Στὴν ἐκδήλωση «Νέοι καὶ σύγχρονοι προβληματισμοί»

Transcript

1 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Στὴν ἐκδήλωση «Νέοι καὶ σύγχρονοι προβληματισμοί» Πανιερωτάτου Μητροπολίτη Κωνσταντίας-Ἀμμοχώστου κ. Βασιλείου Μὲ ξεχωριστὴ χαρὰ καὶ ἰκανοποίηση σᾶς καλωσορίζω στὴν ἀποψινή μας ἐκδήλωση, ἡ ὁποία περιλαμβάνει ὁμιλία ἀπὸ τὸν πολύ ἀγαπητὸ ἐν Χριστῷ ἀδελφὸ Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σασίμων κ. Γεννάδιο, μὲ θέμα: «Πρόσωπο μὲ πρόσωπο: Οἱ Νέοι κάτοπτρο τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας μας» καὶ συνοδεύεται ἀπὸ ἕνα παραδοσιακό Μουσικό Πρόγραμμα μέ θέμα: «Κωνσταντινούπολη Μικρά Ἀσία. Ἕνα μουσικό σεριάνι». Ἡ Ἐκκλησία μας ἀποδίδει ἰδιαίτερη σημασία στὴν ποιμαντικὴ τῶν νέων, ἐπειδή, ὅπως ἀπὸ ὅλους γίνεται ἡ διαπίστωση, ἡ Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ νὰ παραμείνει μακριὰ ἀπὸ τὰ προβλήματα τῶν νέων, ἀλλὰ ὀφείλει νὰ ἀφουγκραστεῖ τὴ φωνὴ τῆς ἀγωνίας τους γιὰ τὸ μέλλον ποὺ τοὺς προδιαγράφεται ἕνεκα τῆς δομῆς καὶ τῶν ποικιλόμορφων προκλήσεων τῆς σύγχρονης κοινωνίας. Ὁ Μέγας Βασίλειος, ἔχοντας ἰδιαίτερη εὐαισθησία γιὰ τοὺς νέους, ἔγραφε: «Οὕτως ἐνδέχεταί ποτε, πρεσβυτέρων ῥαθύμως καὶ ἠμελημένως βιούντων προτιμοτέρους εὑρίσκεσθαι νέους, ὡς πρεσβυτέρους ὄντας διὰ τὴν πολιῶσαν αὐτῶν τῆς ψυχῆς ἀρετήν». Ἔχουμε ἀπόψε τὴ χαρὰ καὶ τὴν τιμὴ νὰ φιλοξενοῦμε ἕνα καταξιωμένο πνευματικὸ καὶ πολυτάλαντο ἄνθρωπο, ἕνα ἐκλεκτὸ Ἱεράρχη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τὸ Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σασίμων κ. Γεννάδιο, ὁ ὁποῖος βρίσκεται στὴν Κύπρο γιὰ τὴ συνεδρία τῆς Ἐπιτροπῆς Βιβλικῶν Ἐταιρειῶν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, καὶ εἶχε τὴν καλοσύνη νὰ ἀνταπορκιθεῖ θετικά στὴν πρόσκλησή μας καὶ νὰ εἶναι σήμερα κοντά μας καὶ νὰ μᾶς ἀναπτύξει τὸ σημαντικὸ καὶ ἅμα ἐπίκαιρο θέμα, «Πρόσωπο μὲ πρόσωπο: Οἱ Νέοι κάτοπτρο τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας μας». Θέμα ποὺ ἀφορᾶ ἀφ ἑνὸς μὲν τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν εὐθύνη της ἀπέναντι στοὺς νέους, ἀφ ἑτέρου δὲ τοὺς ἴδιους τοὺς νέους καὶ τὶς προσδοκίες, ποὺ ἔχουν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μέσα στὸ σύγχρονο κόσμο. Εὐχαριστῶ ἐκ καρδίας τὸ Σεβασμιώτατο καὶ φίλτατο ἅγιο Σασίμων γιὰ τὸν κόπο καὶ τὴν προθυμία του, ὡς ἐπίσης καὶ τὸ μουσικό σχῆμα ποὺ εἶναι ἀπόψε μαζί μας καὶ ἰδιαιτέρως τὸν κ. Μανώλη Καρπάθιο, σολίστα στὸ κανονάκι, ὁ ὁποῖος ἔχει ἔρθει εἰδικὰ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα γιὰ τὴν ἐκδήλωσή μας αὐτή. Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 55

2 ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Πρόσωπο μέ πρόσωπο: Οἱ Νέοι κάτοπτρο τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας μας Σεβ. Μητροπολίτου Σασίμων κ. Γενναδίου μᾶλλον μὲ τὴν ἁγιοτόκον καὶ ἀποστολικὴν νῆσον τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα καὶ τῶν μυρίων μαρτύρων καί ὁμολογητῶν τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου. Ἀναμοχλεύοντας τὴν σκέψη μου θεώρησα καλόν, ὅπως ἀπευθυνθῶ σήμερα πρὸς τοὺς Νέους καὶ τὶς Νέες μας, πρόσωπον πρὸς πρόσωπον, εἰς ἕνα διάλογον εἰλικρινῆ καὶ πηγαῖον μέσα ἀπὸ τὴν παράδοσιν καὶ τὴν μαρτυρίαν τῆς Ὀρθοδοξίας μας ἐν ὄψει τῶν νέων προκλήσεων καὶ προβληματισμῶν τῆς ἐποχῆς μας. Μὲ ἀνάμεικτα αἰσθήματα χαρᾶς ἀλλὰ καὶ εὐγνωμοσύνης, ἐκφράζω κατ ἀρχὴν ἐγκαρδίους εὐχαριστίας πρὸς τὸν Σεβ. Μητροπολίτην Κωνσταντίας- Ἀμμοχώστου κ. Βασίλειον, φίλτατον καὶ λίαν ἀγαπητόν, γιὰ τὴν εὐγενικὴν πρόσκλησίν του νὰ συμμετάσχω τῶν ἐκδηλώσεων τῆς προγραμματισθείσης ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς του, τῆς 1ης Διεθνοῦς Ἐκθέσεως Βιβλίου-Ἀμμοχώστου καὶ ἐν ὄψει ἐπίσης τῆς ἐπετείου τῶν πεντήκοντα ἐτῶν τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας. Προερχόμενος ἀπό τήν Κωνσταντινούπολιν, τὴν Βασιλίδα τῶν Πόλεων, τὴν Πόλιν τῶν θρύλων, τὸ σταυροδρόμι αὐτὸ πολιτισμῶν καί μακραίωνης ἱστορίας. Δὲν τυγχάνει πρώτη φορά ποὺ εὑρίσκομαι στὴν πόλιν σας, μὲ τὴν ὁποίαν μὲ συνδέουν προσωπικοὶ λόγοι καὶ πνευματικοὶ δεσμοί, πόσον Ἀγαπητοί μας Νέοι καί Νέες, Ἡμέρα χαρᾶς καὶ πνευματικῆς ἀγαλλιάσεως γιὰ τὴν πόλιν τοῦ Παραλιμνίου, ὄχι μόνον μὲ τὴν εὐκαιρίαν ὀργανώσεως αὐτῶν τῶν ἐκδηλώσεων, σπεύσατε μετὰ χαρᾶς νὰ ἀνταποκριθῆτε εἰς τὸ ἱερόν προσκλητήριον τοῦ Ποιμενάρχου σας καὶ ἤδη τιμᾶτε μὲ τὴν ὁλόθυμον παρουσίαν σας τὴν ἐξαίχουσαν αὐτὴν πρωτοβουλίαν τῆς 1ης Διεθνοῦς Ἐκθέσεως Βιβλίου. Ἡ ἄφιξίς μου εἰς τὴν πόλιν σας, πέραν τῆς κατεχομένης Ἀμμοχώστου, τῆς «Νύμφης τῆς Κύπρου» κατὰ τὴν ποιητικὴν φιλοκαλίαν, εἶναι λίαν παρακλητικὴ καὶ ἐμψυχωτικὴ ἐν μέσῳ τῆς συγχρόνου ἀνανεώσεως τῆς Ἐκκλησίας μας, τῆς ὁποίας τὸ ἀνύστακτο ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν νεολαία καὶ τὸν ἐν Χριστῷ καταρτισμό της ἐνέπνευσε καὶ ὑλοποίησε τὴν σημερινὴ εὐκαιρία ἑνός ἀδελφικοῦ συμπνευματισμοῦ. Ἡ ἰδιαίτερη προσοχὴ καί ἡ ἀδιάλειπτη προσευχὴ γιὰ τὴ νεολαία ἀποτελεῖ ἀναμφισβήτητα γιὰ τοὺς πνευματικοὺς ταγοὺς τῆς Ἐκκλησίας μας μία ἀπὸ τὶς βασικὲς προτεραιότητες τῆς πολυδιάστατης ποιμαντικῆς διακονίας της, ποὺ ἐμπνέει σὲ ὅλους μας ἱερὰ καὶ βαθύτατα 56 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o

3 συναισθήματα! Οἱ Νέοι καὶ οἱ Νέες μας εὑρίσκεσθε διαρκῶς στὸ ἐπίκεντρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας μέριμνας ὡς «Θεοῦ γεώργιον» καὶ ὡς ἀναδυόμενη καινὴ ἐν Χριστῷ κοινωνία «εἰκόνων Θεοῦ» καὶ «κατά χάριν θεῶν» Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία διαχρονικά, σὲ ὅλα τὰ μήκη καὶ πλάτη, περιβάλλει μὲ περισσὴ φιλοστοργία τὰ νέα παιδιὰ κατὰ τὸ ὑπόδειγμα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ - «Ἄφετε τὰ παιδία ἔρχεσθαι πρός με» (Μαρκ.10, 14), ἀλλὰ καὶ μὲ συνείδηση ἱστορικῆς εὐθύνης ἀπέναντι στὴν εὐαίσθητη, μὲ κάθε ἔννοια, ὅσο καὶ εὐέλπιδα αὐτὴ κοινωνικὴ περιοχή. Μακριὰ ἀπὸ στείρους δογματισμούς, ἀνώφελες ἀπολυτοποιήσεις καὶ ἐπιφανειακὲς ἠθικολογίες, ἐν ἐλευθερίᾳ καὶ ἀγάπῃ καταθέτει ἡ Ἐκκλησία μας τὸν λόγο της πρὸς τοὺς νέους, ἀγωνιῶσα συνεχῶς καὶ ἀγωνιζομένη νὰ τὸν καθιστᾶ σύγχρονο καὶ ἐπίκαιρο, χωρὶς ὅμως νὰ τὸν ἀλλοιώνῃ, προσβλέποντας στὴν πνευματικὴ αὔξηση καὶ τὴν ἠθικὴ καλλιέργεια τῶν παιδιῶν της γιὰ τυχὸν ἀπώλεια τῶν ὁποίων θὰ «ἀποδώσῃ λόγον καὶ ἐν τῷ νῦν καὶ ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι». Ἡ νεολαία μας, θὰ τολμοῦσα νά πῶ, ἀποτελεῖ τὴν πάλλουσα καρδία τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας κοινότητας ποὺ τῆς ἐξασφαλίζει συνέχεια, ζωτικότητα καὶ ἐνέργεια. Μία καρδία ὅμως ποὺ πολὺ συχνὰ καλεῖται νὰ φορτωθῇ τὶς ἱστορικὲς εὐθύνες τῶν ὅποιων ἀντινομιῶν καὶ πάσης φύσεως καταχρήσεων, τῶν πιθανῶν παραλείψεων καὶ τυχὸν λαθῶν ὁλόκληρου τοῦ κοινωνικοῦ σώματος, μὲ ἀποτέλεσμα ἄλλοτε νὰ ἐκφράζῃ τὴν δίκαιη διαμαρτυρία της εὔσχημα ἢ καὶ σιωπηλά, ἄλλοτε πάλι νὰ ἐγείρῃ ἀπειλητικὴ τὴν δικαιολογημένη ἢ καὶ ἱερὴ ὀργή της, κάποτε ὅμως καὶ νὰ ἐκτονώνεται ἀνεξέλεγκτα, πάντως ὄχι ἀνερμήνευτα, μὲ τὰ ἀλλεπάλληλα βραχυκυκλώματα τοῦ κοινωνικοῦ μηχανισμοῦ, ἀλλὰ καὶ μὲ δική της ἄδικη, ἐν πολλοῖς δὲ ἄστοχη καὶ μάταιη φθορά! Εἶναι γεγονὸς ὅτι πολλάκις πληρώνετε, ἰδιαιτέρως τὰ σημερινὰ παιδιὰ τὶς συγγνωστές καὶ ἀσύγγνωστες «ἁμαρτίες» τῶν γενεῶν ποὺ προηγήθηκαν, ἀπαντώντας μὲ τὴν σειρά σας, σὲ πρωτοφανῆ μεγέθη, συχνὰ μὲ συμπεριφορὲς περιθωριακές, προκλητικές, ἀκραῖες καὶ ἄλλες. Στοὺς ἀδιέξοδους δρόμους ποὺ πολιορκοῦν ἀσφυκτικὰ τὴν σημερινὴ πολύπαθη νεότητα, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ὡς θεανθρώπινη κοινωνία, μέ ἐπίγνωση τῶν καυτῶν προβλημάτων ποὺ στὴν σύγχρονη ἐποχὴ ταλανίζουν ὁλόκληρη τὴν ἀνθρωπότητα, ὡς ἀνεξάντλητη πνευματικὴ βρυσομάνα, καλεῖται νὰ διαδραματίσῃ πρωτεύοντα ρόλο καὶ νὰ προσφέρῃ τὸ ζωογόνο νερό της, τὴν πολύτιμη μαρτυρία της, ποὺ ἀνακουφίζει καὶ ἀναπαύει τὴν ἀνθρώπινη ψυχή σας. Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, ποὺ κατὰ τὴν δική Του ὁμολογία, ἀλλὰ καὶ τὴ δική μας βιωματική ἐμπειρία εἶναι «Ὕδωρ τό ζῶν καί ἀλλόμενον» ποὺ ἀποκαθαίρει, ξεδιψᾶ καὶ ζωογονεῖ τὸν ἔσω ἄνθρωπο, καλεῖ ἐντὸς τῆς ἐκκλησιαστικῆς συνάξεως τὸν κάθε ἄνθρωπο προσωπικὰ καὶ μάλιστα τὸ νέο καὶ τὴν νέα μὲ τὴν ἁγνότητα τῆς ψυχῆς ποὺ τοὺς διακρίνει, σὲ μία ὑπαρξιακή, ἀποκλειστικὴ καὶ λυτρωτικὴ συνάντηση μαζί Του, γιὰ νὰ τὸν ἐκκεντρίσῃ στὸ Μυστικό Σῶμα Του καὶ νὰ τὸν καταστήσῃ συγκοινωνὸ τῆς Ζωῆς, τῆς Ἀγάπης, τῆς Εἰρήνης, τῆς Ἐλπίδας, καί τῆς Χαρᾶς ὥστε «οὐδεὶς αἴρει ἀφ ἡμῶν» (Ἰω. 16,22), τῆς οὐράνιας μακαριότητος ἀπὸ τῆς παρούσης ζωῆς... Οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ εἴμαστε οὐρανοπολίτες: «οὐ γάρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν» (Ἑβρ. 13,14) καὶ «τὸ πολίτευμα ἡμῶν ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει» (Φιλιπ. 3,20). Ἐν τούτοις μία κοινωνία καταλλαγῆς μὲ τὸν Θεὸν καὶ πορείας πρὸς τὴν θέωσιν δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ εἶναι κοινωνία καταλλαγῆς καὶ συμφιλιώσεως καὶ μὲ ὅλον τὸν κτιστὸν κόσμον, μία κοινωνία ἀγάπης. Αὐτὴ ἡ πολυπρισματικὴ καὶ ἀπεριόριστη ἀγάπη πρὸς πάντας ἀνεξαιρέτως εἶναι τὸ κύριον γνώρισμα τῆς Ὀρθοδοξίας μας καί, στὴν κρίσιμη ἱστορικὴ καμπὴ ποὺ διανύουμε, ἡ αὐθεντική της μαρτυρία στὸ σύγχρονο κόσμο. Αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ μαρτυρία τῆς Ὀρθοδοξίας πρὸς ἐσᾶς, τοὺς νέ- Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 57

