ΟΙΚΟ-ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΝΕΑ ΠΟΝΟΚΟΜΗ

Transcript

1 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΟΙΚΟ-ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΝΕΑ ΠΟΝΟΚΟΜΗ (Περίληψη Διπλωματικής) ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΜΗΤΣΙΑΚΟΥ ΣΟΦΙΑ ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ Επιβλέποντες καθηγητές: Εύη Αθανασίου Νίκος Κομνηνός ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η μετεγκατάσταση της Ποντοκώμης, λόγω επέκτασης ορυχείων της ΔΕΗ αποτελεί ένα πραγματικό σενάριο που ταλανίζει καιρό τον νομό Κοζάνης. Ένα προσφυγικό χωριό, η Ποντοκώμη, αποφασίζει με δημοψήφισμα (14/9/2008) να μετεγκατασταθεί νότια της Ζώνης Ενεργούς Πολεοδομίας (ΖΕΠ) Κοζάνης σε μια περιοχή 130 ha. Ο περιβαλλοντικός και συμμετοχικός σχεδιασμός αποτελούν δύο βασικά εργαλεία της μελέτης. Ο οικισμός προτείνεται να αναπτυχθεί σε 2 φάσεις, από τις οποίες η πρώτη θα εξυπηρετήσει ολοκληρωτικά τον υπάρχον οικισμό ( κατοίκους) και διερευνάται λεπτομερώς στη παρούσα εργασία. Το ανάγλυφο, η ήπια κλίση του εδάφους και ο ευνοϊκός προσανατολισμός καθόρισαν τη χρήση 3 καννάβων: πρασίνου, οδικού δικτύου και περιοχών κατοικίας. Πιο συγκεκριμένα, ο κάνναβος πρασίνου αποτελείται από λωρίδες, που είναι τα κάθετα στοιχεία του σχεδιασμού και έχουν τον ρόλο συλλογής όμβριων υδάτων, γκρι νερού και ανακύκλωσης αυτού, αφού τα συγκεντρώνουν στο aqua-doc, που είναι χωροθετημένο στην απόληξη της κεντρικής λωρίδας πρασίνου. Στα βόρεια, μια λωρίδα μ. κρατά τον χαρακτήρα του οικισμού ως «χωριό», διαφοροποιώντας το οπτικά από τη ΖΕΠ -διατηρώντας έτσι τη μερική εσωστρέφεια του οικισμού- και προστατεύει τον οικισμό από την ηχορρύπανση του περιφερειακού δρόμου. Το οδικό δίκτυο οργανώνεται με αρχή την αποθάρρυνση του αυτοκινήτου, οπότε διαβαθμίζεται ως εξής: τον περιφερειακό εκατέρωθεν της περιοχής που εξυπηρετεί τους γύρω οικισμούς και το μελλοντικό πανεπιστήμιο στα βόρεια, τον κύριο οδικό άξονα που διαπερνά τον οικισμό και τους δευτερεύοντες συλλεκτήριους δρόμους ή διανομής που στην πλειοψηφία τους καταλήγουν σε αδιέξοδο στις γειτονιές. Το δίκτυο των πεζοδρόμων, κύριων και μη, καθώς και ο

2 156 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ποδηλατοδρόμος που διατρέχει ολόκληρο τον οικισμό προσδίδουν ένα ξεχωριστό χαρακτήρα περιβαλλοντικής προσέγγισης στη μελέτη. Η κατοικία οργανώνεται σε γειτονιές εκατέρωθεν ενός κεντρικού άξονα, που έχει κεντρικές λειτουργίες, εμπόριο, εκπαίδευση, αθλητισμό και κατοικία στον πρώτο όροφο. Σε κάθε γειτονιά υπάρχει ένα τοπικό κέντρο και μικρότεροι ελεύθεροι χώροι που εξυπηρετούν τις καθημερινές κοινωνικές συναθροίσεις και τη συλλογή απορριμμάτων ή ανακύκλωσης. Η κατοικία χωρίζεται στα μεμονωμένα οικόπεδα (δίνονται με κλήρωση στους δικαιούχους) και στην οργανωμένη δόμηση που θα παραλάβει επιπλέον πληθυσμό, τους φοιτητές κ.ά. Προτείνονται 5 τύποι κατοικιών σύγχρονης αρχιτεκτονικής, με παραδοσιακά στοιχεία, για να διαμορφωθεί ένας ενιαίος χαρακτήρας οικισμού. Σ αυτές είναι εθελοντική η ύπαρξη βιοκλιματικού σχεδιασμού, ενώ στις κατοικίες της οργανωμένης δόμησης, είναι υποχρεωτική. Τέλος, οργανώνονται όλες οι κοινωφελείς και κοινόχρηστες χρήσεις σε μια ενιαία ζώνη (κεντρικός άξονας). Αυτό έχει σκοπό να είναι ίση η ακτίνα πρόσβασης από το κέντρο προς όλες τις γειτονιές, ώστε να μην είναι αναγκαίο το αυτοκίνητο. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα διπλωματική εργασία αφορά στη μετεγκατάσταση του οικισμού της Ποντοκώμης του Νομού Κοζάνης. Το φαινόμενο της μετεγκατάστασης οικισμών στον νομό είναι αρκετά συχνό εξαιτίας της επέκτασης των ορυχείων της ΔΕΗ. Το οροπέδιο της Κοζάνης, γνωστό για τα πλούσια αποθέματα λιγνίτη, αξιοποιείται από 5 εργοστάσια της ΔΕΗ, που τροφοδοτούν με ενέργεια κατά 75% τη χώρα ολόκληρη. Με την παρουσία αυτών των εργοστασίων, από τη μια μεριά ενισχύεται κατά πάρα πολύ η οικονομία της περιοχής, από την άλλη, όμως, επιβαρύνεται ανεπανόρθωτα το φυσικό περιβάλλον και η ανθρώπινη υγεία. Τα τελευταία 30 χρόνια, δημιουργήθηκε η ανάγκη επέκτασης των ορυχείων, λόγω περιορισμού των αποθεμάτων λιγνίτη. Από τότε, συνεχίζουν να γίνονται επεκτάσεις του ορυχείου, με αποτέλεσμα ορισμένοι οικισμοί, που το υπέδαφός τους έχει αποθέματα, να πρέπει να μετεγκατασταθούν. Πριν 25 περίπου χρόνια, πραγματοποιήθηκε η πρώτη μετεγκατάσταση οικισμού, αυτού της Χαραυγής (1985). Ακολούθησαν έπειτα και άλλες (Κόμανος, Καρδιά, κλπ). Εμείς επιλέγουμε την πιο πρόσφατη υπόθεση μετεγκατάστασης που είναι προς επίλυση, αυτή της Ποντοκώμης. Έτσι, έχοντας εργαλείο τον συμμετοχικό σχεδιασμό, κάτι δεδομένο για την έως τώρα εξέλιξη της υπόθεσης, προτείναμε μια λύση πολεοδομικού σχεδιασμού με περιβαλλοντική προσέγγιση για τη Νέα Ποντοκώμη. Αρχικά, λοιπόν, γίνεται μια αναφορά σε στοιχεία της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, με έμφαση στα στοιχεία που αφορούν στην περιοχή μεταξύ Κοζάνης- Πτολεμαΐδας, όπου βρίσκεται ο σημερινός οικισμός. Έπειτα, αναπτύσσεται συνοπτικά το φαινόμενο και οι λόγοι μετεγκατάστασης, με παραδείγματα από την Ελλάδα. Στη συνέχεια, αναλύεται ο οικισμός της Ποντοκώμης: ιστορικά στοιχεία, υπάρχων οικισμός, αίτια μετεγκατάστασης, κριτήρια επιλογής της νέας περιοχής, προτεινόμενες λύσεις, η έως τώρα εξέλιξη της μετεγκατάστασης (δημοψήφισμα, κλπ). Αφού οριστικοποιείται η προτεινόμενη περιοχή, αναλύεται η υπάρχουσα κατάσταση αυτής. Τέλος, προσδιορίζουμε τους στόχους που βάζουμε και τις αρχές σχεδιασμού που έχουμε και αφού ληφθούν υπόψη τα προγραμματικά μεγέθη και οι δεσμεύσεις που υπάρχουν, ξετυλίγεται σταδιακά η εξέλιξη της ιδέας μέχρι τα οριστικά σχέδια της μελέτης.

