ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 38 χρόνια μετά

Transcript

1 Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ Τεύχος 52 Νοέμβρης 2011

2 2 ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 38 χρόνια μετά Στις 21 Απριλίου του 1967, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος "έβαλε την Ελλάδα στο γύψο", ξεκινώντας μια Επταετία κατά την οποία η στρατιωτική δικτατορία θα καταργούσε όλες τις πολιτικές ελευθερίες και οι φυλακίσεις, τα βασανιστήρια και οι εξορίες θα γίνονταν καθημερινό φαινόμενο για κάθε Έλληνα. Αποκορύφωμα της αντίστασης ενάντια στη Χούντα θεωρείται το Πολυτεχνείο. Η κατάληψη της Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών τον Μάρτη του 1973 και η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβρη του 1973, έσπασαν τον "γύψο" φόβου που είχε αιχμαλωτίσει τους Έλληνες και συνετέλεσαν, εν μέρει, στην πτώση της δικτατορίας και στην επιστροφή στην Δημοκρατία, κυρίως δίνοντας ελπίδα στον λαό. Από το 1967, και σε όλη την διάρκεια της δικτατορίας, γινόντουσαν αντιδικτατορικές διαδηλώσεις, κρέμασμα πανό σε κεντρικά σημεία της Αθήνας και τοποθέτηση βομβών. Ωστόσο, αυτές οι εκφράσεις ενάντια στη Χούντα ήταν η εξαίρεση του κανόνα. Οι συλλήψεις απλών ανθρώπων μόνο και μόνο επειδή εξέφραζαν κάποιο παράπονο ή δυσανασχέτηση για το καθεστώς και την έλλειψη ελευθερίας, είχαν τρομοκρατήσει τον απλό λαό που φοβόταν να μιλήσει για οτιδήποτε μπροστά σε τρίτους. Και οι συλλήψεις αυτές συνοδεύονταν από βασανισμούς, στρατοδικεία και εκτοπίσεις. Η ΕΣΑ έγινε συνώνυμο του τρόμου και οι λέξεις EAT-ΕΣΑ ταυτίστηκαν με τα βασανιστήρια αντικαθεστωτικών. Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα Τεύχος 52 - Νοέμβρης 2011 Εξώφυλλο: Μήτρα χαρακτικού της Βάσως Κατράκη Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: Γράψτε για την εφημερίδα «Ο Καραγκιόζης μας». Στείλτε το κείμενό σας με στο: somateiokaragkiozh@gmail.com Σ' αυτήν την περίοδο, που όλα "τα 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά", μπορούμε να ξεχωρίσουμε κάποια ιδιαίτερα γεγονότα. Τον Αύγουστο του 1968, ο Αλέκος Παναγούλης προσπαθεί να δολοφονήσει τον δικτάτορα Παπαδόπουλο με εκρηκτικό μηχανισμό και μόνο η ισχυρή παγκόσμια κατακραυγή απέτρεψε την θανατική του καταδίκη από τους δικαστές. Το καλοκαίρι του 1973, ανεβαίνει στο θέατρο "Αθήναιον" η θεατρική παράσταση "Το μεγάλο μας τσίρκο" του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Τραγουδάει ο Νίκος Ξυλούρης και συμμετέχουν ο Σταύρος Ξαρχάκος, η Τζένη Καρέζη, ο Κώστας Καζάκος, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Ευγένιος Σπαθάρης. Η παράσταση, που ήταν μια παρουσίαση της Ελληνικής ιστορίας από την εποχή της τουρκοκρατίας έως το, τότε (1973), παρόν, χαρακτηρίστηκε από τον

3 Καμπανέλλη ως ένα "Δημοψήφισμα για τη δημοκρατία". Αρχές Νοέμβρη 1973, το μνημόσυνο για τον Γεώργιο Παπανδρέου μετατρέπεται σε μεγάλη διαδήλωση ενάντια στη Χούντα, που λήγει με ξυλοδαρμούς και συλλήψεις. Στις 14 Νοέμβρη, οι φοιτητές στο Πολυτεχνείο προχωρούν σε κατάληψη. Συνθήματα όπως: "Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία", "Λαέ, σπάσε τις αλυσίδες", "Έξω οι Η.Π.