4 ους τῆς ἐποχῆς μας, ὡς ἀποδέκτες παραλῆπτες τοῦ εὐαγγελικοῦ μηνύματος, ἀλλὰ καὶ ἡ ἰδική σας, τῶν σημερινῶν νέων ὀρθόδοξη μαρτυρία πρὸς τὸν κόσμον, γιατὶ κι ἐσεῖς καλεῖσθε μὲ τὴν σειράν σας, νὰ λειτουργήσετε ὡς ἀπόστολοι πομποὶ τοῦ εὐαγγελικοῦ μηνύματος στοὺς ἀνθρώπους ποὺ σᾶς περιβάλλουν, θὰ μᾶς ἀπασχολήσῃ στὴν παροῦσα εἰσήγησιν. Ὡς κοινωνία ἀγάπης ἡ Ἐκκλησία μας δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ συμπάσχῃ καὶ νὰ συμπαρίσταται στὸν «ἐλάχιστον ἀδελφὸν τοῦ Κυρίου», τὸν ἀσθενῆ, τὸν ἄπορον, τὸν ξένον, τὸν ὀρφανόν, τὸν ὑπερήλικα, τὸν μόνον, τὸν πονεμένον, τὸν προδομένον, τὸν κατατρεγμένον, τὸν πρόσφυγα, τὸν ἄστεγον, τὸν ἄνεργον, τὸν κρατούμενον, τὸν ἐξαρτημένον, τὸν διαφορετικόν, τὸ ἀγέννητο παιδί, τὴν κακοποιημένη μάνα καὶ γυναῖκα, τὸ θῦμα τῆς κάθε λογῆς ἐκμεταλλεύσεως καὶ τῆς ἐγκληματικότητας τοῦ πολέμου!... Μέσα σ ἕναν κόσμον ὅπου ἡ εἰρήνη δοκιμάζεται ἀπὸ πολλά, ἔρχεται ἡ Ἐκκλησία νὰ ἐμπνεύσῃ τὴν φιλίαν σὲ καιροὺς ἀφιλίας, τὴν συνεργασίαν, τὴν συνεννόησιν καὶ τὴν ἀμοιβαίαν ἐμπιστοσύνην. Ἐμπρὸς στὴν σύγχυσιν τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν προτύπων, τὴν ἀνατροπὴν τῶν ἀξιῶν, τὴν κατάλυσιν ἀρχῶν καὶ ἰδανικῶν, τὴν στρέβλωσιν τῆς ἀληθείας, τὴν αὐτοκαταστροφικὴν μανίαν, ἀναβαθμίζει καὶ ἐξυγιαίνει τὸ ἀνθρώπινον πρόσωπον, προβάλλει τὴν εἰλικρίνειαν τῶν διαπροσωπικῶν σχέσεων, τὸν σεβασμὸν τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, τὸν εὐγενῆ συναγωνισμόν, τὴν ἐντιμότητα, τὴν ἁγνότητα, τὴν ἀνιδιοτέλειαν, τὸν ἐθελοντισμόν, ἀντιμετωπίζει μὲ σεβασμὸ τὸ φυσικὸ περιβάλλον, ὡς ναὸ τοῦ μυστηρίου τῆς ζωῆς καὶ κόσμημα τοῦ Δημιουργοῦ, καὶ ἀπαντᾶ στὶς σύγχρονες προκλήσεις τῆς ἐκρηκτικῆς ἀνάπτυξης τῆς ἀνθρωπολογίας καὶ τῆς βιοηθικῆς, τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς τεχνολογίας, προσεγγίζοντας τὸν ἄνθρωπον σάν προσωπικότητα «κατ εἰκόνα καὶ καθ ὁμοίωσιν Θεοῦ» (Γέν. 26,27) καὶ ὄχι ὡς ἔμβιον ὕλην καὶ ἀντικείμενον ἀφύσικων πειραματισμῶν καὶ αὐθαιρέτων ἐπεμβάσεων. Μολονότι πρωταρχικόν μέλημα τοῦ Εὐαγγελικοῦ μηνύματος δέν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὴν αἰώνια σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, τὸ Εὐαγγέλιο ἀγκαλιάζει τὸν ὅλον ἄνθρωπον χωρὶς νὰ ἀφίνει ἀκάλυπτη τὴν παραμικρὴ πτυχὴ τῆς καθημερινότητός του, καὶ τὸν μεταμορφώνει σὲ «καινὴν κτίσιν» προσφέροντάς του τὴν αἰωνιότητα εἰς τὸν κόσμον! Ἡ Ἐκκλησία μας πορεύεται πάντοτε διαλεκτικὰ σὲ μιὰ ἀκανθώδη ὅσο καὶ εὐλογημένη ἱστορικὴ διαδρομὴ εἴκοσι καὶ πλέον αἰώνων μὲ παρουσία καταλυτικὴ γιὰ τὴν ἐξέλιξιν τοῦ πολιτισμοῦ. Ἡ δὲ ἱστορικὴ ἐμπειρία προδίδει ὅτι μόνο μέσα στὴν ἐκκλησιαστικὴ Παράδοσιν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀνακαλύψῃ κάποιος, καὶ ἰδιαίτερα ὁ νέος ἄνθρωπος μὲ τὶς ἔντονες ὑπαρξιακὲς ἀνησυχίες, τὶς ἀληθινὲς διαστάσεις τοῦ εἶναι του καὶ τῶν στοιχείων ποὺ τὸ συνθέτουν. Ἡ αὐθεντικότητα τῶν ὅρων τῆς ζωῆς καὶ τῶν ἐννοιῶν τῶν ἱεροτέρων ἐκ τῶν συμβόλων της μόνον ἐντός τῆς ἐκκλησιαστικῆς Συνάξεως διασώζεται. Ἐφ ὅσον βέβαια δὲν ἐννοοῦμε τὴν Ἐκκλησία ὡς ἰδεολογία ἢ ὡς φιλοσοφικὸ σύστημα, ἀλλὰ ὡς βιωματικὴ ἐμπειρία πίστεως. Ἡ Ὀρθοδοξία συνιστᾶ φανέρωσιν ὀρθῆς πίστεως, ἀλλὰ καὶ συμβατὸ πρὸς αὐτὴν τὴν πίστιν τρόπον ζωῆς, προσανατολισμένον στὴν προοπτικὴν τῆς αἰωνιότητος. Ἀτενίζει τὰ οὐράνια, χωρίς ὅμως νὰ χάνει τὴν ἐπαφὴν μὲ τὰ γήϊνα. «Ζητεῖτε πρῶτον τὴν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (Ματθ. 6,33). Πορεύεται στὸν κόσμο, ἀλλὰ δὲν συσχηματίζεται μὲ τὸ κοσμικὸ φρόνημα οὔτε παρεκκλίνει ἀπὸ τὴν «Ὁδὸν» καὶ τὸ «Φῶς» ποὺ εἶναι Αὐτὸς ὁ Κύριος καὶ Θεός μας. Ἡ ἐκκλησιαστικὴ ζωή μας δὲν ὁδηγεῖ ἐκτὸς κοινωνικῆς πραγματικότητος! Οὔτε ἀποσκοπεῖ στὴν δημιουργία ἀνεδαφικῆς προσωπικότητας ἤ στὴν χειραγώγησιν νέων ποὺ θὰ ζοῦν σὲ γυάλινους πύργους. Ἡ Ἐκκλησία μας θέλει τὰ παιδιά της ἰσορροπημένα, ὑγιεῖς προσωπικότητες, 58 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o