3 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Στην περιφέρεια Δυτ. Μακεδονίας, υπάρχουν οι Νομοί Κοζάνης, Φλώρινας, Γρεβενών, Καστοριάς. Θεωρείται ως μια ακριτική περιφέρεια και συνορεύει με την Αλβανία και τα Σκόπια. Από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της είναι ότι διασχίζεται από την Εγνατία Οδό και ότι αποτελεί σημαντικό στήριγμα στην παραγωγή ενέργειας όλης της Χώρας, με επίκεντρο τα εργοστάσια της ΔΕΗ. Σε αυτά στηρίζεται κυρίως, η οικονομία της περιοχής. Το επιπλέον απαραίτητο στοιχείο της περιφέρειας για να γνωρίζει κανείς είναι το δίπολο Κοζάνη- Πτολεμαΐδα, που είναι κόμβος στα Δυτικά Βαλκάνια, κόμβος παραγωγής, εμπορίου, επιστημών, πανεπιστημίων, τεχνολογικών και πολιτιστικών συνεδριακών δραστηριοτήτων και τέλος, κέντρο υπηρεσιών για την ευρύτερη περιοχή. Αναφορικά τα επιπλέον στοιχεία είναι: Καυσαέρια των εργοστασίων της περιοχής κοντά στην Ποντοκώμη, μόλις 500μ.!!!,, ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ Συρρίκνωση ορεινών οικισμών Συγκέντρωση στα αστικά κέντρα ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ Λοφώδεις περιοχές και ομαλές περιοχές μεταξύ των ορεινών όγκων Μεμονωμένες σποραδικές πράσινες εκτάσεις Τεχνητή λίμνη Πολυφύτου ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Σύστημα τηλεθέρμανσης ΧΥΤΑ Δυτικής Μακεδονίας Βιομηχανικές Περιοχές Εξέλιξη Βιομηχανικού Πάρκου

4 158 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ /ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Ενεργειακό μέλλον της περιφέρειας Παράγει το 75% της καταναλισκόμενης ενέργειας Καστοριά και Σιάτιστα γουνοποιία Εξαγωγή μαρμάρου Οικοτουρισμός ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ο υδροφόρος ορίζοντας, που αποτελεί υδρευτικούς και αρδευτικούς σκοπούς εκμετάλλευσης καταστρέφεται από τα ορυχεία Ρύπανση από τα ορυχεία μολύνει τις γεωργικές εκτάσεις

