Ζ.Παπαδοπούλου-Νταϊφώτη

Transcript

1 Ζ.Παπαδοπούλου-Νταϊφώτη

2 Συνταγή Η γραπτή εντολή του ιατρού, οδοντιάτρου, κτηνιάτρου προς τον φαρμακοποιό για την διάθεση ενός φαρμάκου ή ιατρικού βοηθήματος με σκοπό την θεραπεία του ασθενούς Επίσημο έγγραφο με νομικές ευθύνες όλων όσων ενέχονται

3 Συνταγή 19ου αιώνα Δρόγη

4

5 Ονομ/ώνυμο Στοιχεία ασθενούς Συνταγή Αθήνα 26/2/2001 CD (Cum Deum=με την βοήθεια του θεού) Rp Rx (recipe=λάβε), Tabl.ή δισκία ακετυλοσαλικυλικού οξέος ή ασπιρίνης 500 mg Tabl. Aspirin 500 mg (προσοχή δόση μορφής) Τabl. Depon ή παρακεταμόλης 500 mg 20 δισκία ή κουτί Νο Ι ή box No I ή boite No I (προσοχή συνολική δοσολογία) S (signatura,οδηγία) 1 δισκίο κάθε 6 ώρες Υπογραφή Ιατρού/Στοιχεία Ιατρού

6 Συνταγή Ημερομηνία Στοιχεία ασθενούς Φάρμακο οσολογία μορφής Συνολική δοσολογία Οδηγία στον ασθενή πάθηση Υπογραφή και στοιχεία ιατρού

7 PRIMARY CARE ASSOCIATES 1234 Wellness Road Resume Speed, Kansas (913) Name Priscilla Promiscuous Date 8/14/98 Address 124 Red Light Lane Age/Wt RX Doxycycline 100 mg Disp #14 Sig: Take 1 capsule bid x 7 days Molly Moral, ARNP Dispense as Written Substitution Permissible Refills 0 Per protocol Dr. Jones

8 Περιεχόμενα Συνταγής Ημερομηνία Εντολής Ονομ/μο και διεύθυνση ασθενούς Ονομασία μορφής και φαρμάκου Δοσοσλογία μορφής Ποσότητα φαρμάκου (Ι κουτί, κ.λ.π) Οδηγίες χρήσης προς τον ασθενή και ένδειξη για ποια νόσο Ονομ/μο, διεύθυνση και τηλέφωνο ιατρού

9 Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση e-prescribing? Παραγωγή, μετάδοση και συμπλήρωση συνταγής με τη βοήθεια Η/Υ Αντικαθιστά το χαρτί Επιτρέπει τη σύνδεση ιατρούφαρμακοποιού και Ασφαλι στικού Φορέα. On line έλεγχος

10 Συνήθης Συνταγογράφηση Ιατροί Patients Συγγραφή συνταγής με φάρμακο από τη Λίστα Τηλεφωνική επαφή με φαρμακοποιό για Αναμονή διευκρινήσεις κακής γραφής Τηλεφωνικές αλλαγές Έλεγχος Εφαρμογή Κανόνων Ασφαλιστικό Ταμείο 10 Φαρμακείο Λάθη από το διάβασμα

11 Ηλεκτρονική συνταγογράφηση Ιατροί Ηλεκτρονική συνταγή σταθερού τύπου Άμεσος έλεγχος συνταγής Ασθενείς Ασφαλιστικό Ταμείο Μικρότερος χρόνος αναμονής Ευανάγνωστη συνταγή Εξάλειψη λαθών Φαρμακοποιός

12 Computerized prescribing Photograph of prescriber order entry computer screen courtesy of AllScripts Healthcare Solutions

13 Brodell RT. Arch Fam Med 1997; 6: 296-8; 3. Cabral JDT. JAMA 1997; 278: ; 4. ASHP. Am J Hosp Pharm 1993; 50: ; 5. Cohen MR. Medication Errors. Causes, Prevention, and Risk Management; Που γίνονται τα περισσότερα λάθη? Συνταγογράφηση 39% Αντιγραφή 11% Διάθεση 12% Χορήγηση 38%

14 Ο Φαρμακοποιός αντί για Isordil έδωσε Plendil. O ασθενής απεβίωσε και ο ιατρός και ο φαρμακοποιός καταδικάστηκαν και πλήρωσαν $ ο κάθε ένας

15 Απαγορεύεται η σύντμηση στην αναγραφή της ονομασίας των φαρμάκων Hydrochlorothiazide ή Hydrocortisone?

16 Celebrex(Σελεκοξίμπη-αναστ.COX2)Celexa (Σιταλοπράμη-SSRI<<<<<<<<<<<0 Lasix (Φουροσεμίδη-διουρητικό)/Losec (Ομεπραζόλη-φάρμακο κατά του έλκους) Chlorpromazine (νευροληπτικό)/chlorpropamide (αντιδιαβητικό από το στόμα)

17 Μη συνταγαγροφείτε για κάποιον ασθενή που δεν θα γνωρίσετε ποτέ Γράφτε καθαρά το όνομα του φαρμάκου ή χρησιμοποιείστε Η/Υ Προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε γενόσημες ονομασίες Lamisil (Τερβιναφίνη-αντιμυκητιασικό)-lamictal (Λαμοτρυγίνη-αντιεπιληπτικό) Norvasc-Αμιλοδιπίνη-/Navane-θειοθιξένη Ketoprofen-NSAID/Ketotifen-αντιϊσταμινικό Epogen-αναδυνδυασμένη ερυθροποιητίνη/epipenεπινεφρίνη Xeloda-capacitabine-αντικαρκινικό/Xenical-ορλιστάτη