5 ζωντανὰ κύτταρα τῆς κοινωνίας, παράγοντες πολιτισμοῦ καὶ ἱστορικῆς προόδου. Δὲν τοὺς ἀρνεῖται τὴν ψυχαγωγία, τὴν ἐπικοινωνία, τὶς διαπροσωπικὲς καὶ διαφυλικὲς σχέσεις, τὴν πληροφόρησιν, τὴν ἐπιστημονικὴν γνῶσιν, τὴν τεχνικὴν κατάρτισιν, τὴν χρῆσιν τῶν πολυμέσων, τὴν πολιτισμικὴν πρόοδον, οὔτε τοὺς στερεῖ τὸν δημόσιον λόγον, τὸν πολιτικὸν βίον, τὴν ἐνεργοποίησιν γιὰ τὰ κοινὰ ἢ τὴν μέριμναν γιὰ τὶς ἀτομικὲς βιοτικὲς ἀνάγκες, τὴν χαρὰν τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς, τὴν ἐμπειρία τῆς κοινωνικότητας. Ἀγωνίζεται ὅμως σὰν σωστικὴ κιβωτός, ἀπὸ τὴ μία μὲ τοὺς θησαυροὺς τῆς μυστηριακῆς χάριτος καὶ τὰ πολυμέσα τῆς ἀσκητικῆς παραδόσεως ποὺ διαχειρίζεται, νὰ δημιουργῇ πνευματικὰ ἀντισώματα στοὺς πειρασμοὺς καὶ νὰ ἐνισχύῃ τὶς ἐσωτερικὲς ἀντιστάσεις τῶν παιδιῶν της ἀπέναντι στὶς ἐνέργειες τοῦ πονηροῦ, κατ ἐξοχὴν μάλιστα τῶν νέων της πού, ὅπως εἶναι φυσικόν, στὰ πρῶτα τους βήματα ἴσως εἶναι πιὸ εὐάλωτοι καὶ δικαιοῦνται περισσότερη στήριξη, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη μὲ τὸν πλοῦτον τῆς ἁγιοπατερικῆς σοφίας ποὺ διαθέτει, καλλιεργεῖ νέα πρότυπα καὶ στάσεις ζωῆς ἐναρμονισμένα στὸ πνεῦμα τῆς ἐν Χριστῷ πολιτείας τῆς ὁποίας ζωντανὴ ἐνσάρκωσιν προβάλλει τὴν καθημερινὴ μαρτυρία τῶν ὀρθόδοξων μονῶν καὶ τῆς ἐνοριακῆς ἐμπειρίας στὴν θεία λατρεία, τὴν κοινωνία τῶν προσώπων, τὸ ἄνοιγμα τῶν καρδιῶν, τὴν κένωσιν τῆς ἀγάπης, μὲ ἀναφορὰ σὲ κάθε περίπτωσιν, στὸν Ἐπίσκοπο τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος λειτουργεῖ «εἰς τύπον καὶ τόπον Χριστοῦ», ὡς ὁρατὸ κέντρον ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας, φορέα τῆς Ἀποστολικῆς διαδοχῆς, ἐγγυητὴν καὶ θεματοφύλακα τῆς ἐγκυρότητος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ βίου. Ἡ Ἐκκλησία μας σήμερα ὅσο ποτὲ ἄλλοτε καλεῖται νὰ μεταμορφώνῃ ἐν Χριστῷ, τὸν ἄνθρωπον καὶ τὸν κόσμον, προσλαμβάνοντας στὴν Θεία Λειτουργία ὅλη τὴν κτῖσιν γιὰ νὰ τὴν ἑνώσει εὐχαριστιακὰ καὶ νὰ τὴν προσαγάγει στὸν ἐν Τριάδι Θεῷ. «Οἱ Ὀρθόδοξοι θὰ γράψει ὁ μακαριστός μέγας θεολόγος π. Ντιμίτρου Στανιλοάε κατανοοῦν τὴν Ἐκκλησίαν ὑπὸ τὸ φῶς τῆς Εὐχαριστίας». Ὁλόκληρος ἡ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, ὁ λόγος καὶ τὰ μυστήρια, ἀπορρέουν ἀπὸ τὴν Θεία Εὐχαριστία καὶ βρίσκουν τὴν ἐκπλήρωσή τους σ αὐτή. Κατὰ συνέπεια ἡ Εὐχαριστία εἶναι ὄχι μόνο ἕνα «μυστήριο» ἀλλὰ τὸ μεγάλο μυστήριο τῆς συμμετοχῆς στὴ ζωὴ τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἡ ἀνακεφαλαίωση ὁλόκληρης τῆς ἱστορίας τῆς σωτηρίας ἐν Χριστῷ, καὶ ἡ πρόγευση τῆς ἐρχόμενης Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Στὴν Εὐχαριστία, ἑπομένως, ἡ Ἐκκλησία τοποθετεῖται στὸ κέντρο τῆς ἱστορίας, καθαγιάζοντας καὶ μετασχηματίζοντας τὸν κόσμον, ὄντας μιὰ νέα δημιουργία, ποὺ δημιουργεῖ ἕνα νέον τρόπον ζωῆς. Συγχρόνως, τοποθετεῖται στὸ τέλος τῆς ἱστορίας ὡς σημεῖο τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ποὺ κρίνει τὸν κόσμον, λαμβάνοντας ὑπ ὄψιν τὴν ἐσχατολογικὴν πραγματικότητα, τῆς ὁποίας ἡ Εὐχαριστία εἶναι μιὰ ἐκδήλωσις. Ἐν τούτοις, ἡ μαρτυρία τοῦ Χριστοῦ μέσῳ τῆς λειτουργικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας σήμερα, ὅπως καὶ πάντοτε, εἶναι ἀδιανόητο θεολογικὰ νὰ ἐξαντλεῖται στὰ ὅρια τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Ὁ λειτουργικὸς ἑορτασμὸς τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος ἐκτείνεται ἀναπόφευκτα στὴν ζωὴν τῶν πιστῶν σὲ ὅλες τὶς διαστάσεις της, σὲ μιὰ «Λειτουργία Ζωῆς μετὰ τὴν Λειτουργία». Ἡ Θεία Εὐχαριστία, ὡς λειτουργικὴ πρᾶξις, διακονεῖ τὴν ἑνότητα τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Σύναξις τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ὄχι μόνον ὀφείλει νὰ δίνῃ ἀλλὰ καὶ ἀποτελεῖ ἀπὸ μόνη της αὐθεντικὴ μαρτυρία τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμον, φανέρωσις τοῦ «κατ ἐξοχὴν κοινωνικοῦ» δόγματος ποὺ εἶναι τὸ Τριαδολογικόν. Ἡ Θεία Λειτουργία συνιστᾶ μία μόνιμον ἱεραποστολικὴν ἔμπνευσιν καὶ ἀφετηρίαν καθοριστικὴν ὄχι μόνον γιὰ τὸν προσωπικὸν καὶ ἀέναον εὐαγγελισμὸν τοῦ κάθε Χριστιανοῦ, πολὺ δὲ περισσότερον τοῦ νέου καὶ τῆς νέας οἱ ὁποῖοι ἐπιδίδονται ὅσο κανεὶς ἄλλος στὴν ἀναζήτησιν τῆς αὐθεντικότητος, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ἰδι- Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 59

6 κή τους, στὴν συνέχεια, εὐαγγελικὴ μαρτυρία πρὸς τὸν κόσμον ὅπου ἄλλωστε καὶ ἡ Ἐκκλησία ὡς ἑνιαῖο σῶμα καλεῖται ἐξίσου νὰ διαδραματίσῃ ρόλο ἑνωτικό, ρόλο, μὲ ἄλλα λόγια, εὐχαριστιακό, σὲ μιὰ ἐποχὴ μάλιστα σὰν τὴν σημερινὴν ποὺ παρὰ τὶς κάθε λογῆς συγκρούσεις, ἀποτυπώνει σὲ ἔντονο βαθμὸ τὴν δίψαν γιὰ ἑνότητα καὶ οἰκουμενικότητα. Ὁ Θεάνθρωπος Χριστός, ὁ Σταυρός, ἡ Ἀνάστασις, ἡ Μεταμόρφωσις, τὰ θαύματά Του, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ποὺ κατὰ τὸν Ἅγ. Γρηγόριον τὸν Παλαμᾶ «...μὲ τὸν θεῖον ἔρωτά της μέσα στὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων κατέβασε τὸν Θεὸν στὴν γῆ..», καὶ τὸ «ἀναρρίθμητον νέφος» τῶν Ἁγίων μας, εἶναι τὰ λαμπρότερα παραδείγματα θαυμαστῆς «ἀνάκρασις κτιστοῦ καί ἀκτίστου», «ὑπὲρ φύσιν καὶ λόγον ἀλληλοπεριχώρισις τῶν Οὐρανίων μὲ τὰ ἐπίγεια», κορυφαῖες καὶ ὑπερχρονες μαρτυρίες τῆς Ἐκκλησίας στὸν κόσμον. «Ἕνας ἅγιος καὶ ἅγιος σημαίνει πολὺ ἁπλὰ κάθε ἄνθρωπο ποὺ παίρνει στὰ σοβαρὰ τὴν πίστιν του» καὶ σιγά-σιγὰ καὶ λίγο-λίγο δέχεται μέσα του τὶς ἄκτιστες ἀκτίνες τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ ποὺ ἀπὸ τὴν ψυχήν του ξεχειλίζουν στὸ σῶμα του καὶ τελικὰ διαχέονται θαυματουργώντας σὲ ὅλον τὸν κτιστὸν κόσμον- ἕνας ἅγιος, θά μᾶς πεῖ χαρακτηριστικὰ ἕνας ὀρθόδοξος θεολόγος τῆς ἐποχῆς μας, ὁ π. Ἀλέξανδρος Σμέμαν, «...κάνει πολὺ περισσότερα γιὰ τὴν ἀλλαγὴ τοῦ κόσμου παρὰ χιλιάδες τυπωμένα προγράμματα. Ὁ ἅγιος εἶναι ὁ μόνος ἀληθινός ἐπαναστάτης σὲ αὐτὴ τὴν ζωή!...». Ἀγαπητοί μου, Πλημμυρίζει αἰσιοδοξία ἡ καρδιά μας ἐμπρὸς στὸ συγκινητικὸ θέαμα ἑκατοντάδων σύγχρονων νέων καὶ νεανίδων στὴν ὑλιστικὴν ἐποχὴν τοῦ μηδενισμοῦ καὶ τῆς ἀπαξίας, νὰ ἐκδηλώνουν ζωντανά, μὲ τὴν εὐπρεπῆ παρουσία σας τούτην τὴν ὥρα, τί ἄλλο, ἀλήθεια, ἀπὸ τὴν ἀγάπη σας καὶ τὴν προσήλωσίν σας στὴν Ὀρθοδοξία! Γνωρίζομεν ὅτι ὅλοι σας «ἀγωνίζεσθε τὸν καλὸν ἀγώνα τῆς Πίστεως» (Λουκ. 13,24) «ἕκαστος ἐφ ἐτάγη», κοντὰ στοὺς καλοὺς ποιμένες τῶν ἐνοριῶν σας, διακονώντας μὲ ὑπομονὴ καὶ αὐταπάρνησιν στὴν θείαν λατρείαν, στὴν φιλανθρωπίαν, στὴν κατήχησιν, στὸν καλλωπισμὸν τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ, μετέχετε στὰ ἱερὰ Μυστήρια, μυσταγωγεῖσθε στὶς θεῖες Ἀλήθειες καὶ ἀναζητᾶτε στὴν ζωήν σας τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, καλλιεργούμενοι ἐν Χριστῷ καὶ καρποφορώντας στὸ «μυστικὸ Σῶμα» τῆς Εὐχαριστιακῆς σας Συνάξεως, τὰ «χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», καὶ αὐτὸ πληροῖ τὴν ψυχήν σας μὲ ἱερὴ καύχησιν! Γνωρίζομεν ἐπίσης ὅτι ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος ζεῖτε καὶ ἀναπνέετε στὸ κατανυκτικὸ κλίμα τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας μας, κάτω ἀπὸ τὸ ἁγιασμένο πετραχήλιον τοῦ πνευματικοῦ σας πατέρα καὶ τὶς φτεροῦγες μιᾶς εὐσεβοῦς οἰκογένειας οἱ περισσότεροι, ὅπου γαλουχεῖσθε καὶ τρέφεσθε πνευματικὰ, διαρκῶς ἀναβαπτιζόμενοι στὴν μαρτυρία τῆς Πίστεως, ἀπὸ τὸ ἄλλο ὅμως κινεῖσθε καὶ ἐπιβιώνετε σὲ κοσμικὰ περιβάλλοντα ὅπου κυριαρχοῦν ὁ εὐδαιμονισμός, ὁ ἀνταγωνισμός, ἡ ἀλληλοεξόντωση, ὅπου συνήθως μέσα στὴν ἀπόλυτη ἀπόγνωση τοῦ θανάτου δὲν χωροῦν μεταφυσικὲς ἀναζητήσεις, καὶ συχνὰ μέσα στὴν ἀπύθμενη μοναξιὰ δὲν περισσεύει τόπος γιὰ ἱερὰ καὶ ὅσια, ὅπου ὑποτιμᾶται ἡ ἀξία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας καὶ εὐτελίζεται ἡ ζωή. Κατανοοῦμεν ὅτι στὴν καθημερινότητά σας συναναστρέφεσθε μὲ ἀδελφούς μας τῆς διπλανῆς πόρτας, συχνὰ λιγότερο προνομιούχους σὲ εὐκαιρίες συνάντησης μὲ τὸν Ἰησοῦ, τὴν Ζωὴ τοῦ κόσμου, οἱ ὁποῖοι οὔτε κἂν ὑποψιάζονται ὅτι ἕνας Θεὸς φόρεσε τὴν ἀσθένειά τους γιὰ νὰ τοὺς συναντήσῃ, καταδέχθηκε νὰ γεννηθῇ σὲ ἕνα Σπήλαιο ἀνάμεσα σὲ σταυλισμένα ζῶα γιὰ χάρη αὐτῆς τῆς συνάντησης, ἀνέβηκε μέχρι τὸν Σταυρό, κατέβηκε ἕως τὸν Ἅδη, ἄφησε τὰ «ἐνενήντα ἐννέα πρόβατα τῆς Ποίμνης Του» γιὰ τὸ ΕΝΑ, ἀναζητώντας τους, ἀπὸ ἀγάπη καὶ μόνο ἀδελφὲς ψυχὲς διψα- 60 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o