5 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ

6 160 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

7 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ Εντοπισμός περιοχής Γενικά στοιχεία οικισμού ( Η Ποντοκώμη βρίσκεται 14,5 km, περίπου, βόρεια της Κοζάνης και 14,5 km νότια της Πτολεμαΐδας, στις ανατολικές υπώρειες του Άσκιου όρους. Ο οικισμός της Ποντοκώμης είναι ο μεγαλύτερος οικισμός του Δήμου, κατά σειρά κατάταξης, σύμφωνα με το πληθυσμιακό μέγεθος. Αποτελεί τον δυναμικότερο οικισμό, παρόλο που δεν αποτελεί την έδρα του Δήμου Δημ. Υψηλάντη. Η Ποντοκώμη είναι ένας ημιορεινός οικισμός και βρίσκεται σε μέσο υψόμετρο 710 μ. Είναι οικισμός, όπου μετοίκησαν πρόσφυγες από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία μετά την ανταλλαγή του πληθυσμού, το 1922, έχει πληθυσμό κάτω των 2000 κατοίκων και έχει πολεοδομικό σχέδιο. Η πρόσβαση στον οικισμό γίνεται από την Εθνική οδό Νο 3 Κοζάνης - Πτολεμαΐδας. Η Ποντοκώμη βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια και από τα ορυχεία λιγνίτη, γεγονός που επιβαρύνει την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος στη γύρω περιοχή και καθιστά την Ποντοκώμη έναν «βιομηχανικό» οικισμό. Οι δραστηριότητες της ΔΕΗ ήταν καθοριστικές για την εξέλιξη και για τη φυσιογνωμία του οικισμού. Ιστορικά για την εγκατάσταση και δημιουργία του χωριού Υπάρχουσα κατάσταση Στην Ποντοκώμη η διανομή Συνοικισμού, από το Υπουργείο Γεωργίας, έγινε το Η έκταση του συνοικισμού, σύμφωνα με τη διανομή, ήταν 641,1 στρ., με ποσοστό οικοπεδικών εκτάσεων 73% και κοινωφελών κοινόχρηστων εκτάσεων 27%. Στην Ποντοκώμη πραγματοποιήθηκε επέκταση του οικισμού, η οποία εγκρίθηκε το 1992, ως συμπληρωματική διανομή συνοικισμού και ήταν 241,5 στρ. Στα Λιβερά, το Μαυροδένδρι, την Ποντοκώμη και τα Σιδερά, η Συνολική έκταση σύμφωνα με απογραφή ΕΣΥΕ 1991, του Δήμου Δημ. Υψηλάντη : στρέμματα και το Τοπικό Διαμέρισμα Ποντοκώμης: στρέμματα. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΟΝΤΟΚΩΜΗΣ Πληθυσμός: 1316 (Απογραφή2001) Συνεχής αύξηση τα τριάντα τελευταία χρόνια περίπου 25% συνολικά. Σύνολο οικοπέδων: 855 (Οικόπεδα για ανέγερση κατοικιών σύμφωνα με τις αρχικές διανομές συνοικισμού) Διαθέσιμα οικόπεδα:168 (σύμφωνα με τις αρχικές διανομές συνοικισμού) Σύνολο οικοπέδων που έχουν διατεθεί: 687 (σύμφωνα με τις αρχικές διανομές συνοικισμού)

8 162 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ οριοθέτηση οικισμών και ο πληθυσμός όρων και περιορισμών δόμησης έγινε με την υπ αριθμ. 463/ (ΦΕΚ 188Δ / ), Απόφαση Νομάρχη. Σύμφωνα με την απόφαση του Νομάρχη εντός των ορίων των οικισμών ισχύουν οι γενικοί όροι δόμησης που ορίζονται από το Προεδρικό Διάταγμα περί καθορισμού ορίων και όρων δόμησης των οικισμών, με πληθυσμό μέχρι 2000 κατοίκους (Π.Δ. της 24-4-/ /ΦΕΚ 181Δ / ) και προβλέπουν ότι: α) Μέγιστο ποσοστό κάλυψης των οικοπέδων ορίζεται σε 70% της επιφάνειάς τους. β) Επιτρέπεται η ανέγερση κτιρίων, με συντελεστή δόμησης που κλιμακώνεται προοδευτικά και ανάλογα με την επιφάνεια του οικοπέδου ως εξής: - για τα πρώτα 100 μ 2 επιφάνειας οικοπέδου, ο συντελεστής δόμησης ορίζεται σε 1,60. - για τα επόμενα 100 μ 2 επιφάνειας οικοπέδου, ο συντελεστής δόμησης ορίζεται σε 0,80. - για τα επόμενα 100 μ 2 επιφάνειας οικοπέδου, ο συντελεστής δόμησης ορίζεται σε 0,60 - για πέραν των 300 μ 2 τμήμα επιφάνειας οικοπέδου, ο συντελεστής δόμησης ορίζεται σε 0,40. Η συνολική επιφάνεια ορόφων στο οικόπεδο για κύρια και βοηθητικά κτίρια, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 400 μ 2. Παρεκκλίσεις ισχύουν για ειδικές χρήσεις και ειδικές κατηγορίες οικισμών. Επίσης, η ίδια απόφαση Νομάρχη ορίζει αρτιότητα γηπέδου 300 τ.μ., ενώ κατά παρέκκλιση, εντός των ορίων των οικισμών θεωρούνται άρτια τα οικόπεδα με όποιο εμβαδόν είχαν στις , ημέρα δημοσίευσης του από Διατάγματος. Με την απόφαση του Νομάρχη ορίσθηκαν επίσης ορισμένοι ειδικοί όροι δόμησης και οι προϋποθέσεις κατάτμησης οικοπέδων. Με τους ειδικούς όρους δόμησης ορίσθηκαν: η υποχρεωτική κατασκευή στέγης, οι ανοιχτοί εξώστες να μην καταλαμβάνουν σε όλες τις όψεις ολόκληρο το μήκος αυτών, η περίφραξη στο πρόσωπο του οικοπέδου να είναι τουλάχιστον σε ύψος 80cm συμπαγής. Για όλους τους οικισμούς του Δήμου στην εκτός σχεδίου περιοχή ισχύει η περιμετρική ζώνη των 500 μέτρων, η οποία εκτείνεται γύρω από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο κάθε οικισμού. Ως όριο του οικισμού για τον υπολογισμό της ζώνης λαμβάνεται το όριο του οικισμού προϋφιστάμενου του 1923 ή το όριο του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου. Οι όροι και οι περιορισμοί δόμησης στις ζώνες αυτές διαφοροποιούνται από τους όρους και περιορισμούς που ισχύουν για την εντός σχεδίου δόμηση και καθορίζονται σύμφωνα με τους αντίστοιχους της εκτός σχεδίου δόμησης (Π.Δ ) με παρέκκλιση

