Διαστάσεις της διγλωσσίας α. χρόνος β. σειρά γ. πλαίσιο κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας

Transcript

1 Διαστάσεις της διγλωσσίας α. χρόνος β. σειρά γ. πλαίσιο κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας

2 Διάσταση 1 η A. Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

3 Ανάλογα με το πότε κατακτήθηκε η Γ2, διακρίνουμε ανάμεσα σε 1.παιδική διγλωσσία και 2. εφηβική διγλωσσία/ διγλωσσία ενηλίκων (Hamers & Blanc, 1989/2000) ή 1.πρώιμη διγλωσσία και 2. όψιμη διγλωσσία (Genesee et al, 1978, Baetens Beardsmore, 1986, Hoffmann, 1991)

4 Γιατί παίζει ρόλο ο παράγοντας «ηλικία» ή «χρόνος» στην κατάκτηση/εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας;

5 Tα παιδιά, όταν μαθαίνουν μια δεύτερη Δεν έχουν αναστολές κατά την επικοινωνία. γλώσσα, Δίνουν έμφαση στην επικοινωνία και στη μετάδοση του μηνύματος και όχι στην ορθότητα της έκφρασης. Κατακτούν το γλωσσικό σύστημα μέσω της χρήσης, δεν σκέφτονται τους κανόνες.

6 Αντίθετα, οι μεγαλύτεροι μαθητές Έχουν αρκετές αναστολές κατά την επικοινωνία. Δίνουν έμφαση στην ακρίβεια και στην ορθότητα της έκφρασης. Στηρίζονται στους κανόνες. Χρησιμοποιούν μετα-γνωστικές στρατηγικές για να μάθουν. Διαφορετική μεθοδολογία διδασκαλίας

7 Αντίθετα με αυτό που συχνά πιστεύεται Το ότι κάποιος ξεκινάει να μαθαίνει μια Γ2 μετά την παιδική ηλικία (από τα 11 και πάνω) δε σημαίνει ότι αποκλείεται να τη μάθει καλά. Ο τελικός βαθμός επάρκειας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (κίνητρο, βαθμός έκθεση στη Γ2, συχνότητα χρήσης, κ.λπ.)

8 Τα παιδιά υπερέχουν έναντι των μεγαλύτερων μαθητών ξεκάθαρα ΜΟΝΟ στην κατάκτηση του φωνολογικού συστήματος της Γ2 (όσο νωρίτερα έρθει κανείς σε επαφή με μία Γ2, τόσο καλύτερα μαθαίνει την προφορά της) - Πλαστικότητα εγκεφάλου δυνατότητα κατάκτησης άλλων φωνολογικών συστημάτων

9 Οι διαφορές αυτές έχουν συνέπειες στη διδακτική προσέγγιση (1/2) Μικρά παιδιά παιγνιώδεις δραστηριότητες έμφαση στην κατάκτηση δεξιοτήτων για προφορική επικοινωνία παρουσίαση των κανόνων με έμμεσο τρόπο

10 Οι διαφορές αυτές έχουν συνέπειες στη διδακτική προσέγγιση (2/2)- στους εφήβους και άνω θέματα κατάλληλα για την εφηβική ηλικία πιο συστηματικός τρόπος παρουσίασης του νέου γλωσσικού συστήματος επιτρέπεται η ρητή επεξήγηση κανόνων

11 Δ ΔΙΑΣΤΑΣΗ 2 Η : H ΣΕΙΡΑ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

12 Μητρική, Πρώτη, Δεύτερη γλώσσα Τι σημαίνουν οι όροι αυτοί;

13 Μητρική γλώσσα Το περιεχόμενο του όρου φαίνεται αυτονόητο για τους μονόγλωσσους δεν είναι πάντα σαφές όμως στην περίπτωση των δίγλωσσων/ πολύγλωσσων ομιλητών που έμαθαν από μικροί μια άλλη γλώσσα

14 Ποια γλώσσα μπορεί να θεωρηθεί μητρική ; Ποικίλα κριτήρια Η γλώσσα που έμαθα από τη μητέρα μου; Η γλώσσα που ξέρω καλύτερα; Η γλώσσα που έμαθα πρώτη; Η γλώσσα της ομάδας με την οποία ταυτίζομαι;

15 Σημεία προβληματισμού Ανάλογα με το κριτήριο που χρησιμοποιείται, το ίδιο άτομο μπορεί να (θεωρηθεί ότι) έχει διαφορετικές μητρικές γλώσσες. Π.χ. ένας νέος είκοσι ετών με γονείς Έλληνες μετανάστες στο Βέλγιο που έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στις Βρυξέλλες Δίγλωσσος στα: ελληνικά (η χρήση τους κυριαρχεί στο σπίτι αλλά γίνεται μαζί με τα γαλλικά) γαλλικά (σχολείο, φιλίες, εργασίες, διασκέδαση, κ.λπ.)