Α.", "Κάτω η Χούντα", γράφονται σε πανό και εκπέμπονται από τον ερασιτεχνικό ραδιοφωνικό πομπό των φοιτητών. Πολλές χιλιάδες πολιτών έχουν συγκεντρωθεί στο Πολυτεχνείο και ο δικτάτωρ Γεώργιος Παπαδόπουλος δίνει εντολή να κατεβούν τα τανκ στην Αθήνα. Στις τρεις το πρωί, ξημέρωμα Σαββάτου, 17 Νοέμβρη του 1973, το τανκ γκρεμίζει την είσοδο του Πολυτεχνείου και στρατιώτες, αστυνομικοί, μυστικοί αστυνομικοί και οπλισμένοι παρακρατικοί εισβάλουν στο Πολυτεχνείο. Χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν και βασανίστηκαν, μα το μήνυμα είχε περάσει, οι μέρες της Χούντας ήταν μετρημένες. Η 17η Νοεμβρίου 1973 ήταν το σημείο καμπής της δικτατορίας του '67. Μολονότι δεν μπορούμε να πούμε ότι οι φοιτητές έριξαν την δικτατορία, η έντονη και επίμονη αντίδραση και η διαφορετική φωνή που ακούστηκε μέσα από το Πολυτεχνείο, και νωρίτερα μέσα από την κατάληψη της Νομικής, ταρακούνησαν την Χούντα στα σαθρά της θεμέλια. Ακολούθησαν, το 1974, η Κύπρος και το αποτυχημένο πραξικόπημα. Η "εγγυήτρια" Τουρκία εισβάλλει στην Κύπρο για την "προστασία" των Τουρκοκυπρίων. Η αποτυχία και η αναποτελεσματικότητα των Ελληνικών και Ελληνοκυπριακών δυνάμεων είχαν σαν αποτέλεσμα η Τουρκία να καταλάβει σχεδόν την μισή Κύπρο (το σύνολο σχεδόν των πεδιάδων του νησιού). Είχαν προηγηθεί, το 1964 και το 1967, τουρκικές απειλές για εισβολή στο νησί, οι οποίες δεν είχαν πραγματοποιηθεί, δίνοντας τροφή στα σενάρια ότι η Ελλάδα είχε δεχτεί πιέσεις να μην αντιδράσει πιο δυναμικά το Από την άλλη, δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι οι χουντικοί δίσταζαν να δώσουν όπλα στους επιστρατευμένους και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που έφεδροι επιτέθηκαν σε ΕΣΑτζήδες. Ο Ιωαννίδης, που μετά το Πολυτεχνείο ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο, εξαφανίζεται, όπως και οι περισσότεροι που αποτελούσαν την χουντική κυβέρνηση, και οι αρχηγοί του ελληνικού στρατού με επικεφαλής τον Γκιζίκη αποφασίζουν, μπροστά στο αδιέξοδο που έχουν βρεθεί και υπό την πίεση των ευθυνών για το Κυπριακό, να επαναφέρουν την δημοκρατία. Ο Καραμανλής καλείται από το Παρίσι για να σχηματίσει κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και η Επταετία της Χούντας κλείνει οριστικά στις 24 Ιουλίου Η πολιτική περίοδος που ακολουθεί ονομάζεται και Μεταπολίτευση ή Μεταπολιτευτική Δημοκρατία. (Από το Είναι αυτή η Δημοκρατία που ο κύκλος της κλείνει στις μέρες μας, μετά την οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2009 με τα γνωστά συνακόλουθα και που κάνει την Δημοκρατία μας να βαδίζει προς άγνωστη κατεύθυνση. Είναι η ώρα για μια νέα Εθνική Κυβέρνηση; Θα το δούμε... Η μνήμη του ξεσηκωμού του Πολυτεχνείου αδιαμφισβήτητα πρέπει να διατηρηθεί και να μας διδάσκει. Όχι όμως για να λένε τα μεν παιδιά: «Άλλη μια μέρα χωρίς σχολείο», οι δε μεγάλοι: «Άλλη μια μέρα για σπασίματα». 3

4 «ΟΙ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη ΙΑ) «Από την Ζάκυνθο του Νιόνιου για τον Βόλο του Μέμου» έλευση του νέου αιώνα είχε προκαλέσει πολλές ανακατατάξεις στην Η ιεραρχία των καραγκιοζοπαιχτών της πρωτεύουσας. Ο θρίαμβος του Μίμαρου στην Αθήνα ανάγκασε την έγκριτη εφημερίδα της «Εστίας» να τονίσει ότι ο Σαρδούνης «είναι ο τελειότερος εις το είδος του», τη στιγμή που ο μαθητής Αντώνης Μόλλας φαινόταν ότι θα εκτόπιζε πολύ σύντομα το δάσκαλό του. Ο Γιάννης