Forum Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης Α Κύκλος Εργασιών. ιαλειτουργικότητα Οργανισµών, Υπηρεσιών και Συστηµάτων της ηµόσιας ιοίκησης ΤΕΛΙΚΟ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ

Transcript

1 f Forum Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης Α Κύκλος Εργασιών Οµάδα Εργασίας: ιαλειτουργικότητα Οργανισµών, Υπηρεσιών και Συστηµάτων της ηµόσιας ιοίκησης ΤΕΛΙΚΟ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ Έκδοση 2.6 Αθήνα, Νοέµβριος 2008

2 ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΟΜΑ ΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αντώνης Στασής Στέλεχος Γενικής Γραµµατείας ηµόσιας ιοίκησης, Υπ. Εσωτερικών ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΟΜΑ ΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τιµολέων Σελλής ιευθυντής Ινστιτούτου Πληροφοριακών Συστηµάτων και Προσοµοίωσης (Ι.Π.ΣΥ.Π.) & Καθηγητής Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ Ε.Μ.Π. ΜΕΛΗ ΟΜΑ ΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ιοµήδης Σπινέλλης Αναπληρωτής Καθηγητής Τµήµατος ιοικητικής Επιστήµης και Τεχνολογίας Ο.Π.Α. Κυριάκος ιακονικολάου MSc Πληροφορικής, Στέλεχος Ε.Μ.Π. Τηλέµαχος Μανωλάτος Μηχανικός H/Y και Πληροφορικής (Εκπρόσωπος Σ.Ε.Π.Ε.) Στάθης Παναγιωτόπουλος Στέλεχος Γενικής Γραµµατείας Πληροφοριακών Συστηµάτων (Γ.Γ.Π.Σ.) του Υπ. Οικονοµίας & Οικονοµικών Αθανάσιος Κουντζέρης Στέλεχος Μελετών - Ερευνών, Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας Ζωή Καρδασιάδου.Ν., ικηγόρος, Τµήµα Ελεγκτών, Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα Ιωάννης Χαραλαµπίδης Υπεύθυνος Ερευνητικής Μονάδας e-goverment, Εργαστήριο Συστηµάτων Αποφάσεων και ιοίκησης, Ε.Μ.Π. Φώτης Σταµατελόπουλος ρ. Ηλ/γος Μηχ. Και Μηχ. Υπολ. Ε.Μ.Π. Αθανάσιος Γεντίµης Συνεργάτης Ινστιτούτου Πληροφοριακών Συστηµάτων και Προσοµοίωσης (Ι.Π.ΣΥ.Π.) Κωνσταντίνος Λαιµός Συνεργάτης Ερευνητικού Πανεπιστηµιακού Ινστιτούτου Συστηµάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ) του Ε.Μ.Π. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΜΑ ΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Παραδείση Ευαγγελία Ινστιτούτο Πληροφοριακών Συστηµάτων και Προσοµοίωσης (Ι.Π.ΣΥ.Π.) 2 α π ό 1 4 5

3 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΤΙΤΛΟΣ ΕΚ ΟΣΗ Τελικό Παραδοτέο Οµάδας Εργασίας για τη ιαλειτουργικότητα Οργανισµών, Υπηρεσιών & Συστηµάτων.. v.2.6. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 07 Νοεµβρίου 2008 ΤΥΠΟΣ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ Μελέτη P12_Paradoteo_v2.6.doc ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΛΛΑΓΩΝ ΕΚ ΟΣΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Ιουλίου 2008 Οµάδα Εργασίας Αρχική Σεπτεµβρίου 2008 Οµάδα Εργασίας Τελική Έκδοση Οκτωβρίου 2008 Οµάδα Εργασίας Ενσωµάτωση Παρατηρήσεων Νοεµβρίου 2008 Οµάδα Εργασίας ιόρθωση Παροραµάτων, Ενσωµάτωση Παραρτηµάτων & Σχολίων ιαβούλευσης 3 α π ό 1 4 5

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείµενο και στόχοι Οµάδας Εργασίας Σκοπός του παρόντος εγγράφου Ποιοι πρέπει να διαβάσουν αυτό το έγγραφο ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ηλεκτρονική ιακυβέρνηση - egovernment Τι είναι egovernment; Τύποι υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης Επίπεδο κατάταξης Ηλεκτρονικών Υπηρεσιών Ευρωπαϊκές Πρωτοβουλίες ιαλειτουργικότητα στη ηµόσια ιοίκηση Υφιστάµενη Κατάσταση Ελληνικό Πλαίσιο Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης ιαδικτυακή Πύλη ΕΡΜΗΣ ΜΟΝΤΕΛΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Μοντέλα Ηλεκτρονικής Εξυπηρέτησης του Πολίτη Εισαγωγή Πλήρως Ηλεκτρονικό Μοντέλο Υβριδικό ενορχηστρωµένο µοντέλο Υβριδικό µη ενορχηστρωµένο µοντέλο Νοµικές / ιοικητικές πρόνοιες Περιεχόµενο Ελληνικό Πλαίσιο ιαλειτουργικότητας και Περιεχόµενο Κατηγοριοποίηση και επισηµείωση περιεχοµένου Ψηφιακή διατήρηση περιεχοµένου ΠΡΟΤΥΠΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΗ ΓΙΑ ΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ Εισαγωγή Σκοπός των Υποδοµών ιαλειτουργικότητας Οι κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ληξιαρχεία ιαλειτουργικότητας σε άλλες χώρες Το Πρωτότυπο Ληξιαρχείο ιαλειτουργικότητας του Ελληνικού Πλαισίου ιαλειτουργικότητας Πληροφορίες και Λειτουργίες Ληξιαρχείων ιαλειτουργικότητας Πληροφορίες Λειτουργίες Μοντέλα Λειτουργικής Ένταξης Λ στην Παροχή Ηλεκτρονικών Υπηρεσιών Κεντροποιηµένη Λειτουργία Κατανεµηµένη Λειτουργία Πλήρως αυτοµατοποιηµένη λειτουργία Υβριδική λειτουργία συνύπαρξη µε χειρογραφικές διαδικασίες Συµπεράσµατα Προτάσεις AUTHENTICATION - AUTHORIZATION ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Εισαγωγή Ορισµός προβλήµατος Ιστορικό Τεχνολογία PKI και Ψηφιακά Πιστοποιητικά Πλαίσιο Αυθεντικοποίησης PKI Μηχανισµός και Αρχιτεκτονικές Εµπιστοσύνης PKI Οργάνωση Υποδοµής Λειτουργίας PKI Υπηρεσίες διαχείρισης «κύκλου ζωής» ψηφιακών πιστοποιητικών Εποπτεία Έλεγχος και ιασφάλιση Συµµόρφωσης των Π.Υ.Π Εφαρµογή υποδοµών PKI στην Ελληνική ηµόσια ιοίκηση Identity Federation (Οµοσπονδίες ψηφιακών ταυτοτήτων) Σχέση Federation Identity µε το Single Sign On Σχέση Federated Identity µε PKI Ηλεκτρονική αυθεντικοποίηση στην Ε.Ε. & στις Χώρες Μέλη Πρωτοβουλίες σε εξέλιξη στο πλαίσιο της Ε.Ε α π ό 1 4 5

5 Μελέτες περίπτωσης (case studies) λύσεων µε χρήση PKI, στις χώρες µέλη της Ε.Ε Μελέτες περίπτωσης (case studies) λύσεων µε χρήση Identity Federation, στις χώρες µέλη της Ε.Ε ιαπιστώσεις και θέµατα ιαλειτουργικότητας CASE STUDY: ιαλειτουργικότητα σε µεγάλους φορείς του ηµοσίου - Η εµπειρία της Γ.Γ.Π.Σ Η Γενική Γραµµατεία Πληροφοριακών Συστηµάτων Η Υποδοµή της Γ.Γ.Π.Σ TAXIS ICIS TaxisPhone Άλλες ράσεις Υποδοµής Οι Ανάγκες ιαλειτουργικότητας της Γ.Γ.Π.Σ Συνεργασία Γ.Γ.Π.Σ. µε Φορείς ηµοσίου Φορείς που λαµβάνουν δεδοµένα από την Γ.Γ.Π.Σ Φορείς που αποστέλλουν δεδοµένα στη Γ.Γ.Π.Σ Φορείς από τους οποίους η Γ.Γ.Π.Σ. θα επιθυµούσε να λαµβάνει δεδοµένα Προτάσεις µε βάση την Εµπειρία της Γ.Γ.Π.Σ Προώθηση της Εσωτερικής ιαλειτουργικότητας Εσωτερική Ιεράρχηση των Παρεχόµενων Υπηρεσιών Προϋποθέσεις για την Επιτυχία Έργων ιαλειτουργικότητας ιοικητική οµή Προώθησης ιαλειτουργικότητας Πρόταση για την Εφαρµογή Λύσης PKI στις Υπηρεσίες της Γ.Γ.Π.Σ Συµπεράσµατα CASE STUDY: Ολοκληρωµένη Υπηρεσία συνεργασίας Επιµελητηρίων µε τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) Το περιβάλλον του έργου Θεσµικό Περιβάλλον Τεχνικό Περιβάλλον Αντικείµενο έργου Παρεχόµενες Υπηρεσίες Αναµενόµενα Αποτελέσµατα Η ιαλειτουργικότητα στο Έργο Τεχνική Αντιµετώπιση Η ενοποίηση των ετερογενών συστηµάτων το υποσύστηµα αλληλεπίδρασης µε το υπάρχον πληροφοριακό σύστηµα του Επιµελητηρίου (adapter) Προβλήµατα / Προκλήσεις Τεχνικές Οργανωτικές / ιοικητικές Συµπεράσµατα ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ουσιαστική ανάγκη για ενίσχυση της Κουλτούρας ιαλειτουργικότητας Η σηµασία για εσωτερική αξιολόγηση της ιαλειτουργικής Ωριµότητας σε κάθε Φορέα Το Ληξιαρχείο ιαλειτουργικότητας και ο κοµβικός ρόλος του Φορέα διαχείρισής του Προτεραιότητα στην απλοποίηση, τον ανασχεδιασµό και τη µοντελοποίηση των διαδικασιών της ηµόσιας ιοίκησης Προώθηση της ιαλειτουργικότητας µέσα από συνέργειες µε το Ε.Π. ιοικητική Μεταρρύθµιση Τα οφέλη υιοθέτησης µιας Κεντρικής ιοικητικής οµής για την προώθηση έργων και δράσεων ιαλειτουργικότητας Η ιαλειτουργικότητα ως καταλύτης για τη διάχυση των ηµόσιων εδοµένων Η επιδίωξη για ενίσχυση της ιαλειτουργικότητας σε θέµατα Αυθεντικοποίησης Η ανάγκη για Εκπαίδευση και Επιµόρφωση στελεχών της ηµόσιας ιοίκησης σε επιλεγµένες θεµατικές νησίδες Η επανεξέταση/ προσαρµογή του νοµικού περιβάλλοντος σε σχέση µε τη διαλειτουργικότητα και εν γένει την παροχή υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: Ακρονύµια και Συντοµογραφίες ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ: Μελέτη Περίπτωσης α π ό 1 4 5