18 Επιτρεπόμενες συντμήσεις Συντμήσεις Λατινικά Αγγλικά Ελληνικά a.c ante cibum before meals πριν από τα γεύματα b.i.d bis in die twice a day 2 φορές ημερησίως c cum with με caps. capsula capsule καψάκιο (κάψουλα) d. dies day ημέρα gt(t). gutta(e) drop(s) σταγόνες h. hora hour ώρα h.s. hora somni at bedtime πριν την κατάκλυση o.d. oculus dexter right eye δεξιός οφθαλμός o.h. omni hora every hour ανά ώρα o.s. oculus sinister left eye αριστερός

19 p.c. post cibum after meals μετά τα γεύματα p.o. per os by mouth από το στόμα p.r.n. pro re nata as needed όσο χρειάζεται p. quaque each, every κάθε q.h. quaque hora every hour κάθε ώρα q.i.d. quater in die four times a 4 φορές ημερησίως s sine day without χωρίς sig. signa label ετικέτα sol. solutio solution διάλυμα tab. tabella tablet δισκίο t.i.d. ter in die three times a τρεις φορές ημερησίως ung. unguentum day ointment αλοιφή ut dict. ut dictum as directed όπως καθορίζεται

20 Ονομασίες Φαρμάκων Χημική Ονομασία: σύμφωνα με τη χημική ταυτότητα της δραστικής. Η χημική ονομασία δίνεται από την Διεθνή Εταιρεία Χημείας (IUPAC, International Union of Pure and Applied Chemistry) ΙΝΝ (International Nonproprietary Name) ονομασία: Kοινόχρηστη ονομασία που δίνεται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) μετά από αίτηση της φαρμακευτικής εταιρείας και μετά από συζήτηση και έγκριση από ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων της ΠΟΥ.

21 Επίσημη Ονομασία: ονομασία στις φαρμακοποιίες, συνήθως είναι η κοινόχρηστη INN. Εμπορική Ονομασία: το εμπορικό σήμα του προϊόντος. Διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες που διασφαλίζουν την μη παραπλάνηση του ασθενούς αλλά και την μη σύγχυση μεταξύ των διαφορετικών ιδιοσκευασμάτων. Γενόσημα φάρμακα (generics): τα φάρμακα των οποίων έληξε το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Με άλλη εμπορική ονομασία (branded generics) ή με κοινόχρηστη ονομασία (generics). Τα Ελληνικά αντίγραφα αποτελούν το 10% της φαρμακευτικής αγοράς και είναι branded generics δηλαδή, αντίγραφα με εμπορικό σήμα

22 Χημική ονομ/σία= 7-chloro-2-methyl-3-(2- methylphenyl)- 4-oxo-1,2-dihydroquinazo line-6-sulfonamide Κοινόχρηστος ονομ/σία= metolazone Εμπορική ονομ/σία =Zaroxolyn

23 Γενόσημα Φάρμακα Δεν προφυλάσονται από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ΜΗΣΥΦΑ- Over-the-counter (OTC) -Χωρίς ιατρική συνταγή Ορφανά φάρμακα Οικονομικές διευκολύνσεις % γενοσήμων σε διάφορες χώρες

24

25 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΟΣΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ Μορφές για συστηματική χορήγηση Από το στόμα [διαλύματα, σιρόπια, δισκία (εντεροδιαλυτά, βραδείας αποδέσμευσης), κόνεις, κάψουλες] Υπογλώσσια (δισκία) Από το ορθό (υπόθετα) Εισπνεόμενα (αέρια, ατμοί) Ενέσεις (υποδόριες, ενδομυικές, ενδοφλέβιες, έγχυση)

26 Μορφές για τοπική χρήση Δέρμα (αλοιφές, κρέμες, πλύματα, φυράματα) Αισθητήρια όργανα (κολλύρια / αλοιφές, ωτικές σταγόνες, ρινικές σταγόνες) Από το στόμα για τοπική χρήση (δισκία, μίγματα) Από το ορθό για τοπική χρήση (υπόθετα, ενέματα) Κολπική χρήση (δισκία, κολπικά δισκία, κρέμα) Εισπνοή για τοπική δράση (αεροζόλες, κόνεις)

27 Οδοί χορήγησης των φαρμάκων Συστηματική Χορήγηση Peros, από το στόμα Απλή, οικονομική, γενικά ασφαλής (δισκία, καψάκια, υγρά διαλύματα). Φάρμακα που απορροφούνται καλά από το ΓΕΣ, μπορούν να χορηγηθούν με φαγητό (όταν ερεθίζουν το ΓΕΣ), αλλά μπορούν να χορηγηθούν και σε άδειο στομάχι (όταν απενεργοποιούνται από τα ένζυμα π.χ. πενικιλλίνες). Μειονεκτήματα= αργή δράση, μερικά απενεργοποιούνται στο ΓΕΣ π.χ. ινσουλίνη, ή δεν απορροφούνται καλά π.χ. τουβοκουραρίνη, ή έχουν άσχημη οσμή και γεύση (πρόκληση ναυτίας και εμέτου), ή ερεθίζουν το στομάχι π.χ. ασπιρίνη, ή χρωματίζουν τα δόντια.