7 σμένες γιὰ εὐαγγελισμό, «γῆ ἀγαθή» ποὺ περιμένει τὸν «Καλὸ Σπορέα» της Νέοι καὶ Νέες, αὐτὸς ὁ κόσμος ποὺ παραπαίει τυφλὸς χωρὶς ὁδηγό, ἔχει ὅσο ποτὲ ἄλλοτε τὴν ἀνάγκη τοῦ σταυροαναστάσιμου μηνύματος τῆς θυσίας, τῆς δικαιοσύνης, τῆς εἰρήνης, τῆς κοινωνικῆς εὐαισθησίας καὶ εὐθύνης. Ἔχει ἀνάγκη τὴν χάρη καὶ τὸ ὑπόδειγμα τῶν ἁγίων μας, τὸ ἀποστολικὸ κήρυγμα περὶ «τῆς ἐν ἡμῖν ἐλπῖδος» (Α Πετρ. 3, 15), περὶ «τοῦ ἔργου τῆς πίστεως καὶ τοῦ κόπου τῆς ἀγάπης» (Α Θεσ. 1,3). Γιὰ τὴν σωτηρία αὐτοῦ τοῦ κόσμου ἦλθε ὁ Χριστός μας στὴ γῆ! Δὲν τὸν ἀπέρριψε, ἀλλὰ τὸν προσέλαβε καὶ τὸν μεταμόρφωσε πνευματικά. Αὐτὸς ὁ κόσμος στοὺς θαμπούς του ὁρίζοντες, ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τὶς ἡλιαχτίδες τῆς ὀρθόδοξης μαρτυρίας, ἀπὸ τὸ φῶς τῆς δικῆς μας ὁμολογίας ὀρθοδόξου πίστεως καὶ ζωῆς Ἡ σιωπὴ καὶ ἡ ἐσωστρέφεια ἰσοδυναμοῦν στὴν περίπτωση αὐτὴ μὲ ἄρνηση καὶ λιποταξία. Ἡ δική μας ἀποστολή ὡς μελῶν τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, δὲν εἶναι ἄλλη, δὲν μπορεῖ καὶ δὲν θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι ἄλλη, ἀπὸ τὸ νὰ θελήσουμε νὰ μοιραστοῦμε μαζί του τὸν ἀδαπάνητον πλοῦτον τῆς ὀρθόδοξης ἐμπειρίας μας σὰν «χρηστοὶ οἰκονόμοι μυστηρίων Θεοῦ». Ἕνας σύγχρονος θεολόγος μας μὲ ἀγωνιώδεις καὶ πνευματικὲς ἀνησυχίες θὰ πεῖ ὅτι ἡ σημερινὴ «οἰκονομικὴ χρεωκοπία σὲ πολλὰ κράτη τῆς Εὐρώπης καὶ ὄχι μόνον, ἡ διαφθορὰ καὶ κατάρρευση ἠθικῶν ἀξιῶν, ἡ ἀλλοτρίωση τοῦ κοινωνικοῦ σώματος σὲ ἀρένα διεκδικήσεων, αὐτὰ καὶ τὰ συναφῆ, ἐκεῖ ἔχουν τὴν αἰτία τους: στὴν συμπλεγματικὴ ταύτιση τοῦ μηδενισμοῦ μὲ τὴν πρόοδο, στὴν ἐπηρμένη χλεύη γιὰ κάθε ἱερὸ καὶ ὅσιο. Κυρίως ὅμως στὴ διαστροφὴ τῶν θησαυρισμάτων καὶ θεσμῶν τῆς μεταφυσικῆς παράδοσης: καὶ στὴ θρησκειοποίηση πολλὲς φορὲς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ γεγονότος. Παραμένουν ὅμως θολὲς οἱ αἰτίες, τόσο ἀπὸ τὴν χρονικὴ ἀπόσταση τῶν ἀπαρχῶν ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν σύγχυση τῶν φρενῶν» 1. Ἡ Ὀρθοδοξία ἀποτελεῖ τὴ σύγχρονη πρόσκληση καὶ πρόκληση στὴν «κοινωνία τῶν Πολιτῶν», ποὺ ὅλοι σας ἀνήκετε προβάλλοντας νέα πρόταση ζωῆς στὰ δραματικὰ ἀδιέξοδα τῆς ἐποχῆς μας. Ὁ Δομήτωρ καὶ μυστικὴ Κεφαλὴ τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Πατρός, τὸ δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὁ Θεάνθρωπος Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός ἀπευθύνει ἀνεξαιρέτως σὲ ὅλους μας τὸ προσωπικό Του κάλεσμα, γιὰ μὲν «τὰ ἄλλα Του πρόβατα τὰ ἐκτὸς της αὐλῆς» τῆς Ἐκκλησίας Του, προσκλητήριο ἐπιστροφῆς στὴν Κιβωτὸ τῆς Σωτηρίας, γιὰ δὲ τοὺς πιστοὺς ἀκολούθους Του, «τοὺς ἰδίους μαθητές» Του κλῆσιν ἱεραποστολικὴν νὰ μὴν ἐπιλέξουν τὸν ρόλον τοῦ θεατῆ πρὸ τῶν συγχρόνων κοσμογονικῶν ἐξελίξεων, προτιμώντας τὴν ἀσφάλεια τῶν ἀτομοκεντρικῶν τους συνόρων ποὺ τοὺς ἀποξενώνουν ἀπὸ τὸ ὑπόλοιπον ἐκκλησιαστικὸν σῶμα, ἄρα καὶ ἀπὸ Ἐκεῖνον, ἀλλὰ νὰ ἑτοιμάσουν ἑαυτοὺς γιὰ νὰ προσφερθοῦν σὰν ἱερὸ προζύμι ποὺ θὰ «ζυμώσει ὅλη τὴ ζύμη», μεταβάλλοντας τὸν κόσμο σὲ «Ἄρτο Ζωῆς». Οἱ Νέοι καὶ οἱ Νέες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὄχι μόνο δὲν ἐξαιρεῖσθε ἀπὸ τὴ θεία αὐτὴ κλήση, ἀλλὰ ἀπεναντίας, καλεῖσθε χάρις εἰς τὰ ἐξαιρετικὰ τάλαντα τῆς εἰλικρίνειας, τῆς ἀφοσίωσης, τῆς τόλμης, τοῦ ἐνθουσιασμοῦ, καὶ τῆς ἱεραποστολικῆς φλόγας ποὺ σᾶς διακρίνουν, νὰ γίνετε σημαιοφόροι τοῦ εὐαγγελισμοῦ τῶν ψυχῶν στὰ περιβάλλοντα ποὺ ζεῖτε καὶ ἰδιαίτερα εἰς αὐτὴν τὴν ὄμορφον νῆσον τῆς Μεσογείου. Λουσμένοι οἱ ἴδιοι ἀπὸ τὸ γαλανὸ χρῶμα τῆς Μεσογείου καὶ ἀπὸ τὸ Φῶς τῆς θείας οἰκονομίας, νὰ Τὸ ἐξακτινώνετε στὴν Οἰκουμένη ὡς «Μάρτυρες τῆς Ἀναστάσεως», λειτουργώντας στὰ ἴχνη τῶν ἁγίων μας, δι εὐχῶν τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ μὲ τὴ Χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μας, ἐντὸς μὲν 1 Χρήστου Γιανναρᾶ, «Τί μεταμορφώνει τήν ἀγέλη σέ κοινωνία;», Καθημερινή, 15 Αὐγούστου Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 61

8 τῆς εὐχαριστιακῆς κοινότητας ἀφυπνιστικά, ἀπέναντι στὸ πνευματικὸ ΑΙDS τῆς ἐκκοσμίκευσης καὶ στὸ καρκίνωμα τῆς αὐτάρκειας, στὶς ἱεραποστολικές σας δὲ διαδρομές, σὰν ὑγιὲς μόσχευμα γιὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ κόσμου! «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη» (Ματθ. 28,19) κατὰ τὴν ἐντολὴν τοῦ Κυρίου μας, καὶ οἱ ἐγκάρδιες εὐχὲς ὅλων μας, οἱ προσωπικὲς πατρικὲς εὐχὲς τοῦ ὁμιλοῦντος, ἰδιαιτέρως δὲ ἡ εὐλογία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου σας, τοῦ Ποιμενάρχου καὶ Οἰκοδεσπότου τῆς πνευματικῆς αὐτῆς ἐκδηλώσεως, τοῦ ὁποίου ἡ ἐξέχουσα ἀγάπη καὶ εὐαισθησία γιὰ τὴ νεολαία εἶναι διεγνωσμένη καὶ διηνεκής. Ἐν κατακλεῖδι, οἱ προσωπικὲς εὐχὲς καὶ ἡ ἀγωνία μου θὰ σᾶς συνοδεύουν πάντοτε, εὐχόμενος ἀπὸ καρδίας τὰ βέλτιστα στὴν προσωπική σας ζωὴ πλήρης πνευματικῶν ἀγαθῶν. Ἡ ἐκδήλωση ἔκλεισε μὲ μουσικὸ ἀφιέρωμα μὲ τίτλο «Κωνσταντινούπολη-Μικρὰ Ἀσία: ἕνα μουσικὸ σεργιάνι», μὲ τὴν τιμητικὴ συμμετοχὴ τοῦ κ. Μανώλη Καρπάθιου στὸ κανονάκι. 62 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o

9 Πέμπτη, 4 Νοεμβρίου 2010 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ Γεωργίου Σούρλα, Οἱ ἥρωες τοῦ 1940 περιμένουν Τὴν Πέμπτη 4, Νοεμβρίου τὸ πρωί, συνεχίστηκαν οἱ ἐπισκέψεις μαθητῶν στὸ χῶρο τῆς Ἔκθεσης, ὅπου εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ ἀκούσουν σύντομες ὁμιλίες ἀπὸ τὸν Πανοσιολογιώτατο Ἀρχιμ. Νεκτάριο Ἀντωνόπουλο, συγγραφέα, τὴν κ. Μυρσίνη Βιγγοπούλου, λογοτέχνη καὶ τὴν κ. Ἑλένη Χατζημιχαήλ, ἐπιθεωρήτρια Δημοτικῆς Ἐκπαίδευσης-λογοτέχνη. Ἐπίσης τὰ παιδιὰ εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ παρακολουθήσουν σύντομη προβολὴ μὲ τίτλο: «Ἡ ἱστορία τῆς γραφῆς καὶ τοῦ βιβλίου». Τὸ βράδυ τῆς ἴδιας μέρας ἔγινε ἡ παρουσίαση τοῦ βιβλίου τοῦ πρώην Ἀντιπροέδρου τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων καὶ πρώην Ὑπουργὸ κ. Γεώργιο Σούρλα, Οἱ ἥρωες τοῦ 1940 περιμένουν. Ἡ ἐκδήλωση πραγματοποιήθηκε σὲ συνεργασία τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως μὲ τὸ Δῆμο Παραλιμνίου, τὸν Παγκύπριο Σύνδεσμο Βορειοηπειρωτῶν, καὶ τὸ Σύνδεσμο Ἀποδήμων Μαγνήτων. Παρέστησαν οἱ Σεβ. Μητροπολίτες Σασίμων κ. Γεννάδιος καὶ Δημητριάδος κ. Ἰγνάτιος, κληρικοὶ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κωνσταντίας, βουλευτές, δήμαρχοι, κοινοτάρχες κ.ἄ. Ἡ παρουσίαση ἔγινε ἀπὸ τὸν κ. Παναγιώτη Κωνσταντόπουλο, Ἀντιστράτηγο ἐ.ἀ. καὶ πρώην διευθυντὴ τῆς Διεύθυνσης Ἱστορίας Στρατοῦ τοῦ Γ.Ε.Σ. καὶ ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου. Τὴ συζήτηση συντόνιζε ὁ κ. Τάσος Μητσόπουλος, βουλευτὴς Λάρνακας. Ἡ ἐκδήλωση ἔκλεισε μὲ ὁπτικοακουστικὸ ἀφιέρωμα τοῦ Βαγγέλη Παπαθανασίου. Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 63

10 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Στήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου Γεωργίου Σούρλα: Οἱ ἥρωες τοῦ 1940 περιμένουν Πανιερωτάτου Μητροπολίτη Κωνσταντίας-Ἀμμοχώστου κ. Βασίλειου Μὲ ἰδιαίτερη χαρὰ σᾶς καλωσορίζω στὴν ἀποψινὴ ἐκδήλωση, ἡ ὁποία πραγματοποιεῖται ἀπὸ τὴ Μητρόπολή μας στὰ πλαίσια τῆς «1 ης Διεθνοῦς Ἐκθέσεως Βιβλίου Ἀμμοχώστου» καὶ σὲ συνεργασία μὲ τὸ Δῆμο Παραλιμνίου, τὸν Παγκύπριο Σύνδεσμο Βορειοηπειρωτῶν καὶ τὸ Σύνδεσμο Ἀποδήμων Μαγνήτων. Ἡ ἐκδήλωση περιλαμβάνει τὴν παρουσίαση τοῦ βιβλίου τοῦ πρώην ὑπουργοῦ καὶ ἀντιπροέδρου τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων κ. Γεωργίου Σούρλα μὲ τίτλο Οἱ ἥρωες τοῦ 1940 περιμένουν. Τὸ βιβλίο αὐτό τοῦ κ. Σούρλα ἀναφέρεται στὰ γεγονότα ποὺ σημάδεψαν τὴν Ἑλλάδα κατὰ τὴ δύσκολη ἐκείνη περίοδο τοῦ Μέσα ἀπὸ τὶς σελίδες τοῦ βιβλίου ξετυλίγονται ὡς ζωντανὴ εἰκόνα τὰ ἱστορικὰ κατορθώματα τῶν ἡρώων μας, τῶν ἀνθρώπων ἐκείνων, ποὺ θυσιάστηκαν γιὰ τὴν πατρίδα, γιὰ τὸ ἀγαθὸ τῆς ἐλευθερίας καὶ δόξασαν τὴν Ἑλλάδα. Εἰδικότερα τὸ βιβλίο αὐτό ἀποτελεῖ μία κραυγή, ἀλλά ταυτόχρονα καὶ μία δίκαιη διαμαρτυρία γιὰ τὴν πραγματικὴ τιμὴ τῶν ἡρώων μας, μὲ τὴν ἄρση μιᾶς θλιβερῆς ἱστορικῆς ἐκκρεμότητας. Τῆς ἀνεύρεσης, δηλαδή καί ταφῆς τῶν «ἡρωικῶς ἀγωνισαμένων καί ἐνδόξως πεσόντων» σ ἐκεῖνο τὸν πόλεμο. Αὐτὸ ἐπιβάλλουν, τόσο ἡ εὐαίσθητη συνείδηση τοῦ λαοῦ μας, ὅσο καὶ οἱ ἄγραφοι νόμοι τοῦ Γένους καί τῆς Πίστεώς μας. Μόνο τότε θὰ μποροῦμε νὰ μιλοῦμε γιὰ τὴν τιμὴ τῶν ἡρώων αὐτῶν καὶ γιὰ τὴ δικαίωση τῆς θυσιαστικῆς προσφορᾶς τους. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἤδη ἐδῶ στὴν Κύπρο ἀρχίσαμε νὰ τὸ βιώνουμε μὲ τὴν ἀνεύρεση, ταυτοποίηση καὶ ταφὴ τῶν ὀστῶν τῶν ἀγνοουμένων ἀδελφῶν μας, τῆς μεγάλης τραγωδίας τῆς πατρίδας μας, τῆς τουρκικῆς εἰσβολῆς τοῦ Εὐχόμαστε ὁλόψυχα ἡ ὥρα αὐτὴ νὰ μὴν ἀργήσει νὰ ἔρθει καὶ στὴν περίπτωση τῶν παλικαριῶν τοῦ ἔπους τοῦ 1940, γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ τοὺς κηδεύσουμε μὲ τὶς πρέπουσες τιμές. Εὐχαριστῶ ἰδιαίτερα τὸν ἀγαπητὸ κ. Γεώργιο Σούρλα γιὰ τὴν ἐπιλογὴ τῆς παρουσίασης τοῦ βιβλίου του στὰ πλαίσια τῆς 1 ης Διεθνοῦς Ἐκθέσεως Βιβλίου Ἀμμοχώστου, ὡς ἐπίσης καὶ τὸν ἀγαπητὸ Δήμαρχο Παραλιμνίου κ. Ἀνδρέα Εὐαγγέλου γιὰ τὴν εἰσήγησή του, νὰ ἐντάξουμε τὴν παρουσίαση στὶς ἐκδηλώσεις τῆς Ἐκθέσεως. 64 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o