6 9.3. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙIΙ: Ωριµότητα θεσµικού πλαισίου για την ασφάλεια των συναλλαγών και την ηλεκτρονική ταυτοποίηση στην Ελλάδα & Ε.Ε Ευρωπαϊκό θεσµικό πλαίσιο Εθνικό θεσµικό πλαίσιο Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδροµείων Κανονιστικό πλαίσιο PKI για το Εθνικό ίκτυο της ηµόσιας ιοίκησης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV: Μελέτες Περίπτωσης σε επιλεγµένες χώρες της Ε.Ε Εσθονία: Ηλεκτρονική Ταυτότητα για το σύνολο του πληθυσµού Αυστριακή Κάρτα Πολιτών Η Βελγική Προσωπική Κάρτα Ταυτότητας Ψηφιακές Υπογραφές στη ανία Η Ιταλική Εθνική Κάρτα Υπηρεσιών Ηλεκτρονική ταυτοποίηση στη Μάλτα DigiD Ψηφιακή Ταυτότητα στις Ολλανδικές Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης Η Σλοβενική Ηλεκτρονική Κάρτα Ταυτότητας ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V. Οδικός Χάρτης eidm ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VI. MultiPKI Validation Platform for eid and esignature Services Case Abstract Policy Context and Legal Framework Implementation and Management Approach Technology solution Impact Track record of sharing Lessons learnt ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VIΙ. ιερεύνηση Υφιστάµενης Κατάστασης για Ζητήµατα Authentication σε Επίπεδο Χωρών Μελών της Ε.Ε Βαθµός Ανάπτυξης λύσεων διαχείρισης ηλεκτρονικών ταυτοτήτων Λύσεις βασισµένες σε υποδοµή δηµόσιου κλειδιού PKI Λύσεις βασισµένες σε υποδοµή δηµόσιου κλειδιού PKI και χρήση έξυπνων καρτών Λύσεις που περιλαµβάνουν συνεργασία µε τον ιδιωτικό τοµέα Αυθεντικοποίηση µέσω Κεντρικής Κυβερνητικής Πύλης ΕΙΚΟΝΕΣ/ΣΧΗΜΑΤΑ Εικόνα 1 Σηµεία ιαλειτουργικότητας Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης...14 Εικόνα 2 Activity Diagram για την Υπηρεσία Αναγνώριση Στρατιωτικής Υπηρεσίας από ΙΚΑ...22 Εικόνα 3 Βασικοί Άξονες Στρατηγικής...32 Εικόνα 4 Βασική Κατηγοριοποίηση Περιεχοµένου...33 Εικόνα 5 Σύγκριση Τύπων Αρχείων µε Βάση τη οµή και τη ιαλειτουργικότητα που προσφέρουν...40 Εικόνα 6 Ενδεικτική Οθόνη του Πρωτότυπου Ληξιαρχείου ιαλειτουργικότητας...47 Εικόνα 7 Τα περιεχόµενα του Ληξιαρχείου ιαλειτουργικότητας...50 Εικόνα 8 Λειτουργίες του Ληξιαρχείου ιαλειτουργικότητας...51 Εικόνα 9 Ληξιαρχεία ιαλειτουργικότητας στην Εκτέλεση Ηλεκτρονικών Υπηρεσιών...52 Εικόνα 10 Κατανεµηµένη Λειτουργία ενός Ληξιαρχείου ιαλειτουργικότητας...55 Εικόνα 11 Ληξιαρχεία ιαλειτουργικότητας σε Πανευρωπαϊκό Επίπεδο...56 Εικόνα 12 Λειτουργία υποδοµής δηµόσιου κλειδιού...63 Εικόνα 13 Απλή αρχιτεκτονική PKI...64 Εικόνα 14 Ιεραρχική αρχιτεκτονική PKI...64 Εικόνα 15 Mesh αρχιτεκτονική PKI...65 Εικόνα 16 Υβριδικές αρχιτεκτονικές PKI...66 Εικόνα 17 Iεραρχική αρχιτεκτονική διάρθρωση των Αρχών Πιστοποίησης της υπηρεσίας PKI του ΣΥΖΕΥΞΙΣ...70 Εικόνα 18 Αρχή Πιστοποίησης του Ελληνικού ηµοσίου (ΑΠΕ )...71 Εικόνα 19 - Περίπτωση χρήσης χωρίς identity federation...74 Εικόνα 20: Περίπτωση χρήσης µε identity federation...75 Εικόνα 21- Μοντέλο Ροής Πληροφορίας...75 Εικόνα 22: Αρχιτεκτονική «Αναφανδόν»...76 Εικόνα 23 - Federated Identity Μοντέλο - ανία...85 Εικόνα 24 Federated Identity Μοντέλο - Αυστρία...86 Εικόνα 25 Τεχνική αντιµετώπιση / Αρχιτεκτονική λύσης α π ό 1 4 5

7 ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1 Σύγκριση Χαρακτηριστικών υαδικών και Αρχείων Κειµένου...34 Πίνακας 2 Πρότυπα που βοηθούν στην επίτευξη διαλειτουργικότητας περιεχοµένου...36 Πίνακας 3 Χαρακτηριστικά που ευνοούν την πρόσβαση στο περιεχόµενο...43 Πίνακας 4 - Ακρωνύµια-Συντοµογραφίες Πίνακας 5 - Μελέτη περίπτωσης-έγγραφο που αφορά Πολιτικό Γάµο Πίνακας 6 «Οδικός Χάρτης» του Πανευρωπαϊκού πλαισίου διαχείρισης ηλεκτρονικών ταυτοτήτων (eidm) Πίνακας 7 Κατηγοριοποίηση χωρών κατά φάση ανάπτυξης λύσεων διαχείρισης ηλεκτρονικών ταυτοτήτων Πίνακας 8 Κατανοµή χωρών µε βάση τη χρήση λύσεων µε υποδοµή δηµόσιου κλειδιού PKI Πίνακας 9 Κατανοµή χωρών µε βάση τη χρήση λύσεων µε υποδοµή δηµόσιου κλειδιού PKI και χρήση έξυπνων καρτών Πίνακας 10 Κατανοµή χωρών µε βάση τη χρήση λύσεων σε συνεργασία µε τον ιδιωτικό τοµέα Πίνακας 11 Κατανοµή χωρών µε βάση τη χρήση λύσεων αυθεντικοποίησης µέσω Κεντρικής Κυβερνητικής Πύλης α π ό 1 4 5