28 Ενδοφλέβια χορήγηση (ΕΦ, IV) Άμεση δράση, η δόση μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί σε σχέση με το αποτέλεσμα, διατηρούνται σταθερά επίπεδα του φαρμάκου στο αίμα, μπορούν να χορηγηθούν σε ασθενή που δεν έχει τις αισθήσεις του. Μειονεκτήματα= δύσκολο να αντιστραφεί η τοξικότητα εάν η ένεση γίνει πολύ γρήγορα, μπορεί να προκληθεί πόνος ή φλεγμονή στο σημείο της ένεσης

29 Ενδοαρτηριακή (ΕΑ, ΙΑ) Μη συνήθης, αλλά έχει το πλεονέκτημα της έγχυσης σε συγκεκριμένο στόχο μεγάλης συγκέντρωσης φαρμάκου (σε όγκους, αγγειοδιασταλτικά στο σύνδρομο Raynaud s στη βραχιόνιο ή κερκιδική αρτηρία). Υποδόρια (ΥΔ, SC) Ένεση στον ιστό κάτω από το δέρμα. Η απορρόφηση ποικίλλει ανάλογα με τα έκδοχα, ενώ η δράση μπορεί να ενισχυθεί με τοπική αύξηση της θερμοκρασίας και με αγγειοδιασταλτικά Υποδορίως μπορούν να τοποθετηθούν pelletsπελλέτες (μικρά δισκία βραδείας απελευθέρωσης).

30 Ενδομυϊκή (ΕΜ, ΙΜ) Η απορρόφηση είναι γρήγορη λόγω εκτεταμένης αγγείωσης. Φάρμακα σε μορφές depot (π.χ. ορμόνες σε ελαιώδη διαλύματα). Σε όλες τις ενέσιμες μορφές των φαρμάκων απαιτείται υψηλή αποστείρωση τόσο των ίδιων των μορφών όσο και των χώρων εντός των οποίων παρασκευάζονται. Έλεγχος ανάπτυξης πυρετογόνων ουσιών σε κάθε παρτίδα παραγωγής.

31 Εισπνοές Το πλεονέκτημα αυτής της οδού είναι η γρήγορη απορρόφηση. Χρησιμοποιείται στη γενική αναισθησία, στη θεραπεία του άσθματος, στην στηθαγχική κρίση (νιτρώδες αμύλιο) και σε άλλες πνευμονικές παθήσεις (κορτικοστεροειδή, βρογχοδιασταλτικά, αντιβιοτικά). Ειδικές οδοί χορήγησης Ενδονευρωνικά Η οδός αυτή αφορά χορήγηση στο νεύρο με στόχο τον αποκλεισμό της αγωγιμότητας (π.χ. χορήγηση αλκοόλης στο τρίδυμο νεύρο για την αντιμετώπιση της νευραλγίας του τριδύμου) Ενδοπεριτοναϊκά Η οδός αυτή είναι γρήγορη λόγω της θερμοκρασίας, του υγρού περιβάλλοντος και της εκτεταμένης αγγείωσης του περιτόναιου. Ιδιαίτερα χρήσιμη για χορήγηση φαρμάκων στα μικρά ζώα.

32 Επισκληρίδιος-Epidural, Ενδοραχιαία ή Υπαραχνοειδής-Intrathecal, Ενδοκοιλιακή χορήγηση στον εγκέφαλο-intracerebroventricular Οι οδοί αυτοί επιτρέπουν την απευθείας χορήγηση των φαρμάκων στο ΚΝΣ. Η επισκληρίδιος χρησιμοποιείται κυρίως για τη χορήγηση αναλγητικών ή αναισθητικών στον τοκετό προεγχειρητικά και μετεγχειρητικά.

33 Τοπική Χορήγηση Δέρμα Η οδός αυτή χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ακμής, για την ψωρίαση, για τοπικές φλεγμονές και οι συνήθεις μορφές σκευασμάτων είναι αλοιφές, κρέμες και γέλες. Το δέρμα με λύση λόγω εγκαυμάτων ή πληγών χάνει τις προστατευτικές του ιδιότητες ως φραγμού και είναι δυνατή η συστηματική απορρόφηση των δραστικών, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν και σε τοξικότητα

34 Διαδερμική Χορήγηση Τα διαδερμικά συστήματα χορήγησης (patches) αποτελούν επιθέματα που διαθέτουν μία «δεξαμενή» φαρμάκου που επιτρέπει τη σταθερή και βραδεία αποδέσμευσή του. Πιθανές αντιδράσεις ευαισθησίας στη θέση επικόλλησης δυσκολία ανατροπής ανεπιθύμητης ενέργειας από την συγκέντρωση που ήδη έχει μπει στην κυκλοφορία. Αναλγητικά, φάρμακα του καρδιαγγειακού κ.α.

35 Βλεννογόνοι Οι μεμβράνες των βλεννογόνων διαθέτουν μία λεπτή επιφάνεια με εκτεταμένη αγγείωση, η οποία επιτρέπει την απορρόφηση των φαρμάκων. Αντισηπτικά σε μορφές τροχίσκων (oral lozenges), εκνεφώματα (χωρίς προωθητικό-sprays) ή αεροζόλες (με προωθητικό) στοματοπλύματα (mouthwashes), αντιβακτηριακά ή αντιμηκυτιασικά σε κολπικές κρέμες και υπόθετα, ρινικά αποσυμφορητικά σε ρινικά διαλύματα και σταγόνες (nasal spray), αντιαιμορροϊδικά σε υπόθετα, φάρμακα με συστηματική δράση όπως τα αντισυλληπτικά σε κολπικά δισκία, αφρούς (vaginal foams) και σε πλύματα (lotions), αντιστηθαγχικά σε υπογλώσσια δισκία με αγγειοδιασταλτικά φάρμακα και πολλά άλλα

36 Οφθαλμική Χορήγηση Η απευθείας χορήγηση φαρμάκων στον οφθαλμό γίνεται δυνατή με διάφορες φαρμακοτεχνικές μορφές όπως κολλύρια, αλοιφές, πλύματα και μικροδισκία. Σε όλες αυτές τις μορφές απαιτείται αποστείρωση. Ατροπίνη για την πρόκληση μυδρίασης, φάρμακα για την θεραπεία του γλαυκώματος, για φλεγμονή, λοίμωξη και άλλες καταστάσεις. Ωτική Χορήγηση Η χορήγηση φαρμάκων στο ους γίνεται με σταγόνες, ωτικά διαλύματα για τοπική δράση. Οι χρήσεις περιλαμβάνουν συνήθως θεραπεία φλεγμονής π.χ. με κορτικοστεροειδή, λοιμώξεις (αντιβιοτικά), πόνο (τοπικά αναισθητικά), απομάκρυνση κηρού (υπεροξείδιο του υδρογόνου) και άλλα.

