Τεχνολογική κληρονομιά, συλλογική μνήμη και βιβλιοθήκες: το παράδειγμα και η συμβολή της Βιβλιοθήκης του ΤΕΕ

Transcript

1 Τεχνολογική κληρονομιά, συλλογική μνήμη και βιβλιοθήκες: το παράδειγμα και η συμβολή της Βιβλιοθήκης του ΤΕΕ Κατερίνα Τοράκη Βιβλιοθήκη ΤΕΕ: Όψεις του 20ου αιώνα μέσα από τις διαφημίσεις στα περιοδικά του ΤΕΕ Ημερίδα ΤΕΕ, 21 Ιανουαρίου 2019

2 Περιεχόμενα Εισαγωγή Μνήμη και βιβλιοθήκες Κληρονομιά και βιβλιοθήκες ΤΕΕ και Βιβλιοθήκη Η Βιβλιοθήκη από τη Μεταπολίτευση Τεκμηρίωση ΤΕΕ Τυποποίηση ΤΕΕ Η νέα τεχνολογία στη Βιβλιοθήκη Προβολή και αφιερώματα Ημερίδες και άλλες εκδηλώσεις της Βιβλιοθήκης Επίλογος 2

3 Institution of Mechanical Engineers 3 Library and Archive

4 Φορείς μηχανικών και Βιβλιοθήκες Ενδεικτικά: Royal Institute of British Architects (RIBA) Library ( Institution of Mechanical Engineers (IMechE) Libraries & Archive ( Institution of Civil Engineers ICE Library ( Institution of Chemical Engineers Knovel ( American Institute of Chemical Engineers Elibrary ( 4 IEEE Engineering and Technology History Wiki ( Historic American Engineering Record (

5 Τεχνική βιβλιοθήκη 5 Η ειδική τεχνική βιβλιοθήκη καλείται να συμβάλει στην ανάπτυξη πληροφοριακών δεξιοτήτων από τους μηχανικούς, δυνατοτήτων δηλαδή αναζήτησης πληροφοριών με τους κατάλληλους τρόπους (τις κατάλληλες στρατηγικές) αλλά και εντοπισμού-επιλογής των κατάλληλων/σχετικών πληροφοριών. Βιβλιοθήκες και άλλοι δημόσιοι χώροι σχέση με τον λεγόμενο «τρίτο τόπο» (πέραν οικίας και εργασίας) προβληματισμοί για την αναγκαιότητα ύπαρξης ή όχι, για τη διαθεσιμότητα των πληροφοριακών πόρων απ οπουδήποτε εξαιτίας της ραγδαίας εφαρμογής ψηφιακοποίησης παντού κτλ. κτλ.

6 Μνήμη και Βιβλιοθήκες 6 μνήμη ως αποθηκευτικός χώρος συλλογική μνήμη ως κοινωνική διαδικασία και συνεκτικό στοιχείο μιας κοινότητας που παίρνει υλικό από το παρελθόν, λειτουργεί στο παρόν και δίνει νόημα στη ζωή και στην ύπαρξη των μελών της κοινότητας, ενισχύοντας ή και συμβάλλοντας καθοριστικά στην κοινωνική συνοχή και συνύπαρξή τους. «η συλλογική μνήμη, όπως θα ήταν ελλιπής χωρίς τα αντικείμενα των μουσείων και τα ευρήματα της αρχαιολογίας, εξίσου ελλιπής θα ήταν και χωρίς το (τυπωμένο) υλικό της βιβλιοθήκης» Hugh Taylor

7 Οργανισμοί μνήμης βιβλιοθήκες αρχεία μουσεία (memory organizations) 7 Lorcan Dempsey, (1999). Scientific, Industrial, and Cultural Heritage: A Shared Approach. Ariadne (22). National Research Council (1972). Libraries and Information Technology: A National System Challenge. Schwartz, J. M. (1995). We Make Our Tools and Our Tools Make Us : Lessons from Photographs for the Practice, Politics, and Poetics of Diplomatics. Archivaria, (40). Taylor, H. A. (1982). The Collective Memory: Archives and Libraries as Heritage. Archivaria, (15). Dempsey, L. (2018, December 7). Memory institutions redux: pluralizing memories and a stay against forgetting. Blogpost from Lorcan Dempsey's Weblog.