8 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Αντικείµενο και στόχοι Οµάδας Εργασίας ιανύουµε µια περίοδο όπου το τοπίο της Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης στην Ελλάδα αναδιατάσσεται µε γρήγορους ρυθµούς. Σήµερα, περισσότερο από ποτέ, η ανάπτυξη και λειτουργία ολοκληρωµένων ηλεκτρονικών υπηρεσιών «µίας στάσης» για πολίτες και επιχειρήσεις βασίζεται στην επίτευξη ιαλειτουργικότητας ανάµεσα σε οργανισµούς και πληροφοριακά συστήµατα της ηµόσιας ιοίκησης. Καθώς όλο και περισσότερα back-office και front-office Πληροφοριακά Συστήµατα αναπτύσσονται και διασυνδέονται µε κατάλληλες τηλεπικοινωνιακές υποδοµές, η διαφανής διαλειτουργικότητά τους είναι ο µόνος δρόµος για την ορθή ανάπτυξη της Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης. Η ιαλειτουργικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό που οφείλει να διατρέχει οργανισµούς, πληροφορίες και συστήµατα. Ταυτόχρονα κάθε κράτος µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να παρακολουθεί και να εξετάζει την υιοθέτηση των εξελισσόµενων ιεθνών και Ευρωπαϊκών πρότυπων για τη ιαλειτουργικότητα στην Ηλεκτρονική ιοίκηση και ιακυβέρνηση. Στην αφετηρία των εργασιών της Οµάδας τίθενται οι εξελίξεις σε ιεθνές και Ευρωπαϊκό επίπεδο αναφορικά µε τα θέµατα διαλειτουργικότητας, όπως αυτές προκύπτουν από τις εργασίες των αντίστοιχων διεθνών οργανισµών. Παράλληλα και λαµβάνοντας υπόψη το Ελληνικό Πλαίσιο Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης (Π.Η. ), η Οµάδα Εργασίας θα συνδράµει στην καταγραφή των απαραίτητων παρεµβάσεων για την υιοθέτησή του Π.Η.. και την αποτελεσµατική εφαρµογή του στην Ελληνική πραγµατικότητα. Μοχλός για την προώθηση των εργασιών της Οµάδας θα αποτελέσει η τεχνογνωσία που υπάρχει στην ακαδηµαϊκή και επιχειρηµατική κοινότητα, αλλά και στη ηµόσια ιοίκηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και αφορά δοκιµασµένες πρακτικές επίλυσης ζητηµάτων ιαλέιτουργικότητας. Με βάση την πρόοδο και τα συµπεράσµατα των εργασιών της, η Οµάδα Εργασίας θα εντοπίσει και θα προτείνει νέες κατευθύνσεις έρευνας και ανάπτυξης, στο πλαίσιο της υιοθέτησης και της εφαρµογής καινοτοµικών πρακτικών στην Ελληνική ηµόσια ιοίκηση επιδιώκοντας την παροχή ποιοτικών ηλεκτρονικών υπηρεσιών για πολίτες και επιχειρήσεις. Μέσα από την προσέγγιση της Ελληνικής πραγµατικότητας στα ζητήµατα προώθησης της ιαλειτουργικότητας, η Οµάδα Εργασίας θα διαµορφώσει προτάσεις προς τις ηµόσιες Υπηρεσίες προγραµµατισµού και υλοποίησης της Ψηφιακής Στρατηγικής σε κρίσιµα ζητήµατα για την υλοποίηση υποδοµών, έργων, δράσεων και προγραµµάτων µε Εθνικό αλλά και ιεθνή χαρακτήρα. Τέλος για τις ανάγκες διάχυσης των συµπερασµάτων της, η Οµάδα Εργασίας θα επιδιώξει να διαδράσει µε τους συλλογικούς φορείς της Πληροφορικής, των Επικοινωνιών, των Επιχειρήσεων Συµβούλων, των Τραπεζών, ώστε να καταστήσει κοινή πρακτική την ανάπτυξη διαλειτουργικών συστηµάτων και υπηρεσιών προς πολίτες και επιχειρήσεις Σκοπός του παρόντος εγγράφου Το παρόν έγγραφο αποτελεί το Τελικό Παραδοτέο (Έκδοση 2.6) της Οµάδας Εργασίας του Forum Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης, µε θέµα «ιαλειτουργικότητα Οργανισµών, Υπηρεσιών και Συστηµάτων της ηµόσιας ιοίκησης», ενσωµατώνοντας τις παρατηρήσεις που 8 α π ό 1 4 5

9 Σκοπός του Παραδοτέου Κειµένου είναι να καταγράψει µια σειρά ζητηµάτων στον ευρύ χώρο της ιαλειουργικότητας στη ηµόσια ιοίκηση, µεταφέροντας αναλυτική τεκµηρίωση για τις δυνατές επιλογές προώθησης λύσεων και παρουσιάζοντας µια σειρά επιλογών για την αντιµετώπισή τους. Ταυτόχρονα και λαµβάνοντας υπόψη τη σηµερινή πραγµατικότητα, το παρόν έγγραφο συγκεντρώνει µια οµάδα κατευθυντήριων γραµµών στο πνεύµα µιας στρατηγικής για την προώθηση της διαλειτουργικότητας στη ηµόσια ιοίκηση Ποιοι πρέπει να διαβάσουν αυτό το έγγραφο Το παρόν έγγραφο απευθύνεται σε όλους όσους εµπλέκονται στη διαδικασία σχεδιασµού, ανάπτυξης και λειτουργίας πληροφοριακών συστηµάτων που παρέχουν ηλεκτρονικές υπηρεσίες προς πολίτες, επιχειρήσεις και φορείς, καθώς και στην εκτέλεση των επιχειρησιακών διαδικασιών που υποστηρίζουν τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Ταυτόχρονα αφορά κατασκευαστές λογισµικού, πολίτες, επιχειρήσεις και φορείς ως αποδέκτες/ χρήστες των υπηρεσιών που παρέχονται µε ηλεκτρονικό τρόπο από τους φορείς της ηµόσιας ιοίκησης, καθώς και σε κάθε άλλο ενδιαφερόµενο. 9 α π ό 1 4 5

10 2. ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 2.1. Ηλεκτρονική ιακυβέρνηση - egovernment Τι είναι egovernment; Η «Ηλεκτρονική ιακυβέρνηση» (egovernment) ορίζεται ως η χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) στις ηµόσιες ιοικήσεις, σε συνδυασµό µε οργανωτικές αλλαγές και νέες δεξιότητες του προσωπικού. Σκοπός είναι η βελτίωση των δηµόσιων υπηρεσιών, καθώς και η ενίσχυση των δηµοκρατικών διαδικασιών και των διαδικασιών στήριξης των δηµόσιων πολιτικών Τύποι υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης Κυβέρνηση-προς-Κυβέρνηση (Government to Government - G2G): Ενδουπηρεσιακή συνεργασία. Θεωρείται το κύριο σηµείο της Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης και αφορά την ανταλλαγή στοιχείων και τη διεξαγωγή ηλεκτρονικών συναλλαγών µεταξύ κυβερνητικών φορέων σε τοπικό, εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Κυβέρνηση-προς-Επιχειρήσεις (Government to Business - G2B): Συνεργασία ιδιωτικών επιχειρήσεων µε δηµόσιο και θεσµικούς φορείς. Οι υπηρεσίες G2B χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τις ηλεκτρονικές προµήθειες που επιφέρουν µείωση κόστους και διαφάνεια και τις υπηρεσίες που προσφέρονται σε επιχειρήσεις που έχουν συναλλαγές µε το κράτος και µέσω της σωστής και άµεσης πληροφόρησης επιφέρουν µεγαλύτερη παραγωγικότητα και ανάπτυξη. Κυβέρνηση-προς-Πολίτες (Government to Citizen - G2C): Συνεργασία µεταξύ κράτους πολίτη. Οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες που σχεδιάζονται για να διευκολύνουν τις συναλλαγές του πολίτη µε την κυβέρνηση είναι ο πρωταρχικός στόχος της Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης, µε σκοπό την µείωση χρόνου διεκπεραίωσης και την άµεση προσβασιµότητα του κοινού στις πληροφορίες/υπηρεσίες Επίπεδο κατάταξης Ηλεκτρονικών Υπηρεσιών Επίπεδο 1: Ενηµέρωση - Πληροφόρηση (information): Πλήρης κάλυψη της ανάγκης για ενηµέρωση του χρήστη σχετικά µε παρεχόµενες υπηρεσίες µέσω ενηµερωτικού υλικού και οδηγιών δηµοσιοποιηµένων στο διαδικτυακό τόπο. Επίπεδο 2: ιαδραστικότητα - Αλληλεπίδραση (interaction): ιάθεση στο διαδικτυακό τόπο επίσηµων εντύπων σε εκτυπώσιµη µορφή ώστε να ξεκινά η διαδικασία εξυπηρέτησης. Η ολοκλήρωση της διαδικασίας γίνεται µε µη ηλεκτρονικό τρόπο. Επίπεδο 3: Αµφίδροµη ιαδραστικότητα (two way interaction): Πρόσβαση µέσω του διαδικτυακού τόπου σε επίσηµα ηλεκτρονικά έντυπα ώστε να ξεκινά η διαδικασία εξυπηρέτησης. Η διαδικασία µπορεί να περιλαµβάνει και την πιστοποίηση του χρήστη της υπηρεσίας. Επίπεδο 4: Ολοκληρωµένες Συναλλαγές (transaction): διαδικτυακοί τόποι και πληροφοριακά συστήµατα που προσφέρουν στον χρήστη ολοκληρωµένο και πλήρη ηλεκτρονικό χειρισµό της υπηρεσίας περιλαµβάνοντας σύνθετες εργασίες όπως πιστοποίηση, απόφαση, 1 0 α π ό 1 4 5

11 ειδοποίηση, παράδοση και πληρωµή (εάν είναι απαραίτητο). Καµία επιπλέον εργασία δεν απαιτείται από τον πολίτη για την ολοκλήρωση της εξυπηρέτησής του Ευρωπαϊκές Πρωτοβουλίες i2010 Το εαρινό Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του 2005 δροµολόγησε µια νέα, ολοκληρωµένη προσέγγιση πολιτικής στην κοινωνία της πληροφορίας, ως νέα εκκίνηση για τη στρατηγική της Λισαβόνας, κεντρικός στόχος της οποίας παραµένει η αειφόρος ανάπτυξη και απασχόληση. Η γνώση και η καινοτοµία είναι απαραίτητοι κινητήρες όπως επίσης και η οικοδόµηση µιας Κοινωνίας της Πληροφορίας χωρίς αποκλεισµούς, βασισµένη στη ευρεία χρήση Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) στις δηµόσιες υπηρεσίες, τα ΜΜΕ και τα νοικοκυριά. Η Επιτροπή προτείνει ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο, το i (Ευρωπαϊκή Κοινωνία της Πληροφορίας 2010), καθορίζοντας τους γενικούς προσανατολισµούς πολιτικής. Προωθείται ανοιχτή και ανταγωνιστική ψηφιακή οικονοµία και υπογραµµίζονται οι Τ.Π.Ε. ως κινητήρες κοινωνικής ένταξης και ποιότητας ζωής. Ως καίριο στοιχείο της ανανεωµένης εταιρικής συνεργασίας της Λισαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση, η στρατηγική i2010 θα βασίζεται σε ολοκληρωµένη προσέγγιση στις κοινοτικές πολιτικές για την Κοινωνία της Πληροφορίας και τα οπτικοακουστικά µέσα. Η Επιτροπή προτείνει τρείς (3) προτεραιότητες για τις πολιτικές της Ευρώπης όσον αφορά την Κοινωνία της Πληροφορίας και τα µέσα επικοινωνίας: Την ολοκλήρωση του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου πληροφορίας που προωθεί ανοιχτή και ανταγωνιστική εσωτερική αγορά για την Κοινωνία της Πληροφορίας και τα µέσα µαζικής επικοινωνίας. Την ενίσχυση καινοτοµίας και επενδύσεων στην έρευνα Τ.Π.Ε. για την προαγωγή της ανάπτυξης καθώς και περισσότερων και καλύτερων θέσεων απασχόλησης. Την επίτευξη της Ευρωπαϊκής Κοινωνίας της Πληροφορίας χωρίς κοινωνικό αποκλεισµό, που προωθεί την ανάπτυξη και την απασχόληση κατά τρόπο συµβατό µε την αειφόρο ανάπτυξη και που θέτει ως προτεραιότητα καλύτερες δηµόσιες υπηρεσίες και βελτιωµένη ποιότητα ζωής. Το σχέδιο δράσης για τις ηλεκτρονικές διοικητικές υπηρεσίες στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας i2010 επικεντρώνεται σε πέντε (5) µείζονες στόχους για την ηλεκτρονική ηµόσια ιοίκηση, µε επιµέρους στόχους έως το 2010: Κανένας πολίτης δεν θα µείνει στο περιθώριο προώθηση της κοινωνικής ένταξης µέσω της ηλεκτρονικής ηµόσιας ιοίκησης, ώστε, έως το 2010, όλοι οι πολίτες να επωφελούνται από καινοτόµες υπηρεσίες κοινής εµπιστοσύνης, µε εύκολη πρόσβαση. Επίτευξη απόδοσης και αποτελεσµατικότητας συµβάλλοντας σηµαντικά ώστε, έως το 2010, να έχει επιτευχθεί υψηλός βαθµός ικανοποίησης των χρηστών, διαφάνεια και λογοδοσία, περιορισµός της γραφειοκρατίας και βελτίωση της αποτελεσµατικότητας. Υλοποίηση νευραλγικών υπηρεσιών µε µεγάλο αντίκτυπο για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις έως το 2010, το σύνολο των δηµόσιων συµβάσεων θα διατίθεται πλέον α π ό 1 4 5