37 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ Μορφές peros- Αποτελεσματικότητα : (-) αβέβαιη απορρόφηση Ασφάλεια : (-) χαμηλές συγκεντρώσεις αιχμής, γαστρικός ερεθισμός Καταλληλότητα : (-)? χειρισμός (παιδιά τρίτη ηλικία) Υπογλώσσια δισκία και αεροζόλες- Αποτελεσματικότητα : (+) ταχεία δράση Ασφάλεια : (-) εύκολη υπέρβαση δόσης Καταλληλότητα : (-) δύσκολος χειρισμός της αεροζόλης, (+) τα δισκία εύχρηστα.

38 Σκευάσματα από το ορθό. Αποτελεσματικότητα : (-) αβέβαιη απορρόφηση, (+-), ταχεία δράση Ασφάλεια : (-) τοπικός ερεθισμός Καταλληλότητα : (+) σε ναυτία, εμετό και προβλήματα κατάποσης Εισπνεόμενα αέρια και πτητικά υγρά Αποτελεσματικότητα : (+) ταχεία δράση Ασφάλεια : (-) τοπικός ερεθισμός Καταλληλότητα :(-) χειρισμός από ειδικευμένο προσωπικό

39 Ενέσεις Αποτελεσματικότητα : (+) ταχεία δράση, ακρίβεια δόσης Ασφάλεια : (-) πιθανή υπέρβαση δόσης, η στειρότητα είναι συχνά προβληματική Καταλληλότητα : (-) επώδυνη, ακριβότερη μορφή Τοπικά σκευάσματα Αποτελεσματικότητα : (+) περιορισμένη απορρόφηση Ασφάλεια : (-) ευαισθητοποίηση με αντιβιοτικά, (+) λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες Καταλληλότητα : (-) μερικές κολπικές μορφές δύσκολες στο χειρισμό

40 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΓΩΝ ΔΙΣΚΙΑ (Tabl.: tablettae, tablets),υπογλώσσια δισκία (Tabl. Subl.: tablettae sublinguales, sublingual tablets), Κολπικά δισκία (Tabl. vag. : tablettae vaginales, vaginal tablets), Σακχαρόπηκτα ( Dragees) Rp. Tabl. Digoxin (0,25mg) Rp. Δισκία διγοξίνης (0,25mg) No. X No. X S. Να λαμβάνεται από ένα δισκίο S... κάθε μέρα. ΚΑΨΑΚΙΑ (Κάψουλες) (Caps.: capsulae, capsules) Rp Caps Tetracycline Hydrochloride (0,250) Νο. ΧΙΙ S. Να λαμβάνεται μια κάψουλα ανά 6ωρο με λίγο νερό.

41 ΥΠΟΘΕΤΑ (Supp.: suppositoria, suppositories) Κολπικά υπόθετα (Supp. vag.: suppositoria vaginales, vaginal supp.) Rp Supp. Theophylline (0,3) No. X (υπόθετο θεοφυλλίνης) S. Να εισάγεται στο ορθό ένα υπόθετο το πρωί και το βράδυ ΟΦΘΑΛΜΙΚΟ ΔΙΑΛΥΜΑ κολλύριο (Coll.: collyrium, collyre) Πρέπει να είναι ισότονο προς τα δάκρυα, στείρο και να περιέχει ρυθμιστικές ουσίες ώστε το ph να διατηρείται ουδέτερο. Rp. Collyr. Pilocarpine hydrochloride 1% (οφθαλμικό διάλ.πιλοκαρπίνης) 10 ml ή flacon no. I S. Να ενσταλάσονται 2 σταγόνες κάθε 6 ώρες

42 ΕΝΑΙΩΡΗΜΑ (Susp.: suspensio, suspension) Rp. Susp. erythromycine (2,5%) 50.0ml (Εναιώρημα ερυθρομυκίνης (2,5%) S. Μια κουταλιά του καφέ κάθε 6 ώρες αφού αναταραχθεί καλά το μπουκάλι ΣΙΡΟΠΙ (Sir.: sirupus, Syr.: syrup) Rp. Syr.Promethazine (0,1%) ml S. Μια κουταλιά της σούπας πρωί, μεσημέρι και βράδυ.

43 ΒΑΜΜΑ (Tinct.: tinctura, tincture) Rp. Tinct. opii crocata (1%) 10g (Κροκούχο βάμμα οπίου) S. Από 20 σταγόνες πρωί-μεσημέρι-βράδυ με λίγο νερό ΑΛΟΙΦΗ (Oint.: oimtment, Pomm.: pommade, Cr.: cream) Οφθαλμική αλοιφή (Pomm. οpth.: ophthalmic pommade, Ophth. oint.: ophthalmic ointment) Rp. Oint. prednisone (1%) 10g S. Να αλείφεται με λίγη αλοιφή η πάσχουσα περιοχή 2 φορές την ημέρα.

