές αυτές να επηρεάζουν τον τροπισμό των στε λεχών αυτών στους ιστούς του χοίρου. Επίσης, δεν αποκλείεται και άλλοι παράγοντες, όπως η ηλικία, η οδός μόλυνσης, κ.ά., να επη ρεάζουν την παθογόνο ικανότητα του ίου, καθώς και το είδος του προκαλουμένου συνδρόμου ή νοσολογικού προβλήματος. Εντού τοις, η παθογένεια του ίου συνεχίζει να παραμένει αδιευκρίνιστη, γεγονός που κάνει απαραίτητη τη συνέχιση των ερευνητικών προ σπαθειών προς την κατεύθυνση αυτή.στην Ελλάδα έχει περιγρα φεί και διαγνωσθεί το ΠΣΑΑΧ, καθώς και -για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογραφία- κρούσματα του συνδρόμου μετά από εμβο λιασμό κατά της ενζωοτικής πνευμονίας, το ΣΔΝΧ, ενώ έχει ανα φερθεί η «νοσολογική» σχέση ΠΣΑΑΧ και ΑΑΣΧ, καθώς και η αντίστοιχη με το ΑΣΧ. έλος, έχει ήδη πραγματοποιηθεί η γενετι κή ανάλυση των πρώτων στελεχών PCV2, που απομονώθηκαν από χοίρους με διαφορετικά κλινικά σύνδρομα στην Ελλάδα. around weeks. Pneumonia in pigs with P R D C is due to a combination of both viral and bacterial agents, such as PRRSV, swine influenza virus, Mycoplasma hyopneumoniae, Actinobacillus pleuropneumoniae and Pasteurella multocida. Some authors suggest that PCV2 could be an important contributor to PRDC, probably by interaction or synergism with other respiratory pathogens, such as PRRSV. PCV2-associated P R D C should be differentiated from PMWS clinically and histopathologically. There have been several experimental and field reports of PCV2-associated reproductive failure (elevated abortion, stillbirths and fetal mummification). Furthermore, it is suggested that porcine proliferative and necrotising pneumonia is a result of a PRRSV and PCV2 coinfection. Moreover, it has been demonstrated that PCV2 and porcine parvovirus may act as cofactors in the experimental reproduction of exudative epidermitis caused by Staphylococcus hyicus. Thus, it is likely that these viruses are involved in lesion development and/or progression of the disease. Respectively, the results of a recent survey indicate that both viruses are highly prevalent in pigs with exudative epidermitis. Additionally, PCV2 is associated with granulomatous enteritis, congenital tremor and lately with necrotizing lemphadenitis, which might be also manifestations of PCV2 infection. It has recendy been hypothesized that different types of PCV2 may be responsible for different disease manifestations. Most of the relevant studies have found minor differences in the respective PCV2 genomes, but at this time remains unclear what significance these minor differences may have. It has been suggested that they may account for different in tropism with respect to the host organism. In addition, other host factors, such as age or route of infection, may affect the pathogenicity and clinical manifestation of PCV2 infection. However, the pathogenical role of PCV2 remains unclear and further studies are therefore needed to define it. The presence of PDNS, PMWS and for the first time the occurrence of P M W S after vaccination against enzootic pneumonia, and the relationship between PMWS-PRRS and PMWS-PRDC as well, have already been described and diagnosed in Greece. Additionally, the genetic analysis of the first PCV2 isolates from pigs presenting various clinical conditions in Greece has been performed. Key words: porcine circovirus type 2, diseases, syndromes Λέξεις ευρετηρίασης: χοίρειος κυκλοϊός τύπου 2, σύνδρομα, νο σολογικά προβλήματα JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY (3)

3 258 Ε. Δ.ΖΗΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κύκλο ιός τΰπου 2 του χοίρου (Porcine Circovirus type 2 / PCV2) θεωρείται ως ένας από τους σημαντι κότερους παθογόνους μικροοργανισμούς. Ο PCV2 ανι χνεύθηκε για πρώτη φορά το 1996 στον Καναδά, ενώ ένα χρόνο αργότερα αναφέρθηκε ως πιθανός αιτιολο γικός παράγοντας ενός νέου συνδρόμου που ονομά στηκε Πολυσυστηματικό Σύνδρομο Απίσχνανσης των Απογαλακτισμένων Χοιριδίων (ΠΣΑΑΧ) (Clark 1997, Harding and Clark 1997). Ο ιός μετά την ταυτοποίηση και το συσχετισμό του με το ΠΣΑΑΧ απομονώνεται όλο και περισσότερο από χοίρους που εμφανίζουν διάφορα σύνδρομα και νοσολογικά προβλήματα. Η μόλυνση από τον PCV2 συνδέεται με την πρόκληση του Συνδρόμου Δερματί τιδας και Νεφροπάθειας του Χοίρου (ΣΔΝΧ), για το οποίο σε ορισμένες περιοχές, όπως η Μεγάλη Βρετα νία, αναφέρεται μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης του συγκριτικά με το ΠΣΑΑΧ (Gresham et al. 2001, Meehan et al. 2001, Thomson et al. 2001a, Allan and Ellis 2000), του Αναπνευστικού Συνδρόμου του Χοίρου (ΑΣΧ) (Kim et al. 2003β, Harms et al. 2002) και δια ταραχών της αναπαραγωγικής ικανότητας των συών (Kim et al. 2004α, Josephson and Charbonneau 2001, Ο' Connor et al. 2001, Ladekjaer-Mikkelsen et al. 2001, West et al. 1999). Επίσης, ο PCV2 συσχετίζεται από ορισμένους ερευνητές με το συγγενή μυϊκό τρόμο των χοιριδίων, την υπερπλαστική και νεκρωτική πνευμονία, την εξιδρωματική επιδερμίτιδα και με την πρόκληση κοκκιωματώδους εντερίτιδας και νεκρωτικής λεμφα δενίτιδας. Ωστόσο, δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως ο βαθμός συμμετοχής του ιοΰ στην αιτιοπαθογένειατων παραπάνω συνδρόμων, νοσημάτων και νοσολογικών προβλημάτων (Chae 2005, Segales et al. 2004). Ο ΚΥΚΛΟΪΟΣ ΥΠΟΥ 2 ΟΥ ΧΟΙΡΟΥ (PCV2) Οι κυκλοϊοί του χοίρου αποτελούν μέλη του γένους Circovirus, της οικογένειας των Circoviridae. Δυο τΰποι κυκλοϊών έχουν απομονωθεί και ταυτοποιηθεί, ο PCV1 και ο PCV2 (Meehan et al. 1998). Ο PCV1 ανιχνεύεται συχνά σε νεφρικά κύτταρα χοίρων (Tischer et al. 1974) και θεωρείται ως μη λοιμογόνος. Δεν έχει συσχετιστεί μέχρι σήμερα με τη φυσική εμφάνιση κάποιας παθο λογικής κατάστασης, ενώ σε πειραματικές μολύνσεις χοίρων με το συγκεκριμένο τΰπο του ιοΰ δεν υπήρξε εκδήλωση νοσήματος (Krakowka et al. 2000, Allan et al. 1995, Tischer et al. 1986). Αντίθετα, ο PCV2 θεωρείται παθογόνος και έχει απομονωθεί από χοίρους που εμ φάνισαν διάφορα σύνδρομα και νοσολογικά προβλή ματα, όπως το ΠΣΑΑΧ (Sofia et al. 2005, Saoulidis et al. 2002, Kyriakis et al. 2001, Kyriakis et al. 2000, Fenaux et al. 2000, Allan and Ellis 2000, Allan et al. 1998, Ellis et al. 1998). α στελέχη του PCV2 που έχουν απομο νωθεί παγκοσμίως είναι σε σημαντικό βαθμό ομόλογα μεταξύ τους (μεγαλύτερο του 90%), όχι όμως και με στελέχη του PCV1, και μάλλον πρόκειται για στελέχη του ίδιου γενότυπου (Allan et al. 1999β). Πρόσφατα, διατυπώθηκε η θεωρία ότι διαφορετικά στελέχη του PCV2 συμμετέχουν στην εμφάνιση των διαφόρων συνδρόμων, νοσημάτων και νοσολογικών προβλημάτων. Οι Meehan et al. (2001) και οι Ο' Connor et al. (2001) αναφέρουν ότι στελέχη που απο μονώθηκαν από περιστατικά διαταραχών της αναπα ραγωγικής ικανότητας και από περιστατικά ΣΔΝΧ διέ φεραν είτε φαινοτυπικώς είτε γενετικώς από στελέχη του PCV2 που σχετίζονται με την εκδήλωση ΠΣΑΑΧ. Αντίθετα, άλλοι ερευνητές αναφέρουν υψηλή ομολογία μεταξύ στελεχών του PCV2 που απομονώθηκαν από χοίρους που εμφάνιζαν διάφορα σύνδρομα και παθο λογικές καταστάσεις. Ωστόσο, στην πλειοψηφία τους διαπίστωσαν μικρές διαφορές στο γένωμα των στελε χών αυτών, χωρίς όμως να έχουν αξιολογήσει τη ση μασία των διαφορών αυτών (Farnham et al. 2003, Choi et al. 2002α, Meehan et al. 2001, O' Connor et al. 2001). Οι Mankertz et al. (2000) αναφέρουν ότι είναι πιθανό οι μικρές διαφορές που υπάρχουν σε ορισμένα γονίδια στελεχών του PCV2 να επηρεάζουν τον τροπισμό τους στους ιστούς του χοίρου. Επίσης, πιθανότατα και άλλοι παράγοντες, όπως η ηλικία και η οδός μόλυνσης, να επηρεάζουν την παθογόνο ικανότητα του ιοΰ, καθώς και το είδος του προκαλουμένου συνδρόμου ή νοσή ματος (Chae 