οσφραινόταν «την αρχή του τέλους» και είχε αποφασίσει την επιστροφή του στα πάτρια εδάφη, περισσότερο όμως για προσωπικούς και όχι τόσο για καλλιτεχνικούς λόγους. Είχε αρχίσει να κουράζεται, καθώς η Αθήνα δεν μπορούσε να τον αναπαύσει σωματικά και κυρίως ψυχικά. Ο ίδιος είχε κλονιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα Ευαγγελικά του 1901 και τα Ορεστειακά του 1903: «Ήταν θλιβερότατο οι Έλληνες να έχουν φτάσει στο σημείο να εξοντώνουν οι μισοί τους άλλους μισούς για τη μετάφραση στη δημοτική των Ευαγγελίων ή της τραγωδίας». Ο πρώτος του σταθμός, πριν από τον Κραβασαρά, θα ήταν το νησί της Ζακύνθου, όπου θα έδινε κάποιες παραστάσεις κατόπιν παραγγελίας ενός Ζακυνθινού, με τον οποίο είχαν γνωριστεί στην Αθήνα. Η Ζάκυνθος όμως δεν ήταν εύκολο στέκι. Οι Ζακυνθινοί ήταν πάντοτε καχύποπτοι με τους καραγκιοζοπαίχτες και η αιτία δεν ήταν άλλη από τον Διονύσιο, για τη φιγούρα του οποίου είχαν συμβεί σοβαρότατα επεισόδια κατά καιρούς σε Πύργο και Γαστούνη. Ο Γιάννης θλιβόταν με τις φιλονικίες ανάμεσα στους Έλληνες και δεν τις επιδίωκε, ιδίως όταν προκαλούνταν από μια ασήμαντη αφορμή σαν τη φιγούρα του Νιόνιου. Είναι αλήθεια όμως ότι ο Γιάννης δίσταζε να βγάλει τον «Φράγκο» στο πανί και για έναν ακόμα λόγο: η φιγούρα αυτή δεν ήταν για τον ίδιο τόσο οικεία, όπως ο Βλάχος. Για όλους αυτούς τους λόγους, ο Γιάννης δεν θα έμενε για καιρό στο νησί και δεν θα παρουσίαζε το έργο του πλήρως και όπως θα ήθελε. Θα έφευγε σύντομα με το καράβι, θα έμενε για λίγο στην Ανδραβίδα και από εκεί θα ξεκινούσε για παραστάσεις με τελικό προορισμό τα μέρη του και συγκεκριμένα ένα καφενείο στην πλατεία Στράτου στο Αγρίνιο, όπου είχε ήδη στείλει τον βοηθό του, τον Στέφανο Γιαταγάνα, για τη «σχετική διαφήμιση». Η επιστροφή στο Αγρίνιο, ωστόσο, ήταν τελικά γραφτό να πάρει άλλη τροπή, όταν ο Γιάννης έλαβε από τον προπομπό Στέφανο ένα αλλόκοτο τηλεγράφημα κατά την τελευταία μέρα της παραμονής του στο νησί: «Συμφωνία καφενείου έκλεισε. Κεφαλή σου κρέμεται πλατείαν Αγίας Τριάδος, παραπλεύρως κεφαλών 4

5 καρατομηθέντων ληστών και έναντι Καρμανιόλας. Προβλέπεται θριαμβευτική έναρξις παραστάσεών σου». Ο Γιάννης έπιασε το νόημα με την πρώτη. Η επιστροφή του στην πατρίδα δεν θα μπορούσε να μην συνδυαστεί και με την επιστροφή στις κλασικές φάρσες, για τις οποίες είχε αφήσει εποχή στον Κραβασαρά. Την επόμενη κιόλας ημέρα, ο Γιάννης απάντησε στον Γιαταγάνα με το ίδιο νόμισμα: «Απαγχονισθείς εις Αγρίνιον παραδίδω σώμα μου εις εύανδρον Ζάκυνθον, ένθα προτιμώ παραμείνω, έστω και δερόμενος διά τον σιορ-διονύσιον, παρά καρατομηθώ εις Βραχώρι. Ετηλεγράφησα Μέμον, Βόλον, έλθει αυτός». Η ουσία του παραπάνω «μακάβριου» τηλεγραφήματος ήταν ότι στην Αγία Τριάδα του Αγρινίου ήταν ήδη αναρτημένη μια τεράστια ζωγραφισμένη αφίσα με το κεφάλι του Γιάννη, η οποία είχε φιλοτεχνηθεί από έναν ερασιτέχνη ζωγράφο (κατόπιν παραγγελίας του Γιαταγάνα) και με αφορμή το στήσιμο της καρμανιόλας στο Αγρίνιο (εκείνη την εποχή) για την εκτέλεση κάποιων δολοφόνων. Οι ντόπιοι χάζευαν την ψεύτικη κεφαλή του Γιάννη και διασκέδαζαν με ένα προσωπικό και πολύ ιδιότυπο μαύρο χιούμορ πλάι στο αποτρόπαιο θέαμα του φρικτού αποκεφαλισμού. Ο Γιάννης τελικά δεν πήγε στο Αγρίνιο. Άλλαξε εντελώς τα σχέδιά του και ξεκίνησε για τον