ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ Τµήµα Επιστηµονικού & Αναπτυξιακού Έργου Γραφείο Περιβάλλοντος

Transcript

1 ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ Τµήµα Επιστηµονικού & Αναπτυξιακού Έργου Γραφείο Περιβάλλοντος ΗΜΕΡΙ Α «ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΣΤΙΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΝΕΑ Ε ΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» 18 ΜΑΡΤΙΟΥ 2005 Θέµα: «Πολιτικές του Υπουργείου Ανάπτυξης για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη» Εισηγητής: Ι. Πατίρης, ιευθυντής Βιοµηχανικής Χωροθεσίας & Περιβάλλοντος, Γενική Γραµµατεία Βιοµηχανίας του ΥΠΑΝ Αθήνα, Μάρτιος

2 Ο συνδυασµός της προστασίας του περιβάλλοντος µε την ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας χωρίς το ένα να παρεµποδίζει το άλλο αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη βιώσιµη ανάπτυξη. Όπως είναι γνωστό, Βιώσιµη Ανάπτυξη θεωρείται η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την δυνατότητα των µελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν και αυτές τις δικές τους ανάγκες. Η ταύτιση της ανάπτυξης µε την απλή οικονοµική µεγέθυνση δεν µπορεί πλέον να προσφέρει σύγχρονες λύσεις. Οδηγεί σε οικονοµικές και κοινωνικές ανισότητες αλλά κυρίως εξαντλεί τις δυνατότητες της φύσης σε αποθηκευµένους φυσικούς πόρους και σε ικανότητα ανανέωσής τους και υποθηκεύει την δυνατότητα µελλοντικής ανάπτυξης. Φυσικά επίσης αυτονόητο είναι ότι η προστασία του περιβάλλοντος θα πρέπει να συνδυαστεί µε οικονοµική ανάπτυξη που αποτελεί κοινό παρονοµαστή κάθε πολιτικής και κάθε οργανωµένης προσπάθειας. Η χώρα µας τα τελευταία χρόνια έχει πετύχει υψηλούς ρυθµούς οικονοµικής µεγέθυνσης. Το ζητούµενο είναι να διατηρηθούν και να αυξηθούν χωρίς όµως να υποβαθµιστεί το περιβάλλον. Σε εθνικό επίπεδο και στο πλαίσιο της Εθνικής στρατηγικής, το Υπουργείο Ανάπτυξης έχει πρωταρχικό ρόλο στην διαµόρφωση πολιτικών για τη βιώσιµη ανάπτυξη σε όλους τους τοµείς αρµοδιότητός του Βιοµηχανία, Ενέργεια, Εµπόριο. Σε γενικές γραµµές οι πολιτικές αυτές υλοποιούνται µε τη λήψη θεσµικών µέτρων και την υλοποίηση προγραµµάτων µε πιλοτική πολύ συχνά διάσταση. Θα έλεγα ότι λείπει η συγκροτηµένη και ολοκληρωµένη παρουσίαση των πολιτικών αυτών. Το κενό αυτό καλύπτεται ήδη εν µέρει µε τη δηµιουργία διαδυκτιακής πύλης για τη βιώσιµη ανάπτυξη που εκτός άλλων χρήσιµων πληροφοριών για θέµατα βιώσιµης ανάπτυξης περιλαµβάνει και τα πεπραγµένα του ΥΠΑΝ, τόσο σε θεσµικό επίπεδο, όσο και από την υλοποίηση προγραµµάτων. Καταρχήν σαν αυτονόητη οριζόντια πολιτική αναφέρω ότι οποιοδήποτε έργο προωθείται