2005). ΠΟΛΥΣΥΣΗΜΑΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΗΣ ΟΥ ΧΟΙΡΟΥ (ΠΣΑΑΧ) ο ΠΣΑΑΧ αποτελεί μία νέα αυτόνομη νοσολογι κή οντότητα, με ιδιαίτερα σημαντικές οικονομικές επι πτώσεις στην παγκόσμια χοιροτροφία (Saoulidis et al. 2002, Kyriakis et al. 2001, Kyriakis et al. 2000, Allan and Ellis 2000, Allan et al. 1999a, Clark 1997, Segales et al. 1997). ο σύνδρομο απαντάται τόσο σε ενδημική όσο και σε επιδημική μορφή, ιδιαίτερα σε εκτροφές με υψηλό επίπεδο υγείας των ζώων, ενώ στη Βόρεια Αμε ρική αναφέρεται σποραδική εμφάνιση του (Chae 2005, Clark and Harding 1998, Harding and Clark 1997). To ΠΣΑΑΧ διαγνώσθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1999 (Kyriakis et al. 2001, Kyriakis et al. 2000). Ο PCV2 θεωρείται πλέον από πολλούς ερευνητές ως το αίτιο του ΠΣΑΑΧ (Chae 2005, Segales et al. 2004, Allan and Ellis 2000, Allan et al. 1998, Ellis et al. 1998, Hamel et al. 1998, Meehan et al. 1998). ο σύν δρομο έχει αναπαραχθεί πειραματικά με ενοφθαλμι σμό είτε μόνο του PCV2 είτε σε συνδυασμό με το χοί ρειο παρβοϊό ή με τον ιό του Αναπαραγωγικού και JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY (3)

4 259 TZIKAE.D. Αναπνευστικού Συνδρόμου του Χοίρου (ΑΑΣΧ). Στη συνδυασμένη πειραματική μόλυνση με τον παρβοϊό και τον PCV2 διαπιστώθηκε αυξημένη αντιτΰπωση του PCV2, πιθανόν λόγω συνέργειας, ενώ στις αλλοιώσεις ανιχνεύθηκαν άφθονα αντιγόνα του PCV2 και λίγα ή καθόλου αντιγόνα του παρβοϊοΰ. Επιπρόσθετα, η ταυ τόχρονη μόλυνση από τον PCV2 και τον ιό του ΑΑΣΧ είναι συνηθισμένη σε επίπεδο εκτροφής και συμφωνά με τους Allan et al. (2000) και στις περιπτώσεις αυτές ενισχύεται η αντιτΰπωση του PCV2, μάλλον λόγω συνέργειας. Επομένως, ο ιός του ΑΑΣΧ αποτελεί πιθα νότατα σημαντικό παράγοντα για την πειραματική, αλ λά και σε επίπεδο εκτροφής, εκδήλωση του ΠΣΑΑΧ. Επίσης, η ταυτόχρονη μόλυνση από το Mycoplasma hyopneumoniae είναι συχνό εύρημα σε περιστατικά ΠΣΑΑΧ και πιθανότατα αυξάνει τη συχνότητα εμφά νισης και τη σοβαρότητα του συνδρόμου (Opriessnig et al. 2004, Wellenberg et al. 2004, Alexopoulos et al. 2003, Kyriakis et al. 2003a, Kyriakis et al. 2003b, Kim et al. 2003α, Stockhofe-Zurwieden et al. 2003, Pallares et al. 2002, Rovira et al. 2002, Pograichniy et al. 2002, Bolin et al. 2001, Krakowka et al. 2001, Harms et al. 2001, Kennedy et al. 2000, Krakowka et al. 2000, Allan et al. 2000, Choi and Chae 2000, Allan et al. 1999a, Ellis et al. 1999ß, Sorden et al. 1998). Από τα αποτελέσματα πειραματικών μολύνσεων χοίρων με τον PCV2 προκύπτει ότι για την εκδήλωση του συνδρόμου απαιτείται μεγάλη περίοδος επώασης, καθώς και η δράση διαφόρων παραγόντων καταπόνη σης (Wellenberg et al. 2004, Fenaux et al. 2002, Krakowka et al. 2001, Allan et al. 2000, Harding and Clark 1997). Θεωρείται, επίσης ότι η ανοσοδιέγερση των ζώων είναι δυνατό να ενισχύσει τη μόλυνση από τον ιό τόσο σε πειραματικές συνθήκες όσο και σε επί πεδο εκτροφής (Kyriakis et al. 2002, Krakowka et al. 2001, Allan et al. 2001, Allan and Ellis 2000). Αξίζει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογρα φία αναφέρθηκε από τους Kyriakis et al. το 2002 η ανα παραγωγή του ΠΣΑΑΧ σε επίπεδο εκτροφής και η φυσική νόσηση των ζώων μετά από εμβολιασμό κατά της ενζωοτικής πνευμονίας του χοίρου. ο σύνδρομο χαρακτηρίζεται από χαμηλή νοσηρό τητα και θνησιμότητα που ποικίλλει από 1-2% έως και περισσότερο από 40% και προσβάλλει συχνότερα ζώα ηλικίας 5-18 εβδομάδων. Κλινικώς εκδηλώνεται με απώλεια βάρους, δύσπνοια, γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια, μυϊκή αδυναμία, διάρροια, ωχρότητα του δέρ ματος και ενδεχομένως ίκτερο. Λιγότερο συχνά το ΠΣΑΑΧ προκαλεί βήχα, πυρεξια, γαστρικό έλκος, μη νιγγίτιδα και αιφνίδιο θάνατο, πιθανόν ως αποτέλεσμα δευτερογενών λοιμώξεων, για ορισμένα τουλάχιστον από τα παραπάνω ευρήματα (Harding 2004, Segales and Domingo 2002, Allan and Ellis 2000, Harding and Clark 1997, Clark 1997). Στη νεκροτομική εξέταση οι λεμφαδένες και ιδιαί τερα οι μεσεντέριοι, οι βουβωνικοί και οι υπογνάθιοι, βρίσκονται συνήθως διογκωμένοι και λευκωποι στην τομή τους. Οι πνεύμονες είναι αποχρωματισμένοι, η σπλήνα διογκωμένη και υπερπλαστική, ενώ οι νεφροί είναι δυνατό να είναι διογκωμένοι και αποχρωματι σμένοι, να εμφανίζουν μικρές λευκωπές εστίες ή και περιπυελικό οίδημα. Διαπιστώνεται, επίσης καχεξία, ωχρότητα του δέρματος και ενδεχομένως ίκτερος. Ωστόσο, τα παραπάνω ευρήματα δεν είναι παθογνωμονικά (Segales et al. 2004, Allan and Ellis 2000, Roseli et al. 1999, Harding and Clark 1997). Στα χαρακτηριστικότερα ευρήματα της ιστοπαθολογικής εξέτασης περιλαμβάνονται η μείωση του αριθ μού των λεμφοκυττάρων, η απώλεια της αρχιτεκτονικής δομής των λεμφοζιδιων και η παρουσία κοκκιωματώδους φλεγμονής και μεγάλου αριθμού επιθηλιοεδών μακροφάγων και πολυπΰρηνων γιγαντοκυττάρων στους λεμφοειδεις ιστούς, που περιέχουν ενδοκυτταροπλασματικά έγκλειστα (Segales et al. 2004, Chianini et al. 2003, Kim et al. 2002, Kennedy et al. 2000, Krakowka et al. 2000, Choi et al. 2000, Roseli et al. 2000α, Roseli et al. 1999, Allan et al. 1999α, Allan et al. 1999β, Choi and Chae 1999, Ellis et al. 1999α, Ellis et al. 1999β, Allan et al. 1998, Harding and Clark 1997). Η διάγνωση στηρίζεται αρχικά στην κλινική εικόνα, στα ευρήματα της νεκροτομικής εξέτασης και στην πα ρουσία χαρακτηριστικών ιστοπαθολογικών αλλοιώσε ων στους λεμφοειδεις ιστούς (Segales et al. 2004, Segales and Domingo 2002, Quintana et al. 2001, Sorden 2000, Clark and Harding 1998, Segales and Domingo 1999). Ο εντοπισμός αντιγόνων του ιοΰ στα γιγαντοκΰτταρα, στα ιικά έγκλειστα και στα βλαστικά κέντρα των λεμφοειδών ιστών με ανοσοϊστοχημικές μεθόδους και η ανίχνευση του νουκλεϊκοΰ οξέως του με τη μέθοδο του in situ υβριδισμού θέτουν την τελική διά γνωση (Chae 2004, Sorden 2000, McNeilly et al. 1999, Harding and Clark 1997). ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΔΕΡΜΑΙΙΔΑΣ ΚΑΙ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑΣ ΟΥ ΧΟΙΡΟΥ (ΣΔΝΧ) ο ΣΔΝΧ αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1993 στη Μεγάλη Βρετανία και έχει ήδη περιγράφει στις πε ρισσότερες χώρες με ανεπτυγμένη χοιροτροφία (Saoulidis et al. 2002, Choi and Chae 2001, Saoulidis et al. 2001, Roseli et al. 2000β, Duran et al. 1997, RamosVara et al. 1997, Smith et al. 1993). Στην Ελλάδα το σύν δρομο διαγνώσθηκε για πρώτη φορά το 1999 (Saoulidis et al. 2002, Saoulidis et al. 2001). ο σύνδρομο εμφανίζεται συνήθως σποραδικά, συ- JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY (3)

5 260 Ε. Δ.