12 ηλεκτρονικά, έναντι ποσοστού 50% σήµερα, µε συµφωνία συνεργασίας για περαιτέρω σηµαντικές υπηρεσίες µε µεγάλο αντίκτυπο όσον αφορά την εξυπηρέτηση των πολιτών. ηµιουργία καίριων καταλυτικών παραγόντων - που, από το 2010 και σε ευρωπαϊκή κλίµακα, θα παρέχουν στους πολίτες και τις επιχειρήσεις τη δυνατότητα άνετης, ασφαλούς και διαλειτουργικής ελεγχόµενης πρόσβασης σε δηµόσιες υπηρεσίες. Ενίσχυση της συµµετοχής των πολιτών και ενδυνάµωση των δηµοκρατικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων µε την επίδειξη, έως το 2010, εργαλείων για αποτελεσµατικό δηµόσιο διάλογο και συµµετοχή σε δηµοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων idabc Το πρόγραµµα idabc 2 (Interoperability Delivery of Pan- European egovernment Services to Public Administrations, Business and Citizens) αποσκοπεί στην παροχή πανευρωπαϊκών υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης στις ηµόσιες ιοικήσεις, στις επιχειρήσεις και στους πολίτες. Στόχος είναι να βελτιωθεί η αποτελεσµατικότητα των ευρωπαϊκών ηµόσιων ιοικήσεων και η µεταξύ τους συνεργασία. Το idabc είναι ένα πρόγραµµα ηλεκτρονικών διοικητικών υπηρεσιών που θεσπίστηκε για την περίοδο ιαδέχεται το πρόγραµµα IDA 3 (Interchange of Data between Administrations πρόγραµµα ανταλλαγής δεδοµένων µεταξύ διοικήσεων) 4, µε ευρύτερο πεδίο δράσης. Καλύπτει τους στόχους του προγράµµατος IDA αλλά αποσκοπεί επίσης να δηµιουργήσει πανευρωπαϊκές ηλεκτρονικές διοικητικές υπηρεσίες για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Το idabc εντάσσεται στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών eeurope 2005 και i2010. Η διαλειτουργικότητα και τα ανοικτά πρότυπα παραµένουν πεδία δράσης µε προτεραιότητα, στα οποία προστίθενται οι νέες πανευρωπαϊκές υπηρεσίες που πρόκειται να δηµιουργηθούν. Το πρόγραµµα idabc αποσκοπεί να υποστηρίξει και να προωθήσει την ανάπτυξη των πανευρωπαϊκών υπηρεσιών ηλεκτρονικής ηµόσιας ιοίκησης, καθώς και τα διαλειτουργικά δίκτυα που τις υποστηρίζουν. Το πρόγραµµα αποσκοπεί επίσης να: δηµιουργήσει τη δυνατότητα ανταλλαγής πληροφοριών µεταξύ των ηµόσιων ιοικήσεων και των κοινοτικών οργάνων. διευκολύνει την παροχή πανευρωπαϊκών υπηρεσιών στις επιχειρήσεις και στους πολίτες, λαµβάνοντας υπόψη τις ανάγκες τους. επιτύχει τη διαλειτουργικότητα µεταξύ των διάφορων τοµέων πολιτικής, κυρίως βάσει ενός ευρωπαϊκού διαλειτουργικού πλαισίου προωθήσει τη διάδοση ορθών πρακτικών και την ενθάρρυνση της ανάπτυξης καινοτοµικών τηλεµατικών λύσεων στις ηµόσιες ιοικήσεις Το πρόγραµµα IDA αποσκοπούσε στην διευκόλυνση της ανάπτυξης και της επιχειρησιακής εφαρµογής των διευρωπαϊκών δικτύων τηλεµατικής για την ανταλλαγή στοιχείων µεταξύ των διοικήσεων των κρατών µελών και /ή των ευρωπαϊκών θεσµικών οργάνων. Η δεύτερη φάση του προγράµµατος (IDA II) ξεκίνησε το 1999 µε επαναπροσανατολισµό προς την αγορά και τη διαλειτουργικότητα, µε σκοπό την αύξηση της αποτελεσµατικότητας της παροχής δηµόσιων υπηρεσιών σε απευθείας σύνδεση προς τις επιχειρήσεις και τους ευρωπαίους πολίτες. 1 2 α π ό 1 4 5

13 2.2. ιαλειτουργικότητα στη ηµόσια ιοίκηση Η παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών από τους φορείς της ηµόσιας ιοίκησης προς πολίτες, επιχειρήσεις και άλλους φορείς ή οργανισµούς της ηµόσιας ιοίκησης προαπαιτεί τη ιαλειτουργικότητα των πληροφοριακών συστηµάτων των εν λόγω φορέων. Σύµφωνα µε το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο ιαλειτουργικότητας 5, ως διαλειτουργικότητα ορίζεται η ικανότητα των συστηµάτων πληροφορικής και επικοινωνιών και των επιχειρησιακών διαδικασιών που υποστηρίζονται από αυτά να ανταλλάσσουν δεδοµένα και να µοιράζονται πληροφορία και γνώση ( Interoperability means the ability of information and communication technology (ICT) systems and of the business processes they support to exchange data and to enable the sharing of information and knowledge ). Αντίστοιχος ορισµός για τη διαλειτουργικότητα δίνεται και από µία µελέτη που εκπονήθηκε στο πλαίσιο της Ιρλανδικής Προεδρίας 6, όπου ως διαλειτουργικότητα ορίζεται η ικανότητα ενός συστήµατος ή µιας διαδικασίας να µοιράζεται και να χρησιµοποιεί πληροφορίες ή/ και λειτουργίες ενός άλλου συστήµατος ή διαδικασίας ( Ability of a system or process to share and use the information and/or functionality of another system or process ). Στόχος της ιαλειτουργικότητας πρέπει να είναι η αυτόµατη παροχή των αποτελεσµάτων των ενδιαµέσων υπηρεσιών κατά τη συλλογή των δικαιολογητικών και των απαιτήσεων εν γένει µιας τελικής υπηρεσίας, µέσα από την προτυποποίηση κανόνων για την υλοποίηση των απαραίτητων διαδικτυακών υπηρεσιών και την επιτυχηµένη ανταλλαγή δεδοµένων µεταξύ των πληροφοριακών συστηµάτων. Τα αποτελέσµατα αυτά µπορεί να παράγονται εξ αρχής, µε την εκτέλεση των διαδικασιών των ενδιαµέσων υπηρεσιών, ή να αντλούνται έτοιµα, αν υπάρχουν ήδη. Σε ότι αφορά τη ηµόσια ιοίκηση, βασικά σηµεία διαλειτουργικότητας (βλ. Εικόνα 1) αποτελούν τα εξής: ανάµεσα σε φορείς της κεντρικής διοίκησης (υπουργεία και γενικές γραµµατείες), ανάµεσα σε φορείς της κεντρικής διοίκησης και σε φορείς και οργανισµούς της Περιφερειακής ιοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ Α και Β βαθµού), ανάµεσα σε φορείς της ηµόσιας ιοίκησης (κεντρικής διοίκησης, περιφερειακής διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης) και o σε εποπτευόµενους φορείς και οργανισµούς του ευρύτερου ηµοσίου Τοµέα (π.χ. ασφαλιστικά ιδρύµατα και ελεγκτικοί φορείς) 5 Interoperability Study of EPAN e-gov working group, EU Irish presidency 2004, 14_LisbonAdHocGroup_TheEPANcontributionToLisbon.pdf 6 Τα ελάχιστα χαρακτηριστικά που πρέπει να φέρει ένα πρότυπο ή, γενικότερα, µία προδιαγραφή ώστε να χαρακτηριστεί ως ανοιχτό πρότυπο, σύµφωνα µε το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο ιαλειτουργικότητας (European Interoperability Framework for pan-european egovernment Services), είναι: α) Το πρότυπο υιοθετείται και συντηρείται από ένα µη-κερδοσκοπικό οργανισµό και η εξέλιξή του βασίζεται σε ανοιχτές διαδικασίες, στις οποίες µπορεί να συµµετέχει κάθε ενδιαφερόµενος. β) Το πρότυπο έχει δηµοσιευτεί, η πρόσβαση στις προδιαγραφές του είναι ελεύθερη ή παρέχεται σε ένα προκαθορισµένο ονοµαστικό κόστος και επιτρέπεται σε όλους η ελεύθερη ή µε προκαθορισµένο ονοµαστικό κόστος-αντιγραφή, διανοµή και χρήση του. γ) Η πνευµατική ιδιοκτησία του προτύπου ή µέρους αυτού διατίθεται οριστικά ελεύθερη δικαιώµατος και αµοιβής. δ) εν υπάρχουν περιορισµοί στην επαναχρησιµοποίηση του προτύπου. 1 3 α π ό 1 4 5

