Θανάσης Κ. Παππάς αρχιτέκτων Θεσσαλονίκη Νοέµβριος 1999

Transcript

1 Θανάσης Κ. Παππάς αρχιτέκτων Θεσσαλονίκη Νοέµβριος 1999 ΠΡΟΣΥΝΕ ΡΙΑΚΗ ΗΜΕΡΙ Α ΣΑΘ Στα πλαίσια του 10ου Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Συνέδριου: «ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΣΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ» ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΜΕ ΘΕΜΑ : «Η οργανωµένη υπόσταση των αρχιτεκτόνων προς νέα αναζήτηση ρόλου ή προς αναζήτηση νέου ρόλου;» Η οργανωµένη έκφραση των αρχιτεκτόνων της χώρας στον 20ό αιώνα έχει τη διαδροµή της, χρήσιµη θα ήταν η ιστορική καταγραφή, πλην όµως δεν αποτελεί αντικείµενο αυτής της παρέµβασης. Όµως η οργανωµένη υπόσταση του κλάδου, οι αρχιτέκτονες και η αρχιτεκτονική δεν αποτελούν το τρίπτυχο µιας ενιαίας ενότητας που συνθέτει το ψηφιδωτό της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η αρχιτεκτονική κινείται στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής, ο ρόλος του αρχιτέκτονα αµφισβητείται, είτε αντικαθιστάται από διάφορα υποκατάστατα και η Πανελλήνια Ενωση των Αρχιτεκτόνων δεν αποτελεί την καθολική εκπροσώπηση του κλάδου, των αρχιτεκτόνων της χώρας. Θα ήθελα να κάνω ορισµένες επισηµάνσεις που ενδεχοµένως στηρίζουν την άποψη αυτή : Πρώτον Είναι γνωστό πως η προσπάθεια για αρχιτεκτονική παρέµβαση ή για ποιοτική αρχιτεκτονική κινείται στο περιθώριο της εν γένει παραγωγικής διαδικασίας και προφανέστατα η διαφορά είναι συντριπτική. Το περιοριστικό ασφυκτικό µοντέλο αναπαραγωγής πόλεως και κτιρίων, το οικονοµικό µοντέλο κατασκευής έργων, παράλληλα µε την απουσία εφαρµογής νέων αντιλήψεων κατοίκησης και την παντελή έλλειψη πρόθεσης

2 για δηµιουργία νεωτεριστικών χώρων δηµοσίου χαρακτήρα συµβάλλουν στην αναπαραγωγή του ίδιου µοντέλου. Ταυτόχρονα απουσιάζει από τα συλλογικά µας όργανα ο κριτικός λόγος και η επισήµανση αρνητικών φαινοµένων από «εφαρµογές περί την αρχιτεκτονική» που ουδόλως συµβάλλουν στην εξύψωση του κλάδου και στη δηµιουργία µιας άλλης αισθητικής αντίληψης για το δοµηµένο περιβάλλον. Αντίθετα κάθε τι που εκφεύγει από τα στερεότυπα και αποτελεί προϊόν αρχιτεκτονικής έκφρασης βρίσκεται στο στόχαστρο και σχολιάζεται πικρόχολα από συντελεστές της οργανωµένης έκφρασης των αρχιτεκτόνων. εύτερον Είναι προφανές πως η συγκεχυµένη οργανωτική διάρθρωση του κλάδου και τα ανεπίλυτα προβλήµατα σχετικώς µε την αυτοτέλεια και το θεσµικό πλαίσιο άσκησης της αρχιτεκτονικής δηµιουργούν ένα εφιαλτικό περιβάλλον που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία των αρχιτεκτόνων και την ανταπόκρισή τους στην ελληνική κοινωνία. Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη να αλλάξουµε µεθοδολογία, να αντικαταστήσουµε τα παλαιά υλικά και να αναλάβει η αρχιτεκτονική κοινότητα ολοκληρωµένες πρωτοβουλίες για την επίλυση των ζητηµάτων αυτών. Τρίτον Είναι έκδηλη η απουσία επεξεργασίας προβολής και παρουσίαση της ελληνικής αρχιτεκτονικής, από τα συλλογικά όργανα των αρχιτεκτόνων και κυρίως από την Πανελλήνια Ενωση. Σε έναν κοινωνικό περίγυρο που έχει επιβάλει τη φθηνή παραγωγή και την αναζήτηση της έκφρασης σχεδόν ολοκληρωτικά σε δευτερεύοντα στοιχεία θα έπρεπε να αντιταχθεί η προβολή της αρχιτεκτονικής δηµιουργίας, σαν µια ελάχιστη προσπάθεια για τη δηµιουργία ποιοτικού χώρου που θα δίνει στους ανθρώπους τη δυνατότητα για µια καλύτερη ζωή. Και όµως η συλλογική µας οργανωµένη έκφραση επιµόνως δεν ασχολείται µε τα θέµατα αυτά, µε ελάχιστες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Και οι εξαιρέσεις αυτές προσκρούουν σε καθιερωµένες αντιλήψεις και πρακτικές που επιθυµούν την ακύρωσή τους. 2