Βόλο, για να επισκεφτεί το φίλο του τον Μέμο. Ήθελε να «τιμωρήσει» τους Αγρινιώτες για την πλάκα που του είχαν κάνει, αναβάλλοντας τις παραστάσεις του στην πόλη τους και δίνοντας παράταση στην αγωνία τους να δουν και πάλι τον περίφημο συμπατριώτη τους, ο οποίος τους είχε κάνει πολύ περήφανους με την καλλιτεχνική του δράση πανελληνίως. Το ταξίδι ήταν μακρύ και δύσκολο, αλλά ο Γιάννης είχε συνηθίσει στις «περιπλανήσεις ενός καλλιτέχνη». Ένιωθε πάντως και κάτι σαν κόπωση να τον «γονατίζει». Η κόπωση αυτή δεν του επέτρεψε να μείνει για πολύ καιρό στον Βόλο, αν και δεν είπε όχι στο να δώσει και μερικές παραστάσεις στη γη της Θεσσαλίας με την προτροπή του Μέμου. Ο Μέμος φιλοξένησε τον Γιάννη στην οικία του, στην πόλη του Βόλου και κάπου ανάμεσα στις οδούς Γαζή και Ιωλκού. Όπως είχε ήδη προβλεφτεί από τον Γιάννη, ο Μέμος έχτιζε τη δική του σχολή στο χώρο της Θεσσαλίας, βασισμένος στην παράδοση του Ιακώβου και του Ηλία. Είχε αρχίσει να γαλουχεί το κοινό του και να το στρέφει προς τον επικό Καραγκιόζη, με τη συνοδεία οργανωμένης ορχήστρας και με ένα εκλεκτό ρεπερτόριο ηρωικών έργων και κωμωδιών, αλλά χωρίς τα αισχρά και τα άσεμνα αστεία του οθωμανικού μπερντέ. Είχε τότε για μόνιμο στέκι του ένα παραλιακό καφενείο επί της οδού Δημητριάδος. Επρόκειτο για ένα είδος καφεθεάτρου, το οποίο είχε το όνομα «Κύματα» και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές για την εποχή του, αν και κάπως απόκεντρο. Ο Μέμος έκανε και πολλές εξορμήσεις σε όλη την περιοχή της γύρω Θεσσαλίας αλλά και εκτός του κάμπου. Πρότεινε στον Γιάννη να συνεργαστούνε μόνιμα στον Βόλο, μα ο Γιάννης είχε πάρει την οριστική του απόφαση. Φεύγοντας για τον Κραβασαρά, αποχαιρετίστηκαν και οι δυο τους με έντονη συγκίνηση. Το σύντομο πέρασμα του Γιάννη από την Αθήνα, για να μαζέψει τα εκεί εναπομείναντα εργαλεία του, επισκιάστηκε από ένα έγκλημα. Ο πρωθυπουργός Δεληγιάννης είχε αφήσει την τελευταία του πνοή ύστερα από τη 5

6 δολοφονική επίθεση ενός χαρτοπαίχτη, ο οποίος είχε εξοργιστεί από την απόφαση του Δεληγιάννη για το κλείσιμο των χαρτοπαικτικών λεσχών. Αλλά και την εποχή που ο Γιάννης μεσουρανούσε στην πόλη των Αθηνών, στα 1898, ο Βασιλιάς Γεώργιος λίγο έλειψε να έπεφτε και αυτός νεκρός μετά από μία απόπειρα δολοφονίας εναντίον του (εξαιτίας, όπως λεγόταν, της ντροπιαστικής ήττας του 1897). Οι πυροβολισμοί των επίδοξων δολοφόνων είχαν αστοχήσει, τουλάχιστον για τη συγκεκριμένη απόπειρα. Θα αστοχούσαν, όμως, και την επόμενη φορά οι νέες σφαίρες; Ο χαμός του Δεληγιάννη ήταν η ένδειξη ότι δεν θα σταματούσε και τόσο εύκολα ο κύκλος των πολιτικών δολοφονιών στην Ελλάδα, ο οποίος είχε αρχίσει από τα χρόνια του Ιωάννη Καποδίστρια με το χαμό του στα Με τη δολοφονία του γηραιού Δεληγιάννη είχε κλείσει ο κύκλος της ελληνικής πολιτικής ζωής για το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, αρχής γενομένης από τον «τζουμπέ» Βούλγαρη και τον Κουμουνδούρο, μέχρι τον «Άγγλο» Χαρίλαο Τρικούπη και τον Δεληγιάννη. Φως στο τούνελ δεν φαινόταν πια για τον πολύπαθο ελληνικό πολιτικό βίο μέσα στα όρια του καχεκτικού Βασιλείου και με μόνη εξαίρεση κάποιους ελπιδοφόρους νέους βουλευτές, όπως ήταν ο δυναμικός ρήτορας Δημήτριος Γούναρης από την Πάτρα. Είχαν αρχίσει όμως να ακούγονται (πέρα από τα σύνορα του κράτους) και ορισμένα νέα ονόματα, με τα οποία τρέφονταν ελπίδες για το έθνος. Το πιο γνωστό ήταν αυτό του κρητικού Λευτέρη Βενιζέλου, ο οποίος «είχε ταράξει τα νερά» στην Κρήτη με το κίνημα του Θερίσου. Η δολοφονία του Δεληγιάννη σήμανε και «το τέλος μιας εποχής». Τον καιρό εκείνο όμως, δινόταν στην αλύτρωτη Μακεδονία μια σκληρή μάχη όχι μόνο κατά των Τούρκων, αλλά και εναντίον ενός εξίσου άγριου αντιπάλου. Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες είχαν οργανώσει έναν επικίνδυνο αγώνα πανσλαβισμού για το βίαιο εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας, στον οποίο αντιτάχθηκαν με ηρωισμό οι Μακεδονομάχοι με πρώτο τον Παύλο Μελά. Η θυσία του τελευταίου, στα 1904, είχε προκαλέσει πανελλήνια συγκίνηση, η οποία δεν είχε κοπάσει στην Αθήνα, όπως άλλωστε δεν είχε κοπάσει και ο ένοπλος ξεσηκωμός της Μακεδονίας. Ήταν φανερό ότι ο αγώνας αυτός θα κρατούσε για πολύ καιρό ακόμα. Και τι δεν θα έδινε ο Γιάννης, για να δώσει το ένοπλο παρόν και στα βουνά της Καστοριάς και του Μοναστηρίου. Αλλά το 1905 απείχε πολύ από το 1897 και ένιωθε τις σωματικές και ψυχικές του δυνάμεις να τον εγκαταλείπουν, όχι μόνο στο πεδίο της μάχης αλλά και στον ίδιο τον μπερντέ του: Η αρχή του τέλους; (συνεχίζεται) Στο επόμενο τεύχος: ΙΒ) «Τελικό ταξίδι από την Αμφιλοχία στη λίμνη Αχερουσία» 6

7 Αχ, καμπούρη του λαού Του Χάρη Κουτσογιάννη Απ την παράγκα έβγαινες και εσκόρπιζες το γέλιο δεν έμενες σε πλούσιο μα σε ένα σπίτι τέλειο! Αν και καμπούρης έβγαινες ντούρος μπρος στο κοινό σου. Ξένο ζυγό δεν σήκωνες πάνω στον τράχηλό σου. Τον Χατζηαβάτη φίλο σου είχες πάντα κοντά σου, που πάντα σου στεκότανε να θρέψεις τα παιδιά σου. Στο σπίτι, τη φαμίλια σου καρτέραγες να θρέψεις, μα πρώτα τους δυνάστες σου έπρεπε να ανατρέψεις. Αχ! Φίλε Καραγκιόζη μου, σε αγαπάμε όλοι! Εκτός από τους κοσμικούς που σ έχουν χαζοβιόλη. Πάντα θα είσαι δίπλα μας θα σαι η διασκέδασή μας και μέσα από το λευκό πανί θα είσαι η δύναμή μας. Στο τέλος της παράστασης που σβήνουνε τα φώτα και ανοίγει για να φύγουμε στο θέατρο η πόρτα, όταν στο σπίτι φτάσουμε για να ξεκουραστούμε, το σύνθημά σου το γνωστό μες στα όνειρα θα ακούμε! Θα φάνε, Καραγκιόζη μου, θα φάνε και θα πιούνε, μα όπως πάντα νηστικοί ΟΛΟΙ θα κοιμηθούμε! 7

8 ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Μηνιάτικη συνάντηση εργαστήρι κατασκευών Σάββατο 5 Νοέμβρη 2011 ώρα 11:00 με 14:00 Και το πρώτο Σάββατο κάθε μήνα Το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών καλεί τα μέλη και τους φίλους του στην μηνιάτικη συνάντηση με παράλληλη λειτουργία εργαστηρίου και κατασκευών. Όσοι ενδιαφερθούν και επιθυμούν να παραβρεθούν, καλό θα είναι να έχουν μαζί τους και κάποια υλικά που θέλουν να δουλέψουν: Ζελατίνη ή χαρτόνι, μαρκαδόρους, γυαλόχαρτο, ενώ θα υπάρχουν υλικά και εργαλεία και στον χώρο του Σωματείου. Στη συνάντηση μπορούν να παραβρεθούν όχι μόνο όσοι θέλουν να μάθουν, αλλά κι εκείνοι που έχουν την δυνατότητα να δείξουν. Τα γραφεία του Σωματείου, για όσους δεν γνωρίζουν, είναι: Τζωρτζ 6, 4ος όροφος, Γραφείο 7, στην πλατεία Κάνιγγος. Πληροφοριακά, στην προηγούμενη πρώτη συνάντηση συμμετείχαν 8 άτομα. Μετά από συζήτηση πάνω στο υλικό της ζελατίνας, αναφέρθηκαν οι διάφορες τεχνικές και τα συμπεράσματα καθώς και όλες οι χρήσιμες πληροφορίες, που βρίσκονται στο έγγραφο Νούμερο 1 στην διεύθυνση: groups/ /doc/ / Σας περιμένουμε!!! Το Δ.