ΖΗΚΑ χνά είναι θανατηφόρο και χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση δερματικών αλλοιώσεων, απώλεια βάρους, οίδημα των άκρων, αγγειίτιδα και σπειραματονεφρίτιδα. Προσβάλλει ιδιαίτερα τους χοίρους ηλικίας 1,5 έως 4 μηνών, ενώ έχει αναφερθεί και σε παχυνόμενους και σε νεαρά θηλυκά ζώα (Chae 2005, Segales et al. 2004, Thibault et al. 1998, Harding 1997, Smith et al. 1993). Η κλινική του εικόνα χαρακτηρίζεται από την εμ φάνιση πολυεστιακών, πορφυρόχρωμων κηλίδων και βλατίδων, περιγεγραμμένων, κυκλικού έως ακανόνι στου σχήματος, ελαφρώς υπεγυρμένων, με διάμετρο 110 mm. Οι αλλοιώσεις αυτές συχνά συνενώνονται σχη ματίζοντας πλάκες, οι οποίες σταδιακά καλύπτονται από εφελκίδες, οι οποίες όταν αποπίπτουν αφήνουν ουλές. Συνήθως εντοπίζονται στους γλουτούς, τους μη ρούς, την κοιλιά, το θώρακα και τα αυτιά, ενώ δεν αποκλείεται να καλύπτουν και ολόκληρο το σώμα. Ακολούθως, τα ζώα μπορεί να εμφανίσουν πυρεξία (έως 41 C), ανορεξία, καχεξία, κατάπτωση, δύσπνοια και ταχύπνοια. Οι χοίροι που θα παρουσιάσουν τα συ μπτώματα αυτά συνήθως πεθαίνουν. Η νοσηρότητα του συνδρόμου είναι μικρή (~ 1%) και η θνησιμότητα περίπου 20% (Chae 2005, Done et al. 2001, Choi and Chae 2001, Duran et al. 1997, Harding 1997, RamosVara et al. 1997). α σημαντικότερα ευρήματα της νεκροτομικής εξέ τασης αφορούν κυρίως στο δέρμα και στους νεφρούς των προσβεβλημένων χοίρων (Choi and Chae 2001, Thibault et al. 1998, Duran et al. 1997). Οι νεφροί πα ρουσιάζονται διογκωμένοι, ωχροί και με πετέχειες στη φλοιώδη μοίρα. Οι νεφρικοί και βουβωνικοί λεμφα δένες συνήθως είναι διογκωμένοι και ερυθροί (Segales et al. 2004, Harding 2004, Ramos-Vara et al. 1997). α χαρακτηριστικότερα ευρήματα των ιστοπαθολογικών εξετάσεων είναι η συστηματική νεκρωτική αγγειίτιδα, συχνά στην επιδερμίδα, τους νεφρούς, τους λεμφαδένες, το στόμαχο, το σπλήνα και το ήπαρ, κα θώς και η σπειραματονεφρίτιδα, που συνήθως είναι ινιδονεκρωτική (Segales et al. 2004, Harding 2004, Choi et al. 2002α, Choi and Chae 2001, Duran et al. 1997, Ramos-Vara et al. 1997). Στην πρόκληση της αγγειίτι δας είναι πιθανό να εμπλέκονται αυτοάνοσοι μηχανι σμοί (Roseli et al. 2000β, Thibault et al. 1998), αν και η παθογένεια του συνδρόμου δεν έχει ακόμη διευκρι νισθεί. Αρκετές αναφορές υπάρχουν μέχρι σήμερα για πε ριστατικά είτε ΠΣΑΑΧ είτε ΣΔΝΧ σε επίπεδο εκτρο φής, ενώ αναφέρονται και περιστατικά ταυτόχρονης εκδήλωσης των δυο συνδρόμων στην ίδια εκτροφή (Saoulidis et al. 2002, Choi et al. 2002ß, Gresham et al. 2001). Παρά το γεγονός ότι ο PCV2 συσχετίζεται και με τα δυο σύνδρομα, θεωρείται ότι δεν υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ τους. Η άποψη αυτή υποστηρίζεται από το γεγονός ότι το νουκλεϊκό οξΰ του ιοΰ ανιχνεύ εται σε πολΰ μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στους λεμ φαδένες στα περιστατικά ΠΣΑΑΧ, συγκριτικά με εκεί να του ΣΔΝΧ. Αντίθετα, ανιχνεύεται σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στους νεφρούς των χοίρων που έπα σχαν από ΣΔΝΧ (Choi et al. 2002β). Πιθανώς το γε γονός αυτό να οφείλεται στον τροπισμό των διαφορε τικών στελεχών του PCV2 στους διάφορους ιστούς του χοίρου (στελέχη με τροπισμό στους λεμφαδένες εμπλέ κονται στην πρόκληση του ΠΣΑΑΧ και στελέχη με τροπισμό στους νεφρούς στην πρόκληση του ΣΔΝΧ) (Chae 2005). Η υποψία συμμετοχής του PCV2 στην αιτιοπαθογένειατου ΣΔΝΧ τέθηκε από την ανίχνευση αντιγόνων και νουκλεϊκοΰ οξέως του ιοΰ σε δερματικές και νε φρικές αλλοιώσεις (Choi and Chae 2001, Roseli et al. 2000β). Πρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι και άλλα παθογόνα, π.χ. η Pasteurela multocida (Lainson et al. 2002, Thomson et al β) ή οι συνδυασμοί παθογό νων, όπως ο PCV2 και ο ιός του ΑΑΣΧ (Choi and Chae 2001, Roseli et al. 2000β, Thibault et al. 1998) είναι δυ νατό να συμμετέχουν στην εκδήλωση του συνδρόμου. Αν και ο PCV2 ανιχνεύεται πάντα στις αλλοιώσεις του ΣΔΝΧ, δεν έχει γίνει δυνατή προς το παρόν η πειρα ματική αναπαραγωγή του συνδρόμου. Δεν αποκλείεται επομένως για την εμφάνιση του να είναι απαραίτητη η συνεργική δράση και άλλων παραγόντων καταπόνη σης, όπως ο συνωστισμός, ο ελλιπής αερισμός, η ανά μιξη ζώων διαφορετικών ηλικιών, η ταυτόχρονη λοί μωξη από άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς κ.ά. (Chae 2005). Εντούτοις, θα πρέπει το ΣΔΝΧ να συμπεριλαμβά νεται στη διαφορική διάγνωση σε περιστατικά με δερ ματικές αλλοιώσεις και να διαφοροποιείται από νο σήματα, όπως η ερυθρά, η εξιδρωματική επιδερμίτιδα, η ευλογιά του χοίρου και η μόλυνση από τον Actinobaccilus suis. Οι νεφρικές αλλοιώσεις του συνδρόμου θα πρέπει αντίστοιχα να διαφοροποιούνται από εκεί νες της σαλμονέλωσης, ενώ γενικά πρέπει να γίνεται διαφορική διάγνωση από την κλασική και την αφρι κανική πανώλη (Harding 2004, Moenning et al. 2003, King et al. 2003). ΑΝΑΠΝΕΥΣΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΟΥ ΧΟΙΡΟΥ (ΑΣΧ) ο ΑΣΧ αποτελεί σοβαρότατο πρόβλημα υγείας των χοίρων ηλικίας 6-22 εβδομάδων. Χαρακτηρίζεται από καθυστέρηση στην ανάπτυξη, αύξηση του δείκτη μετατρεψιμότητας της τροφής, ληθαργικότητα, ανορε ξία, βήχα, πυρετό και δύσπνοια. Η ένταση των συ- JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY (3)

6 261 TZIKAE.D. μπτωμάτων και η θνησιμότητα του συνδρόμου ποικίλ λουν και εξαρτώνται από τους συνδυασμούς των πα θογόνων μικροοργανισμών που συμμετέχουν στην αιτιοπαθογένειάτου κάθε φορά (Segales et al. 2004, Kim et al. 2003b, Done 2002, Georgakis et al. 2001, Harms et al. 2002, Thacker 2001, Halbur 1998). Στην αιτιολο γία του εμπλέκονται τόσο ιογενεις όσο και βακτηριακοι παθογόνοι παράγοντες, όπως ο ιός του ΑΑΣΧ, ο ιός της γρίπης του χοίρου, το Mycoplasma hyopneumoniae, oactinobacilluspleuropneumoniae και η Pasteurella multocida (Thacker 2001, Halbur 1998). Οι Ellis et al. (1999α), μετά την ανίχνευση του PCV2 σε χοίρους που έπασχαν από υπερπλαστική νε κρωτική πνευμονία, θεώρησαν ότι και ο ιός αυτός μπο ρεί να συμβάλλει στην εμφάνιση του ΑΣΧ. Στο ίδιο συ μπέρασμα κατέληξαν και οι Kim et al. (2003β) μετά από την αυξημένη συχνότητα ανίχνευσης του ιοΰ σε πε ριστατικά ΑΣΧ συγκριτικά με άλλους παθογόνους μι κροοργανισμούς. Επίσης, οι Γεωργάκης και συν. (2002) αναφέρουν ότι, σε επίπεδο εκτροφής, η ύπαρ ξη του ιοΰ αναμένεται να επιδεινώσει τα προβλήματα που προκαλεί το ΑΣΧ, γεγονός σημαντικό και για την ελληνική χοιροτροφία. Ο ρόλος του PCV2 στην εμφά νιση του συνδρόμου πιθανώς να σχετίζεται με αλλη λεπίδραση ή συνεργεία του ιοΰ με άλλα παθογόνα του αναπνευστικού συστήματος, όπως ο ιός του ΑΑΣΧ, ο οποίος έχει βρεθεί ότι αυξάνει τη δράση του PCV2 (Harms et al. 2001, Allan et al. 2000, Ellis et al. 1999α). Πράγματι, πειραματικές μελέτες έδειξαν ότι σε μικτή μόλυνση χοίρων με τους δυο ιοΰς τόσο τα αναπνευστι κά συμπτώματα όσο και οι αλλοιώσεις στους πνεύμο νες ήταν ιδιαίτερα σοβαρά (Chae 2005, Harms et al. 2001). αυτόχρονη μόλυνση από τον PCV2 και βα κτήρια έχει επίσης αναφερθεί σε περιστατικά ΑΣΧ (Kim et al. 2003b), ενώ σε πρόσφατη έρευνα των Opriessnig et al. (2004) αναφέρεται ότι η μόλυνση από Mycoplasma hyopneumoniae αυξάνει επίσης τη σοβα ρότητα των πνευμονικών αλλοιώσεων που προκαλού νται από τον PCV2. σπνοια, που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία με αντιβιοτικά, (β) την παρουσία μικροσκοπικών αλλοι ώσεων στους πνεύμονες συμβατών με τη μόλυνση από τον PCV2, (γ) την ανίχνευση του ιοΰ στις αλλοιώσεις αυτές και (δ) την απουσία των χαρακτηριστικών μι κροσκοπικών αλλοιώσεων σε άλλους ιστοΰς, ιδιαίτερα στους λεμφοειδεις, που διαπιστώνονται στα περιστα τικά ΠΣΑΑΧ. Η ικανοποίηση των παραπάνω κριτη ρίων και ιδιαίτερα τα αποτελέσματα των εργαστηρια κών εξετάσεων (ανίχνευση αντιγόνων ή νουκλεϊκοΰ οξέως του ιοΰ στους πνεΰμονες με in situ υβριδισμό και ανοσοϊστοχημικές εξετάσεις) θέτουν την τελική διάγνωση (Segales et al. 2004, Clark 1997). ΔΙΑΑΡΑΧΕΣ ΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΗΑΣ Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν αρκετές ανα φορές που συσχετίζουν την εμφάνιση διαταραχών της αναπαραγωγικής ικανότητας των συών με τη μόλυνση από τον PCV2. Αναφέρουν αυξημένα ποσοστά απο βολών, θνησιγενών και μουμιοποιημένων εμβρΰων τό σο σε επίπεδο εκτροφής όσο και σε πειραματικές μο λύνσεις (Pensaert et al. 2004, Kim et al. 2004α, Kim et al. 2004β, Yoon et al. 2004, Farnham et al. 2003, Sanford 2002, Bogdan et al. 2001, Josephson and Charbonneau 2001, Meehan et al. 2001, Ladekjaer-Mikkelsen et al. 2001, O' Connor et al. 2001, West et al. 1999). ο ΑΣΧ που συνδέεται με μόλυνση από τον PCV2 θα πρέπει να διαφοροποιείται από το ΠΣΑΑΧ, αρχι κά με βάση την κλινική και την ιστοπαθολογική εικό να (Kim and Chae 2002, Allan and Ellis 2000, Harding and Clark 1997). Στο ΑΣΧ ιστοπαθολογικώς διαπι στώνεται διάμεση βρογχοπνευμονια με περιβρογχιακή και περιβρογχιολική ινωση, χωρίς ωστόσο να συνυ πάρχουν οι χαρακτηριστικές αλλοιώσεις του ΠΣΑΑΧ σε άλλους ιστούς (Kim et al. 2003b, Harms et al. 2002). Σε μελέτη των Johnson et al. (2002) η πειραματική μόλυνση εμβρΰων με τον PCV2 είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση θνησιγενών, αδυνάμων και μουμιοποιημένων χοιριδίων μαζί με φυσιολογικά. Από τα αποτελέσματα των εξετάσεων ανίχνευσης του ιοΰ σε έμβρυα που εί χαν αποβληθεί προέκυψε ότι ο ιός μπορεί να προκα λέσει διαταραχές της αναπαραγωγικής ικανότητας σε όλα τα στάδια της εγκυμοσύνης. Φαίνεται επομένως ότι υπάρχουν διαφορές στην παθογένεια της μόλυνσης των εγκΰων συών από τον PCV2 σε σχέση με τη μό λυνση από τον ιό του ΑΑΣΧ, όπου ο ιός διαπερνά τον πλακοΰντα μόνο στα τελευταία στάδια της εγκυμοσύ νης. Η ανίχνευση αντιγόνων και νουκλεϊκοΰ οξέως του PCV2 σε θνησιγενή χοιρίδια και έμβρυα που αποβλή θηκαν υποδηλώνει ότι η κάθετη μετάδοση του ιοΰ απο τελεί έναν από τους τρόπους μετάδοσης του ιοΰ, χωρίς να αποκλείεται ωστόσο στις περιπτώσεις διαταραχών της αναπαραγωγικής ικανότητας να εμπλέκονται και άλλοι μηχανισμοί (Harding 2004, Kim et al. 2004α, Sanchez et al. 2001, Meehan et al. 2001, West et al. 1999, Christianson et al. 1993). Για τη διαφοροποίηση των δυο συνδρόμων ο Chae (2005) προτείνει τέσσερα διαγνωστικά κριτήρια τα οποία θα πρέπει να ικανοποιούνται όλα: (α) την ύπαρ ξη αναπνευστικών συμπτωμάτων, όπως έντονη δύ Ιστοπαθολογικώς διαπιστώθηκαν πολυεστιακές, ποικίλης έκτασης αλλοιώσεις στους πνεΰμονες εμ βρΰων που είχαν αποβληθεί, με διήθηση από μονοπύ ρηνα κΰτταρα στις κυψελίδες. Αναφέρονται επίσης, JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY (3)

7 262 Ε. Δ.ΖΗΚΑ εκτεταμένες εκφυλιστικές αλλοιώσεις στο μυοκάρδιο, νεκρώσεις, οίδημα, ήπια ινωση, καθώς και διήθηση από λεμφοκύτταρα και μακροφάγα (Kim et al. 2004α, West et al. 1999, Yoon et al. 2004). Οι αλλοιώσεις αυ τές δε θεωρούνται ωστόσο χαρακτηριστικές, ώστε να εδραιώσουν τη διάγνωση (Chae 2005). Η συσχέτιση του PCV2 ως αίτιο αποβολών και γε νικότερα πρόκλησης διαταραχών της αναπαραγωγι κής ικανότητας των συών στηρίζεται στην ανίχνευση του ιού με PCR, με ανοσοϊστοχημικές εξετάσεις και με in situ υβριδισμό. Ωστόσο, λόγω της ευρύτατης διάδο σης και απομόνωσης του ιοΰ, ακόμα και από κλινικά υγιείς χοίρους, δημιουργούνται αμφιβολίες για το εάν πράγματι αποτελεί σημαντικό αίτιο πρόκλησης αυτοΰ του είδους των διαταραχών (Segales et al. 2004, Kim et al. 2004α). Ο PCV2 είναι επίσης δυνατό να προσβάλει και τους κάπρους. Έ χ ε ι ήδη αποδειχθεί η απέκκριση του ιοΰ με το σπέρμα μολυσμένων ζώων και μάλιστα, ανα φέρεται αυξημένη συχνότητα ανίχνευσης του με τη μέ θοδο PCR. Δεν αποκλείεται επομένως το σπέρμα να αποτελεί επίσης ένα σημαντικό τρόπο μετάδοσης του, όπως άλλωστε συμβαίνει με άλλους λοιμογόνους πα ράγοντες. Ωστόσο, δεν έχει διευκρινιστεί προς το πα ρόν η λοιμογόνος ικανότητα του ιοΰ στο σπέρμα του κάπρου (Harding 2004, Kim et al. 2003c, Kim et al. 2001, Le Tallec et al. 2001, Larochelle et al. 2000). ΑΛΛΑ ΝΟΣΗΜΑΑ KAI ΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΑΣΑΣΕΙΣ Η συνεχιζόμενη και μάλιστα με αυξανόμενη συ χνότητα ανίχνευση του PCV2 σε χοίρους που πάσχουν από διάφορα άλλα νοσήματα και νοσολογικά προβλή ματα οδήγησε αρκετοΰς ερευνητές στη συσχέτιση της αιτιοπαθογένειάς τους με τη μόλυνση από τον ιό αυτό. Αν και η σχέση αυτή δεν έχει αποδειχθεί ακόμη πλή ρως, παρατίθενται τα σχετικά νεότερα δεδομένα. Συγγενής Μυϊκός ρόμος (ΣΜ) Ο ΣΜ του χοίρου κατατάσσεται ανάλογα με την ΰπαρξη ή όχι απομυελινωσης στο κεντρικό και στο πε ριφερικό νευρικό σΰστημα σε δΰο τΰπους, τους Α και Β. Ως πιθανά αίτια του ΣΜ θεωρούνται ο ιός της κλασικής πανώλης (τΰπος ΑΙ), καθώς και ο ιός της νό σου του Aujeszky ή και κάποιος άλλος άγνωστος ιός (τΰπος Α2). Περιστατικά συγγενοΰς μυϊκού τρόμου έχουν συνδεθεί με το φΰλο των χοίρων (τΰπος A3), με αυτοάνοσους μηχανισμούς (τΰπος A4), με την ΰπαρξη υπολειπόμενων γονίδιων και με τοξικωση από trichlorfon (τΰπος Α5) (Chae 2005, Edwards and Mulley 1999). α συμπτώματα αρχίζουν λίγες ώρες μετά τη γέν νηση των χοιριδίων με μυϊκούς σπασμοΰς, ιδιαίτερα των άκρων και της κεφαλής. Η ένταση των σπασμών ποικίλλει και σε περιστατικά ήπιας προσβολής παρα τηρείται σποραδικά ίαση στις επόμενες ημέρες ή και εβδομάδες από την έναρξη των συμπτωμάτων. Η θνη σιμότητα μπορεί να ξεπεράσει το 50%, συνήθως ως αποτέλεσμα της αδυναμίας των χοιριδίων να θηλάσουν (Chae 2005, Edwards and Mulley 1999). Οι απόψεις σχετικά με τη συμμετοχή του PCV2 στην εμφάνιση ΣΜ διίστανται. Η πρώτη συσχέτιση των κυκλοϊών με το ΣΜ έγινε αρχικά από τους Hines και Lukert (1994), ενώ αργότερα ανιχνεύθηκε από τους Stevenson et al. (2001) νουκλεϊκό οξΰ και αντιγό να του PCV2 στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό προσβεβλημένων χοιριδίων. Ωστόσο, τα αποτελέσμα τα πρόσφατης έρευνας των Kennedy et al. (2003) δεν υποστηρίζουν την παραπάνω άποψη. Η συσχέτιση επο μένως του PCV2 με το ΣΜ των χοιριδίων παραμένει αμφιλεγόμενη και απαιτείται περαιτέρω έρευνα (Segales et al. 2004). Υπερπλασηκή και Νεκρωτική Πνευμονία (ΥΝΠ) Η ΥΝΠ του χοίρου περιγράφηκε για πρώτη φορά στον Καναδά το 1990 ως μια νέα μορφή πνευμονίας των απογαλακτισμένων, αναπτυσσόμενων και παχυνόμενων χοίρων (Morin et al. 1990). Η διάγνωση της στηρίχθηκε στα ιστοπαθολογικά ευρήματα, που μεταξΰ άλλων περιελάμβαναν την παρουσία νεκρωτικών κυττάρων και μακροφάγων στις κυψελίδες, υπερπλα σία τΰπου III στα πνευμονοκΰτταρα και νεκρωτική βρογχιολιτιδα (Larochelle et al. 1994). Στην αιτιοπαθογένεια της ΥΝΠ αρχικά θεωρήθηκε ότι συμμετείχε ο ιός της γρίπης (Girard et al. 1992) και μερικά χρόνια αργότερα ο ιός του ΑΑΣΧ (Larochelle et al. 1994). Πρόσφατα, αναφέρθηκε ότι στην αιτιοπα θογένεια του νοσήματος πιθανώς να συμμετέχει η μι κτή λοίμωξη από τον ιό του ΑΑΣΧ και τον PCV2 (Pesch et al. 2000). Πράγματι, έχουν διαπιστωθεί πε ριστατικά χοίρων που έπασχαν ταυτόχρονα από ΠΣΑΑΧ και ΥΝΠ, ωστόσο είναι συχνή η ΰπαρξη μι κτών μολΰνσεων από PCV2 και άλλους ιοΰς και βα κτήρια (Quintana et al. 2001). Εξάλλου, έχει αναφερ θεί η εμφάνιση της ΥΝΠ χωρίς την παρουσία του PCV2 (Pesch et al. 2000), ενώ συνεχίζει να υπάρχει η άποψη ότι ο σημαντικότερος αιτιολογικός παράγοντας για την εμφάνιση της είναι ο ιός του ΑΑΣΧ (Drolet et al. 2003). Κοκκιωματώδης Εντερίτιδα Πρόσφατα βιβλιογραφικά δεδομένα αναφέρουν την κοκκιωματώδη εντερίτιδα ως άλλη μια κλινική εκ δήλωση του PCV2. Στις εκτροφές που εντοπίστηκε αυ τή η παθολογική κατάσταση αναφέρθηκε νοσηρότητα 10-20% και θνησιμότητα 50-60%. Η κοκκιωματώδης JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY (3)