44 ΔΙΑΛΥΜΑ (Sol.: solutio, solution) Rp. Sol. homatropine (0,4%) 10ml S. Από 20 σταγόνες πρωί μεσημέρι βράδυ με λίγο νερό. ΕΝΕΣΙΜΟ ΔΙΑΛΥΜΑ (Inj.: injectiones, injections) Φύσιγγες (Amp.: ampullae, ampules),φιαλίδια (Fl.: flacons) Rp. Inj. streptomycine sulphate (1 gr) Fl. No. VI S. Μια ενδομυική ένεση κάθε 12 ώρες με το μισό από το περιεχόμενο του φιαλιδίου. Rp.Amp. atropine sulphate 1 mg No X S. Ενδομυικές ενέσεις σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού

45 ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗΣ Αρχικός προσανατολισμός: Επιλογή φαρμάκου από ομάδες φαρμάκων (θεραπευτικές κατηγορίες) και όχι μεμονωμένα φάρμακα Βασικές πηγές: Εθνικό Συνταγολόγιο ΦΟΧ [φύλλο οδηγιών ΕΟΦ, SPC (Summary Product Characteristics-EMEA0], Βιβλία Φαρμακολογίας - Θεραπευτικής - Goodman & Gillman s The Pharmacological Basis of Therapeutics Editors: Joel Hardman and Lee Limbird

46 - Katzung's Pharmacology: Antony Trevor, Bertram Katsung, Susan Masters - Modern Pharmacology with Clinical Applications Charles R Craig PhD Robert E Stitzel PhD -Principles of Pharmacology The Pathophysiologic Basis of Drug therapy, David E Golan MD et al. - Drug Facts and Comparisons Lippincott Williams & Wilkins - Drug Treatment Avery GS

47 Διευθύνσεις Διαδικτύου ΟΡΘΗ ΕΠΙΛΟΓΗ Medline.com: Commercial, advertising, selling, business site OXI.edu: Education site: school system, university, college NAI.gov: Government site ΝΑΙ.net: Part of a linked network system, may include any of the above ΠΡΟΣΟΧΗ.org: Sponsored by an organization, including professional, charitable, and educational groups ΝΑΙ

48 Ταξινόμηση Φαρμάκων ΠΟΥ ATC (Anatomical Therapeutic Chemical classification) Παράδειγμα Α. Φάρμακα του ΓΕΣ και μεταβολισμού (1 ο επίπεδο, ανατομική ομάδα) Antise Α10. Φάρμακα στο διαβήτη (2 ο επίπεδο, θεραπευτική PHA Neurolo υποομάδα) Optional reading assignme Α10Β. Από του στόματος φάρμακα που ελαττώνουν την General SAR for C γλυκόζη του αίματος (3 ο επίπεδο, θεραπευτική/φαρμακολογική υποομάδα) Α10Β F. Αναστολείς α-γλυκοσιδάσης (4 ο επίπεδο, χημική/θεραπευτική/ φαρμακολογική υποομάδα) Α10Β F01. Ακαρβόζη (5 ο επίπεδο, υποομάδα χημικής ουσίας)

49 Αποτελεσματικότητα-Ασφάλεια Προτεραιότητα σε φάρμακα με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα και ασφάλεια (κλινική εμπειρία) Τα νέα φάρμακα προτιμούνται μόνο εάν σαφώς υπερέχουν έναντι των ήδη υπαρχόντων Κάθε φάρμακο πρέπει να πληρεί τους κανόνες ποιότητας, συμπεριλαμβανομένης, όταν είναι αναγκαία, της βιοδιαθεσιμότητας και της σταθερότητας στις κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης και χρήσης.

50 Το φάρμακο πρέπει να είναι κατάλληλο για τον ασθενή. Η καταλληλότητα αφορά τις αντενδείξεις (π.χ. κύηση, γαλουχία, νεφρική ανεπάρκεια, παιδιά, αλλεργία, κλπ), τις αλληλεπιδράσεις και την διαθέσιμη μορφή (παιδιά, τρίτη ηλικία) Το μέσο δοσολογικό σχήμα είναι συνήθως επαρκές. Όταν όμως συνυπάρχουν νοσήματα ή συγχορηγούνται άλλα φάρμακα οι δόσεις εξατομικεύονται

51 Ενημέρωση του ασθενούς και εξήγηση με απλά λόγια των κύριων σημείων που αφορούν το συνταγογραφούμενο φάρμακο (π.χ. αποτελέσματα του φαρμάκου, ανεπιθύμητες ενέργειες, οδηγίες λήψης, προειδοποιήσεις, κλπ) Παρακολούθηση της θεραπείας και σε περίπτωση αποτυχίας επανεκτίμηση του φαρμάκου, της δόσης, της ορθής λήψης αλλά ακόμα και της διάγνωσης Διακοπή του φαρμάκου σε αποτυχία ή αποθεραπεία. Προσοχή στα φάρμακα που απαιτούν σταδιακή μείωση της δόσης

52 Για όλα τα φάρμακα σήμερα προτιμάται να χρησιμοποιείται η διεθνής ονομασία ΙΝΝ(κοινόχρηστη) της δραστικής. Ακόμα και αν στην πράξη συνταγογραφείτε με την εμπορική ονομασία του φαρμάκου πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζετε την κοινόχρηστη ονομασία γιατί μόνο έτσι θα έχετε πρόσβαση στην επιστημονική πληροφορία (βιβλία, δημοσιεύσεις, βάσεις δεδομένων). Το κόστος θεραπείας και κυρίως η αναλογία κόστους/ασφάλειας ενός φαρμάκου και η δοσολογική μορφή πρέπει να αποτελούν κύριο κριτήριο επιλογής.