8 Οργανισμοί μνήμης 8 Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης, Συλλογική μνήμη, αρχεία, ιστορία. Μνήμων, 26, , 2004.

9 Κληρονομιά και Βιβλιοθήκες 9 κληρονομιά (heritage) οτιδήποτε μας κληροδοτεί το παρελθόν, συνήθως με την υποχρέωση της διατήρησης και διάσωσής του (ΛΚΝ) οτιδήποτε, συνήθως πολύτιμο, προέρχεται από τους προγενέστερους και περνά από τη μια γενιά στην άλλη (Χρηστικό Λεξικό Ακαδημίας)

10 Κληρονομιά και Βιβλιοθήκες η τεχνολογική κληρονομιά έχει να κάνει με τα τεχνολογικά επιτεύγματα ή γενικότερα με το επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης σε παρελθόντα χρόνο, για το οποίο οι πληροφορίες που το αφορούν πρέπει να καταγραφούν, να διατηρηθούν και να διασωθούν για την παρούσα και για τις μελλοντικές γενιές περιλαμβάνει τα επιτεύγματα και τη δράση γενικότερα των συντελεστών της τεχνολογικής ανάπτυξης αποτελεί στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς. 10 Η βιβλιοθήκη αξιοποιεί τους πόρους που διαθέτει ή γενικότερα πόρους που σχετίζονται με τον σκοπό και την αποστολή της και με την ειδική τεχνογνωσία της στην τεκμηρίωση και διαχείριση των πληροφοριακών πόρων διατηρεί, διασώζει και αναδεικνύει τα τεχνολογικά επιτεύγματα και τους συντελεστές τους.

11 ΤΕΕ και Βιβλιοθήκη 11 «οι δύο δημόσιες βιβλιοθήκες των Αθηνών, Εθνική Βιβλιοθήκη και Βιβλιοθήκη της Βουλής, δεν μπορούν να καλύψουν τις σύγχρονες ανάγκες του χημικού, του μηχανικού και του βιομήχανου λόγω της ραγδαίας εξέλιξης των φυσικών επιστημών» Η «Γνώμη της συντάξεως» του περιοδικού Έργα για την πρόταση περί δημιουργίας Βιβλιοθήκης Φυσικών Επιστημών (1928).

12 ΤΕΕ και Βιβλιοθήκη 12 Συγγράμματα στη Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Έργα, 15 Μαρτίου 1928)

13 ΤΕΕ και Βιβλιοθήκη 13 Ανακοίνωση για το ωράριο λειτουργίας της Βιβλιοθήκης του Ελληνικού Πολυτεχνικού Συλλόγου σε τεύχος του Αρχιμήδη (1910) «να εξαντλήση όλη την οικονομική δυναμικότητα του Επιμελητηρίου δια να συντελέση εις τον πλουτισμό της Βιβλιοθήκης». Οι προθέσεις της Διοίκησης του ΤΕΕ με Πρόεδρο τον Νίκο Κιτσίκη (Τεχνικά Χρονικά 1 Ιανουαρίου 1934)

14 ΤΕΕ και Βιβλιοθήκη 14 Αλέξανδρος Κώνστας Χημικός Μηχανικός

15 ΤΕΕ και Βιβλιοθήκη 15 Ανακοίνωση ΤΕΕ για ίδρυση Κέντρου Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Τμήματος Τεκμηρίωσης, τα οποία θα συνεργάζονται, ώστε «οι μηχανικοί θα μπορούν ν αναζητούν κάθε επιστημονικό άρθρο ή σύγγραμμα που τους ενδιαφέρει». (Ενημερωτικό Δελτίο, 1965)