14 o o σε ενδιάµεσους φορείς και οργανισµούς (π.χ. τράπεζες και χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα), και σε άλλες κυβερνήσεις και διεθνείς φορείς και οργανισµούς. ανάµεσα σε φορείς της ηµόσιας ιοίκησης (κεντρικής διοίκησης, περιφερειακής διοίκησης, τοπικής αυτοδιοίκησης και εποπτευόµενους οργανισµούς) και στα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (Κ.Ε.Π.). Εικόνα 1 Σηµεία ιαλειτουργικότητας Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης 2.3. Υφιστάµενη Κατάσταση Ελληνικό Πλαίσιο Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης Το Ελληνικό Πλαίσιο Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης και Πρότυπα ιαλειτουργικότητας 7 (ή Πλαίσιο Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης (Π.Η..)) εντάσσεται στο συνολικό σχεδιασµό της Ελληνικής ηµόσιας ιοίκησης για την παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε φορείς, επιχειρήσεις και πολίτες. Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Ψηφιακής Στρατηγικής για τη µετάβαση και προσαρµογή των υπηρεσιών της στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής και είναι άµεσα συνυφασµένο µε τους στόχους και τις κατευθύνσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής 2010 Ευρωπαϊκή Κοινωνία της Πληροφορίας Το Πλαίσιο Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης (Π.Η..) έχει ορίσει κανόνες, προδιαγραφές και πρότυπα για την ανάπτυξη διαδικτυακών τόπων και πληροφοριακών συστηµάτων από τους φορείς της ηµόσιας ιοίκησης που θα επιτρέπουν τη συνεργασία µεταξύ των φορέων για την παροχή α π ό 1 4 5

15 ολοκληρωµένων και ασφαλών Υπηρεσιών Ηλεκτρονικών Συναλλαγών µιας στάσης προς πολίτες, επιχειρήσεις και άλλους φορείς του δηµόσιου ή ιδιωτικού τοµέα. Στοχεύει στην αποτελεσµατική υποστήριξη της Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και στη συµβολή και την επίτευξη της διαλειτουργικότητας σε επίπεδο πληροφοριακών συστηµάτων, διαδικασιών και δεδοµένων. οµικά Στοιχεία του Πλαισίου: Πλαίσιο Πιστοποίησης ηµόσιων ιαδικτυακών Τόπων (ΠΠ- Τ), το οποίο προδιαγράφει τους κανόνες και τα πρότυπα που πρέπει να ακολουθούνται από τους φορείς της ηµόσιας ιοίκησης σχετικά µε την ανάπτυξη και την υποστήριξη της λειτουργίας των διαδικτυακών τόπων, καθώς και την παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών µέσω αυτών. Πλαίσιο ιαλειτουργικότητας & Υπηρεσιών Ηλεκτρονικών Συναλλαγών από την ηµόσια ιοίκηση (Π &ΥΗΣ), το οποίο προσδιορίζει τις γενικές αρχές και τη στρατηγική για την ανάπτυξη πληροφοριακών συστηµάτων από τους φορείς της ηµόσιας ιοίκησης. Επίσης, προδιαγράφει τα τεχνολογικά πρότυπα βάσει των οποίων πρέπει να αναπτύσσονται τα πληροφοριακά συστήµατα, µε στόχο την επικοινωνία και την ανταλλαγή δεδοµένων µεταξύ των συστηµάτων και την παροχή ολοκληρωµένων υπηρεσιών ηλεκτρονικών συναλλαγών. Πλαίσιο Ψηφιακής Αυθεντικοποίησης (ΠΨΑ), το οποίο στοχεύει στο να υποστηρίξει τους φορείς ηµόσιας ιοίκησης που προσφέρουν υπηρεσίες Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης, στην επιλογή των κατάλληλων µηχανισµών αυθεντικοποίησης και στον καθορισµό των διαδικασιών εγγραφής και ταυτοποίησης των χρηστών, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια των παρεχόµενων υπηρεσιών και η προστασία των δεδοµένων των χρηστών. Το Πλαίσιο Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης (Π.Η..) συνοδεύεται από το Μοντέλο Αποτύπωσης ιοικητικών ιαδικασιών και Εγγράφων (Μοντέλο Τεκµηρίωσης), το οποίο περιγράφει τους κανόνες και πρότυπα για το χαρακτηρισµό (µεταδεδοµένα) και την τεκµηρίωση των διαδικασιών, των εγγράφων και των προτύπων ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδοµένων (XML σχήµατα) της ηµόσιας ιοίκησης ιαδικτυακή Πύλη ΕΡΜΗΣ Το έργο είναι ιδιαίτερα κρίσιµο και αποσκοπεί, µέσα από ένα σύνολο δράσεων, στο γενικότερο εκσυγχρονισµό της ηµόσιας ιοίκησης και στην παροχή υπηρεσιών προστιθέµενης αξίας προς τον πολίτη. Η Κεντρική Κυβερνητική ιαδικτυακή Πύλη ΕΡΜΗΣ θα παρέχει από ένα κεντρικό σηµείο ολοκληρωµένη ενηµέρωση προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις σχετικά µε όλες τις συναλλαγές τους µε τη ηµόσια ιοίκηση (φυσικές ή ηλεκτρονικές), καθώς και επιλεγµένες υπηρεσίες ηλεκτρονικών συναλλαγών. Από επιχειρησιακής άποψης, το έργο κινείται σε τρεις βασικούς άξονες που αφορούν στην: Ολοκληρωµένη συλλογή και οργάνωση της απαιτούµενης πληροφορίας από το σύνολο της ηµόσιας ιοίκησης και την διάθεσή της στο ιαδίκτυο για την αξιόπιστη ενηµέρωση των πολιτών / επιχειρήσεων όσον αφορά στις συναλλαγές τους και στην αλληλεπίδρασή τους µε τον κρατικό µηχανισµό. Ανάπτυξη των απαραίτητων υποδοµών για την πλήρη υποστήριξη της διαλειτουργικότητας µεταξύ των πληροφοριακών συστηµάτων της ηµόσιας ιοίκησης και στην ανάπτυξη εφαρµογών για την παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικών συναλλαγών από ένα κεντρικό σηµείο. 1 5 α π ό 1 4 5

16 Ψηφιακή αυθεντικοποίηση των πολιτών / επιχειρήσεων σε υπηρεσίες ηλεκτρονικών συναλλαγών της ηµόσιας ιοίκησης, στο πλαίσιο παροχής ασφαλών υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης σε κάθε επίπεδο. 1 6 α π ό 1 4 5

17 3. ΜΟΝΤΕΛΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 3.1. Μοντέλα Ηλεκτρονικής Εξυπηρέτησης του Πολίτη Εισαγωγή Ο βασικός στόχος της διαλειτουργικότητας στη ηµόσια ιοίκηση είναι να βοηθήσει τους ηµόσιους Φορείς να συνεργαστούν προκειµένου να διεκπεραιώσουν υποθέσεις πολιτών και επιχειρήσεων ταχύτερα και χωρίς την εµπλοκή των πολιτών και των επιχειρήσεων στην αναζήτηση δικαιολογητικών και πληροφοριών που υπάρχουν ήδη σε άλλους φορείς του ηµόσιου Τοµέα. Επίσης µέσα από τη διαλειτουργικότητα µπορεί να ενισχυθεί και ο θεσµός των υπηρεσιών µιας στάσης έτσι όπως αυτός έχει υλοποιηθεί µέχρι σήµερα µέσα από τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών. Τελικός στόχος είναι η κατάργηση των υπηρεσιών που δίνει το ηµόσιο µε τη µορφή πιστοποιητικών, βεβαιώσεων κλπ και χρησιµοποιούνται ως δικαιολογητικά σε άλλους ηµόσιους Φορείς και Υπηρεσίες. ηλαδή στόχος είναι να καταργηθεί η έκδοση όλων αυτών των βεβαιώσεων και πιστοποιητικών και η πληροφορία που αυτά περιέχουν να ανταλλάσσεται µε πολλούς τρόπους µεταξύ των ηµόσιων Φορέων και Υπηρεσιών. Συνήθως ένα Πλαίσιο ιαλειτουργικότητας θεωρεί ότι ο κύριος τρόπος ανταλλαγής αυτών των πληροφοριών µεταξύ ηµοσίων Φορέων και Υπηρεσιών είναι µε χρήση ηλεκτρονικών µέσων και κυρίως µέσω του διαδικτύου. Ακριβώς την ίδια παραδοχή έχει κάνει και το Ελληνικό Πλαίσιο Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης (Π.Η..) ως προς το σκέλος της διαλειτουργικότητας. Για να υλοποιηθεί στη πράξη αυτή η προσέγγιση απαιτείται αφενός ένα σηµείο για την ηλεκτρονική υποβολή του αιτήµατος δηλαδή ένα ηλεκτρονικό σηµείο για την έναρξη της υπόθεσης. Συνήθως αυτό το ηλεκτρονικό σηµείο στον κόσµο του διαδικτύου είναι ένας διαδικτυακός τόπος. Στη συνέχεια πρέπει ένα ηλεκτρονικό σύστηµα που γνωρίζει τους εµπλεκόµενους Φορείς του ηµοσίου καθώς και τον τρόπο διεκπεραίωσης της υπόθεσης /αιτήµατος να την αναλύσει στα επί µέρους βήµατα της διαδικασίας και να απευθυνθεί σε κάθε εµπλεκόµενο φορέα του δηµοσίου για την ολοκλήρωση του βήµατος εκείνου που τον αφορά. Στη συνέχεια θα πρέπει το ηλεκτρονικό σύστηµα να συνθέσει όλες τις απαντήσεις από τα επί µέρους βήµατα και να αποφασίσει τελικά για την έκβαση της υπόθεσης. Αυτή η ιδανική περιγραφή προϋποθέτει ότι όλοι οι εµπλεκόµενοι φορείς θα πρέπει να έχουν κάποιο πληροφοριακό σύστηµα που κατ ελάχιστο θα πρέπει να δέχεται ηλεκτρονικά συγκεκριµένα αιτήµατα που αφορούν συγκεκριµένες υποθέσεις και να δίνει τις κατάλληλες ηλεκτρονικές απαντήσεις. Επίσης χρειάζεται ένα ηλεκτρονικό σύστηµα που να γνωρίζει τη διαδικασία, να την αναλύει στα επιµέρους βήµατα και να γνωρίζει πως πρέπει στο τέλος τα αποτελέσµατα κάθε βήµατος να συντεθούν προκειµένου να δοθεί η τελική απάντηση. Στην Ελληνική πραγµατικότητα παρόλο που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σηµαντική προσπάθεια µέσα από τα έργα που έχουν χρηµατοδοτηθεί από το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Κοινωνία της Πληροφορίας οι φορείς του ηµόσιου Τοµέα παρουσιάζουν µεγάλη ανοµοιοµορφία ως προς τη διαλειτουργική ωριµότητα αλλά και την ηλεκτρονικοποίηση των εσωτερικών τους διαδικασιών. Μέσα από το Ε.Π. Κοινωνία της Πληροφορίας τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ή και γίνονται πολλοί διαδικτυακοί τόποι οι οποίοι όµως στη πλειοψηφία τους στοχεύουν σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες που ολοκληρώνονται εντός των διοικητικών ορίων του ηµόσιου φορέα που ανήκει ο διαδικτυακός τόπος. Αυτό στην πράξη είναι ένα σηµαντικό βήµα προόδου αλλά υστερεί ως προς το σκέλος της ενίσχυσης της διαλειτουργικότητας και της ενίσχυσης των 1 7 α π ό 1 4 5