53 Επιλογή Φαρμάκου για Συνταγογράφηση Η διαδικασία επιλογής περιλαμβάνει τα εξής βήματα 1. Διάγνωση της νόσου 2. Καθορισμός του θεραπευτικού σκοπού 3. Επιλογή αποτελεσματικών ομάδων φαρμάκων 4. Επιλογή μιας ομάδας σύμφωνα με τα κριτήρια Αποτελεσματικότητα Ασφάλεια Καταλληλότητα Κόστος Ομάδα 1 Ομάδα 2 Ομάδα 3

54 Επιλογή Φαρμάκου Αποτελεσματικότητα Ασφάλεια Καταλληλότητα Κόστος Φάρμακο 1 Φάρμακο 2 Φάρμακο 3 Συμπέρασμα Δραστική ουσία, μορφή: Δοσολογία: Διάρκεια θεραπείας:

55 Ένα Χαρακτηριστικό Παράδειγμα 1. Διάγνωση της νόσου Κλασική στηθάγχη λόγω μερικής απόφραξης της στεφανιαίας αρτηρίας 2. Καθορισμός του θεραπευτικού σκοπού 3. Επιλογή αποτελεσματικών ομάδων φαρμάκων 4. Επιλογή μιας ομάδας σύμφωνα με τα κριτήρια Αμεση αντιμετώπιση της κρίσης. Μείωση των απαιτήσεων σε οξυγόνο της καρδιάς μειώνοντας το προφορτίο, την ένταση της συστολής, τον καρδιακό ρυθμό ή το μεταφορτίο Νιτρώδη β-αναστολείς ανταγωνιστές ασβεστίου

56 Αποτελ/ικότητα Ασφάλεια Καταλλ/τητα Κόστος Νιτρώδη (Tabl.) β - αναστολείς (Inj.) Ανταγωνιστές Ca (inj.) + ± ± ± - -

57 Επιλογή 1 Φαρμάκου Αποτελεσματικότητα Ασφάλεια Καταλληλότητα Κόστος Νιτρογλυκερίνη (Tabl.subl.) Νιτρογλυκερίνη spray + ± ± (+) - Ισοσορβίτης δινιτρικός tabl. ± + ± Ισοσορβίτης μονονιτρικός tabl. + ± + ±

58 Συμπέρασμα Δραστική ουσία : Moρφή : Νιτρογλυκερίνη Subl Tabl 1mg Δοσολογία: 1 δισκίο σε κρίση, δεύτερο δισκίο αν ο πόνος επιμένει, μετά από 5-10 λεπτά Διάρκεια θεραπείας:.

59 1. Σωστό Φάρμακο 2. Σωστή δόση (δοσολογία / μονάδα) 3. Σωστό δοσολογικό σχήμα, Σωστά χρονικά διαστήματα 4. Σωστοί οδοί χορήγησης 5. Σωστή συσκευασία 6. Σωστή ημερομηνία 7. Σωστή διάρκεια θεραπείας 8. Σωστή ενημέρωση του ασθενούς 9. Δικαίωμα του ασθενούς να αρνηθεί τη θεραπεία

60 Επικίνδυνες συντμήσεις (JCAHO MINIMUM REQUIRED LIST) Σύντμηση Πιθανό πρόβλημα Προτιμητέα γραφή U (unit) Mistaken as zero, four, or cc Write unit IU (international unit) Mistaken as IV or 10 Write international unit Q.D., Q.O.D. Mistaken for each other. Period after Q and O after Q can be mistaken for I Write daily and every other day Trailing zero and lack of leading zero Decimal point missed Never write a zero by itself after a decimal point, and always use a zero before a decimal point MS, MSO4, MgSO4 Confused for one another Write morphine sulfate or magnesium sulfate

61 Επικίνδυνες συντμήσεις ABBREVIATON POTENTIAL PROMBLEM PREFERRED TERM µg (microgram) Mistaken for mg (milligram) Write mcg H.S. (at bedtime or half strength) Mistaken for either meaning: Also mistaken for every hour Write out half strength or at bedtime T.I.W (three times a week) Mistaken for three times a day or twice weekly Write three times weekly or 3 times weekly S.C. or S.Q. (subcutaneous) D/C c.c. A.S., A.D., A.U. (Latin abbreviations for left, right, both ears) O.S., O.D., O.U. (Latin abbreviations for left, right, both eyes) Mistaken for SL for sublingual or 5 every Interpreted as discontine whatever medication follows (typically discharge meds) Mistaken for U (units) when poorly written Mistaken for each other (A.S. for O.S., A.D. for O.D., A.U. for O.U., visa versa) Write Sub-Q or subq or subcutaneously Write discharge Write ml for milliliters Write out left ear or right ear or both ears Write out left eye or right eye or both eyes

62 Κριτήρια Ορθής Επιλογής Φαρμάκων από την ΠΟΥ Πρέπει να δίνετε προτεραιότητα στα φάρμακα με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα και ασφάλεια, για να πληρούνται οι ανάγκες των περισσοτέρων ανθρώπων. Πρέπει να αποφεύγετε την επαναληπτική χορήγηση των φαρμάκων και του δοσολογικού σχήματος όταν αυτό δεν είναι απαραίτητο. Πρέπει να επιλέγετε μόνο τα φάρμακα για τα οποία υπάρχουν επαρκή επιστημονικά δεδομένα από ελεγχόμενες κλινικές και /ή επιδημιολογικές μελέτες και για τα οποία υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για τη συμπεριφορά τους στη συνήθη χρήση και στις κατάλληλες ενδείξεις. Νέα φάρμακα που διατίθενται στην αγορά πρέπει να συμπεριλαμβάνονται μόνο εάν διαθέτουν σαφή πλεονεκτήματα έναντι των παλαιών που βρίσκονται σήμερα σε χρήση.