Σ. του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών 8 NEA NEA NEA NEA NEA NEA NEA NEA Από το αρμόδιο γραφείο του Υπουργείου Παιδείας & Διά Βίου Μάθησης (Δ/Σ.Ε.Π.Ε.Δ. - Αισθητική Αγωγή) Από το εκδόθηκε εγκύκλιος με Αρ.Πρωτ.: /Γ7, και με θέμα: Παρακολούθηση θεαμάτων Υπουργείο από μαθητές εντός σχολικού ωραρίου. Η εγκύκλιος ενδιαφέρει την εκπαιδευτική κοινότητα και τους επαγγελματίες που ασχολούνται με το σχολικό θέαμα Μάθησης (εν προκειμένω ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ καραγκιοζοπαίχτες), ενώ και τα απαιτούμενα από τους επαγγελματίες καραγκιοζοπαίχτες για τις άδειες δικαιολογητικά θα τα βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση: στα σχολεία Εγκύκλιος /Γ7, : attachment/egkyklios2011_2012.pdf Τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για το Θέατρο Σκιών: skiwn.aspx Παιδείας & Διά Βίου

9 ΤΑΚΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΣΤΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ (Εκτός απροόπτων πολιτικών εξελίξεων) Σάββατο 26 Νοέμβρη 2011 ώρα 10:00 π.μ.. Τα θέματα ημερήσιας διάταξης θα γνωστοποιηθούν με ταχυδρομική επιστολή προς τα μέλη. ΚΥΠΡΟΣ - Λευκωσία: Μουσείο Θεάτρου Σκιών η οικία Ιδαλία Ο Καραγκιόζης ξαναβγαίνει στη σκηνή Η ανακαίνιση της Οικίας Ιδαλία, του γνωστού καραγκιοζοπαίχτη στην παλιά Λευκωσία, έχει ολοκληρωθεί και την ερχόμενη Δευτέρα, θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια του Δημοτικού Μουσείου Θεάτρου Σκιών, το οποίο θα λειτουργεί ως δορυφόρος του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας. Σκοπός του Δημοτικού Μουσείου Θεάτρου Σκιών, όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση του Δήμου Λευκωσίας, «δεν είναι μόνο να κλείσει σε βιτρίνες κάποιες φιγούρες αλλά να παρουσιάσει την ιστορία του Θεάτρου Σκιών στην Κύπρο, να προβάλει παλιούς και σύγχρονους καραγκιοζοπαίχτες και κυρίως το μικρό θεατράκι που διαθέτει, να αποτελέσει χώρο παραστάσεων, νέων καλλιτεχνών της τέχνης του Καραγκιόζη». Παράλληλα με τον χώρο παραστάσεων ένας άλλος χώρος στο Μουσείο αποτελεί εργαστήρι για παιδιά, όπου μετά την επίσκεψή τους στο Μουσείο καλούνται να κατασκευάσουν, να γράψουν σενάριο και τέλος να παρουσιάσουν την δική τους παράσταση. Η ανακαίνιση της Οικίας Ιδαλία έγινε μέσα στα πλαίσια των προγραμμάτων του Ενιαίου Ρυθμιστικού Σχεδίου Λευκωσίας Νicosia Μaster Ρlan για την ανάπτυξη και αναζωογόνηση των κάτω γειτονιών της εντός των τειχών πόλης στην περιοχή Ταχτακαλάς -Χρυσαλινιώτισσα. 9

10 10 «Ο ΒΑΓΓΟΣ ΚΑΙ Η ΜΠΟΥΚΑΛΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ» της Ανθής Γ. Χοτζάκογλου Ήταν αρχές Σεπτέμβρη του 2007, όταν επισκέφθηκα για μία ακόμα φορά τον κυρ-βαγγέλη. Το σπίτι του ήταν λίγα τετράγωνα πιο κάτω από το δικό μου και είχε την ευγένεια πάντα να με 89 χρόνια από την γέννησή του καλοδέχεται. Εκείνο το σαββατιάτικο απόγευμα, ενώ τον ρωτούσα για τις πρώτες του αναμνήσεις από το Θέατρο Σκιών και τους μάστορές του, μου τόνιζε πόσο σημαντικό είναι πέρα από το ταλέντο, το ήθος του καλλιτέχνη, που στις μέρες μας του φαινόταν να έχει εκλείψει. Θ ακούσεις μια ιστορία του 1938, για να καταλάβεις τι είναι