ή παρακολουθείται από το ΥΠΑΝ οφείλει να τηρήσει την περιβαλλοντική νοµοθεσία και να ακολουθήσει τις διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Όπου αυτό είναι εφικτό, µεταξύ των κριτηρίων επιλογής έργων προς χρηµατοδότηση είναι και η περιβαλλοντική διάσταση του έργου. Πέραν αυτού εφαρµόζονται και πιο εξειδικευµένες πολιτικές που στοχεύουν στην ταυτόχρονη προώθηση της επιχειρηµατικότητας και την προστασία ή αναβάθµιση του περιβάλλοντος. Για τον τοµέα ενέργειας θα µπορούσαν να αναφερθούν τα προγράµµατα και τα µέτρα προώθησης καθαρότερων καυσίµων, ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, ακόµη εξοικονόµησης ενέργειας. Στο τοµέα του εµπορίου θα µπορούσαν να αναφερθούν οι πολιτικές για την προστασία του καταναλωτή από επιβλαβείς παράγοντες σε τρόφιµα και άλλα αντικείµενα κοινής χρήσης, η προώθηση της οικολογικής σήµανσης και των αντίστοιχων προϊόντων. Επειδή το αντικείµενο είναι ευρύτατο θα ήθελα στη συνέχεια να αναφερθώ επιλεκτικά πιο λεπτοµερώς στον τοµέα της µεταποίησης Θα αναφερθώ λοιπόν σε µία θεσµική παρέµβαση, στο νέο νόµο που αντικατέστησε το ν.2965/2001 για τη βιώσιµη ανάπτυξη στην Αττική και στη συνέχεια στα προγράµµατα που σχετίζονται µε τη βιώσιµη ανάπτυξη και αφορούν τη µεταποίηση. Ο ν.2965/2001 όπως είναι γνωστό αντικατέστησε το Π 84/84 και εφαρµόστηκε µόνο στην Αττική. Ο νόµος αυτός αποτέλεσε µία πρώτη προσπάθεια για µία διαφορετική προσέγγιση στο θέµα της προστασίας του περιβάλλοντος. Πράγµατι µε το προϊσχύον καθεστώς του Π 84/84 η προστασία του περιβάλλοντος επιχειρήθηκε µε ένα αυστηρό καθεστώς στείρων απαγορεύσεων. Αγνοήθηκαν οι τεχνολογικές 2

3 εξελίξεις στην προστασία του περιβάλλοντος και θεωρήθηκε εκ των προτέρων ότι τα προβλήµατα προστασίας του περιβάλλοντος είναι άλυτα και ο µόνος τρόπος αντιµετώπισής τους είναι η πλήρης απαγόρευση κάθε νέας επιχειρηµατικής προσπάθειας στον τοµέα της µεταποίησης. Αντίθετα µε τις νέες, δεν έθιξε τις υφιστάµενες µονάδες που κατά κανόνα έχουν παλαιότερη τεχνολογία και είναι πιο ρυπαίνουσες. Το καθεστώς αυτό είχε οδηγηθεί σε αδιέξοδο από κάθε άποψη. Από περιβαλλοντική, από αναπτυξιακή, από την άποψη του υγιούς ανταγωνισµού. Οδήγησε σε ολιγοπώλια, εξέθρεψε την παρανοµία, όπως κάθε αυστηρή νοµοθετική διάταξη που αγνοεί την πραγµατικότητα. Έπληξε την επιχειρηµατικότητα για την οποία τόσος λόγος γίνεται και τόσοι πόροι διατίθενται, αφού οι ανάγκες της πόλης απαιτούσαν την ύπαρξη κάποιων επιχειρήσεων και ο νόµος δεν το επέτρεπε. Έβλαψε το περιβάλλον, αφού οδήγησε ολόκληρους κλάδους σε παράνοµη και ανεξέλεγκτη λειτουργία. Θα έλεγα ότι αποτέλεσε και ένα δίδαγµα για το