18 ηλεκτρονικών υπηρεσιών µιας στάσης. Είναι προφανές ότι υπηρεσίες που ολοκληρώνονται στα διοικητικά όρια ενός φορέα δεν απαιτούν διαλειτουργικότητα µε άλλους φορείς. Από την άλλη όταν κατά τη σχεδίαση µιας υπηρεσίας δεν υπάρχει η προοπτική η υπηρεσία αυτή να δίνεται και µέσα από άλλους διαδικτυακούς τόπους δεν δηµιουργούνται οι προϋποθέσεις για την παροχή υπηρεσιών µιας στάσης αφού ο ενδιαφερόµενος θα πρέπει να επισκεφθεί διαφορετικούς διαδικτυακούς τόπους για να συγκεντρώσει όσα απαιτούνται για τη διεκπεραίωση της υπόθεσής του στην οποία εµπλέκονται περισσότεροι του ενός, φορείς του δηµοσίου. Έτσι στην Ελληνική πραγµατικότητα υπάρχουν φορείς που έχουν συστήµατα και διαδικτυακούς τόπους και παρουσιάζουν έντονη ηλεκτρονικοποίηση των εσωτερικών τους διαδικασιών αλλά έχουν χαµηλή διαλειτουργική ωριµότητα εξαιτίας του ότι: Οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες που παρέχουν ολοκληρώνονται στα δικά τους διοικητικά όρια και έτσι δεν υπάρχει ανάγκη διαλειτουργικότητας, εν υπάρχει θεσµοθέτηση ενός Πλαισίου ιαλειτουργικότητας που πρέπει να ακολουθείται µε αποτέλεσµα τη µη εφαρµογή µιας πρότυπης µεθοδολογίας για την υλοποίηση των υπηρεσιών. Ως εκ τούτου καθίσταται δύσκολη η υλοποίηση αντίστοιχων υπηρεσιών και σε άλλους φορείς και έτσι πρακτικά ανέφικτη η ολοκλήρωση των παρεχόµενων υπηρεσιών µε την συµµετοχή άλλων υπηρεσιών και φορέων της ηµόσιας ιοίκησης. Οι ηλεκτρονικές διοικητικές διαδικασίες δεν είναι σαφώς προσδιορισµένες θεσµικά όπως είναι στη περίπτωση των συµβατικών διαδικασιών (ή απαιτούν προϋποθέσεις που έχουν µεγάλο κόστος και δεν εξασφαλίζονται π.χ. ψηφιακές υπογραφές). Αποτέλεσµα αυτών είναι παρόλο που υπάρχουν ηλεκτρονικά συστήµατα, να τηρούνται και τα φυσικά αρχεία τα οποία βέβαια απαιτούν αποστολή των δικαιολογητικών σε έντυπη µορφή συνήθως µέσω συµβατικού ταχυδροµείου. Σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται η φυσική παρουσία του πολίτη συνήθως για την ταυτοποίησή του µε αποτέλεσµα να µην είναι η δυνατή η ηλεκτρονική υποβολή του αιτήµατος. Βέβαια η πλειοψηφία των φορέων δεν είναι ηλεκτρονικά ώριµοι και δεν έχουν πλήρως αυτοµατοποιηµένες διαδικασίες. Αυτό έχει επιπρόσθετα προβλήµατα ως προς τη διαλειτουργικότητα διότι εµπλέκονται στελέχη των φορέων για τη διεκπεραίωση επιµέρους βηµάτων τα οποία, παρόλο που εφαρµόζουν το ίδιο θεσµικό πλαίσιο, εµφανίζουν παραλλαγές στον τρόπο ολοκλήρωσης των επιµέρους βηµάτων της διαδικασίας ανάλογα µε τις εκάστοτε συνθήκες µε αποτέλεσµα να: δηµιουργείται ένα επιπλέον εµπόδιο στην τυποποίηση των διαδικασιών που εφαρµόζονται. δηµιουργούνται σηµεία συµφόρησης κάτω από συγκεκριµένες συνθήκες και να µην είναι δυνατή η εκτίµηση του χρόνου ολοκλήρωσης του αιτήµατος. Τέλος στην Ελληνική πραγµατικότητα υπάρχουν επιπλέον δυσκολίες για τη δηµιουργία υπηρεσιών µιας στάσης από το γεγονός ότι δεν υπάρχει ενιαίος µηχανισµός αυθεντικοποίησης, ενώ παράλληλα δεν υπάρχει δυνατότητα παροχής ολοκληρωµένων συναλλαγών στους πολίτες (µέσα από τη σύνθεση των αποτελεσµάτων των ενδιάµεσων υπηρεσιών). Είναι προφανές από τα παραπάνω ότι κατά την πορεία υλοποίησης της διαλειτουργικότητας στην Ελλάδα και για µεγάλο χρονικό διάστηµα πρέπει να συνυπάρχουν πολλά µοντέλα 1 8 α π ό 1 4 5