11 ΟΙ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1940 ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ Γεωργίου Σούρλα * Ὅταν ἕνας βορειοηπειρώτης ἀπὸ τὴν ἄλλη ἄκρη τῆς τηλεφωνικῆς γραμμῆς σου λέει: «Δὲν ἀντέχω ἄλλο. Δὲν μπορῶ νὰ ἀντικρίσω τὸ ἀλέτρι νὰ ἀποκαλύπτει κρανία, τὸ τρακτὲρ νὰ θρυμματίζει τὰ ὀστᾶ τῶν παλικαριῶν τῆς πατρίδας ποὺ ἔπεσαν στὰ πεδία τῶν μαχῶν». Ὅταν ἕνας γιὸς πολεμιστῆ ποὺ δὲν γνώρισε πατέρα, δὲν γνωρίζει ποῦ ἀκριβῶς ἔπεσε μαχόμενος ἐκφράζει τὸ παράπονο γιατί δὲν ὑπάρχει ἕνα κενοτάφιο, ἕνα μνημεῖο πεσόντων, μία στήλη ποὺ νὰ γράφει τὸ ὄνομα τοῦ πατέρα του. Ὅταν διαβάζεις ὅτι ὁ Ταξίαρχος Λέττας χρόνια ἀναζητᾶ νὰ βρεῖ τὸν τάφο τοῦ ἀδελφοῦ του Θωμᾶ νὰ πλύνει τὰ κόκκαλα μὲ κρασὶ νὰ τὰ χαϊδέψει νὰ τὰ φιλήσει μὲ ἀγάπη καὶ ὑπερηφάνεια νὰ τὰ βρέξει μὲ ἀδελφικὸ δάκρυ. Ὅταν ἔρθεις ἀντιμέτωπος μὲ αὐτὲς καὶ παρόμοιες περιπτώσεις τότε βλέπεις καὶ τὴν ἄλλη πλευρὰ τῆς ἐποποιίας τοῦ Αἰσθάνεσαι ὅτι ὀφείλεις τὴν ἄγνοια καὶ τὴν ἀδράνεια νὰ τὴν ἀπεκδυθεῖς νὰ ἀναγνωρίσεις τὶς εὐθύνες σου καὶ νὰ ἀναλάβεις πρωτοβουλίες. Καὶ ὅταν τὸ πράξεις. Τὰ συναισθήματα ποικίλουν. Διαπιστώνεις τὸ μεγαλεῖο τῆς Ἑλλάδος καὶ τὴ σπουδαία συμβολή της στὴ διατήρηση τῶν παγκόσμιων ἀξιῶν. Αἰσθάνεσαι ὡς Ἕλληνας περήφανος γιὰ τὸν ἡρωισμὸ τῶν μαχητῶν μας, ἀλλὰ συγχρόνως βρίσκεται καὶ μπροστὰ σὲ σημαντικὲς εὐθύνες γιὰ ὅσα ἀκολούθησαν, γιὰ πράξεις καὶ παραλείψεις γιὰ μεγάλες ἐκκρεμότητες ἐθνικῆς σημασίας. Διαπιστώνεις ἐπίσης ὅτι στὴν ἐποποιία τοῦ βρῆκαν τὴν πλήρη ἔκφρασή τους τὰ βασικὰ γνωρίσματα τῶν Ἑλλήνων, ἡ ὁμοψυχία στὶς κρίσιμες στιγμὲς ἡ ἄκρατη φιλοπατρία, ἡ χωρὶς ὅρια αὐτοθυσία καὶ αὐταπάρνηση, ἡ πίστη τους σὲ πανανθρώπινα ἰδανικά. Αἰσθάνεσαι περήφανος, γιατί οἱ μαχητὲς ἐκεῖνοι ἔγραψαν τὶς πιὸ λαμπρὲς σελίδες τῆς σύγχρονης ἑλληνικῆς ἱστορίας καὶ ἄλλαξαν τὸν ροῦν τῆς παγκόσμιας ἱστορίας. Δίδαξαν πὼς ἡ ἐλευθερία δὲν εἶναι μόνο ὑπόθεση ἑνὸς ἔθνους, ἑνὸς κράτους, ἀλλὰ ὁλόκληρης τῆς ἀνθρωπότητας. Προκάλεσαν ἔτσι τὸν θαυμασμὸ τῆς παγκόσμιας κοινότητας. Κατέδειξαν πὼς εἶναι ἀντάξιοι τῶν προγόνων τους τῶν κλασικῶν χρόνων, τῆς Ἀθηναϊκῆς Δημοκρατίας, ποὺ τὰ βασικά της γνωρίσματα ἦταν ἡ ἐλευθερία καὶ ἡ ἀξιοπρέπεια. Κατέκτησαν τὸν τίτλο τοῦ ἥρωα, τὸν τιμητικὸ τίτλο ποὺ ὁ Ὅμηρος ἀπέδωσε ὄχι μόνο στοὺς ἀρχηγοὺς πολεμιστὲς στὴν τρωικὴ ἐκστρατεία, ἀλλὰ γενικὰ σ ὅλους τους μαχητὲς ποὺ ἔδειξαν ἀνδρεία, λεβεντιά, θάρρος. Οἱ μαχητὲς ἔκαναν τὸ καθῆκον τους, ἀλλὰ στὴ συνέχεια ἔρχονται στὰ μεταπολεμικὰ χρόνια οἱ εὐθύνες γιὰ τὴν μεγάλη ἐθνικὴ ἐκκρεμότητα. Πρόκειται γιὰ τοὺς 7976 ἥρωες, ποὺ ἔπεσαν στὰ πεδία τῶν μαχῶν στὴ Βόρειο Ἤπειρο καὶ παραμένουν μέχρι σήμερα ἄταφοι ἢ προσωρινὰ θαμμένοι. Οἱ ἥρωες δὲν ἀπαιτοῦν, ἀλλὰ περιμένουν. Δὲν διαμαρτύρονται ποὺ παρέμειναν ἄταφοι 66 χρόνια στὴ Β. Ἤπειρο. Περιμένουν ἐμεῖς, οἱ ἐπιγενόμενοι, νὰ κάνουμε τὸ καθῆκον μας. Νὰ πράξουμε τὰ στοιχειώδη, ποὺ ἐπιβάλλουν τὰ πανάρχαια ἔθιμά μας, τὸν ἰδιαίτερο σεβασμὸ στοὺς νεκρούς. Νὰ θυμηθοῦμε τὸ «νεκροὺς θάπτειν, νεκροὺς μὴ ὑβρίζειν». Οἱ ἥρωες περιμένουν νὰ ἀνταποκριθοῦμε στὶς θρησκευτικές, ἐθιμικὲς καὶ ἐθνικές μας ὑποχρεώσεις, νὰ κάνουμε τὸ ἱερό μας καθῆκον, * Ὁ κ. Σούρλας εἶναι πρ. Ἀντιπρόεδρος τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων, πρ. Ὑπουργός. Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 65

12 ὅπως τὸ ἐπιτάσσει ἡ ἱστορική μας κληρονομιά. Δὲν ἀρκοῦν οἱ τυπικοὶ πανηγυρικοὶ λόγοι, οἱ δοξολογίες, οἱ παρελάσεις, ἡ κατάθεση στεφάνων κάθε 28η Ὀκτωβρίου. Εἶναι προφανὲς ὅτι δὲν τοὺς τιμοῦμε ἐπαρκῶς, ὅταν εἶναι ἀκόμη ἄταφοι καὶ τὰ σκόρπια ὀστᾶ τοὺς θρυμματισμένα παραμένουν στὰ πεδία τῶν μαχῶν ἢ στοιβαγμένα σὲ ὁμαδικοὺς τάφους, ποὺ δὲν ἀνοίχτηκαν ἀκόμη μετὰ ἀπὸ 66 ὁλόκληρα χρόνια. Δὲν τοὺς τιμοῦμε, ὅταν διαθέτουμε λίγες γραμμὲς στὴν ἱστορία τῶν σχολικῶν βιβλίων γιὰ τὴν γιγαντομαχία τοῦ ἔπους τοῦ ὅπως τὸ βιβλίο τῆς ΣΤ Δημοτικοῦ (σελ.109) ἀναφέρει: «Ἡ Ἑλλάδα μπαίνει στὸν πόλεμο στὶς 28 Ὀκτωβρίου 1940, ὅταν ἀπαντᾶ ἀρνητικὰ στὸ τελεσίγραφο τοῦ Μουσολίνι. Οἱ Ἕλληνες τὸ , ἀπομακρύνουν (κάτι παρόμοιο μὲ τὸ συνωστίζονται στὴ Σμύρνη) τὰ ἰταλικὰ στρατεύματα ἀπὸ τὰ ἑλληνοαλβανικὰ σύνορα σημειώνοντας σημαντικὲς νίκες». Μόνο μὲ αὐτὴ τὴν ἀναφορὰ πῶς δικαιολογεῖται ἡ 28η Ὀκτωβρίου ὡς μεγάλη ἐπέτειος; Δὲν τοὺς τιμοῦμε, ὅταν δὲν ἀναγράφονται οἱ ἄφθαστες ἡρωικὲς πράξεις τους, ποὺ προκάλεσαν τὸν θαυμασμὸ καὶ τὸν ἔπαινο πολλῶν ἡγετῶν, ὅπως τοῦ Τσώρτσιλ, ἀκόμη καὶ τοῦ Χίτλερ, λὲς καὶ δὲν ἔφτανε τὸ χαρτὶ καὶ τὸ μελάνι. Οἱ ἥρωες περιμένουν νὰ φανοῦμε ἀντάξιοι τῶν θυσιῶν τους γιὰ τὴν πατρίδα. Νὰ κατανοήσουμε ὅτι ἡ πατρίδα εἶναι ἡ κυρίαρχη ἰδέα, πάνω στὴν ὁποία οἰκοδομεῖται ὁ πολιτισμὸς καὶ στηρίζεται ἡ ζωή. Εἶναι μία ἠθικοκοινωνικὴ ἀξία, ἡ ὁποία διατρέχει ἰδιαίτερα τὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ πνεῦμα. Εἶναι τὸ συναίσθημα ποὺ διακατεῖχε τὸν Ὅμηρο, ὁ ὁποῖος τονίζει «εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης». Εἶναι τὰ βιώματα τοῦ Σωκράτη, ὁ ὁποῖος εἶπε: «Μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερον ἐστὶν ἡ πατρίς». Κατὰ δὲ τὸν Ἄγγλο συγγραφέα Σαμουὴλ Τζόνσον «ὅποιος δὲν ἀγαπάει τὴν πατρίδα του, δὲν μπορεῖ ν ἀγαπάει τίποτε». Οἱ ἥρωες περιμένουν καὶ προσδοκοῦν νὰ σεβόμαστε ὄχι μόνο αὐτούς, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐθνικά μας μνημεῖα, τὰ σύμβολά μας. Ὁ συμβολισμὸς πίσω ἀπὸ κάθε ἀντικείμενο βλέπει καὶ μία ἰδέα. Θέλει νὰ δώσει στὰ ἄψυχα ψυχὴ καὶ νὰ ταυτίσει τὴν ἀνθρώπινη ψυχὴ μὲ τὶς ἰδέες καὶ τὰ πράγματα. Περιμένουν, λοιπόν, νὰ σεβόμαστε τὴ σημαία μας καὶ ὄχι νὰ τὴν καῖμε τὴ σημαία, ποὺ γιὰ νὰ κυματίζει σήμερα θυσιάστηκαν ἑκατοντάδες χιλιάδες Ἕλληνες. Οἱ ἥρωες περιμένουν, ἀλλὰ ἐμεῖς ἔχουμε ὑποχρέωση νὰ βιαστοῦμε καί, ἐπιτέλους, νὰ ἀποκαταστήσουμε τὴ μεγάλη ἐθνικὴ ἐκκρεμότητα τῶν ἄταφων καὶ πρόχειρα θαμμένων μαχητῶν στὴ Βόρειο Ἤπειρο καὶ Νότια Ἀλβανία. Νὰ ζητήσουμε συγγνώμη γιὰ τὴν ἄγνοια τῆς ὕπαρξης τοῦ προβλήματος καὶ τῆς συνακόλουθης ἀδικαιολόγητης καθυστέρησης. Αὐτοὶ οἱ πεσόντες εἶναι νεκροὶ ὁλόκληρής της ἀνθρωπότητας, γιατί τόπος καταγωγῆς τῶν Ἑλλήνων εἶναι ὁ «τόπος τοῦ θανάτου τοὺς» ἕνας τόπος συνεχῶν θυσιῶν γιὰ τὴν ἐλευθερία. Εἶναι τὰ παιδιὰ τῆς ἐλευθερίας, τῆς δημοκρατίας καὶ τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν. Ὅλοι ἐμεῖς δὲν ἔχουμε δικαίωμα γιὰ ἄλλες καθυστερήσεις. Ἐπιτακτικὴ προβάλλει ἡ ἀνάγκη νὰ κάνουμε ἔστω καὶ μετὰ ἀπὸ 66 χρόνια τὸ καθῆκον. Πρέπει ἐπιτέλους οἱ γείτονές μας οἱ Ἀλβανοὶ νὰ ἀντιληφθοῦν ὅτι δὲν ἔχουν τὸ δικαίωμα νὰ ἀρνοῦνται τὴν ὑπογραφὴ πρωτοκόλλου γιὰ τὴν κατασκευὴ στρατιωτικῶν νεκροταφείων. Δὲν ὑπάρχουν ἄλλα περιθώρια γιὰ δικαιολογίες, γιὰ προσχήματα, γιὰ συνεχεῖς ἀναβολὲς παρὰ τὶς διαβεβαιώσεις τῆς πολιτικῆς ἡγεσίας τῆς Ἀλβανίας ὅτι τὸ θέμα αὐτὸ θὰ τακτοποιηθεῖ. Δὲν ὑπάρχουν ἄλλα περιθώρια αὐτῆς τῆς στάσης καὶ ἀπὸ τὴν δική μας τὴν ἑλληνικὴ πλευρά. Τέρμα στὴν ἀναμονή, τέρμα στὴν ἀνοχή, τέλος στὴν ἀδράνεια καὶ τὶς τάχα διπλωματικοῦ χαρακτήρα ἐνέργειες. Ἐπιτέλους πρέπει νὰ τεθεῖ ὡς θέμα μείζονος σημασίας ἄμεσης προτεραιότητας. Προαπαιτούμενο γιὰ 66 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o