µέλλον. Τα προβλήµατα του περιβάλλοντος δεν λύνονται µε απλοϊκές απαγορεύσεις. Είναι προβλήµατα σύνθετα και απαιτούν σύνθετες πολιτικές για να αντιµετωπισθούν. Με το καθεστώς που εισήγαγε ο ν.2965/01, χωρίς φυσικά να πρόκειται για πρωτοποριακό νοµοθέτηµα, υιοθετήθηκε µία άλλη προσέγγιση στο πρόβληµα. Προωθήθηκε η λήψη ενεργετικών µέτρων για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων των επιχειρήσεων. Προωθήθηκε η χρήση Περιβαλλοντικών εργαλείων, όπως η πιστοποίηση σύµφωνα µε περιβαλλοντικά διαχειριστικά πρότυπα, η εφαρµογή βέλτιστων διαθέσιµων τεχνικών, όπως προκύπτουν από κλαδικές µελέτες. Λήφθηκαν πρόσθετα µέτρα για µονάδες µέσης και υψηλής όχλησης, προωθήθηκε η κατανάλωση καθαρότερων καυσίµων και γενικότερα η καθαρότερη παραγωγή. Σύµφωνα µε τον παραπάνω νόµο επετράπη να ιδρύονται επαγγελµατικά εργαστήρια, µονάδες χαµηλής όχλησης, αποθήκες σε θέσεις που αυτό είναι συµβατό µε τις θεσµοθετηµένες χρήσεις γης. Αυτό είναι απαραίτητο για την εύρυθµη λειτουργία της πόλης της Αθήνας, την εξυπηρέτηση των καθηµερινών αναγκών των πολιτών, αλλά και τη διασφάλιση συνθηκών υγιούς ανταγωνισµού, την προώθηση της επιχειρηµατικότητας. Αυτό απετέλεσε ένα πρώτο βήµα, γρήγορα όµως έγινε φανερή η ανάγκη περαιτέρω µέτρων. Πράγµατι το κύριο πρόβληµα, που αποτελεί και γενικότερο πρόβληµα της Ελληνικής οικονοµίας, τα γραφειοκρατικά εµπόδια στην άσκηση της επιχειρηµατικότητας, παρέµενε άλυτο. Σύµφωνα µε όλες τις µελέτες το κόστος σε χρόνο και σε χρήµα για την ίδρυση µίας επιχείρησης αποτελεί την κυριότερη αιτία για τις αρνητικές επιδόσεις της χώρας µας στην ίδρυση νέων επιχειρήσεων. Το παράλληλο φαινόµενο της αναποτελεσµατικότητας της δηµόσιας ιοίκησης συνδέεται και µε χαµηλές επιδόσεις στον τοµέα της προστασίας του περιβάλλοντος. Με το νέο νόµο για την αδειοδότηση Βιοµηχανικών και βιοτεχνικών επιχειρήσεων τέθηκαν οι παρακάτω στόχοι: Απλοποίηση των διαδικασιών ίδρυσης µεταποιητικών επιχειρήσεων Απεµπλοκή της διοίκησης από άσκοπες και µη ανταποδοτικές διαδικασίες και επικέντρωση σε πιο ουσιαστικά θέµατα ηµιουργία σταθερού περιβάλλοντος λειτουργίας των επιχειρήσεων Αποτελεσµατικότερος έλεγχος της ίδρυσης και λειτουργίας µεταποιητικών επιχειρήσεων ιευκόλυνση της ίδρυσης επαγγελµατικών εργαστηρίων χαµηλής όχλησης Με τις επιµέρους διατάξεις του νόµου λαµβάνονται σειρά µέτρων για την υλοποίηση των παραπάνω στόχων και εφόσον η προσπάθεια συνεχιστεί πιστεύω ότι τελικά και το περιβάλλον και η ανάπτυξη θα ωφεληθούν. Ενδεικτικά αναφέρω επιµέρους ρυθµίσεις: Κατάργηση των νόµων 2516/97 και 2695/01 και αντιµετώπιση των θεµάτων αδειoδότησης σε ενιαίο νόµο ιεύρυνση του ορίου για τα επαγγελµατικά εργαστήρια από 12 σε 22 KW. Στην επαρχία τα επαγγελµατικά εργαστήρια απαλλάσσονται από την άδεια εγκατάστασης και λειτουργίας 3