9 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ όσον αφορά στην αρτιότητα η οποία ορίζεται στα 2 στρέμματα. Πηγή : Επεξεργασία στοιχείων Πολεοδομίας Ν.Α. Κοζάνης και επιτόπια έρευνα, ΑΝΚΟ, 2009 ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ _ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Ποσοστά απασχόλησης: Α γενής τομέας : 6% Β γενής τομέας : 47% Γ γενής τομέας : 37% Αρχιτεκτονική- Πολεοδομία Ως προσφυγικός οικισμός παρουσιάζει ρυμοτομικό σχέδιο που στηρίζεται στην Ιπποδάμεια πολεοδομική οργάνωση, με σχετικά άνετους, φαρδύς και ευθείς δρόμους. Είναι ευδιάκριτος ο κάναβος που προκύπτει από την Ιπποδάμεια σχεδίαση, με οικόπεδα αρχικών διαστάσεων 30 m. X 30 m. Σήμερα, μετά από τεμαχισμό των οικοπέδων, ο μέσος όρος επιφάνειας αυτών είναι τα 700 τμ. (σύμφωνα με τα στοιχεία της Πολεοδομίας, Ν.Α. Κοζάνης, την επιτόπια έρευνα και τα φωτογραμμετρικά διαγράμματα). Εντός του οικισμού, ως πρωτεύοντας άξονας μπορεί να θεωρηθεί ο άξονας στην ανατολική είσοδο του οικισμού, που διασχίζει την Ποντοκώμη και είναι κάθετος στον παλιό εθνικό δρόμο «Κοζάνης Πτολεμαΐδας». Κατά μήκος του είναι χωροθετημένες οι κεντρικές λειτουργίες του οικισμού. Ως δευτερεύοντες οδικοί άξονες μπορούν να θεωρηθούν κάποιοι συλλεκτήριοι άξονες, κάθετοι στον κύριο οδικό άξονα, που διοχετεύουν την κυκλοφορία σ αυτόν. Το υπόλοιπο οδικό δίκτυο παίζει τον ρόλο τοπικών δρόμων που απορροφούν μικρούς φόρτους κυκλοφορίας. Μεταξύ του χώρου του Δημοτικού Σχολείου και του κτιρίου πολλαπλών κοινωφελών χρήσεων των Τοπικού Διαμερίσματος υπάρχει ένας πεζόδρομος που συμβάλλει στη βελτίωση της εικόνας του οικισμού. Εντός ορίων οικισμού δεν εντοπίζονται ιδιαίτερα προβλήματα, λόγω συνύπαρξης ασύμβατων δραστηριοτήτων. Ίσως, θα πρέπει να εξεταστεί η μετεγκατάσταση ενός βενζινάδικου, που βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού και κάποιων μικρών εργαστηρίων που ασχολούνται κατά κύριο λόγο, με επισκευές, επιδιορθώσεις και μικρές κατασκευές (π.χ. επίπλων, κλπ). Σε μικρή απόσταση από τον οικισμό της Ποντοκώμης βρίσκεται ο ΑΗΣ Καρδιάς, καθώς και χώροι εξορυκτικής δραστηριότητας. Στον εξωαστικό χώρο, κατά μήκος κύρια των κύριων οδικών αξόνων, έχουν εγκατασταθεί ορισμένες μεταποιητικές και εμπορικές χρήσεις υπερτοπικής σημασίας, που λειτουργούν ως επεκτάσεις της άτυπης μέχρι σήμερα βιομηχανικής - βιοτεχνικής εμπορικής περιοχής που αναπτύχθηκε γύρω από τον κόμβο της Εγνατίας στα Κοίλα. Στον οικισμό δεν εντοπίζονται τάσεις επέκτασης. Η ζήτηση γης για εγκατάσταση επαγγελματικών δραστηριοτήτων είναι μεγαλύτερη στην είσοδο του οικισμού, ανατολικά, καθώς και στο κέντρο του οικισμού, όπου σημειώνονται και οι περισσότερες επαγγελματικές δραστηριότητες, κατά μήκος του κύριου οδικού άξονα. Τα πετρόκτιστα και πλινθόκτιστα σπίτια που σε λίγες περιπτώσεις οικισμών σήμερα διασώζονται δίνουν μια εικόνα των οικοδομικών ρυθμών των κτισμάτων στις αρχές του 20ου αιώνα. Τα κτίσματα είναι λιτά. Τα πετρόκτιστα είναι συνήθως διώροφα, πλατυμέτωπα και συμμετρικά ως προς την κύρια όψη τους. Οι ταχείς διαδικασίες ανάπτυξης για ορισμένους οικισμούς (κυρίως για την Ποντοκώμη και το Μαυροδένδρι) και ο σεισμός του 1995, με τη διαδικασία αντικατάστασης των παλιών κατοικιών με νέων που ακολούθησε, κατέστρεψαν σχεδόν ολοκληρωτικά την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία των οικισμών του Δήμου. Τα διάσπαρτα αξιόλογα ή παραδοσιακά κτίρια που έχουν απομείνει εκφράζουν τη συγκεκριμένη ασυνέχεια της ιστορικής αρχιτεκτονικής μνήμης.