8 263 TZIKAE.D. εντερίτιδα εμφανίστηκε σε χοίρους ηλικίας ημε ρών και τα κλινικά συμπτώματα ήταν διάρροια, αρχι κά κιτρινωπής χροιάς που μεταγενέστερα γινόταν μαύ ρη, καθώς και καθυστέρηση της ανάπτυξης. Η θερα πεία με αντιβιοτικά αποδείχθηκε αναποτελεσματική σε όλες τις περιπτώσεις (Chae 2005, Kim et al. 2004β). μένα ζώα εμφανίζουν συνήθως ανορεξία και αφυδά τωση, ενώ στις οξείες περιπτώσεις είναι δυνατό να πα ρατηρηθεί ταχύτατη απώλεια βάρους και θάνατος μέ σα σε λίγες ημέρες. Η νοσηρότητα ποικίλλει από 10% έως 100%, ενώ η θνησιμότητα από 5% έως 90% (μέσος όρος 25%) (Wegener and Skov-Jensen 1999). ο κοινό ευρημάτων ιστοπαθολογικών εξετάσεων ήταν η κοκκιωματώδης φλεγμονή, η διήθηση από επι θηλιακά και πολυπΰρηνα γιγαντοκΰτταρα, που συχνά περιείχαν ενδοκυτταροπλασματικά έγκλειστα και η αραίωση του λεμφοειδοΰς ιστοΰ στις πλάκες του Peyer τόσο στο λεπτό όσο και στο παχΰ έντερο. Δεν παρατη ρήθηκαν αλλοιώσεις σε άλλα όργανα, ενώ δεν απομο νώθηκαν άλλοι παθογόνοι μικροοργανισμοί. Επίσης, ανιχνεύθηκε νουκλεϊκό οξΰ του PCV2 σε μεγάλες συ γκεντρώσεις στο κυτταρόπλασμα των ιστιοκυττάρων και των πολυπΰρηνων γιγαντοκυττάρων στις πλάκες του Peyer, σε όλα τα δείγματα που εξετάστηκαν (Chae 2005, Kim et al. 2004β). Σε πρόσφατη έρευνα των Kim και Chae (2004) ανα φέρθηκε υψηλή συχνότητα ανίχνευσης τόσο του PCV2 όσο και του χοίρειου παρβοϊοΰ σε περιστατικά εξιδρωματικής επιδερμίτιδας. Δημιουργούνται βέβαια ερωτηματικά σχετικά με το συσχετισμό των δυο ιών με την αιτιοπαθογένεια του νοσήματος, εφόσον η συ χνότητα ανίχνευσης τους είναι, οΰτως ή άλλως, ιδιαί τερα υψηλή στους χοίρους. Ωστόσο, οι χοίροι που χρη σιμοποιήθηκαν στη μελέτη των Kim και Chae δεν πα ρουσίασαν ΠΣΑΑΧ, διαπιστώθηκε όμως εκτεταμένη προσβολή των κυττάρων στις δερματικές αλλοιώσεις από τον PCV2 και τον παρβοϊό και πολΰ μικρή προ σβολή των κυττάρων των λεμφοειδών ιστών από τον PCV2. Η δράση των ιών αυτών ως προδιαθετικών πα ραγόντων στην πειραματική αναπαραγωγή της εξιδρωματικής επιδερμίτιδας έχει ήδη αποδειχθεί (Wattrang et al. 2002, Whitaker et al. 1990), δεν απο κλείεται επομένως, συμφωνά με τους Kim και Chae, να συμμετέχουν και στην εμφάνιση και εξέλιξη των αλ λοιώσεων του νοσήματος και σε επίπεδο εκτροφής. Η συσχέτιση της κοκκιωματώδους εντερίτιδας με τον PCV2, αλλά και η διαφοροποίηση της από το ΠΣΑΑΧ, στηρίχθηκε στην κλινική εικόνα, στα ευρή ματα των ιστοπαθολογικών εξετάσεων (διάρροια, χα ρακτηριστικές της προσβολής από τον PCV2 μικρο σκοπικές αλλοιώσεις στις πλάκες του Peyer, όχι όμως και στους λεμφοειδείς ιστούς), καθώς και στην ανί χνευση του PCV2 στις αλλοιώσεις αυτές. Απαιτείται, βέβαια, περαιτέρω έρευνα προκειμένου να θεωρηθεί αυτή η παθολογική κατάσταση ως μία νέα αυτόνομη νοσολογική οντότητα, ωστόσο συμφωνά με τους ερευ νητές που την αναφέρουν θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στη διαφορική διάγνωση περιστατικών διάρ ροιας σε αναπτυσσόμενους και παχυνόμενους χοίρους, που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία με αντιβιοτικά (Chae 2005). Εξιδρωμαηκή Επιδερμίτιδα Η εξιδρωματική επιδερμίτιδα του χοίρου είναι ένα οξΰ, γρήγορα εξελισσόμενο νόσημα, που συχνά οδηγεί στο θάνατο. ο αίτιο είναι ο Staphylococcus hyicus, ωστόσο η δράση προδιαθετικών παραγόντων θεωρεί ται απαραίτητη για την εμφάνιση του (Aarestrup and Wegener 1997, Tanabe et al. 1996, Anderesen et al. 1993). Προσβάλλονται κυρίως χοιρίδια ηλικίας 5-35 ημε ρών, δεν αποκλείεται όμως η ήπια εκδήλωση του νο σήματος και σε μεγαλύτερης ηλικίας χοίρους. Αρχικά τα ζώα εμφανίζουν κατήφεια και ερύθημα του δέρμα τος. Καθώς το νόσημα εξελίσσεται, το ερύθημα γίνεται περισσότερο σκουρόχρωμο, επεκτείνεται και το δέρμα καλύπτεται από εξίδρωμα και σμήγμα, ελαιώδους και υγρής μορφής, συχνά με έντονη οσμή. α προσβεβλη Νεκρωτική Λεμφαδενίτιδα Πιθανολογείται ότι πρόκειται για μία νέα κλινική εκδήλωση της μόλυνσης από τον PCV2. Ο Chae (2005) αναφέρει για πρώτη φορά 5 περιστατικά νεκρωτικής λεμφαδενίτιδας σε χοίρους από διαφορετικές εκτρο φές. Οι δυο από τους προσβεβλημένους χοίρους πα ρουσίασαν καθυστέρηση στην ανάπτυξη και διάρροια, δυο άλλοι ελαφρά αταξία και πυρεξία (40,5-41,7 C), ενώ ένας πέθανε αιφνιδίως, χωρίς άλλες κλινικές εκ δηλώσεις. ο κΰριο νεκροτομικό εύρημα ήταν ο αποχρωματισμός των βουβωνικών λεμφαδένων. Ιστοπαθολογικώς διαπιστώθηκαν νεκρώσεις στα λεμφοζίδια, χωρίς να βρεθεί κοκκιωματώδης φλεγμονή και ενδο κυτταροπλασματικά έγκλειστα στους λεμφαδένες, που αποτελούν χαρακτηριστικά ευρήματα στο ΠΣΑΑΧ. Νουκλεϊκό οξΰ και αντιγόνα του PCV2 ανιχνεύθηκαν σε όλες τις νεκρωτικές αλλοιώσεις με in situ υβριδισμό και ανοσοϊστοχημικές εξετάσεις, αντίστοιχα, ενώ δεν ανιχνεύθηκαν ιοί, όπως της κλασικής πανώλης και του ΑΑΣΧ στις αλλοιώσεις (Chae 2005). Ο ίδιος ερευνητής θεωρεί ότι είναι πολΰ πιθανό αντιγόνα του ιοΰ να σχε τίζονται με την πρόκληση νεκρωτικής λεμφαδενίτιδας, αν και ο PCV2 ανιχνεύεται συχνά, σε μικρά έστω πο σοστά, στους λεμφοειδείς ιστούς χοίρων με υποκλινική λοίμωξη (Chae 2005). JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY (3)

9 264 Ε. Δ.ΖΗΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΑ Από τη μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας διαπι στώνονται συνεχώς αυξανόμενες αναφορές ανίχνευ σης του PCV2 σε χοίρους με διάφορα σύνδρομα και νοσολογικά προβλήματα. Αρκετοί ερευνητές υποστη ρίζουν ότι ο ιός συμμετέχει στην αιτιοπαθογένειάτους, χωρίς ωστόσο να είναι απόλυτα κατανοητή η αίτια που ο PCV2 συνδέεται με τέτοια ποικιλία κλινικών εκδη λώσεων. Υπάρχει βέβαια και η άποψη που υποστηρί ζει ότι, αν και ο ιός είναι ευρύτατα διαδεδομένος στους χοίρους, το γεγονός αυτό δεν αποδεικνύει την παθο γόνο δράση του, τουλάχιστον για όλα τα νοσολογικά προβλήματα με τα οποία έχει συσχετιστεί. Παραμένει επομένως μεγάλη πρόκληση για τους ερευνητές η διε ρεύνηση της παθογένειας του PCV2, καθώς και η προ σπάθεια διάγνωσης, ελέγχου και πρόληψης των δια φόρων συνδρόμων και νοσολογικών προβλημάτων του χοίρου, που ενδεχομένως να συμμετέχει στην αιτιοπαθογένειά τους. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - REFERENCES Aarestrup FM, Wegener HC (1997) Association between production of fibrinolysin and virulence of Staphylococus hyicus in relation to exudative epidermitis in pigs. Acta Veterinaria Scandinavica, 38: Alexopoulos C, Kritas SK, Kyriakis CS, Tzika E, Kyriakis SC (2003) The impact of vaccination of sows and/or their litters with an attenuated PRRSV vaccine on reduction of PCV2 effects. Proceedings of the 4th International Symposium on Emerging and Re-emerging Pig Diseases, pp Allan GM, McNeilly F, Cassidy JP, Reilly GAC, Adair B, Ellis JA, McNulty MS (1995) Pathogenesis of porcine circovirus, experi mental infections of colostrum deprived piglets and examination of pig fetal material. Veterinary Microbiology, 44: Allan GM, Meehan B, Todd D, Kennedy S, McNeilly F, Ellis J, Clark EG, Harding J, Espuna E, Botner A, Charreyre C (1998) Novel porcine circoviruses from pigs with wasting disease syndromes. Veterinary Record, 142: Allan, G., Kennedy S, McNeilly F, Foster JC, Ellis JA, Krakowka SJ, Meehan BM, Adair BM (1999a) Experimental reproduction of severe wasting disease by co-infection of pigs with porcine circovirus and porcine parvovirus. Journal of Comparative Pathology, 121: Allan GM, McNeilly F, Meehan BM, Kennedy S, Mackie, DP, Ellis JA, Clark EG, Espuna E, Saubi N, Riera Ρ, Botner A, Charreyre CE (1999ß) Isolation and characterization of circoviruses from pigs with wasting syndromes in Spain, Denmark and Northern Ireland. Veterinary Microbiology, 66: Allan GM, Ellis JA (2000) Porcine circoviruses: a review. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 12: Allan GM, McNeilly F, Ellis J, Krakowka S, Meehan B, McNair I, Walker I, Kennedy S (2000) Experimental infection of colostrum deprived piglets with porcine circovirus 2 (PCV2) and porcine reproductive and respiratory syndrome virus (PRRSV) potentiates PCV2 replication. Archives of Virology, 145: Allan GM, McNeilly F, McNair I, O'Conner M, Meehan BM, Gilpin D, Ellis JA, Townsend H, Lasagna C, Boriosi G, Krakowka S (2001) Neonatal vaccination for Mycoplasma hyopneumoniae and postweaning multisystemic wasting syndrome: a field trial. Pig Journal, 48: Anderesen LO, Wegener HC, Bille-Hansen V (1993) Staphylococcus hyicus-skin reactions in piglets caused by crude extracellular products and by partially purified exfoliative toxin. Microbial Pathogenesis, 15: Bogdan J, West K, Clark E, Konoby C, Haines D, Allan G, McNeilly F, Meehan B, Krakowka S, Ellis JA (2001) Association of porcine circo virus 2 with reproductive failure in pigs: a retrospective study, Canadian Veterinary Journal, 42: Bolin SR, Stoffregen WC, Nayar GP, Hamel AL (2001) Postweaning multisystemic wasting syndrome induced after experimental inoculation of caesarean-derived, colostrums-deprived piglets with type 2 porcine circovirus. Journal of Veterinary Diagnostic Investigations, 13: Chae C (2005) A review of porcine circovirus 2-associared syndromes and diseases. The Veterinary Journal, 169: Chianini F, Majo N, Segales J, Dominguez J, Domingo M (2003) Immunohistochemical characterisation of PCV2 associate lesions in lymphoid and non-lymphoid tissues of pigs with natural postweaning wasting syndrome (PMWS). Veterinary Immunology and Immunopathology, 94: Choi C, Chae C (1999) In-situ hybridization for the detection of porcine circovirus in pigs with postweaning multisystemic wasting syndrome. Journal of Comparative Pathology, 121: Choi C, Chae C (2000) Distribution of porcine parvovirus in porcine circovirus 2-infected pigs with postweaning multisystemic wasting syndrome as shown by in-situ hybridization. Journal of Comparative Pathology, 123: Choi C, Chae C, Clark EG (2000) Porcine postweaning multisystemic wasting syndrome in Korean pig: detection of porcine circovirus 2 infection by immunohistochemistry and polymerase chain reaction. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 12: Choi C, Chae C (2001) Colocalization of porcine reproductive and respiratory syndrome virus and porcine circovirus 2 in porcine dermatitis and nephropathy syndrome by double-labeling technique. Veterinary Pathology, 38: Choi J, Stevenson GW, Kiupel M, Harrach B, Anothayanontha I, Kanitz CL, Mittal SK (2002a) Sequence analysis of old and new strains of porcine circovirus associated with congenital tremors in pigs and their comparison with strains involved with postweaning multisystemic wasting syndrome. Canadian Journal of Veterinary Research, 66: Choi C, Kim J, Kang IJ, Chae C (2002ß) Concurrent outbreak of PMWS and PDNS in a herd of pigs in Korea. Veterinary Record, 151: Christianson WT, Choi CS, Collins JE, Molitor TW, Morrison RB, Joo HS (1993) Pathogenesis of porcine reproductive and respiratory syndrome virus infection in mid-gestation sows and fetuses. Canadian Journal of Veterinary Research, 57: Clark EG (1997) Post-weaning wasting syndrome. Proceedings of the American Association of Swine Practitioners, pp Clark EG, Harding JCS (1998) Porcine circovirus and postweaning multisystemic wasting syndrome. Proceedings of the American Association of Swine Practitioners, pp Done S, Gresham A, Potter R, Chennells D (2001) PMWS and JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY 2005,56(3)

10 265 TZIKAE.D. PDNS - two recently recognised diseases of pigs in the UK. In Practice, 23: porcine circovirus associated with postweaning multisystemic wasting syndrome in pigs. Journal of Virology, 72: Done SH (2002) Porcine respiratory disease complex (PRDC). The Pig Journal, 50: Harding JC (1997) Post-weaning multisystemic wasting syndrome of swine. Proceedings of the American Association of Swine Practitioners, ρ 503. Drolet, R., Larochelle, R., Morin, M, Delisle, B., Magar, R., Detection rates of porcine reproductive and respiratory syndrome virus, porcine circovirus type 2, and swine influenza virus in porcine proliferative and necrotizing pneumonia. Veterinary Pathology 40: Duran CO, Ramos-Vara JA, Render JA (1997) Porcine dermatitis and nephropathy syndrome: a new condition to include in the differential diagnosis list for skin discoloration in swine. Swine Health and Production 5: Edwards MJ, Mulle R C (1999) Genetic, developmental,and neoplastic diseases. In: Straw BE, D'Allaire S, Mengeling WL, Taylor DJ (Eds.), Diseases of Swine, 8th ed. Iowa State University Press, Iowa, USA, pp Ellis J, Hassard L, Clark E, Harding J, Allan G, Willson P, Strokappe J, Martin K, McNeilly F, Meehan B, Todd D, Haines D (1998) Isolation of circovirus from lesions of pigs with postweaning multisystemic wasting syndrome. Canadian Veterinary Journal, 39: Harding JC, Clark E G (1997) Recognizing and diagnosing postweaning multisystemic wasting syndrome (PMWS). Swine Health and Production, 5: Harding JCS (2004) The clinical expression and emergence of porcine circovirus 2. Veterinary Microbiology, 98: Harms PA, Sorden SD, Halbur PG, Bolin SR, Lager KM, Morozov I, Paul PS (2001) Experimental reproduction of severe disease in CD/CD pigs concurrently infected with type 2 porcine circovirus and porcine reproductive and respiratory syndrome virus. Veterinary Pathology, 38: Harms PA, Halbur PG, Sorden SD (2002) Three cases of porcine respiratory disease complex associated with porcine circovirus type 2 infection. Journal of Swine Health and Production, 10: Hines RK, Lukert PD (1994) Porcine circovirus as a cause of congenital tremors in newborn pigs. Proceeding of the American Association of Swine Practitioners, pp Ellis J, Krakowka S, Allan G, Clark E, Kennedy S (1999α) The clinical scope of porcine reproductive and respiratory syndrome virus has expanded since 1987, an alternative perspective. Veterinary Pathology, 36: Johnson CS, Joo HS, Direksin K, Yoon KJ, Choi YK (2002) Experimental inutero inoculation of late-term swine fetuses with porcine circovirus type 2. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 14: Ellis J, Krakowka S, Lairmore M, Haines D, Bratanich A, Clark E, Allan G, Konoby C, Hassard L, Meehan B, Martin K, Harding J, Kennedy S, McNeilly F (1999β) Reproduction of lesions of postweaning multisystemic wasting syndrome in gnotobiotic piglets. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 11: Josephson G, Charbonneau D (2001) Case report of reproductive problems in a new startup operation. Journal of Swine Health and Production, 9: Farnham MW, Choi YK, Goyal SM, Joo HS (2003) Isolation and characterization of porcine circovirus type-2 from sera of stillborn fetuses. Canadian Journal of Veterinary Research, 67: Fenaux M, Halbur PG, Gill M, Toth TE, Meng XJ (2000) Genetic characterization of type 2 porcine circovirus (PCV-2) from pigs with postweaning multisystemic wasting syndrome in different geographic regions of North America and development of a differential PCR-restriction fragment length polymorphism assay to detect and differentiate between infections with PCV-1 and PCV-2. Journal of Clinical Microbiology, 38: Fenaux M, Halbur PG, Hasqshenas G, Royer R, Thomas P, Nawagitgul P, Gill M, Toth TE, Meng XJ (2002) Cloned genomic DNA of type 2 Genetic characterization of type 2 porcine circo virus is infectious when injected directly into the liver and lymph nodes of pigs: characterization of clinical disease, virus distri bution and pathologic lesions. Journal of Virology, 76: Georgakis AD, Bourtzi-Hatzopoulou E, Kritas SK, Balkamos GC, Kyriakis SC (2002) A study on the porcine respiratory disease syndrome (PRDC): Update review and proposal measures for its control. Journal of the Hellenic Veterinary Medical Society, 53: 265/271. Girard C, Morin M, ElAzhary Y (1992) Experimentally induced porcine proliferative and necrotising pneumonia with an influenza A virus. Veterinary Record, 130: Gresham A, Allan G, McNeilly F, Kennedy S (2001) Links between post-weaning multisystemic wasting syndrome and porcine dermatitis nephropathy syndrome. The Pig Journal, 47: Halbur PG (1998) Porcine respiratory disease. Proceedings of the 15th International Pig Veterinary Society Congress, pp Hamel AI, Lin LL, Nayar GPS (1998) Nucleotide sequence of Kennedy S, Moffett D, McNeilly F, Meehan B, Ellis J, Krakowka S, Allan GM (2000) Reproduction of lesions of postweaning multisystemic wasting syndrome by infection of conventional pigs with porcine circovirus type 2 alone or in combination with porcine parvovirus. Journal of Comparative Pathology, 122: Kennedy S, Segales J, Rovira A, Scholes S, Domingo M, Moffett D, Meehan B, O'Neill R, McNeilly F, Allan G (2003) Absence of evidence of porcine circovirus infection in piglets with congenital tremors. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 15: Kim J, Han DU, Choi C, Chae C (2001) Differentiation of porcine circovirus (PCV)-l and PCV-2 in boar semen using a multiplex nested polymerase chain reaction. Journal of Virological Methods, 98: Kim J, Chung HK, Jung T, Cho WS, Choi C, Chae C (2002) Post weaning multisystemic wasting syndrome of pigs in Korea: prevalence, microscopic lesions and coexisting microorganisms. Journal of Veterinary Medical Science, 64: Kim J, Chae C (2002) Simultaneous detection of porcine circovirus 2 and porcine parvovirus in naturally and experimentally coinfected pigs by double in situ hybridization. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 14: Kim J, Choi C, Chae C (2003a) Pathogenesis of postweaning multisystemic wasting syndrome reproduced by co-infection with Korean isolates of porcine circovirus 2 and porcine parvovirus. Journal of Comparative Pathology, 128: Kim J, Chung HK, Chae C (2003b) Association of porcine circovirus 2 with porcine respiratory disease complex. The Veterinary Journal, 166: Kim J, Han DU, Choi C, Chae C (2003c) Simultaneous detection and differentiation between porcine circovirus and porcine parvovirus in boar semen by multiplex seminested polymerase chain reaction. Journal of Veterinary Medical Science, 65: JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY 2005, 56(3)

11 266 Ε. Δ.ΖΗΚΑ Kim J, Chae C (2004) Concurrent presence of porcine circovirus type 2 and porcine parvovirus in retrospective cases of exudative epidermitis in pigs. The Veterinary Journal, 167: respiratory syndrome virus in porcine proliferative and necrotizing pneumonia cases from Quebec. Canadian Veterinary Journal, 35: Kim J, Jung K, Chae C (2004a) Prevalence and detection of porcine circovirus 2 in aborted fetuses and stillborn piglets. Veterinary Record, 115(16): Larochelle R, Bielanski A, Müller Ρ, Magar R (2000) PCR detection and evidence of shedding of porcine circovirus type 2 in boar semen. Journal of Clinical Microbiology, 38: Kim J, Ha Y, Jung K, Choi C, Chae C (2004β) Enteritis associated with porcine circovirus 2 in pigs. Canadian Journal of Veterinary Research, 68: Le Tallec B, Pozzi Ν, Blanchard Ρ, Mähe D, Jestin A, Querin Β (2001) Longitudinal study of boars naturally infected by PCV2. Proceedings of the Europan Society on Veterinary Virology, ρ 120 King DP, Reib SM, Hutchings GH, Grierson SS, Wilkinson PJ, Dixon LK, Batos ADS, Drew TW (2003) Development of a TaqMan PCR assay with internal amplification control for the detection of African swine fever virus. Journal of Virological Methods, 107: Krakowka S, Ellis JA, Meehan B, Kennedy S, McNeilly F, Allan G (2000) Viral wasting syndrome of swine: experimental reproduction of postweaning multisystemic wasting syndrome in gnotobiotic swine by coinfection with porcine circovirus 2 and porcine parvovirus. Veterinary Pathology, 37: Krakowka S, Ellis JA, McNeilly F, Ringler S, Rings DM, Allan G (2001) Activation of the immune system is the pivotal event in the production of wasting disease in pigs infected with porcine circovirus-2 (PCV-2). Veterinary Pathology, 38: Kyriakis SC, Kennedy S, Saoulidis K, Lekkas S, Miliotis ChC, Balkamos GC, Papoutsis PA (2000) First report of the presence of post-weaning multisystemic wasting syndrome and porcine circovirus type 2 in Greece. Proceedings of 16th International Veterinary Society Congress, p Kyriakis SC, Kennedy S, Saoulidis K, Lekkas S, Miliotis ChC, Balkamos GC, Papoutsis PA (2001) First report in the presence of post-weaning multisystemic wasting syndrome and porcine circovirus type 2 in Greece. Journal of the Hellenic Veterinary Medical Society, 52: Kyriakis SC, Saoulidis K, Lekkas S, Miliotis ChC, Papoutsis PA, Kennedy S (2002) The effects of immuno-modulation on the clinical and pathological expression of postweaning multisystemic wasting syndrome. Journal of Comparative Pathology, 126: Kyriakis SC, Alexopoulos C, Kritas SK (2003a) Evaluation of Porcillis PRRS, in the reduction of porcine circovirus type 2 (PCV2) effects in a farm suffering from both porcine repro ductive and respiratory syndrome (PRRS) and post-weaning multisystemic wasting syndrome (PMWS). Proceedings of the PRRS Satellite Symposium in 4th International Symposium on Emerging and Re-emerging Pig Diseases, pp 4-7. Kyriakis SC, Alexopoulos C, Kritas SK (2003b) Evaluation of Porcillis P R R S in the reduction of the effects of porcine circovirus type 2 (PCV2) on piglet health and performance on a farm suffering from both porcine reproductive and respiratory syndrome (PRRS) and post-weaning multisystemic wasting syndrome (PMWS). Proceedings of the P R R S Satellite Symposium in 4th International Symposium on Emerging and Re-emerging Pig Diseases, pp Ladekjaer-Mikkelsen AS, Nielsen J, Storgaard T, Botner A, Allan G, McNeilly F (2001) Transplacental infections with PCV-2 associated with reproductive failure in a gilt. Veterinary Record, 148: Lainson FA, Aitchison KD, Donachie W, Thomson JR (2002) Typing of Pasteurella multocida isolated from pigs with and without porcine dermatitis and nephropathy syndrome. Journal of Clinical Microbiology, 40: Larochelle R, Sauvageau R, Magar R (1994) Immunohistochemical detection of swine influenza virus and porcine reproductive and Lukert PO, de Boer GF, Dale JL, Keese P, McNulty MS, Randies JW, Tisher I (1995) The Circoviridae. In: Murphy, F.A., Fauquet, C M., Bishop, D.H.I., Ghabrial, S.A., Jarvis, A.W., Martelli, G.P., Mayo, M.A., Summers, M.O. (Eds.), Virus Taxonomy. Classification and Nomenclature of Viruses. Sixth Report of the International Committee on Taxonomy of Viruses. Springer, Wien, New York, pp Mankertz A, Domingo M, Folch JM, LeCann P, Jestin A, Segales J, Chmielewicz B, Plana-Duran J, Soike D (2000) Characterisation of PCV-2 isolates from Spain, Germany and France. Virus Research, 66: McNeilly F, Kennedy S, Moffett D, Meehan BM, Foster JC, Clark EG, Ellis JA, Haines DM, Adair BM, Allan GM (1999) A comparison of in situ hybridization and immunohistochemistry for the detection of a new porcine circovirus in formalin-fixed tissues from pigs with postweaning multisystemic wasting syndrome. Journal of Virological Methods, 80: Meehan BM, McNeilly F, Todd D, Kennedy S, Jewhurst VA, Ellis, JA, Hassard LE, Clark EG, Haines DM, Allan GM (1998) Characterization of novel circovirus DNAs associated with wasting syndromes in pigs. Journal of General Virology, 79: Meehan BM, McNeilly F, McNair I, Walker I, Ellis JA, Krakowka S, Allan GM (2001) Isolation and characterization of porcine circovirus 2 from cases of sow abortion and porcine dermatitis and nephropathy syndrome. Archives of Virology, 146: Moenning V, Floegel-Niesmann G, Greiser-Wilke I (2003) Clinical signs and epidemiology of classical swine fever: a review of new knowledge. The Veterinary Journal, 165: Morin M, Girard C, ElAzhary Y, Fajardo R, Drolet R, Lagace A (1990) Severe proliferative and necrotizing pneumonia in pigs: a newly recognized disease. Canadian Veterinary Journal, 31: O'Connor B, Grauvreau H, West K, Bogdan J, Ayroud M, Clark EG, Konoby C, Allan G, Ellis JA (2001) Multiple porcine circovirus 2-associated abortion and repdocutive failure in a multisite swine production unit. Canadian Veterinary Journal, 42: Opriessnig T, Thacker EL, Yu S, Fenaux M, Meng XJ, Halbur PG (2004) Experimental reproduction of postweaning multisystemic wasting syndrome in pigs with dual infection with Mycoplasma hyopneumoniae and porcine circovirus type 2. Veterinary Pathology, 41: Pallares F J, Halbur PG, Opriessnig T, Sorden SD, Villar D, Janke BH, Yaeger MJ, Larson DJ, Schwartz KJ, Yoon KJ, Hoffman LJ (2002) Porcine circovirus type 2 (PCV-2) coinfections in US field cases of postweaning multisystemic wasting syndrome (PMWS). Journal of Veterinary Giagnostic Investigations, 14(6): Pensaert MB, Sanchez RE, Ladekjaer-Mikkelsen AS, Allan GM, Nauwynck HJ (2004) Viremia and effect of fetal infection with porcine viruses with special reference to porcne circovirus 2 infection. Veterinary Microbiology, 98: Pesch S, Schmidt U, Ohlinger VF (2000) Proliferative necrotizing JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY 2005,56(3)