16 Ποια είναι η μητρική του γλώσσα; 1. Πρώτη γλώσσα που έμαθε; ελληνικά 2. Γλώσσα της μητέρας : ελληνικά 3. Γλώσσα που κατέχει καλύτερα: γαλλικά 4. Γλώσσα που χρησιμοποιεί περισσότερο συχνά/ για πιο προσωπική έκφραση: γαλλικά 5. Γλώσσα με την οποία ο ίδιος ταυτίζεται (που θεωρεί μητρική ): ελληνικά

17 Τα κριτήρια έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, διότι: H γλώσσα που κατέκτησε κάποιος πρώτη ΔΕΝ είναι απαραίτητα αυτή που αργότερα γνωρίζει καλύτερα ή που του χρειάζεται στην καθημερινότητά του. Η γλώσσα που κατέχει καλύτερα ΔΕΝ είναι απαραίτητα αυτή με την οποία ταυτίζεται κλπ.

18 Επειδή, λοιπόν, ο όρος μητρική γλώσσα. σημαίνει τόσα διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικά πλαίσια και συμφραζόμενα οι γλωσσολόγοι τον αποφεύγουν και προτιμούν όρους πιο περιγραφικούς, όπως 'πρώτη (Γ1) ή 'δεύτερη' (Γ2) γλώσσα για να αναφερθούν στη σειρά με την οποία κατακτήθηκαν οι γλώσσες ενός δίγλωσσου ατόμου.

19 Προσοχή! Οι όροι πρώτη και δεύτερη έχουν καθαρά χρονική σημασία Η Γ1 δεν παραμένει κατ ανάγκη η γλώσσα που κατέχει ο ομιλητής καλύτερα σε όλη τη ζωή του. Σε κάποιες περιπτώσεις διγλωσσίας, αλλάζει η γλωσσική ισορροπία, και η Γ2 γίνεται η γλώσσα που το άτομο γνωρίζει καλύτερα (επειδή τη χρησιμοποιεί συχνότερα).

20 ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ή ΔΙΑΔΟΧΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΓΛΩΣΣΩΝ;

21 Η σειρά κατάκτησης ως διάσταση της διγλωσσίας αναφέρεται στο: εάν η κατάκτηση των δύο γλωσσών γίνεται παράλληλα/ ταυτόχρονα ή όχι. Στην πρώτη περίπτωση ταυτόχρονη (simultaneous) διγλωσσία Στη δεύτερη περίπτωση διαδοχική (consecutive) διγλωσσία

22 Η παιδική διγλωσσία: ταυτόχρονη ή διαδοχική ταυτόχρονη διαδοχική

23 Η ταυτόχρονη διγλωσσία προκύπτει πάντα μέσω άτυπης, μη συνειδητής μάθησης (επικοινωνία με γονέα/γονείς, με τροφό, με ομιλητές στο περιβάλλον) Στην περίπτωση αυτή, η διαδικασία κατάκτησης των δύο γλωσσών μοιάζει με την κατάκτηση μίας γλώσσας.

24 Αντίθετα, η διαδοχική παιδική διγλωσσία μπορεί να είναι αποτέλεσμα: είτε άτυπης μάθησης (παιδιά από μειονοτικές ομάδες, λ.χ. Ρομά) που κατακτούν την προφορική μορφή τόσο της γλώσσας της οικογένειας όσο και της κυρίαρχης στο περιβάλλον γλώσσας είτε συστηματικής μάθησης (μέσω φοίτησης σε προγράμματα δίγλωσσης εκπαίδευσης για παιδιά είτε από την κυρίαρχη ομάδα ή από μειονοτικές ομάδες)

25 Δύο απόψεις για το πότε πρέπει να έρθει το παιδί σε επαφή με τη Γ2 > ταυτόχρονα δίγλωσσο α) πριν από την ηλικία των 3-4 ετών (McLaughlin, 1984) β) ταυτόχρονα με τη Γ1, με διαφορά λίγων μόλις εβδομάδων από τη Γ1 (Meisel, 1990, De Houwer, 2005)

26 Ψυχογλωσσολογική προσέγγιση Οι επιστήμονες που μελετούν την παιδική διγλωσσία από αναπτυξιακή πλευρά (ψυχογλωσσολόγοι) προτιμούν τη δεύτερη άποψη. Θέτουν πολύ αυστηρά κριτήρια για το ποιος είναι ταυτόχρονα δίγλωσσος ( διγλωσσία ως πρώτη γλώσσα) Τα επιχειρήματά τους έχουν να κάνουν με το πώς η κατάκτηση της Γ2 επηρεάζει την κατάκτηση της Γ1