3 Κλασικό παράδειγµα αποτελεί η τέταρτη (4 η ) έκθεση αρχιτεκτονικού έργου του ΣΑΘ, γιατί εισήγαγε επιτροπή επιλογής στις διαδικασίες για την πρόκριση των έργων που θα έπρεπε να παρουσιαστούν. Ευτυχώς η πραχτική του Συλλόγου της Πάτρας µας δίνει κουράγιο σχετικώς µε τη µεθοδολογία που πρέπει να ακολουθείται για την εκθεσιακή αρχιτεκτονική. Πέραν των εξαιρέσεων σηµειώνω την παρουσία άλλων φορέων που καταπιάνονται συστηµατικά µε τα θέµατα της αρχιτεκτονικής. Πρέπει να τονίσω ότι για λογαριασµό της αρχιτεκτονικής κοινότητας το ΕΙΑ επιχειρεί τη συνθετική παρουσίαση και προβολή της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα στο Γερµανικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής της Φραγκφούρτης, που αντικειµενικά χαρακτηρίζεται ως η σηµαντικότερη προσπάθεια για την παρουσίαση της ελληνικής αρχιτεκτονικής στο εξωτερικό και την Ελλάδα. Εξυπακούεται πως η προσπάθεια αυτή θα συµβάλλει στη γνώση της ελληνικής αρχιτεκτονικής και θα αποτελέσει το εφαλτήριο για µια ανανεωµένη και τεκµηριωµένη προσέγγιση της αρχιτεκτονικής δηµιουργίας του αιώνα που φεύγει. εν είναι τυχαία άλλωστε η πρωτοβουλία του ΣΑΘ να φιλοξενήσει την έκθεση αυτή στην πόλη µας. Οι επισηµάνσεις αυτές θέλουν να καταδείξουν πως απουσιάζει ένας ευρύς διάλογος για τα θέµατα αυτά, ο οποίος όµως είναι αναγκαίος ώστε να διατυπωθεί ενιαία αρχιτεκτονική παρέµβαση µε στόχο : Την ευαισθητοποίηση της πολιτείας Τη βελτίωση των συνθηκών παραγωγής αρχιτεκτονικού έργου. Γι αυτό πιστεύω πως πρέπει να αναζητηθεί εναλλακτικός τρόπος αστικής ανάπτυξης, η µορφή του οποίου ανήκει σχεδόν αποκλειστικά στις αρµοδιότητες του αρχιτέκτονα. Η αναζήτηση ενός συνεκτικού δοµηµένου περιβάλλοντος και ο συντονισµός µελετητικής και κατασκευαστικής διαδικασίας, πρέπει να είναι στο στόχαστρο όλων µας µε συνεπαγόµενες δράσεις : Την ποιοτική αναβάθµιση του δηµόσιου αστικού χώρου Τη συντήρηση επανάχρηση οικιστικών τόπων για την επιβίωση της πολιτιστικής συνέχειας 3