Ήθος. Και θα σου πω και για τον Ιατρίδη, τον μάστορά μου. Με μια λάμψη στα μάτια, άρχισε να ψάχνει ανάμεσα σε δεκάδες κασετών. Ξεχώρισε μία, πάτησε play, μετά rewind, πάλι play κι ενώ αναρωτιόμουν για το τι προσπαθούσε να πετύχει, σε λίγο τον άκουσα μέσα από το κασετόφωνο να μου διηγείται μια ιστορία που συνέβη όταν ήταν δεκαέξι ετών. Ένα μόλις χρόνο πριν ανοίξει το πρώτο του θέατρο. Σαν αναλαμπή, τον θυμήθηκα να καμαρώνει σε προηγούμενη συζήτησή μας ότι κατέγραφε τις αναμνήσεις του σε κασέτες. Κασέτες που είχε επιφορτιστεί να απομαγνητοφωνεί η αγαπημένη του Λίτσα. Κατάλαβα πως είχε έρθει η ώρα ν ακούσουμε μαζί μία από αυτές. Σύντομα η ζωντανή διήγησή του άρχισε να πλέκεται με την ηχογραφημένη, καθώς σαν παιδί και δάσκαλος μαζί, βιαζόταν να προλάβει τις απορίες μου. Όταν μετά τον θάνατό του, ρώτησα τι απέγιναν εκείνες οι κασέτες με τις αναμνήσεις του, έμαθα ότι δυστυχώς δεν είχαν διασωθεί. Τουλάχιστον τίποτα που να σχετιζόταν με

11 το Θέατρο Σκιών, μου είπαν. {Σημείωση του εκδότη: Οι κασέτες και τα χειρόγραφα υπάρχουν, αλλά δεν έχουν ακόμα αξιοποιηθεί} Σε ανάμνηση εκείνου του απογεύματος και της εμπιστοσύνης με την οποία με τίμησε, ογδόντα εννιά χρόνια μετά τη γέννησή του (16/11/1922), παραθέτω ένα απόσπασμα των πρώτων περιπετειών του στον χώρο των σκιών: κεφάλαιο 16ο: «Ο Ιατρίδης στην Παλιά Κοκκινιά, στο θέατρο Παράδεισος». Ο [Χρήστος] Χαρίδημος ανέβασε στο θέατρο Παράδεισος, οδός Θηβών 152, τον Γιάννη Ιατρίδη. Εγώ ήμουν κοντά του. Σαν βοηθός, και βέβαια είχα και τον πασατέμπο που μου είχε αφήσει ο Χαρίδημος. Μου είχε αναθέσει τον πασατέμπο να τον πουλάω και να τον μοιραζόμαστε. Τον μοιραζόμασταν, γιατί το φτιαξε αυτός το θέατρο. Απειλούσε τον Χαρίδημο ο ιδιοκτήτης, ότι θα του κάνει αγωγή [αν δεν αποφάσιζε] να έρθει να παίζει ο ίδιος. Νοίκιασε το θέατρο ο Χαρίδημος, και κατέβηκε στο Πασαλιμάνι. Κι έβαζε άλλονε. Εγώ εκείνο το καλοκαίρι στο θέατρο είμαι το αφεντικό. Έχω τα κλειδιά από το θέατρο, έχω τα κλειδιά της σκηνής... Δεκαέξι χρονών. Τα πρωινά πηγαίνω να βοηθάω τον Ιατρίδη για να παρακολουθώ βέβαια που ζωγραφίζει τις ρεκλάμες του. Το απόγευμα ήμουν από την ώρα που σχόλαγα από τον φούρνο, γιατί τώρα πια δεν πήγαινα στον ηλεκτρικό σταθμό να κουβαλάω βαλίτσες. Δεν μ έπαιρνε ο χρόνος. Το απόγευμα λοιπόν ήμουν [εκεί από] πολύ νωρίς. Τρεις δουλειές, τέσσερις Φούρνος, Καραγκιόζης, και τις ελεύθερες ώρες κατέβαινα για να φορτώσω σε ένα καροτσάκι κουβάλαγα βαλίτσες. Τότε είχα μαζέψει δραχμές και στη συνέχεια έκανα το θέατρό μου. Στη σκηνή αυτή, θυμάμαι, είχαμε δύο πανιά εναλλασσόμενα και είχε υπόγειο μετά το πάτωμα. Το πάτωμα είχε ύψος περίπου 1,20 και υψόμετρο είχαμε πολύ. Σε αυτό το υπόγειο μας έπεφταν πολλές φορές διάφορα πράγματα: κάνα καπελάκι, κάνα σπαθί, καμιά σούστα ή χάναμε φιγούρες. Έβαζα το απόγευμα παιδιά, κατέβαιναν, τα μάζευαν και τα φερναν Ένα απόγευμα μου έχει πέσει κάτι και δεν έχω κανέναν να στείλω. Αναγκάστηκα λοιπόν εγώ και κατέβηκα στο υπόγειο. Κι έσκυψα να βρω τα πράματα που μου είχαν πέσει. Ψάχνοντας, το χέρι μου ακούμπησε σε ένα γυαλί. Και στην προσπάθειά μου να το βγάλω, του δωσα μια, που κατεβαίνω κάτω, με το παπούτσι μου και μ αγκωνιά προσπάθησα να το βγάλω. Αντιλήφθηκα ότι το γυαλί αυτό ήταν το στόμιο μίας μπουκάλας. Δεν έβγαινε όμως. Αναγκάστηκα με το χέρι μου να σκαλίσω γύρω-γύρω και έβγαλα αυτήν τη μπουκάλα. Όταν την έβγαλα, έμεινα κατάπληκτος και με έπιασε πρεμούρα. Γιατί η μπουκάλα αυτή, που ήτανε χιλιάρα που λέγαμε, των δυόμιση κιλών, ήταν γεμάτη χιλιάρικα και πεντακοσάρικα!!! Δεν ήξερα τι να κάνω. Λοιπόν, έκρυψα τη μπουκάλα, τη σκέπασα καλά-καλά και το μυστικό αυτό το κρατούσα μόνο για μένα. Δεν τόλμησα να πω σε κάποιον τίποτα. Από κείνη την ημέρα 11