12 267 TZIKAE.D. pneumonia (ΡΝΡ) is a result of coinfection with porcine reproductive and respiratory disease virus (PRRSV) and porcine circovirus type 2 (PCV2). Proceedings of the 16th International Pig Veterinary Society Congress, ρ 581. Pograichniy PM, Yoon KJ, Harms PA, Sorden SD, Daniels M (2002) Case-control study on the association of porcine circovirus type 2 and other swine viral pathogens with multisystemic wasting syndrome. Journal of Veterinartion, 14: Quintana J, Segales J, Roseli C, Calsamiglia M, Rodriguez-Arrioj a GM, Chianini F, Folch JM, Maldonado J, Canal M, Plana-Duran J, Domingo M (2001) Clinical and pathological observations of pigs with postweaning multisystemic wasting syndrome. Veterinary Record, 149: Ramos-Vara JA, Duran O, Render JA, Craft D (1997) Porcine dermatitis and nephropathy syndrome in the USA. Veterinary Record, 141: Roseli C, Segales J, Plana-Duran J, Balasch M, Rodriguez-Arrioj a GM, Kennedy S, Allan GM, McNeilly F, Latimer KS, Domingo M (1999) Pathological, immunohostochemical, and in-situ hybridization studies of natural cases of postweaning multisystemic wasting syndrome (PMWS) in pigs. Journal of Comparative Pathology, 120: Roseli C, Segales J, Domingo Μ (2000α) Hepatitis and staging of hepatic damage in pigs naturally infected with porcine circovirus type 2. Veterinary Pathology, 37: Roseli C, Segales J, Ramos-Vara JA, Folch JM, Rodriguez-Arrioj a GM, Duran CO, Balasch M, Plana-Duran J, Domingo M (2000ß) Identification of porcine circovirus in tissues of pigs with porcine dermatitis and nephropathy syndrome. Veterinary Record, 146: Rovira A, Balasch M, Segales J, Garcia L, Plana-Duran J, Roseli C, Ellenbrok H, Mankertz A, Domingo M (2002) Experimental inoculation of conventional pigs with porcine reproductive and respiratory porcine circovirus 2. Journal of Virology, 76: Sanchez RE, Nauwynck HJ, McNeilly F, Allan GM, Pensaert MB (2001) Porcine circovirus 2 infection in swine foetuses inoculated at different stages of gestation. Veterinary Microbiology, 83: associated with naturally acquired porcine circovirus type 2 associated disease. Veterinary Microbiology, 98: Smith WJ, Thomson JR, Done S (1993) Dermatitis/nephropathy syndrome of pigs. Veterinary Record, 132: 47. Sofia M, Billinis C, Knowles NJ, Psychas V, Spyrou V, Leontides L, Vlemmas J (2005) Genetic analysis of the first PCV2 isolates from pigs presenting various clinical conditions in Greece. Proceedings of the 4th Panhellenic Congress of Productive Animal Medicine, pp Sorden SD, Harms PA, Sirinarumitr T, Morozov I, Halbur PG, Yoon KJ, Paul PS (1998) Porcine circovirus and PRRSV co-infection in pigs with chronic bronchointerstitial pneumonia and lymphoid depletion: an emerging syndrome in Midwestern swine. Proceedings of the Annual Meeting of the American Association of Veterinary Laboratory Diagnosticians, Minneapolis, Minnesota Sorden SD (2000) Update on porcine circovirus and postweaning multisystemic wasting sendrome. Swine Health and Production, 8: Stevenson GW, Kiupel M, Mittal SK, Choi J, Latimer KS, Kanitz CL (2001) Tissue distribution and genetic typing of porcine circoviruses in pigs with naturally occurring congenital tremors. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 13: Stockhofe-Zurwieden N, Wellenberg GJ, Schuurman G, Zwart R (2003) Experimental inoculation of specified pathogen free pigs with porcine circovirus 2 only or in combination with otherporcine viruses or immunostimulation. Proceedings of 4th International Symposium on Emerging and Re-emerging Pig Diseases, Rome, pp Tanabe T, Sato H, Watanabe K, Hirano M, Hirose K, Kurokawa S, Nakano K, Saito H, Maehara Ν (1996) Correlation between occurrence of exudative epidermitis and exfoliative toxinproducing ability of Staphylococcus hyicus. Veterinary Microbiology, 48: Thacker EL (2001) Porcine respiratory disease complex - what is it and why does it remain a problem? The Pig Journal, 48: Thibault S, Drolet R, Germain MC, DAllatre S, Larochelle R, Magar R (1998) Cutaneous and systemic necrotizing vasculitis in swine. Veterinary Pathology, 35: Sanford SE (2002) PCV2-related reproductive failure in start-up herds. Proceedings of the 17th International Pig Veterinary Society Congress, ρ 171. Thomson J, Henderson L, Meikle C, Maclntyre Ν (2001α) Porcine dermatitis and nephropathy syndrome. Veterinary Record, 148: Saoulidis K, Kyriakis SC, Kennedy S, Lekkas S, Miliotis ChC, Balkamos GC, Papoutsis PA (2001) First report in the presence of porcine dermatitis and nephropathy syndrome in pigs in Greece. Journal of the Hellenic Veterinary Medical Society, 52: Thomson J, Maclntyre N, Henderson LEA, Meikle CS (2001ß) Detection of Pasteuretta multocida in pigs with porcine dermatitis and nephropathy syndrome. Veterinary Record, 149: Saoulidis K, Kyriakis SC, Kennedy S, Lekkas S, Miliotis ChC, Allan G, Balkamos GC, Papoutsis PA (2002) First report of post weaning multisystemic wasting syndrome and porcine dermatitis and nephropathy syndrome in pigs in Greece. Journal of Veterinary Medicine, Series B, 49: Segales J, Sitjar M, Domingo M, Dee S, DelPozo M, Noval R, Sacristan C, DeLasHeras A, Latimer KS (1997) First report of postweaning Roseli h multisystemic wasting syndrome in pigs in Spain. Veterinary Record, 141: 660. Segales J, Domingo M (1999) Clinical and pathological findings of PMWS in Europe. Proceedings of AD Leman Swine Conference, pp Tischer I, Rasch R, Tochtermann G (1974) Characterization of papovavirus- and picornavirus-like particles in permanent pig kidney cell lines. Zentralblatt fur Bakteriologie, Parasitenkund, Infecktionskrankheiten und Hygiene - Erste Abteilung Originale -Reihe A: Medizinische Mikrobiologie und Parasitologie, 226: Tischer I, Mields W, Wolff D, Vagt M, Greim W (1986) Studies on epidemiology and pathogenicity of porcine circovirus. Archives of Virology, 91: Wattrang E, McNeilly F, Allan GM, Greko C, Fossum C, Wallgren Ρ (2002) Exudative epidermitis and porcine circovirus-2 infection in a Swedish SPF-herd. Veterinary Microbiology, 86: Segales J, Domingo M (2002) Postweaning multisystemic wasting syndrome. Veterinary Quarterly 2002, 24: Wegener HC, Skov-Jensen EW (1999) Genetic, developmental,and neoplastic diseases. In: Straw BE, D'Allaire S, Mengeling WL, Taylor DJ (Eds.), Diseases of Swine, 8th ed. Iowa State University Press, Iowa, USA, pp Segales J, Roseli C, Domingo M (2004) Pathological findings Wellenberg GJ, Stockhofe-Zurwieden N, Boersma WJA, de Jong JOURNAL OF THE HELLENIC VETERINARY MEDICAL SOCIETY 2005, 56(3)