13 τὰ ἑπόμενα βήματα συνεργασίας μὲ τὴ γείτονα χώρα. Τὸ βιβλίο αὐτὸ δὲν ἔχει ἐπίλογο. Δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἔχει ἐπίλογο. Πέρα καὶ πάνω ἀπὸ ὅσα ἀναφέρθηκαν, οἱ Ἥρωες τοῦ 1940 περιμένουν ἀπὸ ὅλους ἐμᾶς νὰ τιμοῦμε μὲ πράξεις τὴν πατρίδα γιὰ τὴν ὁποία οἱ ἴδιοι θυσίασαν τὴ ζωή τους. Μία ἀπὸ αὐτὲς τὶς πράξεις εἶναι καὶ ἡ ἐκπλήρωση τοῦ ἐθνικοῦ καὶ ἀνθρωπιστικοῦ μας χρέους ἀπέναντί τους, στὸ ὁποῖο ἀφιερώθηκε τὸ παρὸν βιβλίο. Βέβαια οἱ ἥρωές μας δὲν περιμένουν τὴν ἐκπλήρωση αὐτοῦ τοῦ χρέους ἀλλὰ τὴν συνεχῆ προσφορά μας στὴν πατρίδα μὲ ὅποιες θυσίες καὶ ἂν χρειαστοῦν. Ὁ ἐπίλογος αὐτοῦ τοῦ βιβλίου δὲν πρέπει καὶ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἄλλος, πέρα ἀπὸ τὸ κείμενο τοῦ Πρωτοκόλλου μεταξὺ Ἑλλάδας καὶ Ἀλβανίας γιὰ τὰ στρατιωτικὰ νεκροταφεῖα, παρὰ μόνο οἱ περαιτέρω ἄμεσες ἐνέργειές μας γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς μεγάλης αὐτῆς ἐθνικῆς ἐκκρεμότητας. Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 67

14 Παρασκευή, 5 Νοεμβρίου 2010 ΒΙΒΛΙΟ - ΕΚΚΛΗΣΙΑ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Οἱ ἐκδηλώσεις τῆς Παρασκευῆς, 5 Νοεμβρίου, πραγματοποίηθηκαν κάτω ἀπὸ τὸ γενικὸ τίτλο «Βιβλίο Ἐκκλησία Πολιτισμός». Τὶς πρωινὲς ὧρες εἴχαμε τις προγραμματισμένες ἐπισκέψεις μαθητῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ ἀκούσουν σύντομες ὁμιλίες ἀπὸ τοὺς συγγραφεῖς Πανοσιολογιώτατο Ἀρχιμ. Νεκτάριο Ἀντωνόπουλο καὶ κ. Μυρσίνη Βιγγοπούλου καὶ νὰ παρακολουθήσουν σύντομη προβολὴ μὲ τίτλο: «Ἡ ἱστορία τῆς γραφῆς καὶ τοῦ βιβλίου». Σημαντικὸ γεγονὸς γιὰ τὴν ἕκτη μέρα τῆς Ἔκθεσης ἦταν ἡ ἐπισκεψη τῶν μαθητῶν καὶ καθηγητῶν τοῦ κατεχόμενου Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου. Τοὺς ἐπισκέπτες ὑποδέχτηκε ὁ Πανιερώτατος Μητροπολίτης Κωνσταντίας Ἀμμοχώστου κ. Βασίλειος ἀπευθύνοντάς τους λόγους πατρικοὺς καὶ καλωσορίζοντάς τους στὸ χῶρο τῆς «1ης Διεθνοῦς Ἔκθεσης Βιβλίου Ἀμμοχώστου» καὶ στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Κωνσταντίας. Στὴ συνέχεια τὸ λόγο ἔλαβε ἐκπρόσωπος τῶν μαθητῶν, ὁ ὁποῖος εὐχαρίστησε τὸν Πανιερώτατο γιὰ τὸ ἐνδιαφέρον του, τὴν πρόσκλησή του νὰ ἐπισκεφθοῦν τὴν Ἔκθεση καὶ τὴν πλούσια καὶ πατρική του φιλοξενία. Ταυτόχρονα μὲ τὴν ἐπίσκεψη τῶν μαθητῶν τοῦ Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου, τὴν Ἔκθεση ἐπισκέφθηκε καὶ ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σισανίου καὶ Σιατίστης κ. Παῦλος, ὁ ὁποῖος ἐξέφρασε τὴ συγκίνησή του γιὰ τὴ συνάντηση καὶ συναναστροφὴ μὲ τοὺς μαθητὲς καὶ καθηγητὲς τοῦ ἐν λόγω σχολείου. Ἀκολούθως οἱ μαθητὲς εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ ἀκούσουν μιὰ σύντομη ὁμιλία ἀπὸ τὸν Πανοσιολογιώτατο Ἀρχιμανδρίτη Νεκτάριο Ἀντωνόπουλο καὶ νὰ ξεναγηθοῦν στοὺς χώρους τῶν περιπτέρων. Στὴ συνέχεια ὁ Πανιερώτατος Μητροπολίτης Κωνσταντίας παρέθεσε γεῦμα στοὺς μαθητὲς καὶ καθηγητὲς τοῦ Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου. Τὸ ἀπόγευμα πραγματοποιήθηκε ἐκδήλωση (συζήτηση στρογγυλῆς τραπέζης) μὲ θέμα: «Τὸ βιβλίο ὡς ἔκφραση πολιτισμοῦ». Ὁμιλητές στὴν ἐκδήλωση ἦταν ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος καὶ Ἁλμυροῦ κ. Ἰγνάτιος («Τό βιβλίο πού ἐπιμένει! Ἡ δυναμική τοῦ βιβλίου στόν κόσμο τῆς ταχύτητας καί τῆς τεχνολογίας»), ὁ Πανοσιολογιώτατος Ἀρχιμ. Νεκτάριος Ἀντωνόπουλος («Τὸ βιβλίο: Καλὸς φίλος ἢ ὕπουλος ἐχθρός;») καὶ ἡ κ. Μυρσίνη Βιγγοπούλου («Τὸ βιβλίο ὡς μέσο ἐπικοινωνίας μὲ τὸ παιδί»). Τὴ συζήτηση συντόνιζε ὁ κ. Γεώργιος Κάκκουρας, δρ Θεολογίας, Ἀν. Διευθυντὴς στὴ Μέση Ἐκπαίδευση. Μετὰ τὸ πέρας τῆς συζήτησης ἔγινε παρουσίαση τῆς Ἔκθεσης Φωτογραφίας τοῦ Παγκοσμίου Βήματος Θρησκειῶν καὶ Πολιτισμῶν μὲ τίτλο: «Τὰ θρησκευτικὰ μνημεῖα στὴν τουρκοκρατούμενη Κύπρο: Ὄψεις καὶ πράξεις μιᾶς συνεχιζόμενης καταστροφῆς», ἀπὸ τὸ Δρ Χαράλαμπο Χοτζάκογλου, Ἀρχαιολόγο-Καθηγητὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἀνοικτοῦ Πανεπιστημίου. 68 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o

15 Ἀναμνηστικὴ φωτογραφία τῶν μαθητῶν καὶ καθηγητῶν τοῦ Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου μὲ τοὺς Σεβ. Μητροπολίτες Κωνσταντίας κ. Βασιλείου καὶ Σιασίστης κ. Παύλου. Διακρίνεται ἐπίσης ὁ Πανοσ. Ἀρχιμ. Νεκτάριος Ἀντωνόπουλος, ὁ ὁποῖος μίλησε στοὺς μαθητὲς τοῦ κατεχόμενου Γυμνασίου. Συζήτηση στρογγυλῆς τραπέζης μὲ θέμα: «Τὸ βιβλίο ὡς ἔκφραση πολιτισμοῦ» Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 69

16 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Στὴν ἐκδήλωση «Τὸ βιβλίο ὡς ἔκφραση πολιτισμοῦ» Πανιερωτάτου Μητροπολίτη Κωνσταντίας-Ἀμμοχώστου κ. Βασιλείου Μέ ἰδιαίτερη χαρά σᾶς καλωσορίζουμε στήν ἀποψινή ἐκδήλωσή μας, ἡ ὁποία περιλαμβάνει τή συζήτηση στρογγυλῆς τραπέζης μέ θέμα: «Τό βιβλίο ὡς ἔκφραση πολιτισμοῦ» καί στή συνέχεια τήν παρουσίαση τῆς Ἔκθεσης φωτογραφίας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κύκκου μέ θέμα: «Τά θρησκευτικά μνημεία στήν τουρκοκρατούμενη Κύπρο: Ὄψεις καί πράξεις μιας συνεχιζόμενης καταστροφῆς». Ἡ συζήτηση στρογγυλῆς τραπέζης προκρίθηκε ὡς καλύτερη καί πιο προσιτή ἐπιλογή, παρά ἀπό μία σχετική γιά τό θέμα ὁμιλία. Ἡ συζήτηση θά περιλαμβάνει τρεῖς μικρές εἰσηγήσεις, οἱ οποῖες θά προσεγγίζουν ἀπό διαφορετική ὀπτική γωνία τό εὐρύτατο θέμα: «Τό βιβλίο ὡς ἔκφραση πολιτισμοῦ». Μετά ἀπό τίς εἰσηγήσεις θά ἀκολουθήσει συζήτηση, μέσα ἀπό τήν ὁποία θά μπορέσουμε νά ἀποκομίσουμε πολύτιμα συμπεράσματα. Ἔχουμε, λοιπόν, τήν ἐξαιρετική τιμή νά ἔχουμε ἀπόψε μαζί μας τόν ἀγαπητό ἐν Χριστῷ Ἀδελφῷ, Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Δημητριάδος καί Ἀλμυροῦ κ. Ἰγνάτιο, ὁ ὁποῖος τυγχάνει ἰδιαίτερα γνωστός καί ἀγαπητός στήν Κύπρο, κατά κύριο λόγο ἐξαιτίας τῆς τηλεοπτικῆς του ἐκπομπῆς «Ἀρχονταρίκι». Εἶναι ἀναμφισβήτητα ἀπό τά ἐκλεκτότερα μέλη τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἀλλά βεβαίως καί ἕνας Ἐπίσκοπος μέ ἀνοικτούς ὀρίζοντες καί μέ εὐρύτερες πνευματικές, κοινωνικές καί πολιτιστικές ἀνησυχίες. Τό θέμα τῆς δικῆς του εἰσήγησης εἶναι: «Τό βιβλίο πού ἐπιμένει! Ἡ δυναμική τοῦ βιβλίου στόν κόσμο τῆς ταχύτητας καί τῆς τεχνολογίας». Δεύτερο μέλος τῆς ἀποψινῆς συζήτησης στρογγυλῆς τραπέζης εἶναι ὁ Πανοσιολογιώτατος Ἀρχιμανδρίτης Νεκτάριος Ἀντωνόπουλος, Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σαγματᾶ καί ὑπεύθυνος τοῦ Τομέα Νεότητος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θηβῶν καί Λεβαδείας. Εἶναι ἐπίσης καί δόκιμος συγγραφέας ἀρκετῶν ἐποικοδομητικῶν βιβλίων. Θέμα τῆς εἰσήγησής του: «Βιβλίο: Καλός φίλος ἤ ὕπουλος ἐχθρός;». Τρίτο μέλος τῆς συζήτησης εἶναι ἡ κυρία Μυρσίνη Βιγγοπούλου, ἡ ὁποία τυγχάνει λογοτέχνης καί συγγραφέας πολλῶν καί δημοφιλῶν παιδικῶν βιβλίων. Θέμα τῆς δικῆς της εἰσήγησης: «Τό βιβλίο ὡς μέσο ἐπικοινωνίας μέ τά παιδιά». Εὐχαριστοῦμε καί τούς τρείς γιά τήν προθυμία καί ἀνταπόκρισή τους στήν πρόσκλησή μας, νά εἶναι σήμερα κοντά μας καί νά μᾶς καταθέσουν τίς πολύτιμες γνώσεις καί ἀπόψεις τους γιά τό πολύ σημαντικό αὐτό θέμα: «Τό βιβλίο ὡς ἔκφραση πολιτισμοῦ». Εὐχαριστοῦμε ἐπίσης τόν ἀγαπητό μας Δρ Χαράλαμπο Χοτζάκογλου, Βυζαντινολόγο Καθηγητή τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἀνοικτοῦ Πανεπιστημίου, γιατί πρόθυμα ἀνταποκρίθηκε στό αἴτημά μας νά εἶναι ἀπόψε κοντά μας καί νά μᾶς παρουσιάσει στή συνέχεια τήν ἔκθεση φωτογραφίας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κύκκου, πού ἀφορᾶ στήν καταστροφή τῶν κατεχομένων θρησκευτικῶν μας μνημείων. Μέ τίς σύντομες αὐτές σκέψεις σᾶς καλωσορίζουμε καί πάλιν καί σᾶς παραδίδουμε τό λόγο. 70 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o

