Πρ λογος Εισαγωγή ΜΕΡΟΣ ΠPΩTΟ ΟΙ ΗΘΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ

Transcript

1 ÂÚÈÂ fiìâó Πρ λογος Εισαγωγή ΜΕΡΟΣ ΠPΩTΟ ΟΙ ΗΘΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: H ανθρωποκεντρική και οικοκεντρική περιβαλλοντική ηθική Tο προδικαστικ θέμα: ο ηθικ ς σχετικισμ ς Τι είναι περιβαλλοντική ηθική; Ποια είναι τα κριτήρια ώστε ένα ον ή πράγμα να είναι άξιο ηθικής θεώρησης; Οι εννοιολογικοί δυϊσμοί Η ανθρωποκεντρική περιβαλλοντική ηθική Ο Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης Ο Καρτέσιος Ο Καντ Σ γχρονες αποχρώσεις του ανθρωποκεντρισμο Η οικοκεντρική (βιοκεντρική, φυσιοκεντρική) περιβαλλοντική ηθική ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔEYTEPO: Ο δυτικ ς Xριστιανισμ ς και η οικολογική κρίση Η χριστιανική απ ρριψη του ανιμισμο Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης Η κατηγορία ενάντια στον Xριστιανισμ Jοhn Ρassmοre: οι τρεις δυτικές παραδ σεις για τη σχέση ανθρώπου - φ σης

2 8 ΠEPIEXOMENA 1. Ο άνθρωπος-κατακτητής Ο άνθρωπος ως διαχειριστής (οικον μος, επ πτης) της φ σης Wendell Βerry: Η Γη της Επαγγελίας Clare Palmer: Tι ακριβώς σημαίνει η σωστή διαχείριση; Ο άνθρωπος ως συνεργάτης της φ σης προσπαθεί να την τελειοποιήσει Jay ΜcDaniel: H χριστιανική πνευματικ τητα σημαίνει άνοιγμα προς τους συντρ φους οργανισμο ς Μichael Ε. Zimmerman: O πανενθεϊσμ ς ως μία μη δυϊστική άποψη, θεμελιακή για τη μη ανθρωποκεντρική ηθική Συμπεράσματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ TPITO: Η Ορθ δοξη παράδοση και το οικολογικ πρ βλημα Μπορεί η Ορθοδοξία να βρει άμεσες λ σεις; Η δημιουργία και η φ ση του κ σμου Η δημιουργία και η αποστολή του ανθρώπου Είναι η οικολογική κρίση μια ψη της πνευματικής κρίσης του ανθρώπου; Ο φ βος του θανάτου Ο λογικοκρατο μενος κ σμος Το πρ σωπο Ο άνθρωπος ως ιερέας της Δημιουργίας Ο ασκητισμ ς O μοναχισμ ς Οι τρεις απαντήσεις της Ορθ δοξης παράδοσης στο ζήτημα της αξίας του μη ανθρώπινου κ σμου Η κοσμολογική προοπτική της Αποκάλυψης Η ατομική ιδιοκτησία Αλλαγή νοοτροπίας ή παρέμβαση στους μηχανισμο ς παραγωγής, κατανάλωσης και αγοράς; Η έλλειψη εσχατολογικής προοπτικής του σημερινο κ σμου αποθαρρ νει σωστικές παρεμβάσεις υπέρ του περιβάλλοντος 112