16 Βιβλιοθήκη Τεκμηρίωση ΤΕΕ Η αλλαγή για τη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ ξεκίνησε το Συστάθηκε ομάδα εργασίας με αντικείμενο την οργάνωση της Βιβλιοθήκης και της Τεκμηρίωσης του ΤΕΕ και αποφασίστηκε: η δημιουργία του Γραφείου Τεκμηρίωσης, η στελέχωση με εξειδικευμένο προσωπικό, το άνοιγμα του βιβλιοστασίου στους επισκέπτες της Βιβλιοθήκης, η επαναφορά λειτουργίας του δανεισμού (ξεκίνησε τον Ιούλιο 1977), η καθιέρωση λειτουργίας και τα απογεύματα, η αναδιοργάνωση με τον κατάλληλο εξοπλισμό, η λειτουργία της παραγγελίας άρθρων από ελληνικές βιβλιοθήκες ή το εξωτερικό (British Library), η σύνταξη ειδικών βιβλιογραφιών, η τηλεφωνική και ταχυδρομική εξυπηρέτηση, η συνδρομή σε περιοδικές εκδόσεις ευρετηρίων και περιλήψεων (Abstracts/Indexes). 16

17 Γραφείο Τεκμηρίωσης ΤΕΕ Αρμοδιότητες: η αναζήτηση των πηγών και η συστηματική παρακολούθησή τους για την εξεύρεση και συγκέντρωση του υλικού που είναι κατάλληλο για την επιστημονική δουλειά του ΤΕΕ η αποδελτίωση του σχετικού υλικού από βιβλία, άρθρα περιοδικών, δελτία τεχνικοεπιστημονικά, διαλέξεις και ανακοινώσεις η σύνταξη κατά θέμα καρτελών (δελτίων) με περιλήψεις, κατάλληλα ταξινομημένες και η σύνταξη της βιβλιογραφίας κατά θέμα, ώστε να δίνεται συστηματική και γρήγορη πληροφόρηση στους ενδιαφερόμενους η αξιοποίηση της αποδελτιωμένης τεκμηρίωσης που στέλνεται στο ΤΕΕ από άλλα κέντρα ή υπηρεσίες τεκμηρίωσης η σύνδεση και συνεργασία με άλλα κέντρα ή υπηρεσίες τεκμηρίωσης που υπάρχουν στην Ελλάδα και στις ξένες χώρες η αξιοποίηση του υλικού (βιβλίων, περιοδικών κλπ.) της Βιβλιοθήκης, που είναι χρήσιμο για τις Επιτροπές του ΤΕΕ. 17

18 Γραφείο Τεκμηρίωσης ΤΕΕ 18..

19 Γραφείο Τεκμηρίωσης ΤΕΕ 19 Υποχρέωση των ομάδων εργασίας να υποβάλουν συνοπτικές εκθέσεις για το έργο τους με πρόλογο, πίνακα περιεχομένων, εισαγωγή, περίληψη, συμπεράσματα και προτάσεις, βιβλιογραφία, παράρτημα. (Ενημερωτικό Δελτίο, 1977)

20 Βιβλιοθήκη ΤΕΕ 20 Από τον Ιούλιο 1977 η Βιβλιοθήκη ΤΕΕ γίνεται ξανά δανειστική

21 Γραφείο Τυποποίησης 21 Γραφείο Τυποποίησης και Τεχνικές Επιτροπές Τυποποίησης ΤΕ 20 (Σκυρόδεμα) ΤΕ 21 (Τεχνική Ορολογία) ΤΕ 22 (Τεκμηρίωση) 1978

22 Επιγραμμική πρόσβαση 22 «Με το σύστημα αυτό, θα έχει τη δυνατότητα οποιοσδήποτε να παίρνει βιβλιογραφικές πληροφορίες που τον ενδιαφέρουν πάνω σε συγκεκριμένο θέμα. Η εγκατάσταση μιας υπηρεσίας ON LINE αποτελείται από μια τερματική διάταξη (TERMINAL) με οθόνη που λειτουργεί με τρόπο ασύγχρονο (COMPATIBLE TELETYPES), ένα MODEM, ένα TYPEWRITER, ένα PRINTER και φυσικά μια τηλεφωνική συσκευή. Η σύνδεση θα γίνεται με επιλεγόμενο τηλεφωνικό δίκτυο μέσω του ΟΤΕ και του Ευρωπαϊκού δικτύου πληροφοριών Euronet» Επιγραμμική πρόσβαση σε διεθνείς βάσεις δεδομένων, Ενημερωτικό Δελτίο 3 Οκτωβρίου 1983

23 Επιγραμμική πρόσβαση 23

24 Βάση δεδομένων για Μηχανικούς 24

25 Βάση δεδομένων για κτίρια (Αττικής) 25

26 Βάση δεδομένων για Αφίσες ΤΕΕ 26

27 Βάση δεδομένων για Κάστρα κτλ. 27

28 Περιεχόμενα αρχιτεκτονικών βιβλίων 28

29 Αρχείο Κιτσίκη 29

30 Προβολή στο Ενημερωτικό Δελτίο 30

31 Προβολή στο Ενημερωτικό Δελτίο 31

32 Αφιερώματα στο Ενημερωτικό Δελτίο 32 Ειδικό αφιέρωμα στη Μονάδα ΤΕΠ γραμμένο εξ ολοκλήρου από το προσωπικό Αύγουστος 1988

33 Αφιερώματα στο Ενημερωτικό Δελτίο 33 Για το 1000ο τεύχος (Μάιος 1978)

34 Αφιερώματα στο Ενημερωτικό Δελτίο 34 Για το τεύχος 2000 (Ιούνιος 1998)

35 Αφιερώματα στο Ενημερωτικό Δελτίο 35 Αφιέρωμα στη Βιβλιοθήκη σε συνδυασμό με τη λειτουργία της Τράπεζας Πληροφοριών ΤΕΕ (1995)

36 Αφιερώματα στο Ενημερωτικό Δελτίο 36

37 Εκδηλώσεις της Βιβλιοθήκης Η Πληροφορική στην πληροφόρηση: Βιβλιοθήκες και υπηρεσίες Τεκμηρίωσης στην Ελλάδα, 9 Μαρτ., 1984 Αθήνα. Ημερίδα Οργάνωση επιστημονικής πληροφόρησης. 28 Νοεμ.-2 Δεκ., 1988, Αθήνα. Σεμινάριο για τους υπαλλήλους των περιφερειακών τμημάτων. Τυποποίηση στη Βιβλιοθηκονομία, Τεκμηρίωση Πληροφόρηση. 15 Μαΐου 1989, Αθήνα. Ημερίδα σε συνεργασία με την ΕΛΟΤ/ΤΕ22. Τυποποίηση Ορολογίας Νοεμβρίου 1992, Αθήνα. Ημερίδα σε συνεργασία με την ΕΛΟΤ/ΤΕ21. Δίκτυα και OSI: Εφαρμογή στις ελληνικές βιβλιοθήκες και υπηρεσίες τεκμηρίωσης και πληροφόρησης (Διασύνδεση ανοιχτών συστημάτων). 17 Ιανουαρίου 1994, Αθήνα. Ημερίδα σε συνεργασία με την ΕΛΟΤ/ΤΕ22. Οι Μηχανικοί δημιουργούν ζωγραφίζοντας. Έκθεση, Βιβλιοθήκη ΤΕΕ: Όψεις του 20ου αιώνα μέσα από τις διαφημίσεις στα περιοδικά του ΤΕΕ. Έκθεση αφίσας και Ημερίδα, Ιανουάριος

38 Εκδηλώσεις της Βιβλιοθήκης 38

39 Επίλογος 1α 39 Οι διαφημίσεις δίνουν: το τεχνολογικό και κοινωνικό πλαίσιο μιας εποχής, τα τεχνολογικά επιτεύγματα, τα ιδιαίτερα στοιχεία της εποχής, την κοινωνική συμπεριφορά, την αισθητική, ερμηνείες της εποχής που οδηγούν στη σύγκριση και την αποτίμηση του παρελθόντος με το παρόν.

40

41 Επίλογος 1β 41 Οι βιβλιοθήκες δεν χαρακτηρίζονται ως χώροι «νοσταλγών του παρελθόντος», αλλά, ως χώροι που διατηρούν και διασώζουν αυτό που θεωρούν ότι αξίζει να διατηρηθεί, ως χώροι αναπαράστασης και σύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν, ως χώροι επεξεργασίας και ανάδειξης της συλλογικής μνήμης.