4 Την αναζωογόνηση του κατασκευαστικού τοµέα και την όσµωσή του µε την αρχιτεκτονική Τον ανασχεδιασµό των υπαίθριων αστικών χώρων και των στοιχείων αστικού εξοπλισµού Την εκτεταµένη χρήση του θεσµού των αρχιτεκτονικών διαγωνισµών για τις βασικές παρεµβάσεις του δηµόσιου τοµέα. Ταυτόχρονα η προσπάθειά µας πρέπει να εστιαστεί στη διεύρυνση της ποιοτικής αρχιτεκτονικής και στη διάχυση των ιδεών της στην ελληνική κοινωνία. Πρέπει να ενθαρρύνουµε τους παραγωγούς της αρχιτεκτονικής που εκφεύγουν από τις συµβατικές απαιτήσεις και το στερεότυπο τρόπο παραγωγής. Ακόµα η προβολή της αρχιτεκτονικής δηµιουργίας, ο λόγος και ο διάλογος για την αρχιτεκτονική, οι εκποµπές ποιότητας από τα ΜΜΕ και η ενασχόληση του τύπου µε την αρχιτεκτονική πρέπει να γίνει µέληµα των φορέων των αρχιτεκτόνων. Τέλος η ίδρυση και λειτουργία ενός µουσείου αρχιτεκτονικής στην αποθήκη Γ του ΟΛΘ αποτελεί αναγκαιότητα καθώς θα αποτελέσει το εργαλείο για την ανάδειξη και προβολή της αρχιτεκτονικής δηµιουργίας, θα δηµιουργήσει προϋποθέσεις για αναζωογόνηση της αρχιτεκτονικής και θα καταστήσει τους αρχιτέκτονες πόλο ικανό να υλοποιεί δράσεις και παρεµβάσεις προς τον κοινωνικό χώρο. Αγαπητοί Συνάδελφοι, Υπενθυµίζω πως στο συντονιστικό των αρχιτεκτονικών Συλλόγων στις στο Βόλο εγκρίθηκε ένα πλαίσιο στόχων και παρεµβάσεων για την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής στη σύγχρονη ελληνική πραγµατικότητα, το οποίο έµεινε στα χαρτιά. Σηµειώνω όµως πως απαιτούνται συγκεκριµένες επεξεργασίες αλλά και δράσεις από όλους τους αρχιτέκτονες της χώρας, όπου κι αν βρίσκονται, µε τη συντονιστική παρέµβαση της Πανελλήνιας Ενωσης ώστε να δηµιουργηθεί µια νέα σχέση µεταξύ των φορέων του ηµοσίου, της πολιτείας και των ίδιων των αρχιτεκτόνων. Απαιτείται ένα πλαίσιο εθνικής πολιτικής για την αρχιτεκτονική λαµβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της χώρας, των πολιτών, των χρηστών των επιχειρηµατιών, των µελετητών. Η συγκρότηση ενός εθνικού αρχιτεκτονικού Συµβουλίου µε ευρείες νοµικές 4

5 εξουσίες για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς και την προώθηση της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον θα επιλυθούν τα δοµικά, τα θεσµικά προβλήµατα των αρχιτεκτόνων θα διατυπωθεί ένα ενιαίο πρόγραµµα για την αναζωογόνηση της αρχιτεκτονικής στον 21 ο αιώνα. Ευχαριστώ για την προσοχή σας. Θανάσης Κ. Παππάς Αρχιτέκτων µέλος αντιπροσωπείας ΣΑ ΑΣ ΠΕΑ, ΤΕΕ µέλος της ΕΕ του ΟΡΘ πρώην Πρόεδρος ΣΑΘ Θανάσης Κ. Παππάς Aρχιτέκτων Μουσών Ανω Πόλη - Θεσ/νίκη ΤΗΛ (031) FAX