η αντικειμενική πραγματικότητα και η οικολογική αριστερά ζητήματα θεμελίωσης του οικολογικού λόγου

Transcript

1 η αντικειμενική πραγματικότητα και η οικολογική αριστερά ζητήματα θεμελίωσης του οικολογικού λόγου

2 γνωστική ιδιοποίηση του κόσμου οτρόπος με τον οποίο η σκέψη ιδιοποιείται τον κόσμο η απόσταση του πραγματικού από τη γνώση του πραγματικού υπάρχει μια πραγματικότητα αντικειμενική, έξω από την ανθρώπινη σκέψη; αν η αντικειμενική αυτή πραγματικότητα υπάρχει, είναι προσβάσιμη στην ανθρώπινη σκέψη ως απόλυτη γνώση;

3 ουσιοκρατία κάθε ταυτότητα θεμελιώνεται σε μια αναλλοίωτη ουσία, πλήρως προσβάσιμη στη γνώση αφαιρώντας δευτερεύοντα στοιχεία μιας έννοιας, μπορούμε να φτάσουμε σε έναν καθολικό πυρήνα που αντιστοιχεί στην αναλλοίωτη ουσία της έννοιας αυτής απομονώνοντας τον καθολικό πυρήνα της έννοιας άνθρωπος, μπορεί κανένας να οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος είναι φύσει καλός, κοινωνικό ον, ικανός για αυτήήτην άλλη συμπεριφορά κτλ

4 κονστρουκτιβισμός κάθε ταυτότητα αναγνωρίζεται ως προϊόν διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα στο πεδίο του λόγου δεν υπάρχουν αντικειμενικές ιδιότητες, ιδιότητες οι οποίες θα συνιστούσαν την αναλλοίωτη ουσία των πραγμάτων οάνθρωπος μπορεί να είναι είτε φύσει καλός είτε φύσει κακός, άλλοτε ατομικός και άλλοτε κοινωνικός, ικανός για αυτή ή την άλλη συμπεριφορά ανάλογα με τα συμφραζόμενα που συνιστούν την κατασκευή της έννοιας άνθρωπος

5 γνωστική ιδιοποίηση του κόσμου ουσιοκρατία κονστρουκτιβισμός αντικειμενική πραγματικότητα υπάρχει δεν υπάρχει απόλυτη γνώση του κόσμου δυνατή αδύνατη

6 ανεπάρκειες ουσιοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει συνεκτικός λόγος περί γνωστικής ιδιοποίησης της πραγματικότητας χωρίς την προϋπόθεση ότι η πραγματικότητα αυτή υπάρχει ανεξάρτητα από την γνωστική ιδιοποίησή της κονστρουκτιβισμός δεν μπορεί να υπάρξει συνεκτικός λόγος περί πραγματικότητας χωρίς την προϋπόθεση ότι η πραγματικότητα υπάρχει ως γνωστικό αντικείμενο του λόγου αυτού

7 αντιφάσεις ουσιοκρατία οι λόγοι που το οικολογικό κίνημα θεωρεί υπεύθυνους για την περιβαλλοντική υποβάθμιση, όσο και εκείνοι που το ίδιο οργανώνει, συμμερίζονται μια ουσιοκρατική ιδέα της φύσης κονστρουκτιβισμός εξαντλώντας την έννοια του πραγματικού στην κατασκευή, η κατασκευή ανάγεται σε αποκλειστική ουσία του κόσμου και επομένως καθίσταται αδύνατη κάθε μη-ουσιοκρατική θεμελίωση του κονστρουκτιβισμού

8 αντι-ουσιοκρατικός κονστρουκτιβισμός η αντικειμενική πραγματικότητα υπάρχει ανεξάρτητα από εμάς (οντολογική συνθήκη) η αντικειμενική πραγματικότητα δεν είναι ποτέ αναπαραστάσιμη έξω από το πεδίο του λόγου (επιστημολογική συνθήκη)

9 αντι-ουσιοκρατικός κονστρουκτιβισμός σύμφωνα με την ακραία εκδοχή του κονστρουκτιβισμού, οι εγγραφές μέσα από τις πειραματικές διατάξεις δε συνιστούν αλληλεπίδραση με τον πραγματικό κόσμο αλλά αποτελούν έμπρακτες διασυνδέσεις νοημάτων οαντι-ουσιοκρατικός κονστρουκτιβισμός αποφεύγει το λογικό σφάλμα που διαπράττει κανείς, όταν περνά από μεθοδολογικές προκείμενες που έχουν να κάνουν με το πώς παράγεται η γνώση σε οντολογικά συμπεράσματα για το αντικείμενο της γνώσης