42 Επίλογος 1γ Οι βιβλιοθήκες δρουν σ έναν κόσμο που αλλάζει. Γεννούνται ερωτήματα: ο φυσικός χώρος μπορεί να μην έχει πλέον σημασία όπως παλιότερα, είναι όμως ανύπαρκτος; (Libraries without walls?) το «υλικό» της βιβλιοθήκης είναι πλέον περισσότερο «άυλο», κάνουμε λόγο για πόρους, (σε τι) χρειάζονται θεσμοί όπως της βιβλιοθήκης; η τεκμηρίωση είναι έργο μόνο των βιβλιοθηκονόμων, των τεκμηριωτών και των αρχειονόμων; οι μηχανικοί δεν χρειάζονταν τόσο τα βιβλία, όσο την τρέχουσα πληροφόρηση και αυτήν γρήγορα και στο γραφείο τους. Σήμερα; στο Ίντερνετ βρίσκει κανείς ό,τι θέλει, ή σχεδόν, είναι έτσι αλήθεια; Οι σημερινές παρουσιάσεις απαντούν στον ρόλο, στις δυνατότητες και στις συνέργειες που οι άνθρωποι αναπτύσσουν, υπηρετώντας την αποστολή ως Βιβλιοθήκης του ΤΕΕ και των μηχανικών. Και ο όποιος ανασχεδιασμός, κατά τη γνώμη μου, δεν μπορεί παρά να λαμβάνει υπόψη ότι η Βιβλιοθήκη είναι χώρος πληροφόρησης και μάθησης, δίνοντας το κατάλληλο περιεχόμενο στις έννοιες αυτές. 42

43 Επίλογος 1δ 43 Στο πρώτο τεύχος των Τεχνικών Χρονικών, ο Νίκος Κιτσίκης σημείωνε "την ανάγκην όπως το Επιμελητήριον αποκτήση βιβλιοθήκην ανάλογον της αποστολής του". Ο ρόλος αυτός δεν έχει πάψει να ισχύει, ρόλος ανάλογος της αποστολής του, δηλαδή, να προάγει την επιστημονική κίνηση και να συμβάλλει στην ανύψωση του επιστημονικού επιπέδου, δηλαδή να συγκεντρώνει, να τεκμηριώνει και να ενημερώνει συστηματικά και μεθοδικά επί μηχανικών θεμάτων, δηλαδή, να συνεχίσει να είναι για τους μηχανικούς (και όχι μόνο) αυτό που είναι εδώ και 90 χρόνια.

44 44

45 45

46 46

47 Επίλογος 2 47 «Η ανάπτυξη των τεχνικών βιβλιοθηκών είναι σπουδαίος παράγοντας για την ανάπτυξη και εκλαϊκευση της τεχνικής και τεχνολογίας της χώρας μας». Στέφανος Ιωακειμίδης, ΓΓ της ΔΕ ΤΕΕ, "Λαϊκές βιβλιοθήκες - Τεχνικές Βιβλιοθήκες«, 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ελλήνων Βιβλιοθηκαρίων "Βιβλιοθήκες - υπηρεσίες πληροφόρησης. Βάση για Εθνική ανάπτυξη" 1984.

48 48 Αφιερώνω την παρούσα εισήγηση στη μνήμη του Στέφανου Ιωακειμίδη που έφυγε πρόσφατα, και μαζί στη μνήμη αυτών που επίσης συνετέλεσαν στην ύπαρξη της Βιβλιοθηκης του ΤΕΕ και δεν είναι πια κοντά μας, της Άννας Σολωμού, της Νίνας Σκανδάλη, της Μαίρης Παπαδάκη και της Φρατζέσκας Χατζηνικολάου. Και της Σοφίας Λασπά που ήταν μαζί μας τα πρώτα χρόνια δημιουργίας του Γραφείου Τεκμηρίωσης. Και μαζί, στη μνήμη του Ευάγγελου Κουλουμπή, του Νίκου Δεσύλλα, του Κώστα Λιάσκα και του Κωνσταντίνου Παναγιωτόπουλου, που, ως Πρόεδροι του ΤΕΕ, εκτίμησαν και υποστήριξαν ενεργά τη λειτουργία της Βιβλιοθήκης και τη διαρκή επιμόρφωση του προσωπικού της.

49 Όταν η συλλογική μνήμη μπερδεύεται με την ατομική 49

50 Σας ευχαριστώ! 50