10 164 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

11 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ Λειτουργίες- Χρήσεις Οι κεντρικές λειτουργίες αναπτύσσονται γραμμικά, κατά μήκος του κύριου οδικού άξονα, καθώς και σε κάθετους δρόμους στον άξονα αυτό. Η κυρίαρχη χρήση είναι η κατοικία, όπου συνυπάρχει με αγροτικές αποθήκες και σε κάποιες περιπτώσεις με μικρές μονάδες οικόσιτων ζώων. Οι κυριότερες λειτουργίες του οικισμού παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί: ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Διοίκηση Εμπόριο Πρόνοια - Περίθαλψη Εκπαίδευση Αθλητισμός Αναψυχή Ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι Πολιτιστικές δραστηριότητες Άλλες / ειδικές χρήσεις ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Κτίριο πολλαπλών κοινωφελών χρήσεων (Τοπικού Διαμερίσματος, Κ.Ε.Π., Συμβούλιο Νεότητας) Λιανικό εμπόριο (αρτοποιείο, mini markets, κρεοπωλείο, ανθοπωλείο, βιβλιοπωλείο, επιπλοποιεία, κλπ). Αγροτικό Ιατρείο, Φαρμακείο, Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης για παιδιά. Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο Λύκειο, Φροντιστήριο Ξένων Γλωσσών & Πληροφορικής. Γήπεδο ποδοσφαίρου, κλειστό γυμναστήριο, γήπεδο μπάσκετ στο χώρο του Δημοτικού, γήπεδο μπάσκετ στο χώρο του Γυμνασίου Λυκείου, γήπεδο 5x5 στο χώρο του Γυμνασίου και γήπεδο αθλοπαιδιών. Καφετέριες, καφενεία, ψησταριά, μπαρ, ταβέρνες. Πλατεία, πάρκα, χώροι πρασίνου, δύο (2) παιδικές χαρές, μνημείο μικρή πλατεία στην είσοδο του οικισμού. Πολιτιστικός Σύλλογος, Κέντρο για Νέους, Υπαίθριο θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης». Βενζινάδικα, συνεργεία, εργαστήρια επίπλων, νεκροταφείο, εκκλησίες, χώρος σταθμού και ελέγχου ρύπανσης, κτίριο αστυνομίας, Αγροτικός Συνεταιρισμός. δημοτικό σχολείο λαϊκή αγορά Στην Ποντοκώμη υπάρχει γήπεδο ποδοσφαίρου με κερκίδες σε καλή κατάσταση που βρίσκεται επάνω στον κεντρικό οδικό άξονα. Επίσης, υπάρχει γήπεδο μπάσκετ στον χώρο του Δημοτικού Σχολείου και στον χώρο του Γυμνασίου. Στον χώρο του Γυμνασίου υπάρχει, επίσης, και ένα γήπεδο ποδοσφαίρου 5x5 σε πολύ καλή κατάσταση. Το Δημοτικό Σχολείο Ποντοκώμης είναι χωροθετημένο στο κέντρο του οικισμού, έχει μεγάλο προαύλιο, χώρο πρασίνου και γήπεδο μπάσκετ. Μπροστά από το Δημοτικό είναι η παιδική χαρά μαζί με χώρο πάρκου. Στον οικισμό υπάρχει, επίσης, ένα διθέσιο νηπιαγωγείο. Το κτίριο του είναι σχετικά καινούργιο, ενώ στο προαύλιο υπάρχει παιδική χαρά σε καλή κατάσταση. Το Γυμνάσιο Ποντοκώμης βρίσκεται στο νότιο - ανατολικό άκρο του οικισμού, εντός ορίων, είναι σε καλή κατάσταση και εξυπηρετεί και τους γύρω οικισμούς. Μικρή πολιτιστικό κέντρο

12 166 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ παιδική χαρά υπάρχει και στο νότιο τμήμα του οικισμού σε μέτρια κατάσταση. Το κτίριο της αστυνομίας βρίσκεται πίσω από το Δημοτικό, είναι εγκαταλελειμμένο και σε κακή κατάσταση. Υπάρχουν επίσης: Αμφιθέατρο, Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης για παιδιά, Αγροτικό Ιατρείο, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών (Κ.Ε.Π.), Πολιτιστικός Σύλλογος, Αίθουσα για συμβούλιο Νεότητας, Κέντρο για νέους. Στον οικισμό υπάρχουν αρκετοί χώροι αναψυχής, κυρίως κατά μήκος του κεντρικού οδικού άξονα, καθώς και αρκετά εμπορικά μαγαζιά, όπως φούρνος, μίνι μάρκετ κλπ. Η αποκατάσταση χώρου ανενεργού λατομείου στην Ποντοκώμη και η δημιουργία χώρου συνάθροισης κοινού και αναψυχής βελτίωσε την εικόνα του οικισμού, ενώ παράλληλα δημιούργησε ένα αξιόλογο «πολιτιστικό έργο» στην ευρύτερη περιοχή. Ο χώρος του πρώην ανενεργού λατομείου που διαμορφώθηκε και ονομάστηκε «Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης», βρίσκεται δυτικά της Ποντοκώμης, σε μικρή απόσταση από τα όρια του οικισμού. Το θέατρο περιέχει: Διαμορφωμένη σκηνή θεάτρου, Κερκίδες, Κτίριο εκδοτήριο εισιτηρίων, W.C., Αναψυκτήριο. Τέλος, στην Ποντοκώμη υπάρχουν δύο εκκλησίες, μία κεντρικά, που αποτελεί τοπόσημο για την περιοχή του κέντρου και μία νότια. Στο κέντρο του οικισμού υψώνεται ο Ναός του Αγίου Παντελεήμονος, μία μεγαλόπρεπη εκκλησία, βυζαντινού ρυθμού και του οποίου την καμπάνα την έφεραν από τον Πόντο (χωριό Μουζαράτ). Παρόλο που είναι ένας «βιομηχανικός» οικισμός, με θέα τις καμινάδες του ΑΗΣ Καρδιάς και επιβαρυμένο φυσικό περιβάλλον, έχει αξιόλογα σημεία αναψυχής όπως το φυσικό δάσος βελανιδιάς, στα βόρεια σε κοντινή απόσταση, με λειτουργικές εγκαταστάσεις (νερό, δρόμους, τραπεζοπάγκους), που προσφέρεται για εκδρομή και περίπατο. Το ανοιχτό θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» προσφέρεται για πολιτιστικές εκδηλώσεις, όχι μόνο του οικισμού, αλλά και ολόκληρου του Νομού Κοζάνης. Συμπεράσματα Γενικά, για την Ποντοκώμη μπορούμε να πούμε πως είναι ένας «ζωντανός», αρκετά αναπτυγμένος οικισμός, με σχετική αυτοδυναμία εξυπηρέτησης και λειτουργίας. Η Ποντοκώμη μπορεί να εξυπηρετεί και τους γύρω οικισμούς σε επίπεδο εκπαίδευσης, λιανικού εμπορίου, αναψυχής, κλπ. βενζινάδικο δημόσιος δρόμος νηπιαγωγείο