19 ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης πολιτών και επιχειρήσεων που σταδιακά καθώς θα ωριµάζουν οι φορείς και οι συνθήκες να µεταπίπτουν στο πλήρως ηλεκτρονικό µοντέλο. Στο πλαίσιο του έργου «Κεντρική Κυβερνητική ιαδικτυακή Πύλη ΕΡΜΗΣ» γίνεται προσπάθεια να αντιµετωπιστούν αυτά τα θέµατα και έχουν προταθεί διάφορα µοντέλα εξυπηρέτησης. Στη παρούσα ενότητα θα γίνει περιγραφή αυτών των µοντέλων εξυπηρέτησης και ειδικότερα των κάτωθι: Το πλήρως ηλεκτρονικό µοντέλο: σε αυτό το µοντέλο ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης όλα τα βήµατα εκτελούνται από κατάλληλα πληροφοριακά συστήµατα. Σε αυτό το µοντέλο δεν απαιτείται ανθρώπινη παρέµβαση και µπορεί ο ενδιαφερόµενος να υποβάλει το αίτηµά του σε ένα διαδικτυακό τόπο. Τα πληροφοριακά συστήµατα, αυτόµατα, µετά από κατάλληλη συνεργασία δίνουν το τελικό αποτέλεσµα και διεκπεραιώνουν την υπόθεση του ενδιαφερόµενου. Το υβριδικό ενορχηστρωµένο µοντέλο: σε αυτό το µοντέλο υπάρχουν συγκεκριµένα βήµατα των διαδικασιών που δεν εκτελούνται ηλεκτρονικά αλλά πρέπει να παρέµβει αρµόδιο στέλεχος της ηµόσιας ιοίκησης για να βοηθήσει στην ολοκλήρωσή τους µέσα από τη συµβατική διαδικασία. Στο µοντέλο αυτό ο πολίτης υποβάλει ηλεκτρονικά το αίτηµα στο διαδικτυακό τόπο και το πληροφοριακό σύστηµα υποδοχής του αιτήµατος γνωρίζει που να απευθυνθεί. Τα συνεργαζόµενα πληροφοριακά συστήµατα όµως δεν µπορούν να διεκπεραιώσουν όλα τα βήµατα της διαδικασίας όπως στην προηγούµενη περίπτωση. Στα βήµατα αυτά παρεµβαίνει χρήστης που µε συγκεκριµένο τρόπο τοποθετεί την πληροφορία που απαιτείται και στη συνέχεια το πληροφοριακό σύστηµα δίνει το αποτέλεσµα της υπόθεσης. ηλαδή σε αυτή τη περίπτωση το πληροφοριακό σύστηµα που υποδέχεται το αίτηµα πολίτη (διαδικτυακός τόπος) γνωρίζει τους εµπλεκόµενους και συντονίζει τις επιµέρους ενέργειες, δηλαδή κάνει την ενορχήστρωση που απαιτείται για τη διεκπεραίωση της υπόθεσης. Το υβριδικό µη ενορχηστρωµένο µοντέλο: σε αυτό το µοντέλο η διαδικασία δεν είναι γνωστή σε κανένα πληροφοριακό σύστηµα. Στο µοντέλο αυτό ο πολίτης υποβάλει ηλεκτρονικά το αίτηµα στο διαδικτυακό τόπο και το αίτηµα ανατίθεται άµεσα σε αρµόδιο στέλεχος της ηµόσιας ιοίκησης που πρέπει να το αναλύσει, να αποφασίσει ποιοι είναι οι εµπλεκόµενοι και να αποστείλει σε αυτούς κάποια αιτήµατα για διεκπεραίωση συγκεκριµένων βηµάτων. Η αποστολή των µηνυµάτων µπορεί να γίνει ηλεκτρονικά ή και µε συµβατικό τρόπο. Τα συνεργαζόµενα πληροφοριακά συστήµατα επίσης δεν µπορούν να διεκπεραιώσουν όλα τα βήµατα της διαδικασίας. Στα βήµατα αυτά παρεµβαίνει χρήστης από τον αρµόδιο φορέα του δηµοσίου που µε συγκεκριµένο τρόπο απαντά στο στέλεχος του φορέα υποδοχής του αιτήµατος ο οποίος δίνει το τελικό αποτέλεσµα της υπόθεσης. Το µη ενορχηστρωµένο µοντέλο είναι χρήσιµο σε κάθε περίπτωση ιδιαίτερα για διαδικασίες που τα βήµατά τους δεν µπορούν να τυποποιηθούν Πλήρως Ηλεκτρονικό Μοντέλο Το πλήρως ηλεκτρονικό µοντέλο εξυπηρέτησης έχει εφαρµογή σε διοικητικές διαδικασίες που ξεφεύγουν από τα όρια της αρµοδιότητας του φορέα που υποβάλλεται το αίτηµα. Το αίτηµα και η υπόθεση υποβάλλονται ηλεκτρονικά από τον ενδιαφερόµενο (πολίτη ή επιχείρηση) είτε στα Κ.Ε.Π. (υπηρεσία µιας στάσης), είτε στην Κεντρική Κυβερνητική ιαδικτυακή Πύλη ΕΡΜΗΣ (ηλεκτρονική υπηρεσία µιας στάσης), είτε στο διαδικτυακό τόπο του φορέα που έχει την 1 9 α π ό 1 4 5

20 αρµοδιότητα να εκδώσει την τελική διοικητική πράξη (αυτεπάγγελτη αναζήτηση δικαιολογητικών) Βασικά Χαρακτηριστικά Τρόπος Λειτουργίας Στο µοντέλο αυτό η υπηρεσία παρέχεται µε πλήρως αυτοµατοποιηµένο τρόπο µέσα από το διαδικτυακό τόπο του φορέα υποβολής του αιτήµατος. Οι επιµέρους επικοινωνίες πραγµατοποιούνται ανάµεσα στο διαδικτυακό τόπο υποβολής του αιτήµατος και στα πληροφοριακά συστήµατα των εµπλεκόµενων φορέων, µέσω πλήρως αυτοµατοποιηµένων συνδέσεων, χωρίς ανθρώπινη παρέµβαση. Όλες οι αποφάσεις στα επιµέρους βήµατα της εκτέλεσης της υπηρεσίας λαµβάνονται επίσης αυτόµατα. Λόγω του τρόπου διασύνδεσης µε τα υπόλοιπα πληροφοριακά συστήµατα, ο διαδικτυακός τόπος υποβολής του αιτήµατος περιορίζεται στο να αντλεί τα δεδοµένα που πραγµατικά απαιτούνται για τη διεκπεραίωση ενός αιτήµατος, και όχι π.χ. στην ηλεκτρονική µεταφορά πιστοποιητικών που απλά θα υποκαθιστούσαν το συµβατικό τρόπο επικοινωνίας. Μεταβατικά βέβαια µπορεί να µεταφερθεί όλη η πληροφορία ενός πιστοποιητικού αλλά ο τελικός στόχος είναι η µεταφορά της πληροφορίας που απαιτείται και όχι όλη η πληροφορία ενός πιστοποιητικού. Η διασύνδεση αποτελεί µια περισσότερο στοχευµένη επικοινωνία µε τους εµπλεκόµενους φορείς, διασφαλίζοντας έτσι εν µέρει την εµπιστευτικότητα των δεδοµένων του εκάστοτε φορέα. Προφανώς, το πλήρως ηλεκτρονικό µοντέλο είναι και ενορχηστρωµένο, µε την έννοια ότι η διαδικασία που εκτελείται είναι σαφώς καθορισµένη και γνωστή στο διαδικτυακό τόπο υποβολής του αιτήµατος για να µπορέσει να ολοκληρωθεί αυτόµατα µε επιτυχία. Τυπικά, για τη χρήση µιας πλήρως ηλεκτρονικοποιηµένης υπηρεσίας που παρέχεται µέσα από ένα διαδικτυακό τόπο, ο πολίτης/επιχείρηση µπαίνει σε ασφαλές µέρος του διαδικτυακού τόπου, αυθεντικοποιείται µέσω ψηφιακού πιστοποιητικού ή άλλου κατάλληλου µηχανισµού (όνοµα και κωδικός χρήστη), και στη συνέχεια συµπληρώνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία που θα του ζητηθούν για τη διεκπεραίωση της υπόθεσής του. Ο διαδικτυακός τόπος υποδοχής του αιτήµατος κατόπιν, βάσει της ροής εκτέλεσης της διαδικασίας που γνωρίζει, εκκινεί µια συνοµιλία µε τα επιµέρους συστήµατα των εµπλεκόµενων φορέων µέσω ασφαλών συνδέσεων, εκµαιεύοντας τις συγκεκριµένες πληροφορίες που χρειάζεται και προωθεί αντίστοιχα αυτές τις πληροφορίες στο πληροφοριακό σύστηµα του φορέα ιδιοκτήτη της υπηρεσίας. Ο τελευταίος χρησιµοποιώντας τα στοιχεία αυτά και την ταυτότητα του αιτούντος ολοκληρώνει τη διαδικασία, µε τη βοήθεια των Back Office συστηµάτων του και προωθεί το αποτέλεσµα στο διαδικτυακό τόπο υποδοχής του αιτήµατος ο οποίος και ενηµερώνει αντίστοιχα τον πολίτη/επιχείρηση για την έκβαση της αίτησής του. Τα βασικά βήµατα αυτής της διαδικασίας είναι τα παρακάτω: 1 ο Βήµα: Ο πολίτης/επιχείρηση αυθεντικοποιείται στον διαδικτυακό τόπο µε τη χρήση του Ψηφιακού Πιστοποιητικού Αυθεντικοποίησης ή άλλου κατάλληλου µηχανισµού (όνοµα και κωδικός χρήστη). Επισηµαίνεται ότι η Κεντρική Κυβερνητική ιαδικτυακή Πύλη ΕΡΜΗΣ προτίθεται να δώσει ψηφιακά πιστοποιητικά σε πολίτες και επιχειρήσεις που θα µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την αυθεντικοποίησή τους από τους διαδικτυακούς τόπους. 2 ο Βήµα: Ο πολίτης/επιχείρηση επιλέγει την υπηρεσία που επιθυµεί να εκτελέσει και συµπληρώνει την ηλεκτρονική της αίτηση. 3 ο Βήµα: Ο διαδικτυακός τόπος υποδοχής του αιτήµατος αναγνωρίζει τη διαδικασία που αντιστοιχεί στη ζητούµενη υπηρεσία και αναλύει τα επιµέρους βήµατα της και βλέπει τα σηµεία 2 0 α π ό 1 4 5

21 στα οποία απαιτείται λήψη στοιχείων από άλλους δηµόσιους φορείς. Επαναλαµβάνει τα βήµατα 4 και 5 για κάθε εµπλεκόµενο φορέα ξεχωριστά όσες φορές χρειάζεται για να συγκεντρώσει τις απαραίτητες για την διεκπεραίωση της διαδικασίας πληροφορίες. 4 ο Βήµα: Ο διαδικτυακός τόπος υποδοχής του αιτήµατος αποστέλλει στον αρµόδιο ηµόσιο Φορέα τα απαιτούµενα στοιχεία µέσω διαδικτύου µε τη χρήση της τεχνολογίας των διαδικτυακών υπηρεσιών (web services). Τα στοιχεία αυτά δύναται να είναι ψηφιακά υπογεγραµµένα από τον πολίτη/επιχείρηση και σε κάθε περίπτωση θα είναι κρυπτογραφηµένα ώστε να µπορεί να τα διαβάσει µόνο ο αρµόδιος φορέας. 5 ο Βήµα: Το πληροφοριακό σύστηµα του ηµόσιου Φορέα απαντά στο διαδικτυακό τόπο υποδοχής του αιτήµατος µε το ηλεκτρονικό αντίγραφο του αιτούµενου πιστοποιητικού µέσω διαδικτύου κάνοντας χρήση της τεχνολογίας των διαδικτυακών υπηρεσιών (web services). Το ηλεκτρονικό αντίγραφο είναι ψηφιακά υπογεγραµµένο από το ηµόσιο Φορέα και κρυπτογραφηµένο για να το διαβάζει µόνο ο πολίτης/επιχείρηση ή και ο αρµόδιος φορέας. 6 ο Βήµα: Ο διαδικτυακός τόπος υποδοχής του αιτήµατος συγκεντρώνει τις απαντήσεις από τα πληροφοριακά συστήµατα των εµπλεκόµενων φορέων και: Α) τις προωθεί αν πρόκειται για ενδιάµεσο αποτέλεσµα στον αρµόδιο φορέα επαναλαµβάνοντας τα βήµατα 4 και 5. Β) εκδίδει την τελική διοικητική πράξη εφόσον έχει την αρµοδιότητα να το κάνει και τα στοιχεία που διαθέτει επαρκούν για αυτό. 7 ο Βήµα: Ο διαδικτυακός τόπος υποδοχής του αιτήµατος προωθεί στον πολίτη/επιχείρηση το ηλεκτρονικό αντίγραφο του αιτούµενου πιστοποιητικού µε κρυπτογραφηµένο τρόπο. Παράδειγµα: Αναγνώριση Στρατιωτικής Υπηρεσίας από ΙΚΑ Για την καλύτερη κατανόηση των παραπάνω παρατίθεται ένα παράδειγµα παροχής υπηρεσίας από το έργο «Κεντρική Κυβερνητική ιαδικτυακή Πύλη ΕΡΜΗΣ» σύµφωνα µε το πλήρως ηλεκτρονικό µοντέλο. Ονοµασία Υπηρεσίας Φορέας Απαιτούµενα ικαιολογητικά Αναγνώριση Στρατιωτικής Υπηρεσίας ΙΚΑ Πιστοποιητικό Στρατολογικής Κατάστασης 2 1 α π ό 1 4 5