10 γνώση και ιδεολογία ποια είναι η σχέση γνώσης και ιδεολογίας; η αλτουσεριανή επιστημολογία στηρίζει και την οντολογική και την επιστημολογική συνθήκη του αντιουσιοκρατικού κονστρουκτιβισμού

11 αλτουσεριανή επιστημολογία οι χαρακτηριστικές για κάθε κοινωνία ιδέες, με βάση τις οποίες νοηματοδοτείται οκόσμος, συγκροτούν οργανωμένα σύνολα που απεικονίζουν την πραγματικότητα οι απεικονίσεις αυτές συνοψίζουν στο επίπεδο των ιδεών τις παραγωγικές σχέσεις που διακρίνουν κάθε κοινωνία και εξασφαλίζουν την αναπαραγωγή των συγκεκριμένων παραγωγικών σχέσεων

12 αλτουσεριανή επιστημολογία κάθε κοινωνική πρακτική, συμπεριλαμβανομένης της επιστημονικής πρακτικής, ασκείται μέσα από την ιδεολογία και συνέχεται από αυτήν η ιδιομορφία που αποδίδεται στην επιστήμη συνίσταται στην ικανότητα επερώτησης των άρρητων, λανθάνουσων παραδοχών που ενέχει η ίδια η επιστημονική πρακτική

13 αλτουσεριανή επιστημολογία το πραγματικό αντικείμενο υπάρχει πραγματικά, εξωτερικά ως προς την επιστημονική πρακτική που επιχειρεί να το γνωρίσει (οντολογική συνθήκη αντι-ουσιοκρατικού κονστρουκτιβισμού) από την άμεση εμπειρία οδηγείται κανένας στην επιστημονική γνώση μέσα από την απόρριψη της βιωματικής αμεσότητας και των συνδεδεμένων με αυτήν ιδεολογικών φορτίων. το επιστημονικό αντικείμενο εμπεριέχεται ολόκληρο μέσα στη σκέψη, είναι αντικείμενο ιδεατό η διαφορά μεταξύ του πραγματικού αντικειμένου και του προσλαμβανόμενου αντικειμένου είναι ανυπέρβλητη (επιστημολογική συνθήκη αντιουσιοκρατικού κονστρουκτιβισμού)

14 γνώση και ιδεολογία ησχέση του προσλαμβανόμενου με το επιστημονικό αντικείμενο διεκπεραιώνεται μέσα στη σκέψη: το επιστημονικό αντικείμενο προστίθεται στο προσλαμβανόμενο αντικείμενο ως ηγνώση του με την απορρόφηση του επιστημονικού από το προσλαμβανόμενο αντικείμενο, η ιδεολογία επανακάμπτει στο τέλος της παραγωγικής διαδικασίας που συνιστά η επιστημονική πρακτική η απορρόφηση του επιστημονικού από το πραγματικό οδηγεί στην ανάδυση νέων ιδεολογικών παραδοχών από τη στιγμή της σύλληψής του, το επιστημονικό αντικείμενο είναι αδύνατον να αυτονομηθεί

15 ζητήματα θεμελίωσης του οικολογικού λόγου ηεπιστήμη δεν είναι δυνατόν να εγγυηθεί μια αδιαμεσολάβητη πρόσβαση στον αντικειμενικό κόσμο καμία διαδικασία παραγωγής γνώσης δεν είναι δυνατόν να εξασφαλίσει μια πλήρη ανάγνωση της αντικειμενικής πραγματικότητας τα αιτήματα της οικολογικής αριστεράς μπορούν να θεμελιωθούν μόνο στο πολιτικό πεδίο

16 ζητήματα θεμελίωσης του οικολογικού λόγου ηφύση, σε σύζευξη με την οποία δημιουργείται η ανθρώπινη εργασία, είναι διατεταγμένη: οι κανόνες της ανθρώπινης δράσης επιβάλλουν στη φύση μια διάταξη η οποία την καθιστά ικανή για συγκεκριμένες δράσεις στην πρόσληψη της φύσης ενυπάρχει πάντοτε το κίνητρο της ανθρώπινης δράσης επομένως, όταν γίνεται λόγος για τη φύση, πρόκειται πάντοτε για μια φύση κατά την παραπάνω έννοια ανθρωπογενή