13 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ Ιστορική αναδρομή για τις μετεγκαταστάσεις στην Ελλάδα Η μετεγκατάσταση οικισμών αποτελεί σημαντικό εγχείρημα με πολλές διαστάσεις, με πιο σημαντικές τις παρακάτω: α. Πολιτικές, καθόσον αποτυπώνει τη βούληση της Κυβέρνησης, της ΔΕΗ ΑΕ και των Φορέων Προγραμματισμού για προστασία της ποιότητας ζωής των κατοίκων σε συνδυασμό με την παράλληλη προώθηση της αναπτυξιακής διαδικασίας. β. Κοινωνικές, καθόσον ολόκληρες κοινωνίες απομακρύνονται από τον τόπο κατοικίας όπου μεγάλωσαν, δημιούργησαν τις οικογένειές τους, ανέπτυξαν και αναπτύσσουν επαγγελματικές δραστηριότητες και τελικά είναι συναισθηματικά δεμένες τόσο μεταξύ τους όσο και με το χώρο, που τους γεμίζει αναμνήσεις. Η κοινωνική διάσταση είναι ακόμα πιο έντονη, στην περίπτωση οικισμών που προέκυψαν από μετακινήσεις προσφύγων. γ. Οικονομικές, καθόσον οι κάτοικοι των οικισμών αυτών ανέπτυξαν οικονομικές δραστηριότητες που, σε πολλές περιπτώσεις, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη συγκεκριμένη περιοχή και συσχετίζονται μονοσήμαντα ή επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από αυτήν. Επιπρόσθετα, ειδικά στην περίπτωση αγροτών, ο τόπος κατοικίας ταυτίζεται με τον τόπο οικονομικής δραστηριότητας, λόγω της καλλιεργούμενης γης. δ. Περιβαλλοντικές, καθόσον η προστασία του περιβάλλοντος στον τόπο κατοικίας είναι αδύνατη, λόγω της εξορυκτικής δραστηριότητας πλησίον των υπό μετεγκατάσταση οικισμών. ε. Χωροταξικές, καθόσον οι νέες θέσεις εγκατάστασης θα πρέπει να συνδυάζουν σειρά παραμέτρων, με πιο σημαντικές τη χωροταξική διάσταση και την απασχόληση και ταυτόχρονα να απαντούν σε ορισμένες βασικές αρχές, όπως π.χ. η βιωσιμότητα των νέων οικισμών. στ. Τεχνικές, καθόσον η μετεγκατάσταση ενός οικισμού αποτελεί από μόνη της ένα μεγάλο τεχνικό έργο, με αρχή, μέση και τέλος. Για τους παραπάνω λόγους, απαιτείται ο σχεδιασμός και η εφαρμογή συγκεκριμένης μεθοδολογίας και διαδικασιών, από την αρχική απόφαση για μετεγκατάσταση μέχρι και την ολοκλήρωσή της. Με τον τρόπο αυτό, η διαδικασία της μετεγκατάστασης θα αναπτύσσεται πιο ολοκληρωμένα, εκπληρώνοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο την επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη στις υπάρχουσες, κάθε φορά, συνθήκες.

14 168 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΛΟΓΩ ΕΡΓΩΝ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑ ΕΞΟΧΗ ΧΑΡΑΥΓΗ ΣΤΗ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑ (μετεγκατάσταση ως αγροτικός οικισμός) ΝΕΑ ΘΕΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΑΙ ΕΞΟΧΗΣ Για τις ανάγκες κάποιου μεγάλου έργου, όπως επεκτάσεις ορυχείων ΔΕΗ έχουμε παραδείγματα μετακίνησης, στα τέλη της δεκαετίας του 70 των χωριών Καρδιά, Χαραυγή και Εξοχή στην Πτολεμαΐδα, προκειμένου να εξαχθεί λιγνίτης από το υπέδαφός τους. Η έναρξη των μετεγκαταστάσεων στο νομό Κοζάνης έγινε με την κοινότητα Καρδιάς και τον οικισμό της Εξοχής και ακολούθησε η κοινότητα Χαραυγής. Ήταν η τελευταία φορά που η ΔΕΗ ενεπλάκη ενεργά στη διαδικασία μετεγκατάστασης ενός χωριού - έκτοτε καταβάλλει μόνο αποζημιώσεις και χρηματοδοτεί την κατασκευή των νέων υποδομών, στη θέση που θα επιλεγεί ως η νέα «πατρίδα». Στην περίπτωση της μετεγκατάστασης της Καρδιάς, ένα ολόκληρο χωριό χωρίστηκε στα δύο. Ένας αριθμός πολιτών εγκαταστάθηκε δίπλα από τα Κοίλα στο Δήμο Κοζάνης και ένας άλλος ζει στο Δήμο Πτολεμαΐδας. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ : 150ha ΚΑΤΟΙΚΟΙ : 1815 ΜΕΣΟΣ Σ. Δ. = 0,17 ΩΦΕΛΙΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ= 50 τμ/κατ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ : 1983 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΧΕΔΙΩΝ : ΔΕΗ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ : ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ Η κοινότητα Χαραυγής ήταν γνωστό κεφαλοχώρι στην επαρχία Εορδαίας. Ο οικισμός σήμερα της Νέας Χαραυγής είναι ομολογουμένως ένας σύγχρονος οικισμός, με έντονη ανοικοδόμηση, πολύ κοντά στην Κοζάνη ενώ σύντομα αποκτά και τηλεθέρμανση. Ο πληθυσμός της Νέας Χαραυγής είναι κάτοικοι. Η Νέα Χαραυγή είναι ένα χωριό που είχε μεταφερθεί από το σημείο που βρισκόταν παλαιότερα. Η ΠΑΛΙΑ ΘΕΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΚΑΡΔΙΑΣ

15 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΔΕΗ απαλλοτρίωσε την έκταση του χωριού, εξαναγκάζοντας τους κατοίκους να μετοικίσουν προς το νέο χωριό. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ : ΔΕΗ ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ : Α. ΤΡΙΤΣΗΣ, ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΥΠΕΧΩΔΕ 1982 ΒΑΣΗ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟΥ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΟΣ ΥΠΕΧΩΔΕ ΚΑΙ ΥΠ. ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ : ΔΕΗ. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΝΕΑ ΧΑΡΑΥΓΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ : στρ ΚΑΤΟΙΚΟΙ : ΧΡΗΣΕΙΣ : Διοίκηση : 0.5 στρ Εκπαίδευση : 6.33 στρ Γήπεδα : 15 στρ Εκκλησία : 5.47 στρ Νεκροταφεία : 10 στρ ΚΧ Πράσινο : στρ κέντρο οικισμού ΝΕΑ ΘΕΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΧΑΡΑΥΓΗΣ ΠΑΛΙΑ ΘΕΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΧΑΡΑΥΓΗΣ βιοτεχνική ζώνη