4 Κατάργηση άσκοπων χρονοβόρων και δαπανηρών διαδικασιών ειδικά για επαγγελµατικά εργαστήρια χαµηλής όχλησης Σύνδεση της ίδρυσης µεταποιητικών επιχειρήσεων µε την έκδοση άδειας εγκατάστασης Χορήγηση προθεσµίας για τεχνολογική ανασυγκρότηση ή αν αυτό δεν είναι εφικτό για µεταφορά Περιορισµό του αριθµού των δικαιολογητικών Θεσµοθέτηση υπηρεσιών µιας στάσης στις ΝΑ Έρχοµαι τώρα στα προγράµµατα που υλοποιεί το Υπουργείο και σχετίζονται µε τη προστασία του περιβάλλοντος και την επιχειρηµατικότητα. Οι δράσεις που υλοποιεί η ΒΧΠ κινούνται σε δύο άξονες Εργα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος Εργα που σχετίζονται µε την οργάνωση χώρων υποδοχής βιοµηχανικών δραστηριοτήτων ΜΕΤΡΟ 2.9 Στο Μέτρο 2.9 του ΕΠΑΝ "Ενίσχυση της Επιχειρηµατικότητας στον Τοµέα του Περιβάλλοντος" έχει τους εξής επιµέρους στόχους και προβλέπονται πέντε (5) δράσεις ράση Βιοµηχανική Πολιτική για Βιώσιµη Ανάπτυξη. Στη δράση περιλαµβάνονται µελέτες και άλλες υποστηρικτικές δράσεις όπως η διαδυκτιακή πύλη που ήδη ανέφερα. Ήδη έχει ανατεθεί έργο για την αξιολόγηση των µελετών ασφαλείας και τη στήριξη της ιοίκησης στην υλοποίηση της οδηγίας ΣΕΒΕΖΟ. Ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση δηµιουργίας της πύλης Το έργο θα συµπληρωθεί µε επιπλέον στοιχεία θα συµπεριλάβει σηµαντικά στοιχεία µεταφρασµένα στην Αγγλική γλώσσα ώστε να είναι προσπελάσιµο από όλες τις χώρες. Ακόµη θα χρηµατοδοτηθούν µελέτες για την διερεύνηση τρόπων αξιοποίησης ανακυκλωµένων ενδιάµεσων πρώτων υλών κυρίως στον τοµέα των πλαστικών. ράση Ενίσχυση Περιβαλλοντικών Σχεδίων. Για την ράση «Ενίσχυση Περιβαλλοντικών σχεδίων επιχειρήσεων για την εισαγωγή Συστήµατος Περιβαλλοντικής ιαχείρισης και την καταχώρηση των επιχειρήσεων στο ΕΜΑΣ (Κανονισµός ΕΚ/761/2001) ή και για την απόκτηση Οικολογικού Σήµατος προϊόντων (Κανονισµός ΕΚ/1980/2001)», έχουν εγκριθεί ήδη 90 προτάσεις από επιχειρήσεις που συµµετείχαν στον πρώτο και το δεύτερο κύκλο του προγράµµατος Θα επακολουθήσει σύντοµα και άλλος κύκλος. Ήδη άρχισε η καταχώρηση και οι επιχειρήσεις που εκτιµάµε ότι τελικώς θα καταχωρηθούν κατά ΕΜΑΣ θα ξεπεράσουν τις 100 έναντι 9 επιχειρήσεων που ήταν ως τώρα. Η εξέλιξη είναι σηµαντική αφού βελτιώνει σηµαντικά τυπικά και ουσιαστικά τις επιδόσεις της χώρας µας σε θέµατα βιώσιµης ανάπτυξης και την κατάταξή της στους σχετικούς πίνακες της ΕΕ. Σχεδιάζουµε σε επόµενες προκηρύξεις να µετέχουν και επιχειρήσεις από άλλους τοµείς πέραν της µεταποίησης. ράση Ενίσχυση Περιβαλλοντικών Συνεργασιών. Με τη δράση αυτή όπως και µε την επόµενη επιχειρούµε πέραν των άλλων στόχων να καλύψουµε το έλλειµµα σε υποδοµές διαχείρισης βιοµηχανικών αποβλήτων που έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει στη χώρα. Η δράση αυτή αποβλέπει στη δηµιουργία συνεργασιών επιχειρήσεων για την αντιµετώπιση περιβαλλοντικών προβληµάτων σε τοπικό επίπεδο. 4