17 μια κριτική προσέγγιση του διαλεκτικού νατουραλισμού ηφύση ως αναπτυξιακό φαινόμενο, τόσο στο βασίλειο του οργανικού, όσο και του κοινωνικού πεδίου η ηθική εδράζεται πραγματολογικά στον ίδιο τον κόσμο το αναπτυξιακό πρόγραμμα της φύσης (οργανικό και κοινωνικό πεδίο) ως απόλυτη, αναλλοίωτη ουσία θεμελίωση της περιβαλλοντικής ηθικής έξω από την ανθρώπινη ιστορία, άρα έξω από το πολιτικό πεδίο

18 μια κριτική προσέγγιση του διαλεκτικού νατουραλισμού οάνθρωπος αποτελεί αρχικά τμήμα της πρώτης φύσης η συγκρότηση της κοινωνίας συνιστά μια δεύτερη φύση που απορροφά την πρώτη η κοινωνία οφείλει να αποκαταστήσει την ελεύθερη φύση και τον ελεύθερο άνθρωπο σε μια τρίτη φύση μέσα από τον Ορθό Λόγο ο δυισμός κοινωνία/φύση αρχικά ακυρώνεται (οριζόντια) και επανεισάγεται (κάθετα) ως ασυνέχεια ανάμεσα στην πρώτη, τη δεύτερη και την τρίτη φύση

19 μια κριτική προσέγγιση του διαλεκτικού νατουραλισμού ο άνθρωπος υπάρχει πριν την κοινωνία (πρώτη φύση) η κοινωνία ως δεύτερη φύση ανατρέπει το αναπτυξιακό πρόγραμμα του οργανικού αλλά και του κοινωνικού πεδίου (πρώτη φύση) η άνθρωπος τουλάχιστον στη δεύτερη φύση - είναι φύσει κακός ο Ορθός Λόγος θεωρείται προϋπόθεση για έναν προορισμό έξω από την κοινωνία (τρίτη φύση)

20 μια κριτική προσέγγιση του διαλεκτικού νατουραλισμού ένας άνθρωπος μη κοινωνικός (πρώτη φύση) και φύσει κακός (δεύτερη φύση), για τον οποίο ο Ορθός Λόγος θεωρείται προϋπόθεση για έναν προορισμό έξω από την κοινωνία (τρίτη φύση) δεν είναι συμβατός με τις διακηρύξεις της αριστεράς ποιά είναι η σχέση του διαλεκτικού νατουραλισμού με την αριστερά;

21 αναφορές αντι-ουσιοκρατικός κονστρουκτιβισμός Praetorius N, Inconsistencies in the assumptions of constructivism and naturalism. An alternative view. Theory and Psychology 13, Van der Belt How to engage with experimental practices? Moderate versus radical constructivism. Journal for General Philosophy of Science 34, αλτουσεριανή επιστημολογία Αλτουσέρ Λ, Θέσεις. Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα [Τίτλος πρωτοτύπου: Althusser L, Positions. Editions socials, Paris.]. Μπαλτάς Α, Για την επιστημολογία του Λουί Αλτουσέρ. Εκδόσεις νήσος, Αθήνα. Κουζέλης Γ, Από τον βιωματικό στον επιστημονικό κόσμο. Ζητήματα κοινωνικής αναπαραγωγής της γνώσης. Εκδόσεις Κριτική Επιστημονική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.

22 αναφορές ζητήματα θεμελίωσης του οικολογικοιύ λόγου Moscovici S, Τεχνική και φύση στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. οκίμιο για την ανθρώπινη ιστορία της φύσης. [Τίτλος πρωτοτύπου: Essai sur l histoire humaine de la nature, Paris, Flammarion, Μετάφραση: Κοσμίδης. Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα.] Σταυρακάκης Γ, Φύση και επιστημονικός λόγος στις νεωτερικές κοινωνίες: το επιχείρημα της κατασκευής. Στο: Λουλούδης Λ, Γεωργιάδου Β, Σταυρακάκης Γ (εκδότες) Φύση-Κοινωνία-Επιστήμη. Στηεποχήτωντρελώναγελάδων. ιακινδύνευση και αβεβαιότητα. Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα, σ.σ