16 170 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΕΣΟΣ Σ. Δ. = 0,25 ΩΦΕΛΙΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ=50μ/κατ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΠΟΛ. ΕΝΟΤ = 42κατ/ ha ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : 530 στρ ΧΩΡΟΙ ΟΙΚΟΠΕΔΩΝ : 246 στρ ΟΙΚΟΠΕΔΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΦΕΛΗ : στρ = ΔΡΟΜΟΙ + ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ + ΠΡΑΣΙΝΑ = στρ Άρα το 48,7% του οικισμού είναι οικόπεδα και κοινωφελή. ΚΛΕΙΤΟΣ Ν. ΚΟΖΑΝΗΣ (Π.Ε. 524/2002) [ΤΕΥΧΟΣ 6/2002] Ρυμοτομικό σχέδιο για μετεγκατάσταση οικισμού - σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία νόμου. Κατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 43 παρ. 8 του ν. 1337/1983, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 54 του ν. 2721/1999, ερμηνευόμενη ενόψει των διατάξεων των άρθρων 24 και 106 Συντ., για την έγκριση τοπικού ρυμοτομικού σχεδίου για την μετεγκατάσταση οικισμού απαιτείται να επιβάλλεται το έργο κοινής ωφέλειας, για το οποίο πραγματοποιείται η μεταφορά του οικισμού, από λόγους αναγομένους στην εξυπηρέτηση ζωτικής ανάγκης της εθνικής οικονομίας ή άλλους σοβαρούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, η δε επίτευξη του ανωτέρω έργου να είναι δυνατή μόνον με τη μεταφορά του οικισμού. Συντρέχουν σοβαροί λόγοι δημοσίου συμφέροντος, οι οποίοι επιτάσσουν τη μετεγκατάσταση του οικισμού Κλείτου Κοζάνης. Κατά τη διάταξη της παραγρ. 8 του άρθρου 43 του Ν. 1337/1983 (Α 33) [άρθρο 114 παρ. 2 εδ. β του π.δ. της 14-7/ «Κώδικας Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας (Δ 580)], όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 54 του ν. 2721/1999 (Α 112): «Με προεδρικό ΠΑΛΙΑ ΘΕΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΚΛΕΙΤΟΥΣ ΝΕΑ ΘΕΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΚΛΕΙΤΟΥΣ

17 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΕΞΟΧΗ ΚΑΡΔΙΑ ΝΕΟ ΚΛΕΙΤΟΣ ΑΡΧΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΝΕΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΣ ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

18 172 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, κατά τις διατάξεις του ν.δ. από 17-7/ «Περί σχεδίων πόλεων κ.λπ.» μπορεί να εγκρίνεται τοπικό ρυμοτομικό σχέδιο και να καθορίζονται όροι και περιορισμοί δόμησης σε περιοχές εκτός του εγκεκριμένου σχεδίου πόλεως και εκτός των ορίων οικισμών προ του 1923 για τη μεταφορά οικισμών που πλήγησαν από σεισμούς ή κατολισθήσεις ή μεταφέρονται από αρχαιολογικούς χώρους ή μεταφέρονται λόγω αναπτυξιακών έργων κοινής ωφελείας». Η μελέτη των υποδομών έγινε από τη ΔΕΗ, ενώ το πολεοδομικό και ρυμοτομικό σχέδιο εκπονήθηκε από ιδιώτη. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΚΛΕΙΤΟΥΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ : 100 ha ΚΑΤΟΙΚΟΙ : υπό μετεγκατάσταση οικισμός, υπολογίζεται όμως να μεταφερθούν 7400 κάτοικοι. ΜΕΣΟΣ Σ. Δ. = 0,50 ΩΦΕΛΙΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ= 50μ/κατ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΠΟΛ. ΕΝΟΤ. = 74κατ/ ha παλιά θέση Κλείτους νέα θέση Κλείτους ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΛΟΓΩ ΦΥΣΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ (αποσπάσματα από άρθρο της «Κ») Σαντορίνη: Στις 9 Ιουλίου 1956, ένας πολύ ισχυρός σεισμός μεγέθους 7,3 Ρίχτερ έπληξε τη Σαντορίνη. Ο σεισμός άφησε πίσω του μια μεγάλη καταστροφή: 53 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, εκατοντάδες τραυματίστηκαν, ενώ τα περισσότερα σπίτια του νησιού καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές. Ο αρχιτέκτων-πολεοδόμος Σάββας Κονταράτος, νέος μηχανικός τότε, εστάλη στο νησί για τρία χρόνια, συμμετέχοντας στα κλιμάκια του υπουργείου Δημοσίων Έργων που ανέλαβε το έργο της ανοικοδόμησης. «Η ανοικοδόμηση διήρκεσε περίπου 3-4 χρόνια, μικρό διάστημα αν αναλογιστεί κανείς το μέγεθος της καταστροφής», αναφέρει ο ίδιος. «Η ανασυγκρότηση έγινε με το σύστημα της αυτοστέγασης: η Πολιτεία ανέλαβε να οργανώσει την ανοικοδόμηση, ενώ οι πληγέντες πήραν δάνεια και έφτιαξαν μόνοι τα σπίτια τους. Παράλληλα, δημιουργήθηκαν κάποιοι νέοι οικιστικοί πυρήνες, για να κατοικήσουν όσοι κατοικούσαν σε περιοχές γεωλογικά ασταθείς. Τελικά, οι δικαιούχοι των δανείων βγήκαν πολύ περισσότεροι από ό,τι υπολογίζαμε, όπως συνήθως γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις, και έτσι οι οικισμοί μεγάλωσαν περισσότερο από όσο έπρεπε. Όσον αφορά στους τύπους των κατοικιών στους νέους οικισμούς, δημιουργήθηκαν από αρχιτέκτονες δύο βασικά σχέδια, με παραλλαγές και προσθήκες. Επρόκειτο για μια μοντέρνα προσέγγιση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, ώστε να εξυπηρετεί σύγχρονες ανάγκες. Επίσης, προστέθηκαν στους οικισμούς σχολεία, αγορές, πλατείες, πλακοστρώθηκαν οι δρόμοι, έγινε πολύ συστηματική δουλειά. Τέλος, μετακινήθηκε και ένα χωριό: η Επισκοπή, με τη σύμφωνη γνώμη των κατοίκων της μετακινήθηκε στη θέση Καμάρι». Μικρό Χωριό Ευρυτανίας: Μια κατολίσθηση έγινε η αφορμή για να αλλάξει η τύχη του Μικρού Χωριού, στους πρόποδες του όρου Χελιδόνας. Στις 13 Ιανουαρίου 1963, μια μεγάλη κατολίσθηση κατέστρεψε τα μισά και πλέον σπίτια και άφησε πίσω του 13 θύματα. «H Πολιτεία αποφάσισε τη μετακίνηση του χωριού, καθώς υπήρχε φόβος να συνεχιστούν οι κατολισθήσεις. Έτσι απαλλοτρίωσε χωράφια σε κοντινή απόσταση και κλήρωσε τα οικόπεδα στους δικαιούχους», εξηγεί ο κ. Κώστας Μπούρας, πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου του Μικρού Χωριού. «Τα πολεοδομικά και αρχιτεκτονικά σχέδια τα προσέφερε το γραφείο Δοξιάδη: πρότεινε τέσσερις