27 Β. διαδοχική διγλωσσία Όταν το παιδί έρχεται σε επαφή με τη δεύτερη γλώσσα μετά τα 3 έτη περίπου

28 Διαφορετικές διαδικασίες Ταυτόχρονη διγλωσσία: παράλληλη κατάκτηση δύο γλωσσών (διαδικασία ίδια με αυτήν της κατάκτησης της Γ1) Διαδοχική διγλωσσία: εκμάθηση μιας Γ2, αφού το άτομο κατέχει ήδη ένα γλωσσικό σύστημα - η Γ1 δεν μπορεί παρά να παίζει κάποιο ρόλο

29 Ποια είναι η πρώτη/δεύτερη γλώσσα σε κάθε μία από τις δύο περιπτώσεις; Στην ταυτόχρονη διγλωσσία, το παιδί κατακτά δύο γλώσσες ως μητρικές ή καλύτερα ως πρώτες (Γ1). Στη διαδοχική διγλωσσία, πρώτη (Γ1) θεωρείται η γλώσσα που το παιδί κατέκτησε πρώτα και δεύτερη (Γ2) η επόμενη.

30 Προσοχή! για να χαρακτηρίσουμε ένα παιδί ως ταυτόχρονα δίγλωσσο, θα πρέπει να έχουμε ακριβείς πληροφορίες για το πότε και πώς έγινε η έκθεση του στις δύο γλώσσες (ποιες γλώσσες του μιλούσαν οι άνθρωποι στο περιβάλλον του από τα πρώτα χρόνια της ζωής του) Μεταναστόπουλα; ΔΕΝ αρκεί η πληροφορία για χρόνο έλευσης στην Ελλάδα (πότε ήρθε σε επαφή με ελληνικά;)

31 Καλύτερα είναι. να επιφυλάσσουμε τον όρο ταυτόχρονη διγλωσσία μόνο για οικογένειες όπου αποδεδειγμένα υπήρξε συστηματική έκθεση και επαφή με τη Γ2 πριν τα 3 έτη. Για περιπτώσεις όπου η συστηματική επαφή με τη Γ2 ξεκίνησε μετά από αυτήν την ηλικία θα μιλούμε για διαδοχική παιδική διγλωσσία

32 Διάσταση 3η Το πλαίσιο κατάκτησης της διγλωσσίας

33 Το πλαίσιο κατάκτησης της διγλωσσίας αναφέρεται στο πώς και στο γιατί κάποιο παιδί/ άτομο καθίσταται δίγλωσσο κάτω από ποιες συνθήκες για ποιους λόγους με ποια κίνητρα, κ.α.

34 Κατ επιλογήν # κατ επιβολήν κατ επιλογήν/ εκούσια διγλωσσία διγλωσσία (1/2) η εκμάθηση μιας Γ2 από τους μαθητές που γίνεται από επιλογή και συνεπάγεται οφέλη.

35 Αφορά κυρίως μαθητές από την κυρίαρχη ομάδα του πληθυσμού, που επιθυμούν είτε σε παιδική ηλικία είτε αργότερα να μάθουν άλλες γλώσσες για ωφελιμιστικούς λόγους, για άνοιγμα των οριζόντων, πολιτισμικό εμπλουτισμό, κ.α.

36 κατ επιλογήν # κατ επιβολήν διγλωσσία (2/2) κατ επιβολήν διγλωσσία αφορά μειονοτικές ομάδες, γηγενείς ή μετανάστες

37 κατ επιβολήν διγλωσσία αναγκαστική εκμάθηση της Γ2 των μαθητών (δηλαδή της κυρίαρχης γλώσσας) διότι είναι η μόνη που χρησιμοποιείται σε όλους τους τομείς δραστηριοτήτων, λ.χ. εκπαίδευση, διοίκηση, ΜΜΕ Οι μειονοτικές γλώσσες μπορεί να διδάσκονται μπορεί και όχι.

38 Mία ηχηρή αντίφαση! Οι γονείς από την κυρίαρχη ομάδα επιθυμούν διακαώς και δαπανούν χρήματα προκειμένου τα παιδιά τους να κατακτήσουν ξένες γλώσσες (Γ1 + Γ2, Γ3.) Η ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ ΩΣ ΕΦΟΔΙΟ Η διγλωσσία των παιδιών από μειονότητες (Γ1 + Γ2) αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα για τη σχολική τους πρόοδο και την κοινωνική τους ένταξη Η ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ ΩΣ ΕΜΠΟΔΙΟ

39 Σας ευχαριστώ!