5 ράση Ενίσχυση της ηµιουργίας/επέκτασης Μονάδων για την ιαχείριση ή/και Αξιοποίηση Αποβλήτων. Αρχικός στόχος της δράσης είναι η δηµιουργία υποδοµών διαχείρισης βιοµ. αποβλήτων και ρευµάτων υλικών καθώς και η προώθηση της επιχειρηµατικότητας στον τοµέα του περιβάλλοντος. Η πρώτη προκήρυξη είχε σηµαντική απήχηση, αφού υποβλήθηκαν προτάσεις προϋπολογισµού άνω των 100 εκ και τελικώς εγκρίθηκαν προτάσεις ύψους 55 εκ.. Στα πλαίσια του Α κύκλου της δράσης εγκρίθηκαν 29 προτάσεις µε συνολικό εγκεκριµένο προϋπολογισµό Τα προς διαχείριση απόβλητα έχουν κατηγοριοποιηθεί σε 11 κατηγορίες, οι οποίες είναι: πλαστικά, υλικά κατεδάφισης, χαρτιά, γυαλιά, ζυµώσιµα/οργανικά, ορυκτέλαια, ελαστικά οχηµάτων, παλαιά οχήµατα, µέταλλα, διάφορα βιοµηχανικά απόβλητα, ηλεκτρικά απόβλητα που περιέχουν χλωροφθοράνθρακες (ψυγεία, καταψύκτες). Ήδη έχει προκηρυχθεί και ο δεύτερος κύκλος της δράσης όπου έχουν προστεθεί νέες κατηγορίες αποβλήτων που είναι επιλέξιµα. ράση «Ενίσχυση ΜΜΕ για Εγκατάσταση Συστήµατος Περιβαλλοντικής ιαχείρισης κατά ISO 14001». Ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος της δράσης και επίκειται η προκήρυξη και του δεύτερου κύκλου. Ήδη έχουν ενταχθεί 75 επιχειρήσεις και µε την ολοκλήρωση του προγράµµατος άνω των 100 επιχειρήσεων θα έχουν πιστοποιηθεί µε το πρότυπο ISO ΜΕΤΡΟ 1.1. Το Μέτρο 1.1 "Βιοµηχανικές, Τεχνολογικές και Επιχειρηµατικές Υποδοµές" Η οργάνωση χώρων υποδοχής βιοµηχανικών και άλλων επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων διέπεται από τις διατάξεις του ν.2545/97. Η οργάνωση τέτοιων χώρων γίνεται για λόγους περιβαλλοντικούς και αναπτυξιακούς. Ένας προφανής περιβαλλοντικός λόγος είναι ο διαχωρισµός της βιοµηχανικής χρήσης από την οικιστική και άλλες µη συµβατές µε αυτή. εν θα έλεγα όµως ότι αυτός είναι ο κύριος στόχος. Εφόσον η επιλογή των επιχειρήσεων έχει θεµατικά κριτήρια µπορεί να δηµιουργηθούν οικονοµίες κλίµακας που οδηγούν σε οικονοµικότερη προµήθεια εγκατάσταση και λειτουργία περιβαλλοντικών υποδοµών κυρίως για την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων. Οµοίως δηµιουργούνται οικονοµίες κλίµακας για άλλες υποδοµές (φωτισµός, ύδρευση, οδοποιία, εκθετήρια προϊόντων, ποιοτικός έλεγχος, χώροι κατάρτισης, κλπ). Τέλος, δηµιουργούνται