17 ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΕΠΙΜΕΝΕΙ Ἡ θέση τοῦ βιβλίου στήν ἐποχή τῆς εἰκόνας καί τῆς ταχύτητας Σεβ. Μητροπολίτου Δημητριάδος καὶ Ἁλμυροῦ κ. Ἰγνατίου Ὁ Θεὸς μὲ εὐλόγησε νὰ ταξιδέψω πολύ. Νὰ μπῶ σὲ αἴθουσες μεγάλες, σὲ ἐντυπωσιακὰ γραφεῖα ἐπωνύμων, ἀλλὰ καὶ σὲ λιτὰ δωμάτια ἁπλῶν ἀνθρώπων, σὲ μεγάλα πνευματικὰ κέντρα ναῶν καὶ μοναστηριῶν καὶ σὲ μικρὰ κελιὰ ἁγιασμένων ψυχῶν. Σὲ χώρους ὁλόφωτους ἀπὸ πολυελαίους ἢ παράθυρα, ποὺ ἄφηναν τὸν ἥλιο νὰ τοὺς πλημμυρίζει. Ἀλλὰ καὶ σὲ χώρους ὑποτονικὰ φωτισμένους, χώρους πιὸ προσωπικῆς ἐπικοινωνίας, χώρους προσευχῆς. Ὅμως, ὅπου καὶ ἂν βρέθηκα, τίποτε δὲν μὲ ἔκανε νὰ αἰσθανθῶ πιὸ οἰκεῖα καὶ ζεστὰ ἀπὸ δύο παρουσίες: Τὴν παρουσία εὐγενικῶν ἀνθρώπων καὶ τὴν παρουσία μιᾶς βιβλιοθήκης μὲ δερματόδετες ἢ χρωματιστὲς πλάτες βιβλίων. Καὶ ἀντίθετα, κανένας χῶρος δὲν μοῦ προκαλεῖ περισσότερη ἀμηχανία ἀπὸ ἐκεῖνον τὸν ὀρφανὸ ἀπὸ βιβλία. Δὲν εἶναι εὔκολο νὰ περιγραφοῦν σχέσεις, ὅπως αὐτὴ μὲ τὸ βιβλίο. Εἶναι σὰν νὰ προσπαθεῖς νὰ περιγράψεις μιὰ διαρκῆ καὶ αὐτονόητη παρουσία ἑνὸς ἀνθρώπου δίπλα σου, μὲ τὸν ὁποῖον δὲν ἀποχωρίζεσαι ποτέ. Κι ἔτσι, μὴ μπορώντας νὰ πάρεις ἀπὸ ἐκεῖνον μιὰ ἀπόσταση, ἀδυνατεῖς νὰ τὴν ὁρίσεις μὲ ἔννοιες καὶ ὅρους. Τελικὰ φαίνεται ὑπερβολικό, φαίνεται ἀνεξήγητο, ἀλλὰ ὅλα μου δείχνουν, πὼς τὴν ὥρα ποὺ ἡ τελευταία σελίδα ἑνὸς βιβλίου, ποὺ μόλις ὁλοκλήρωσα, κλείνει, μιὰ σχέση, τολμῶ νὰ πῶ ἰσόβια, ἔχει ἐπικυρωθεῖ. Καὶ λέω ἰσόβια, διότι ποτὲ μέχρι τώρα δὲν κατάφερα νὰ πετάξω βιβλίο ποὺ διάβασα. Ξέρω πὼς ἴσως δὲν τὸ ξανανοίξω ποτέ, ὅμως... δὲν μπορῶ νὰ τὸ ἀποχωριστῶ. Ἴσως οἱ νέοι καιροὶ ποὺ ζοῦμε, οἱ καιροὶ τῶν ἠλεκτρονικῶν βιβλιοθηκῶν, τῆς ἄμεσης ἐνημέρωσης καὶ τῆς εὔκολης διαδικτυακῆς γνώσης, νὰ δείχνουν πὼς δὲν θὰ ἐπιφυλάξουν εὐνοϊκὴ ὑποδοχὴ στὸ βιβλίο. Ἂν μάλιστα τὸ γεγονὸς αὐτὸ συνδυαστεῖ γιὰ πολλοὺς ἀπὸ μᾶς μὲ μιὰ τραυματικὴ ἐμπειρία τῆς πρώτης γνωριμίας μὲ τὸ βιβλίο μέσα ἀπὸ τὸ σχολικὸ μάθημα, καθίσταται βάσιμο τὸ συμπέρασμα ὅτι τὸ βιβλίο θὰ μπεῖ στὴν κατηγορία τῶν ξεπερασμένων ἀντικειμένων. Τὸ ἐνδεχόμενο αὐτὸ θεωρήθηκε βέβαιο πρὶν ἀπὸ μία περίπου πενταετία. Ἔγιναν τεράστιες ἐπενδύσεις στὸ ἠλεκτρονικὸ βιβλίο, μὲ ἀποτελέσματα ἐντυπωσιακά: Ἤδη στὸ μετρὸ τοῦ Λονδίνου θὰ δεῖτε ἀνθρώ- Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 71

18 πους νὰ διαβάζουν κλασσικὰ ἔργα σὲ ἠλεκτρονικὴ μορφή, ἀπὸ μιὰ ὁλόκληρη βιβλιοθήκη ποὺ χωράει σὲ ἕνα κινητὸ τηλέφωνο. Σὲ δυὸ τρία χρόνια, οἱ διαδραστικοὶ πίνακες, ποὺ θὰ κατακλύσουν τὶς Ἑλληνικὲς σχολικὲς τάξεις, θὰ ἔχουν ἀποθηκευμένο ἕναν ἀπίστευτο ἀριθμὸ βιβλίων, προσβάσιμο ἀκόμη καὶ στὸν πιὸ ἀνίδεο χρήστη ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν. Οἱ μεγαλύτερες βιβλιοθῆκες τοῦ κόσμου εἶναι πλέον σχεδὸν ὁλόκληρες ψηφιοποιημένες. Κι ὅμως... τὰ τελευταῖα στοιχεῖα δείχνουν πὼς τὸ βιβλίο, μὲ τὴν κλασσικὴ τοῦ μορφή, ἀντέχει. Σύμφωνα μὲ κοινὴ ἔρευνα ἀμερικανικῶν καὶ εὐρωπαϊκῶν ἐκδοτικῶν δικτύων, ἡ τάση τῶν πωλήσεων βιβλίων ἀπὸ καθοδική, ἔχει πλέον σταθεροποιηθεῖ. Καὶ μάλιστα, τὴν μείωση αὐτὴ δὲν τὴν καρπώθηκε τὸ ἠλεκτρονικὸ βιβλίο, γεγονὸς ποὺ σημαίνει ὅτι τὸ πρόβλημα ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴν γενικότερη ἀποξένωση ἀπὸ τὸ βιβλίο, παρὰ μὲ τὴν προτίμηση πρὸς τὸ ἠλεκτρονικὸ μέσον. Μὲ ἄλλα λόγια, ὁ ἠλεκτρονικὸς ὑπολογιστὴς δὲν κατάφερε, τουλάχιστον πρὸς τὸ παρόν, νὰ καθιερωθεῖ ὡς μέσον βιβλιογνωσίας. Ἴσως προβάλει κανεὶς τὴν ἄποψη πὼς εἶναι ἀκόμη νωρὶς γιὰ νὰ ἀλλάξουν συνήθειες μέσα σὲ λίγα χρόνια, ριζωμένες, τουλάχιστον γιὰ τὶς μεγάλες μάζες τῶν λαῶν, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Γουτεμβέργιου. Τὰ συμπεράσματα ὅμως αὐτὰ συμπληρώνονται ἀπὸ ἔρευνες τῆς Σχολῆς Κυβερνητικῆς Πολιτικῆς τοῦ ἀμερικανικοῦ πανεπιστημίου Ντιούκ, μὲ δεῖγμα καθηγητὲς ὅλων των βαθμίδων, κοινωνιολόγων καὶ ψυχολόγων (Βλ. Ἐφημερίδα Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία, ). Τὰ ἀποτελέσματα ἐδῶ ἦταν ἀκόμη πιὸ ἐντυπωσιακά: Πρῶτα ἂπ ὅλα, εἶναι ἐμφανὴς ἡ διαφορὰ ἐπιδόσεων γιὰ τοὺς μαθητές, ποὺ κατευθύνθηκαν πρὸς τὸ βιβλίο ὡς βασικὴ πηγὴ γνώσεως, ἀπὸ ἐκείνους ποὺ κατευθύνθηκαν πρὸς τὸ Διαδίκτυο, κυρίως στὰ μαθηματικὰ καὶ τὴν κατανόηση κειμένου. Ἡ καλύτερη ἐπίδοση τῶν πρώτων δὲν ὀφείλεται τόσο στὴ συσσώρευση πληροφοριῶν -στὴν ὁποία ἄλλωστε ἴσως νὰ ὑπερτεροῦν οἱ δεύτεροι-, ὅσο στὴ δυνατότητα συνθέσεως τῆς γνώσεως καὶ ἐξαγωγῆς πιὸ τεκμηριωμένων συμπερασμάτων. Αὐτὸ ἀποδόθηκε σὲ ἕνα ἀναμφισβήτητο δεδομένο: Ὁ ὑπολογιστής, ὅπως καὶ κάθε ἐργαλεῖο, δομεῖται μὲ συγκεκριμένο σκεπτικό, ἐπιδιώκοντας νὰ ἱκανοποιεῖ συγκεκριμένες ἀνάγκες, κυρίως πληροφόρησης. Γὶ αὐτὸ καὶ συστατικό του στοιχεῖο εἶναι ἡ ὑπερσύνδεση -τὸ περίφημο link-, τὸ ὁποῖο σὲ καλεῖ διαρκῶς νὰ «πετάγεσαι» ἀπὸ τὴ μιὰ πληροφορία στὴν ἄλλη, ξεχνώντας στὸ τέλος τὸ τί ἔψαχνες. Ἀναμφίβολα, αὐτὸ διευκολύνει τὴν πληροφόρηση, ἐξασθενεῖ ὅμως τὴ συγκέντρωση. Μὲ ἄλλα λόγια, τὸ συμπέρασμα τῶν ἐρευνητῶν ἦταν πὼς τὸ διαδίκτυο δημιουργεῖ πιὸ ἐνημερωμένους ἀναγνῶστες, τὸ βιβλίο ὅμως διαμορφώνει βαθύτερους στοχαστὲς καὶ συστηματικότερους ἐρευνητές. Ἡ ἴδια ἔρευνα πῆγε ὅμως τὸν προβληματισμὸ ἀκόμη πιὸ πέρα, ἀναζητώντας τὴ σχέση τοῦ βιβλίου μὲ τὶς ἀξίες ποὺ διαμορφώνει ἕνας ἄνθρωπος, ἀπὸ τὴν παιδική του κιόλας ἡλικία. Διαπιστώθηκε πὼς ἕνας νεαρὸς ἀναγνώστης, ἀκόμη καὶ μετὰ ἀπὸ μιὰ πρώτη γεύση κλασσικὴς λογοτεχνίας, εἶναι σὲ θέση νὰ καταρτίσει κλίμακα ἀξιῶν καὶ νὰ ἀποδεχθεῖ τὴν ὕπαρξη ἑνὸς κόσμου σοφίας, ποὺ ἀντέχει στὸ χρόνο. Σὲ ἀντίθεση, ὁ χρήστης τοῦ διαδικτύου ὁδηγεῖται σὲ ἕνα ἰσοπεδωτικὸ καὶ ἀσεβὲς σύμπαν. Γιατί; Πάλι ἡ ἀπάντηση κρύβεται στὴ δομὴ τοῦ Ἴντερνετ: ὁ ἠλεκτρονικὸς ὑπολογιστὴς καὶ τὸ διαδίκτυο ἀποτελοῦν τὴν καλύτερη ἀπεικόνιση ἑνὸς κόσμου, ποὺ θέτει 72 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o