22 Εικόνα 2 Activity Diagram για την Υπηρεσία Αναγνώριση Στρατιωτικής Υπηρεσίας από ΙΚΑ Η υπηρεσία αποτελείται από τα ακόλουθα βήµατα: Ο πολίτης εισάγεται στο σύστηµα του «ΕΡΜΗ», αυθεντικοποιείται µε το πιστοποιητικό του και υποβάλλει µία αίτηση για αναγνώριση της στρατιωτικής του υπηρεσίας. Ο «ΕΡΜΗΣ» γνωρίζει ότι το ΙΚΑ απαιτεί το πιστοποιητικό στρατολογικής κατάστασης και προωθεί το αντίστοιχο αίτηµα στη Στρατολογία µε τα απαραίτητα αναγνωριστικά του χρήστη (π.χ. Αριθµός Στρατολογικού Μητρώου). Το σύστηµα της στρατολογίας επιστρέφει τα στοιχεία του πιστοποιητικού στον «ΕΡΜΗ». Ο «ΕΡΜΗΣ» υποβάλει µία αίτηση χορήγησης βεβαίωσης στρατιωτικής υπηρεσίας στο σύστηµα του ΙΚΑ µε τα απαραίτητα αναγνωριστικά του χρήστη (Αριθµός Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης). Επίσης επισυνάπτεται ηλεκτρονικά κάθε συνοδευτικό έγγραφο απαραίτητο για την επεξεργασία του αιτήµατος (πιστοποιητικό στρατολογικής κατάστασης). Όλα τα έγγραφα περιγράφονται ηλεκτρονικά µε βάση τον τρόπο που ορίζει το Ελληνικό Πλαίσιο Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης (Π.Η..). Το σύστηµα του ΙΚΑ αναζητά τον τελικό δικαιούχο στο Back Office σύστηµα και τον ενηµερώνει για το αποτέλεσµα της αίτησης του. Στην περίπτωση που ήταν επιτυχής αποστέλλεται η βεβαίωση αναγνώρισης στρατιωτικής υπηρεσίας στον «ΕΡΜΗ» για χρήση από τον πολίτη Περιπτώσεις Υπηρεσιών Κριτήρια Επιλογής Μοντέλου Η επιλογή του πλήρως ηλεκτρονικού µοντέλου συνίσταται εφόσον καλύπτονται τα παρακάτω κριτήρια: Α) Οι πολίτες θα πρέπει να εξοικειωθούν και να αποκτήσουν ότι χρειάζεται για να µπορούν να υπογράψουν ψηφιακά το αίτηµά τους ή αυτό να υποβάλλεται µε παραδοσιακό τρόπο (π.χ. µε αίτηση στα Κ.Ε.Π. Ο δεύτερος τρόπος θα διευκόλυνε τη φάση µετάπτωσης στην Ηλεκτρονική ιακυβέρνηση όσο δεν µετατίθενται ή δεν είναι ευρέως αποδεκτά από τον πολίτη τα ψηφιακά 2 2 α π ό 1 4 5

23 πιστοποιητικά. Υπενθυµίζουµε ότι σύµφωνα µε το άρθρο 2 Π.. 342/2002 η ηλεκτρονική διακίνηση εγγράφων, συνεπώς και της αίτησης του αιτούντος, που επιφέρουν έννοµες συνέπειες ή συνδέονται µε την άσκηση δικαιώµατος (π.χ. αίτηση για χορήγηση επιδόµατος, αίτηση σε στοιχεία για την άσκηση ένστασης κλπ.) θα πρέπει να γίνεται µε «ψηφιακή υπογραφή» 8. Ως ψηφιακή υπογραφή νοείται η προηγµένη ηλεκτρονική υπογραφή, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 2 παρ. 2 του Π.. 150/2001 (πβλ. σε συνδυασµό µε το άρθρο 3 Π.. 342/2002). Από αυτή την απαίτηση εξαιρούνται αιτήσεις που έχουν ως περιεχόµενο την παροχή πληροφορίας. Ωστόσο το άρθρο 2 Π.. 342/2002, έτσι όπως είναι διατυπωµένο, δεν απαιτεί τη χρήση αναγνωρισµένων πιστοποιητικών και ασφαλών διατάξεων υπογραφής. Λόγω των αδυναµιών της ισχύουσας διάταξης του άρθρου 2 Π.. 342/2002 που στην ουσία δεν προβλέπει την απαίτηση αναγνωρισµένων πιστοποιητικών και τη χρήση ασφαλών διατάξεων υπογραφής, συνεπώς δεν απαιτεί τη χρήση ηλεκτρονικής υπογραφής που εξοµειώνεται εξ ορισµού µε την ιδιόχειρη υπογραφή (πβλ. άρθρο 3 παρ. 1 Π.. 150/2001), θα έπρεπε να επανεξετασθεί η τροποποίηση των διατάξεων του Π.. 343/2002 λαµβάνοντας υπόψη α) τα λειτουργικά χαρακτηριστικά και την ωρίµανση του ηλεκτρονικού µοντέλου εξυπηρέτησης του πολίτη, β) την ανάγκη αυξηµένης ασφάλειας (ακεραιότητα & αυθεντικότητα) των δεδοµένων, γ) το γεγονός ότι στο ηλεκτρονικό περιβάλλον υπάρχουν άλλα λειτουργικά ισοδύναµα π.χ. της ενυπόγραφης αίτησης του πολίτη. Β) Θα πρέπει ο διαδικτυακός τόπος υποδοχής του αιτήµατος να γνωρίζει πολύ καλά τη διοικητική διαδικασία µε όλες τις παραλλαγές της. Αυτό σηµαίνει ότι πρέπει να έχει προηγηθεί σηµαντική τυποποίηση στο τρόπο διεκπεραίωσης της διαδικασίας και τα εµπλεκόµενα έγγραφα και συµφωνία από όλους τους εµπλεκόµενους δηµόσιους φορείς π.χ. µε βάση το προηγούµενο παράδειγµα θα πρέπει µε τον ίδιο τρόπο όλα τα στρατολογικά γραφεία να δίνουν την απάντηση για τη στρατολογική κατάσταση του ενδιαφεροµένου. Γ) Θα πρέπει τα πληροφοριακά συστήµατα των εµπλεκόµενων φορέων να υποστηρίζουν τις παρεχόµενες υπηρεσίες µέσω της τεχνολογίας των διαδικτυακών υπηρεσιών (web service). Προφανώς υπηρεσία που απαιτεί τη φυσική παρουσία (π.χ. ιατρική εξέταση) ή αποστολή δικαιολογητικού το οποίο δεν µπορεί µε τα σηµερινά τουλάχιστον µέσα να ηλεκτρονικοποιηθεί (π.χ. ακτινογραφίες) δεν µπορεί να αποτελεί υποψήφια υπηρεσία για το συγκεκριµένο µοντέλο παροχής. ) Απαραίτητη προϋπόθεση για την παροχή µιας υπηρεσίας πλήρως ηλεκτρονικά από ένα φορέα είναι η δυνατότητα του πληροφοριακού του συστήµατος να επεξεργάζεται και να απαντά δίχως ανθρώπινη επέµβαση, αντλώντας πρωτογενώς τα στοιχεία από τη βάση δεδοµένων του Back Office συστήµατός του. Συνεπώς το µοντέλο αυτό απευθύνεται σε ώριµους τεχνολογικά φορείς που έχουν ήδη πραγµατοποιήσει σηµαντικές επενδύσεις τόσο σε υλικοτεχνικό εξοπλισµό όσο και σε κατάρτιση επιχειρησιακών στελεχών πληροφορικής ώστε να µπορέσει να εξωτερικεύσει µε σωστό, δοµηµένο και ασφαλή τρόπο συγκεκριµένες όψεις των δεδοµένων που χειρίζεται µε τρόπο συµβατό µε το Πλαίσιο Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης (Π.Η..). Στις περισσότερες περιπτώσεις ωστόσο οι όποιες επενδύσεις που πρέπει να γίνουν οργανωτικά και τεχνολογικά προκειµένου να αυτοµατοποιηθεί η επικοινωνία του συστήµατος του φορέα µε άλλους φορείς, δεν είναι τέτοιες που δεν αντισταθµίζονται από τα αναµενόµενα οφέλη στην ταχύτητα απόκρισης και στην ακρίβεια των αποτελεσµάτων. 8 Πβλ. για τον τρέχοντα σχεδιασµό της Κεντρικής Πύλης του Ερµή και το κεφ α π ό 1 4 5