63 Ακόμα και αν στην πράξη συνταγογραφείτε με την εμπορική ονομασία του φαρμάκου πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζετε την κοινόχρηστη INN ονομασία γιατί μόνο έτσι θα έχετε πρόσβαση στην επιστημονική πληροφορία (βιβλία, δημοσιεύσεις, βάσεις δεδομένων). Το κόστος θεραπείας και κυρίως η αναλογία κόστους/ασφάλειας ενός φαρμάκου και η δοσολογική μορφή πρέπει

64 Μελέτες -ΗΠΑ (Office of Τechnology Assessment) : έξοδα προώθησης φαρμακευτικών εταιρειών =22.5% των πωλήσεών τους. Tο 2000 με πωλήσεις άνω των 120 δισεκατομμυρίων δολαρίων οι δαπάνες προώθησης ξεπέρασαν τα 27 δις. δολ

65

66 Δαπάνες προώθησης νέου φαρμάκου σε ιατρούς και άλλους επιστήμονες Υγείας 486 ενημερωτικά φυλλάδια μόνο 207 ανάτυπα εργασιών, 196 ήταν διαφημιστικά φυλλάδια, 51 γενικές πληροφορίες και 32 ήταν άσχετα (Prescriber)

67 Δαπάνες προώθησης για ένα νέο φάρμακο απευθείας στον καταναλωτή Donohue, J., Cevasco, M. and Rosenthal M.B. (2007). A Decade of Direct-to-Consumer Advertising of Prescription Drugs. The New England Journal of Medicine, 357(7), , Metzl, Jonathan M. (2007). If Direct-to-Consumer Advertisements Come to Europe: Lessons from the USA. Lancet 369(9562), pp

68 Η διαφήμιση των φαρμάκων αγγίζει έννοιες που συνδέονται με τα μυστήρια της ζωής γιατί υπόσχεται υγεία και αποφυγή της ασθένειας Το αντικαταθλιπτικό μου με έκανε να τα καταφέρω

69 Δραστικότητα, Ασφάλεια και Κόστος Δραστικότητα: οι περισσότεροι γιατροί επιλέγουν φάρμακα με βάση τη δραστικότητα, ενώ οι παρενέργειες λαμβάνονται υπ όψιν μόνο αφού έχουν εμφανισθεί. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί ασθενείς θεραπεύονται με φάρμακα πολύ ισχυρότερα ή πιο εξεζητημένα από ότι χρειάζεται (π.χ. η χρήση ευρέως φάσματος αντιβιοτικών για απλές λοιμώξεις).

70 Ασφάλεια: Κάθε φάρμακο έχει παρενέργειες, ακόμη και το δικό σας φάρμακο.υπολογίζεται ότι μέχρι 10% των εισαγωγών στα νοσοκομεία οφείλονται στις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων. Δεν μπορούν να αποφευχθούν όλες οι βλάβες από τα φάρμακα, αλλά πολλές από αυτές προκαλούνται από ακατάλληλη επιλογή ή λάθος δοσολογικό σχήμα και αυτό μπορείτε να το αποτρέψετε. Ομάδες υψηλού κινδύνου: η τρίτη ηλικία, τα παιδιά, οι έγκυες και οι πάσχοντες από νόσους των νεφρών και του ήπατος. Φωκομελία από θαλιδομήδη Shuey D, Kim JH Birth Defects Res B Dev Reprod Toxicol Oct;92(5):381-3

71 UK:1/15 νοσηλείες λόγω ανεπιθυμήτων ενεργειών φαρμάκων USA: θάνατοι, ασθενείς/ έτος με βλάβες από φάρμακα

72 Νέα Φάρμακα : επαναπροσδιορισμός όρου Η αντικατάσταση των παλαιών δοκιμασμένων φαρμάκων με νέα φάρμακα & όχι απαραιτήτως «νέα» δεν βελτιώνουν την Υγεία των ασθενών αντιθέτως δημιουργούν σοβαρά προβλήματα Οι αυξημένες δαπάνες των φαρμάκων πρόβλημα για τις Κυβερνήσεις όλων των Χωρών (Φαρμ/νομία) Γ Ηλικίας Δαπανών UK: Το 2015 το 15.8% του πληθυσμού ετών και το 7.8% 75 + ετών, στα 1000 άτομα το 30% Γ Ηλικίας ΗΠΑ:1995 οι δαπάνες για φάρμακα ήταν το 5% του προϋπολογσμού των Νοσοκομείων, το 2000 το 10%

73 Νέα Φάρμακα, Kαλύτερα Φάρμακα; Όχι πάντα Αποσύρσεις: Γκρεπαφλοξασίνη, κινολόνη καρδιοτοξικό Τολκαπόνη, αντιπαρκινσονικό ηπατοτοξικό Τροβαφλοξασίνη, κινολόνη ηπατοτοξικό EMEA FDA Αστεμιζόλη, αντιϊσταμινικό καρδιοτοξικό σοβαρή αναφυλαξία Ανορεξιογόνα-Φενφλουραμίνη+ Δεξενφλουραμίνη «Phen-Fen» θάνατοι από βαλβιδοπάθεια Νέες επισημάνσεις κινδύνων : Φλουταμίδη, για προστάτη ηπατοξικό, αναλύσεις τρανσαμινασών / μήνα Σισαπρίδη επικίνδυνη βραδυκαρδία EMEA Πεμολίνη, διεγερτικό ΚΝΣ ηπατοτοξικό FDA Etanercept, νέο φάρμακο ρευματοειδούς αρθρίτιδας αναζωoγόννηση λοιμώξεων ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΛΕΣ

74 Drugs causing adverse drug reactions Drug group/drug No (%) of cases NSAIDs 363 (29.6) Diuretics 334 (27.3) Warfarin 129 (10.5) ACE inhibitors/ All receptor antagonists 94 (7.7) Antidepressants 87 (7.1) βblockers 83 (6.8) Opiates 73 (6.0) Digoxin 36 (2.9) Prednisolone 31 (2.5) Clopidogrel 29 (2.4) Pirmohamed BMJ 2004; 329;15-19