3 ΠEPIEXOMENA 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ TETAPTO: Oι παραδοσιακές ηθικές θεωρίες Χρησιμοθηρία ή Ωφελιμισμ ς (Utilitarianism) Η ελε θερη αγορά Κριτική και προβλήματα με τη χρησιμοθηρική θεωρία, αλλά και με την χρησιμοθηρικής έμπνευσης περιβαλλοντική οικονομική σκέψη Η θεωρία των δικαιωμάτων H θεωρία των δικαιωμάτων υποβάλλει σε κριτική τη χρησιμοθηρική θεωρία Είναι η ποι τητα ζωής ένα ανθρώπινο δικαίωμα; Επέκταση των ηθικών δικαιωμάτων, ώστε να συμπεριληφθο ν και τα μη ανθρώπινα ζώα Τα δέντρα μπορο ν άραγε να έχουν νομική υπ σταση και αντίστοιχα δικαιώματα; Η θεωρία του Kοινωνικο Συμβολαίου Το δίλημμα των φυλακισμένων Η εφαρμογή της θεωρίας του Συμβολαίου στα περιβαλλοντικά ζητήματα Ποια είναι η λ ση; Ο Jοhn Rawls Τα μειονεκτήματα της θεωρίας του Συμβολαίου σε σχέση με την περιβαλλοντική ηθική ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠEMΠTO: Έχουν οι επ μενες γενεές συμφέροντα; Έχει ν ημα η διαγενεακή αλληλεγγ η; 158 Τι σημαίνει και πώς εκδηλώνεται η φροντίδα για τις επ μενες γενεές. Αμφισβητήσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ EKTO: Ενάντια στον ανθρώπινο σοβινισμ ΚΕΦΑΛΑΙΟ EBΔOMO: Το πρώτο ρήγμα στην ανθρωποκεντρική ηθική: H απελευθέρωση των ζώων 174 Κανένα χαρακτηριστικ δεν είναι ακραιφνώς ανθρώπινο Το κριτήριο του αισθάνεσθαι Οι συνέπειες της εισδοχής των ζώων στην ηθική κοιν τητα Τα ζώα ως τροφή

4 10 ΠEPIEXOMENA Η ορθολογικ τητα δεν μπορεί να είναι το κριτήριο για την ανθρώπινη ιδι τητα Τα δικαιώματα των ζώων Το κυνήγι των ζώων Η συμπάθεια (συμπ νια) προς τα ζώα ως κίνητρο ηθικής συμπεριφοράς Kριτική και προβλήματα Τα συμφέροντα ανθρώπων και ζώων είναι αν μοια Ο ζωοκεντρισμ ς αντικαθιστά τον ανθρωποκεντρισμ ; Ατομικισμ ς ή ολισμ ς; Οι συνέπειες της ατομικιστικής προσέγγισης Ο παραλογισμ ς της προστασίας των δικαιωμάτων των άγριων ζώων Ο ανθρωποκεντρισμ ς επιστρέφει απ το «παράθυρο» Στιγμές του Kινήματος για την απελευθέρωση των ζώων ΚΕΦΑΛΑΙΟ OΓΔOO: Η βιοκεντρική ηθική Έμφυτη ή εγγενής αξία (αυταξία) Είχε ο Ροβινσώνας Κρο σος καθήκοντα προς το νησί του; Ρaul Τaylοr: Σεβασμ ς προς τη φ ση Τα τελεολογικά κέντρα ζωής έχουν το δικ τους καλ Η βιοκεντρική αντίληψη των πραγμάτων Είμαστε οι νεοφερμένοι Τα φυτά και τα ζώα δεν μας έχουν καμιά ανάγκη Δεν είμαστε ανώτεροι απ τα ζώα Η βασική μας προκατάληψη Η πρακτική εφαρμογή του σεβασμο προς τη φ ση Οι καν νες Προβλήματα με τη θεωρία του Taylor Albert Schweitzer: Ευλάβεια για τη ζωή Μ νος απέναντι στα ηθικά διλήμματα Oι ολιστικές θεωρίες Τα επιμέρους συμφέροντα ισοδυναμο ν με το συμφέρον του συν λου; Έχουμε ηθικές υποχρεώσεις προς είδη; Περιβαλλοντικ ς φασισμ ς; Αldο Leοpοld: H Ηθική της Γης