19 ὡς ὑπέρτατη ἀξία τὴν καινοτομία, τὸ καινούργιο. Δὲν εἶναι μόνον ἡ ραγδαία ἐξέλιξη τῶν συσκευῶν. Εἶναι καὶ ἡ στάση ἀπέναντι στὴ γνώση: Στὸ διαδίκτυο, κάθε καινούργια πληροφορία ἐκτοπίζει τὴν παλαιότερη, κάθε καινούργιο μήνυμα ἐκτοπίζει στὸ κάτω μέρος τῆς λίστας τὸ προηγούμενο. Καὶ αὐτό, μὲ τρόπο γρήγορο, ἀβασάνιστο, σχεδὸν κυνικό. Ὅ,τι τὸ καινούργιο βυθίζει στὴ λήθη τὸ μέχρι χθὲς πρωτοποριακό, μέχρις ὅτου φθάσει καὶ ἡ δική του σειρά. Συγχρόνως, ὁ καταιγισμὸς τῶν νέων δεδομένων δὲν ἐπιτρέπει, οὔτε τὴν κατηγοριοποίηση, οὔτε, πολὺ περισσότερο, τὴν ἀξιολόγηση. Μὲ ἁπλὰ λόγια, τὸ παλιὸ εἶναι ἀπορριπτέο, ἡ κάθε εἴδους ἱεραρχία καταργεῖται. Καὶ αὐτὴ ἡ λογικὴ διαποτίζει ὅλο τὸ πλέγμα τῆς ζωῆς. Ἀντίθετα, ἀπεδείχθη πὼς ὁ συστηματικὸς ἀναγνώστης, ἀπὸ τὴν παιδικὴ κιόλας ἡλικία, διαμορφώνει ἄλλου τύπου προσωπικότητα καὶ συμπεριφορά. Δέχεται τὸ μήνυμα, πὼς ὑπάρχουν σοφότεροι ἀπὸ ἐσένα ποὺ ἀξίζουν τὸν σεβασμό σου καὶ σοῦ δίνουν πρότυπα νὰ τοὺς φτάσεις. Ὅταν ζητήθηκε ἀπὸ παιδιά-ἀναγνῶστες νὰ διαμορφώσουν ὅπως ἤθελαν τὴν προσωπική τους βιβλιοθήκη, παρατηρήθηκε κάτι ἐντυπωσιακό. Πρῶτα ἂπ ὅλα, κανένα παιδὶ δὲν θέλησε νὰ ἀφαιρέσει ἀπὸ τὴν βιβλιοθήκη βιβλίο ποὺ εἶχε διαβάσει. Ἤθελε ὅλα νὰ χωρέσουν. Καὶ κατόπιν, παρατηρήθηκε πὼς ὅλοι οἱ μικροὶ ἀναγνῶστες διαμόρφωσαν λίγο-πολὺ ἴδιου τύπου βιβλιοθήκη. Κανένας δὲν διανοήθηκε νὰ βάλει σὲ ψηλὸ ράφι περιοδικὰ καὶ ἄλλα εὔκολα ἀναγνώσματα. Ὅσο πιὸ κλασσικὸ ἦταν τὸ κείμενο, σὲ τόσο ψηλότερο ράφι ἔμπαινε. Καὶ τὸ ἐντυπωσιακότερο ἦταν πὼς ὁ χαρακτηρισμὸς «κλασσικὸ» δεν τοὺς εἶχε δοθεῖ ἐκ τῶν προτέρων. Κι ὅμως, σὲ μεγάλο ποσοστό, ἡ προτίμηση τῶν ψηλότερων ραφιῶν συνέπεσε μὲ τὴν ἐπιλογὴ διαχρονικῶν βιβλίων, ἔστω καὶ κλασσικῶν παραμυθιῶν. Ἀκόμη καὶ ἀσυνείδητα, τὰ παιδιὰ προτίμησαν νὰ τοποθετήσουν ψηλὰ ἕναν κόσμο, ὄχι εὔκολα καὶ γρήγορα προσπελάσιμο, ὅμως γοητευτικό, γεμάτο ὑποσχέσεις. Ὑποσχέσεις ὅτι ἡ προσπάθεια καὶ ἡ ἔξοδος ἀπὸ τὰ δεδομένα σου γιὰ νὰ τὸν συναντήσεις, ὁ κόπος ποὺ θὰ καταβάλεις, θὰ σὲ ἀνταμείψει μὲ πρωτόγνωρα δῶρα καὶ ἐμπειρίες. Ὅπως ἀνέφερα καὶ πρίν, βλέπω πολλὲς φορὲς τὸ βιβλίο σὰν ἕνα ζωντανὸ ἄνθρωπο. Ἕνα ἄνθρωπο λίγο ξένο μὲ τὸ πνεῦμα τῆς ἐποχῆς. Κάποιον ποὺ δὲν θέλει νὰ ἐντυπωσιάσει, κάποιον ποὺ δὲν θέλει ἐπιφανειακὲς σχέσεις, κάποιον ποὺ θέλει νὰ μὲ δυσκολέψει λίγο, πρὶν μὲ βρεῖ ἄξιο νὰ μοῦ προσφέρει τοὺς θησαυρούς του. Ἀπέναντί του ὑπάρχει πλέον μιὰ ὀθόνη. Ἐντυπωσιακὴ ἀλλὰ καὶ ἀδιάκριτη, ἀκαταμάχητη, ἀλλὰ καὶ κατακτητική. Γέφυρα ἀποστάσεων ἀλλὰ καὶ ἐχθρὸς τῆς φαντασίας, φίλος τῆς ταχύτητας, ἀλλὰ ἐχθρὸς τοῦ στοχασμοῦ. Ἀνυπόμονη καὶ λίγο περιφρονητικὴ στὸν τρόπο σχέσεως μὲ τὸν ἄλλο φίλο, τὸ βιβλίο. Τὸ βιβλίο, ποὺ ἀκόμη πιστεύει στὴν διαδικασία, τὴ μύηση, τὴν ὑπομονή, τὴν προσμονή. Τὸ βιβλίο ποὺ ἀνοίγει, μᾶλλον ἀνοίγεται δύσκολα, ποὺ κλείνει, μᾶλλον κλείνεται, εὔκολα, τὴν ὥρα ποὺ τὸ κουμπὶ ON-OFF μιᾶς ὀθόνης συμπεριφέρεται ἐντελῶς ἀντίθετα. Ὅταν ὅμως μιὰ εἰκόνα σβήσει, ὁ ἄνθρωπος δὲν ξέρει ἂν ζοῦσε μιὰ ἀπάτη ἢ μιὰ πραγματικότητα. Τὴν ὥρα ποὺ τὰ χρώματα καὶ τὰ ἐφφὲ δίνουν τὴ θέση τους στὸ μαῦρο, τὴν ὥρα ποὺ οἱ μηχανὲς ἀναζήτησης σβήσουν, τὴν ὥρα ποὺ οἱ ἠλεκτρονικὲς σελίδες ἐπιστρέψουν σὲ ἀόρατους σκληροὺς δίσκους καὶ ἀφήσουν τὸν περιηγητὴ-surfer νὰ ἀναρωτιέται τί πραγματικὰ γνωρίζει καὶ τί τὸν ἀφοροῦν τὰ ἀναρίθμητα bytes ποὺ γέμισαν Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o 73

20 ἐγκέφαλο καὶ καρδιά, τὸ βιβλίο εἶναι ἐκεῖ, στὸ ψηλὸ τὸ ράφι. Κι ἂν μᾶς ἔχει γυρίσει τὴν πλάτη, εἶναι γιατὶ ἐκεῖ εἶναι χαραγμένο τὸ πρόσωπό του, μὲ μάτια ἀνοιχτά, εὐγενικά, ποὺ καλοῦν ἀλλὰ δὲν προκαλοῦν νὰ μᾶς συναντήσουν. Πίσω ἀπὸ ὅ,τι καλύτερο ἔχει ὁ καθένας μας μέσα του, ἂν τὸ ἀνασηκώσει, νομίζω πὼς θὰ βρεῖ ἕνα καλὸ ἄνθρωπο καὶ κάποιες γλυκὲς σελίδες ἑνὸς βιβλίου. Ἔτσι καὶ γιὰ μένα, ἡ ὀρθόδοξη πίστη τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἀξιώθηκα νὰ γνωρίσω καὶ νὰ διακονῶ, ταξίδεψε πάνω στὸ ἦθος ἁγίων ἀνθρώπων καὶ μὲ συνάντησε. Κάποιους τοὺς γνώρισα. Ἀλλὰ καὶ ὅσους δὲν γνώρισα, δὲν τοὺς θεωρῶ ἄγνωστους. Ἡ μορφὴ τοὺς ξεπήδησε μέσα ἀπὸ ὑπέροχες σελίδες βιβλίων, ποὺ ὅσες φορὲς κι ἂν τὶς διαβάσεις, πάντα ξαναγυρνᾶς, ὅπως τὴν πρώτη φορά. Καὶ πάνω ἀπ ὅλα, τὸ ἕνα βιβλίο, ἡ Βίβλος, ποὺ γιὰ πολλοὺς ἀνθρώπους καὶ γιὰ μένα ὑπῆρξε καὶ ὑπάρχει κάτι περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἄθροισμα γραμμένων σελίδων. Γνωρίζω ἀνθρώπους ποὺ δὲν ταξιδεύουν οὔτε σὲ ἀπόσταση ἑκατὸ χιλιομέτρων, ἂν δὲν ἔχουν πάρει μαζί τους μιὰ μικρὴ Καινὴ Διαθήκη. Ἴσως οἱ ἀπασχολήσεις τους ἐκεῖ δὲν τοὺς ἐπιτρέψουν νὰ τὴν ἀνοίξουν οὔτε μία φορά. Αἰσθάνονται ὅμως πὼς δὲν ταξιδεύουν μόνοι. Δὲν εἶναι θέμα μόνο μιᾶς ψυχολογικῆς ἀνασφάλειας. Ἄλλωστε πλέον μὲ τὰ κινητά, ὅ,τι ὥρα θέλεις ἐπικοινωνεῖς μὲ ὅποιον θέλεις. Μόνος -δυστυχῶς- δὲν εἶσαι ποτέ. Αὐτὴ ὅμως ἡ μικρὴ Καινὴ Διαθήκη στὸ χαρτοφύλακα, στὴ βαλίτσα, ἀκόμη καὶ στὴν ἐσωτερικὴ τσέπη ἑνὸς σακακιοῦ εἶναι τὸ ἀντικείμενο ποὺ ἐπιβεβαιώνει στὶς αἰσθήσεις μιὰ ζωντανὴ παρουσία. Ὁ Μητροπολίτης Σουρόζ, πρόσφατα μακαριστός, Ἄντονι Μπλούμ, μᾶς μεταφέρει αὐτὴ τὴν ἐμπειρία. Φανατικὰ ἀδιάφορος γιὰ κάθε τί τὸ θρησκευτικὸ μέχρι τὰ δεκαοχτώ του χρόνια, ἀποφάσισε ἕνα βράδυ ν ἀνοίξει στὴν τύχη κάποια σελίδα τῆς Ἁγίας Γραφῆς, γιὰ νὰ ἀποδείξει ὁριστικὰ στὸν ἑαυτό του τὶς... ἀνοησίες ποὺ ἀναμάσαγε χριστιανὸς φίλος του. Καὶ ὅπως πάντα ἔλεγε, τὸ βράδυ ἐκεῖνο ἄλλαξε ὅλη τὴ ζωή του. Τὴν ὥρα ποὺ διάβαζε, ἦταν βέβαιος, ἦταν ἀπολύτως βέβαιος, πὼς ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ τοῦ γραφείου του σ ἕνα δωματιάκι στὸ Παρίσι, ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ἀμίλητος καὶ ἀκίνητος τὸν παρακολουθοῦσε. Καὶ βάλθηκε σὲ ὅλη του τὴ ζωὴ νὰ ἀνταποκριθεῖ καὶ νὰ δικαιώσει αὐτὴν τὴν παρουσία. Κάπως ἔτσι λειτουργεῖ στὴν Ἐκκλησία τὸ βιβλίο. Σὰν γέφυρα, σὰν παράθυρο θέασης ἑνὸς ἄλλου κόσμου, τὸν κόσμο τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἁγίων. Φεύγουν ἀπὸ τὴ ζωὴ αὐτὴ -καὶ δυστυχῶς δὲν ἀναπληρώνονται- ἐκεῖνες οἱ γιαγιάδες, ἐκεῖνες οἱ ἁγιασμένες ψυχές, οἱ σιωπηλές, οἱ διακριτικές, τὸ στήριγμα καὶ ἡ συνοχὴ γιὰ ὁλόκληρες οἰκογένειες. Ἀνοίγουν τὰ παιδιὰ τὰ συρτάρια τους καὶ βρίσκουν μέσα κιτρινισμένα ἀπὸ τὴ χρήση -ἴσως καὶ ἀπὸ τὰ δάκρυα- συναξάρια ἁγίων καὶ προσευχητάρια. Δὲν πρόκειται γιὰ ἄψυχες γραμμένες σελίδες. Πρόκειται γιὰ τὴν διαδρομὴ μιᾶς σχέσης μὲ κάτι ζωντανό. Δὲν θὰ ἤθελα νὰ μὲ παρεξηγήσετε. Δὲν εἶμαι καθηλωμένος νοσταλγὸς τοῦ παρελθόντος. Μέχρι σήμερα, τὸ ἐργαλεῖο τῆς σκέψης ἦταν τὸ χέρι καὶ ἡ προέκταση τοῦ χεριοῦ ἕνα μολύβι. Στὸ μέλλον, ἡ προέκταση αὐτὴ μπορεῖ νὰ εἶναι ἕνα πληκτρολόγιο. Τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ὅπως θέλει καὶ ὅπου θέλει πνέει. Ἀκόμη καὶ αὐτὸ τὸ κείμενο ποὺ ἔχω τώρα στὰ χέρια μου, σὲ ἠλεκτρονικὸ ὑπολογιστὴ γράφτηκε καὶ οἱ ἀλλεπάλληλες διορθώσεις του γίνανε σὲ χρόνο στιγμιαῖο. Χωρὶς μουτζοῦρες, χωρὶς σκισίματα, 74 Πνευματική Διακονία, τεῦχος 9o