συνθήκες που ευνοούν τη δικτύωση των επιχειρήσεων µε πιθανά πολύ εντυπωσιακά αναπτυξιακά αποτελέσµατα όπως έχει δείξει η διεθνής εµπειρία. Στο πλαίσιο αυτό το µέτρο αυτό είναι σηµαντικό εργαλείο για την βιώσιµη ανάπτυξη σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Τέλος θα ήθελα να αναφερθώ και στη συµβολή του τοµέα της βιοµηχανίας στην αέρια ρύπανση στην περιοχή της πρωτεύουσας. Το θέµα είχε απασχολήσει έντονα τους ειδικούς και την κοινή γνώµη πριν από είκοσι περίπου χρόνια και υπήρξαν αντιτιθέµενες απόψεις. Ο κύριος λόγος που το θέµα δεν απασχολεί πλέον κανένα δεν είναι φυσικά το ότι χάρις στα µέτρα που λήφθηκαν θεσµικά ή άλλα αντιµετωπίσθηκαν τα προβλήµατα ρύπανσης από τη βιοµηχανία. υστυχώς τα όποια πραγµατικά προβλήµατα υπήρχαν λύθηκαν γιατί η αξιόλογη τότε ελληνική βιοµηχανία, χηµική, µεταλλουργική, κλωστοϋφαντουργία κλπ στο µεγαλύτερο µέρος δεν υπάρχει πια. Σε σηµαντικό βαθµό µάλιστα δεν αντικαταστάθηκε από πιο σύγχρονη επιχειρηµατικότητα µε προοπτικές και δυναµισµό που θα έδινε ανάλογα χαρακτηριστικά στην ελληνική οικονοµία. Αυτό πιστεύω ότι θα πρέπει να µας προβληµατίζει. Για να κλείσω λοιπόν από εκεί που ξεκίνησα η προστασία του περιβάλλοντος και η ανάπτυξη είναι έννοιες αλληλένδετες και η κάθε µία δεν έχει νόηµα χωρίς την άλλη. 5

6 Περίληψη Οµιλίας Η περιβαλλοντική νοµοθεσία εφαρµόζεται σε όλα τα έργα που υλοποιεί ή παρακολουθεί το ΥΠΑΝ καθώς πέραν του ότι αυτό αποτελεί υποχρέωση σύµφωνα µε την κείµενη νοµοθεσία αποτελεί και βασική προϋπόθεση για τη βιώσιµη ανάπτυξη που αποτελεί πλέον τον αναπτυξιακό στόχο για τη χώρα µας. Ακόµη περισσότερο η ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας µε ταυτόχρονη προστασία και αναβάθµιση του περιβάλλοντος είναι ο κύριος πυλώνας της βιώσιµη ανάπτυξης και κεντρική πολιτική για το ΥΠΑΝ. Σε όλους τους τοµείς αρµοδιότητας του ΥΠΑΝ έχουν ληφθεί σηµαντικά µέτρα είτε θεσµικού χαρακτήρα είτε µέσω της υλοποίησης προγραµµάτων στο πλαίσιο των πολιτικών για τη βιώσιµη ανάπτυξη. Παράδειγµα θεσµικής παρέµβασης αποτελεί ο νόµος για τη βιώσιµη ανάπτυξη στην Αττική όπως τροποποιήθηκε που προσπαθεί να συνδυάσει την ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας µε την προστασία του περιβάλλοντος. Τέλος, µε σειρά προγραµµάτων το ΥΠΑΝ προωθεί την επιχειρηµατικότητα στον τοµέα του περιβάλλοντος, την δηµιουργία υποδοµών διαχείρισης αποβλήτων και τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων των επιχειρήσεων καθώς και τη δηµιουργία οργανωµένων χώρων υποδοχής βιοµηχανικών εγκαταστάσεων υπό συνθήκες που ευνοούν τόσο την ανάπτυξη όσο και την προστασία του περιβάλλοντος. 6