5 ΠEPIEXOMENA Η Ηθική της Γης: η φιλοσοφική άποψη Η Ηθική της Γης: η κοινωνιοβιολογική άποψη Είναι δυνατ να υπάρχουν ηθικές υποχρεώσεις προς οικοσυστήματα, οι οποίες να είναι σημαντικ τερες απ τις υποχρεώσεις απέναντι σε άτομα; Η πυραμίδα της Γης Αντιρρήσεις και κριτικές Η νατουραλιστική χίμαιρα Το καλ των ατ μων ή το καλ της κοιν τητας; 273 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ENATO: Η Βαθιά Οικολογία Oι βασικές θέσεις της Βαθιάς Οικολογίας Η διάσταση απ ψεων ανάμεσα στη Βαθιά και τη Ρηχή Οικολογία Η ρ πανση Οι φυσικοί π ροι της Γης Ο πληθυσμ ς της Γης H πολιτιστική ποικιλ τητα και η κατάλληλη τεχνολογία Η Ηθική της Γης και της θάλασσας Η εκπαίδευση και η επιστήμη Βαθιά Oικολογία και Eπιστημονική Oικολογία Η Οικοφιλοσοφία Η μεταφυσική της Bαθιάς Oικολογίας Η επιστημολογία της Bαθιάς Oικολογίας Αυτοπραγμάτωση και βιοκεντρική ισ τητα Η αυτοπραγμάτωση Η βιοκεντρική ισ τητα Μια κριτική στη Βαθιά Oικολογία απ τη σκοπιά του Τρίτου Κ σμου Στιγμές του Kινήματος της Βαθιάς Oικολογίας Η οργάνωση Earth First! των ΗΠΑ Κανένας συμβιβασμ ς Υπέρ των μεγάλων παρθένων περιοχών Η πολιτική ανυπακοή (civil disobedience) Το οικοσαμποτάζ Ο κίνδυνος της προβοκάτσιας και η «πολυκέφαλη» δομή Ο «π λεμος» ανάμεσα στις εταιρείες ξ λου και την Earth First! 326 Οι αναρχικοί της Earth First!

6 12 ΠEPIEXOMENA Η «μισανθρωπία» της Earth First! Οι «άγριοι» και οι «άγιοι» Η Earth First! της Αγγλίας Η εκστρατεία για τη διάσωση των τροπικών δασών Άλλες εκστρατείες Το μεθοδολογικ πρ βλημα της βίας Το κίνημα ενάντια στο ΙΧ αυτοκίνητο και την κατασκευή δρ μων 335 Η οργάνωση Sea Shepherd ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔEKATO: Η ευαισθησία της βιοπεριοχικ τητας Η αίσθηση του τ που Τα τέσσερα συστατικά του οράματος Η απεχθής ομοιογενοποίηση του κ σμου Κριτική Το μικρ είναι μορφο ή μήπως δεν είναι; Αποκεντρωμένη οπισθοδρομικ τητα ή συγκεντρωτικ ς κοσμοπολιτισμ ς; Τι ακριβώς είναι η βιοπεριοχή; ΚΕΦΑΛΑΙΟ ENΔEKATO: Ο Οικοφεμινισμ ς Οικοφεμινισμ ς: ένα τυπολ γιο των διαφ ρων τάσεων υπ το πρίσμα της σχέσης ανθρώπου - φ σης Οι συνδέσεις ανάμεσα στη γυναίκα και τη φ ση Ιστορικο και αιτιακο τ που συνδέσεις Carolyn Μerchant: ο θάνατος της φ σης Εννοιολογικο τ που συνδέσεις Εμπειρικο και βιωματικο τ που συνδέσεις H πατριαρχική οικονομία Συμβολικές συνδέσεις Επιστημολογικές συνδέσεις Val Ρlumwοοd: ενάντια στις αφηρημένες ηθικές αρχές Πολιτικές συνδέσεις Julia Scοfield Russel: η ολιστική πολιτική ή (αλλιώς) η πολιτική των προσωπικών μας καθημερινών επιλογών Συνδέσεις στο ηθικ επίπεδο Η ηθική της φροντίδας