19 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ τύπους κατοικίας και η κάθε οικογένεια επέλεγε ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητές της. Το κράτος προσέφερε δωρεάν οικόπεδο και δάνειο δρχ, με χαμηλό επιτόκιο. Η κατασκευή των 113 σπιτιών ξεκίνησε το 1965 από συνεργεία του υπουργείου Πρόνοιας και το Νέο Μικρό Χωριό ξεκίνησε να κατοικείται ήδη από το 1967». Η ανοικοδόμηση του χωριού δημιούργησε τις βάσεις για ένα καλύτερο μέλλον. «Το νέο χωριό ανακατασκευάστηκε με πολύ μεράκι. Όλα τα σπίτια απέκτησαν ωραίες αυλές, το χωριό μας είναι φροντισμένο και όμορφο. Σήμερα ζούμε από τον τουρισμό». Κλίμα Σκοπέλου: Ανάλογα προβλήματα με το Μικρό Χωριό, αλλά σε μικρότερη έκταση αντιμετώπισε την ίδια χρονιά ένα χωριό της Σκοπέλου, το Κλίμα. «Το 1963, ύστερα από έναν μεγάλο σεισμό τα περισσότερα σπίτια του χωριού παρουσίασαν προβλήματα ή κατέρρευσαν εξαιτίας του κατολισθαίνοντος εδάφους», λέει ο κ. Γιώργος Πατσής, αντιδήμαρχος Σκοπέλου. Ωστόσο, η μετεγκατάσταση του χωριού έγινε με αργούς ρυθμούς. «Το 1965 Η ΤΕΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ

20 174 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ το χωριό χαρακτηρίστηκε σεισμόπληκτο και κατολισθαίνον και τρία χρόνια αργότερα αποφασίστηκε η μετεγκατάστασή του στην περιοχή Εληος, μέσω προγραμμάτων της Πρόνοιας. Τα πολεοδομικά σχέδια του νέου χωριού έγιναν από το Πολυτεχνείο, αλλά δεν βασίστηκαν στην τοπική αρχιτεκτονική. Συνολικά χτίστηκαν 180 μονώροφα σπίτια, των 55 τ.μ. ή 65 τ.μ., στεγάζοντας περί τα 500 άτομα. Η κατασκευή του χωριού ολοκληρώθηκε το 1980, οπότε και έγινε η κλήρωση για να παραλάβει ο κόσμος τα σπίτια του». Ο κ. Πατσής πιστεύει ότι τελικά το αποτέλεσμα ήταν θετικό. «Κατοικούμε σε ένα καινούργιο παραθαλάσσιο χωριό, με σωστή ρυμοτομία και υποδομές, με μεγάλους δημόσιους χώρους». Μεταφορά οικισμών Χαλεπίου και Λυκοβουνίου Ν. Ξάνθης: και εδώ αφορμή της μεταφοράς ήταν οι κατολισθήσεις από τις οποίες κινδύνευε ο οικισμός Χαλέπι. Στον νέο οικισμό θέλουν να μετοικήσουν και κάτοικοι του οικισμού Λυκοβουνίου. Προηγήθηκε μια μελέτη με στοιχεία για τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά της χώρας και ειδικότερα του αγροτικού χώρου. Εξετάσθηκαν μελέτες για αγροτικούς οικισμούς, με ιστορικά στοιχεία για την αγροτική κατοικία, την πολεοδομική συγκρότηση των ελληνικών χωριών, καθώς και μελέτες για την αγροτική κατοικία με προδιαγραφές και χαρακτηριστικές οικοδομικές απαιτήσεις ειδικών καλλιεργειών και τέλος μελετήθηκε το σχέδιο ανάπτυξης του Νομού Ξάνθης. Όσον αφορά στη θέση του οικισμού, υποδείχτηκε από την επιτροπή μια σαν η πιο κατάλληλη, η θέση αυτή ονομαζόταν Μύλος. Οι απόψεις ήταν δύο για την τοποθέτηση του νέου οικισμού: οι μεν «ισχυροί» ήθελαν το χωριό πάνω στου δυο λοφίσκους που ισοπεδωμένοι θα άφηναν θέα στο Παρανέστι και το χωριό θα έμοιαζε με γερμανικό. Για τους υπολοίπους, το χωριό έπρεπε να πάει στη πλαγιά με προφύλαξη από τον ανατολικό άνεμο, αλλά και από τα ρεύματα αέρα που δημιουργεί ο Νέστος. Η τελική διάταξη του οικισμού, με τη μικρή πλευρά του οικοπέδου κάθετα προς τις υψομετρικές καμπύλες, αντίθετα με την αρχική που η μεγάλη πλευρά ήταν διαταγμένη παράλληλα με τις υψομετρικές καμπύλες, δημιούργησε κάποιες δυσκολίες προσαρμογής των λειτουργικών χώρων του οικοπέδου. Και βέβαια, ο οικισμός και οι κατοικίες δεν προφυλάγονται από τον ανατολικό άνεμο, αντίθετα, αφού βρίσκονται επάνω στους λόφους, είναι τελείως εκτεθειμένα στους ανέμους.