75 Rates of Adverse Drug Events among 2,916 residents of 18 Nursing Homes Type of Drug Related Event Number (Percent) Rate per 100 Resident-Months (95% Confidence Interval) Adverse drug events ( ) Preventable 276 (50) 0.96 ( ) Nonpreventable 270 (50) 0.94 ( ) Potential adverse drug events ( ) Gurwitz JH, AmJ Med 2000; 109:87-94

76 Frequency of Adverse Drug Events by Type Type Adverse Drug Event (n = 546) Preventable (n = 276) Neuropsychiatric 150 (27) 83 (30) Falls 67 (12) 55 (20) Gastrointestinal 65 (12) 30 (11) Dermatologic/allergic 59 (11) 7 (3) Hemorrhage 57 (10) 40 (14) Extrapyramidal symptoms 52 (10) 19 (7) Infection 34 (6) 1 (0.4) Metabolic/endocrine 27 (5) 14 (5) Anorexia/weight loss 20 (4) 14 (5) Ataxia/difficulty with gait 18 (3) 9 (3) Gurwitz JH, AmJ Med 2000; 109:87-94

77

78 Patient Education Educate patients about their medications Purpose of each medication Name of drug, dose, how to take, etc. Provide patients with understandable written instructions Lack of involving patients in check systems Inform patients about potential for error with drugs known to be problematic

79

80

81 Μέτρα Ελέγχου των Φαρμακευτικών Δαπανών στα Κράτη -Μέλη της ΕΕ και σε Άλλες Χώρες του ΟΟΣΑ 1. Έλεγχος επί των τιμών 2. Τιμή αναφοράς (reference pricing) 3.Θετικές λίστες 4.Αρνητικές λίστες 5. Περιορισμοί στους χονδρεμπόρους και φαρμακοποιούς

82 Ποσοστά συμμετοχής των ασθενών ( Ισπανία 40 %, Ιταλία, 50%, Γαλλία και Βέλγιο 35% ή 65 % κ.λ.π) Οδηγίες ορθής συνταγογράφησης-clinical guidelines, θεραπευτικά πρωτόκολλαtherapeutic protocols και αλγόριθμους algorithms) Οροφή(plafon-συγκεκριμένος προϋπολογισμός) συνταγογράφη σης στους ιατρούς

83 Συμμόρφωση ή Συμφωνία (compliance to concordance) Προσωπικότητα ιατρού, προσωπικότητα ασθενούς, πολυπλοκότητα θεραπευτικού σχήματος ανεπιθύμητες ενέργειες, ελαττωμένη μνήμη,φτώχεια, ασταθείς κοινωνικές συνθήκες, άγχος, συνυπάρχοντα ψυχιατρικά νοσήματα, εργασιακή και οικογενειακή πίεση, φτωχή κατανόηση της λογικής της θεραπείας

84 Παράγοντες που διευκολύνουν τη συμμόρφωση-συμφωνία α. Καλή σχέση ιατρού/ασθενούς, συνεργασία, απλό θεραπευτικό σχήμα β. Απλές οδηγίες, οικογενειακή στήριξη, ανακούφιση από τα συμπτώματα, επιτυχία της θεραπείας γ. 1-2 φορές ημερησίως η συμμόρφωση φθάνει το 70% δ. 3 φορές ημερησίως 50% ε. 4 φορές ημερησίως 42%

85 Σε μία μεγάλη μελέτη που έγινε στο Η.Β φάνηκε ότι 1. To 3-18 % ασθενών δεν πήγε στο φαρμακείο σε 10 ημέρες από την ημέρα συνταγογράφησης 2. Το 49% έκανε λίγα λάθη στον χρόνο λήψης της δοσολογίας 3. Το 40% έκανε σοβαρά λάθη στον χρόνο λήψης της δοσολογίας 4. Το 10% των ασθενών έλαβε μεγαλύτερες δόσεις 5. Και μόνο το 1% δεν έκανε λάθη

86 Συμμόρφωση Ιατρού 1.Να γνωρίζετε καλά τα φάρμακα που χορηγείτε 2.Να γνωρίζετε καλά όλες τις νέες προσεγγίσεις αλλά να τις χρησιμοποιείτε μόνο όταν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις 3.Να αποφεύγετε την κατευθυνόμενη από τις Φαρμακευτικές Βιομηχανίες συνταγογράφηση 4.Συνταγογραφείτε εξατομικευμένα ανάλογα με την κατάσταση του ασθενούς 5.Συνταγογραφείτε ευανάγνωστα

87 Πληροφορείστε τον ασθενή με όσα πρέπει να γνωρίζει 1. Καθορίστε τη διάγνωση 2. Καθορίστε τον θεραπευτικό στόχο 3. Φτιάξτε έναν κατάλογο των αποτελεσματικών ομάδων φαρμάκων που γνωρίζετε σε βάθος 4. Επιλέξτε την ομάδα σύμφωνα με τα κριτήρια

88 1. Η χρήση φαρμάκου όταν αυτό δεν είναι απαραίτητο 2. Η χρήση μη ορθού φαρμάκου σε συγκεκριμένη πάθηση 3. Η χρήση πιθανώς αποτελεσματικών φαρμάκων 4. Η χρήση φαρμάκων με αβέβαιη ασφάλεια χορήγησης 5. Λανθασμένη οδός χορήγησης, δοσολογίa, διάρκεια χορήγησης

89 Αποφύγετε Λάθη Στις Συνταγές Ευανάγνωστη γραφή Ορθή Επιλογή Φαρμάκου Επαλήθευση Επαγρύπνηση