7 ΠEPIEXOMENA 13 Η διαμάχη ανάμεσα στις οικοφεμινίστριες και τους βαθείς οικολ γους Ο εαυτ ς ως οντ τητα μη διακριτή απ τη φ ση Ο διαστελλ μενος εαυτ ς (expanding self) Ο υπερβατικ ς ή υπερπροσωπικ ς εαυτ ς Στιγμές του Oικοφεμινιστικο Kινήματος ΗΠΑ Ινδία Κένυα Χιλή Μαλαισία Τουρκία ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΩΔEKATO: Η Kοινωνική Oικολογία Ο διαλεκτικ ς νατουραλισμ ς Φ ση και κοινωνία Κοινωνική ιεραρχία και κυριαρχία Είναι λοιπ ν η κοινωνική ιεραρχία ρίζα της οικολογικής κρίσης; 397 Είναι ο άνθρωπος «επιστάτης» της φυσικής εξέλιξης; Προς μια οικολογική κοινωνία Η Kοινωνική Oικολογία ενάντια στη Bαθιά Oικολογία ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔEKATO TPITO: Ανασκ πηση και συμπεράσματα 410 Ναι, έχουμε ηθικές υποχρεώσεις προς τον μη ανθρώπινο κ σμο Οι ανθρωποκεντρικές υποχρεώσεις και οι οικοκεντρικές υποχρεώσεις που είναι δ σκολες, αλλά προκλητικές! Ο δυτικ ς Χριστιανισμ ς Ο «πράσινος» Χριστιανισμ ς Η Ορθ δοξη Εκκλησία Ο Ωφελισμ ς Η θεωρία των Δικαιωμάτων Η θεωρία του Κοινωνικο Συμβολαίου Τα συμφέροντα των επ μενων γενεών Η απελευθέρωση των ζώων Ο βιοκεντρισμ ς. Οι βιοκεντρικές ατομοκεντρικές θεωρίες Ο Σεβασμ ς προς τη Φ ση

8 14 ΠEPIEXOMENA Η Ευλάβεια για τη Ζωή Οι βιοκεντρικές ολιστικές θεωρίες Η Ηθική της Γης Η Βαθιά Οικολογία Η βιοπεριοχικ τητα Ο Oικοφεμινισμ ς Η Κοινωνική Οικολογία ΜΕPΟΣ ΔΕΥTΕΡΟ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ Τι είναι αξίες; Αξίες και εκπαίδευση Γιατί άραγε θα έπρεπε να διδάσκουμε αξίες; Είναι η εκπαίδευση στις αξίες μια αυταρχικο (ίσως και φασιστοειδο ς) τ που εκπαίδευση; O μηχανισμ ς της αλλαγής αξιών Πώς αναπτ σσονται οι αξίες; Η γνωστική θεωρία Η ψυχαναλυτική θεωρία Η συμπεριφοριστική θεωρία Πώς διδάσκουμε αξίες; Οι κυρι τερες στρατηγικές Η στρατηγική laissez faire Η στρατηγική της ηθικής ανάπτυξης Η στρατηγική της ενστάλαξης αξιών Η στρατηγική της ανάλυσης αξιών H στρατηγική της διασαφήνισης αξιών Η στρατηγική της μάθησης μέσα απ τη δράση Η στρατηγική της τροποποίησης συμπεριφοράς Η στρατηγική της συμβάλλουσας εκπαίδευσης Δυο λ για για τη δραματοποίηση Ο μανδ ας του ειδικο (mantle of the expert) Ανασκ πηση και συμπεράσματα Η διδασκαλία αξιών Η ανάπτυξη αξιών Οι στρατηγικές διδασκαλίας αξιών Bιβλιογραφία