12 μάλιστα δεν άφησα και παιδιά να κατεβούν κάτω. Το Καλοκαίρι προχωράει και τα προβλήματα συνεχίζονται μεταξύ Χαρίδημου και [θεατρώνη] Καραθανάση, ο Καραθανάσης ζητάει περισσότερα ποσοστά, ο Χαρίδημος βέβαια δεν μπορεί να ανοίξει πια εκείνο το πόστο, το θεατράκι και κουβέντα με την κουβέντα, αποφάσισαν να αποζημιώσει ο Καραθανάσης τον Χαρίδημο για να πάρει το θέατρο όπως ήταν, με τα καθίσματα, με τα πάντα. Να τον αποζημιώσει και να κρατήσει το θέατρο πια, ο Καραθανάσης. Αυτό το παζάρεμα γίνεται ένα απόγευμα. Θα είναι τέλος Ιουνίου. Κάπου εκεί τριάντα Θα μου δώσεις τόσα, όχι δε σου δίνω τόσα, να μου δώσεις τόσα Τελικά κάποια στιγμή κατέληξαν να δώσει ο Καραθανάσης στον Χαρίδημο δραχμές! Λεφτά, λεφτά!!! Και ο Χαρίδημος, παίρνοντας αυτά τα χρήματα σαν αποζημίωση για τα έξοδα που είχε κάνει για τα καθίσματα του θεάτρου, θα άφηνε πια όλη την εκμετάλλευση του θεάτρου και τον μπουφέ και τον πασατέμπο, στον ιδιοκτήτη Θανάση Καραθανάση. Ο Καραθανάσης έκανε ειδική συμφωνία με τον Ιατρίδη και ανοίγουν όλο το Καλοκαίρι. Όταν τελείωσε το παζάρι μεταξύ Καραθανάση ιδιοκτήτη και Χαρίδημου, σηκώθηκε ο Καραθανάσης και όπως τον είδα, κατέβαινε να πάει προς τη σκηνή. Όταν πλησίασε την πόρτα του υπογείου, του φώναξα εγώ: Καραθανάση, πας για τη μπουκάλα; Ο Καραθανάσης όταν άκουσε πας για τη μπουκάλα;, κόντευε να πάθει συγκοπή. Ο Χαρίδημος με κοίταξε καλάκαλά. Δεν είχε καταλάβει κανείς τι γίνεται. Πράγματι, τρύπωσε ο Καραθανάσης στο υπόγειο, έβγαλε τη μπουκάλα, την έσπασε μπροστά στον Χαρίδημο, στον Ιατρίδη και άλλοι, ήταν ο παλαιστής, και άλλοι. Και άρχισε να μετρά τα ποσοστά του Θανάση. Ήτανε δραχμές. Κάποια στιγμή λοιπόν, μου λέει μπροστά του, μπροστά στον Καραθανάση ο Χαρίδημος: Ρε Βαγγελάκη, πού ήξερες για τη μπουκάλα, εσύ; Λέω, κυρ-χρήστο, τη μπουκάλα την ανακάλυψα από πέρσι, από το 37 δηλαδή, που έφερες τον Δημήτρη τον Μώρο. Δεν του τα παιρνες; μου λέει. Καταλαβαίνετε ότι από τότε, η εμπιστοσύνη μου από τον Καραθανάση αλλά και από τον Χρήστο Χαρίδημο ήταν απεριόριστη. Η εκτίμησή μου ανέβηκε στο ζενίθ στα πρόσωπά τους και αυτό δεν το ξέχασε ποτέ ο Χαρίδημος. Αυτή την ηθική και την τιμιότητά μου. Τέλος, πήρε τα λεφτά ο Χαρίδημος, άφησε το θέατρο, τον «Παράδεισο», όπως το είχε κατασκευάσει κι έφυγε πια Στον Παράδεισο συνέχισε ο Ιατρίδης. Εγώ βέβαια δεν έχω πια τον πασατέμπο. Είμαι μόνον σαν βοηθός. Προς το τέλος του Καλοκαιριού όμως, του 38, ο Ιατρίδης συμφώνησε για ν ανοίξουν ένα θεατράκι και πράγματι βρήκαν μία αποθήκη επί της οδού Θηβών στα οπίσθια της εκκλησίας του ναού του Σωτήρος, της Αγίας Σωτήρας όπως τη λέγαμε εμείς... Απ τον Παράδεισο σχεδόν κάθε βράδυ σαν θεατή, είχαμε επισκέπτη... περνούσε κάποιο ανθρωπάκι, ένας θεατής, ο οποίος είχε ένα κτήμα στα Άσπρα Χώματα, επί της Π. Ράλλη, απέναντι στις πολυκατοικίες και με είχε φάει να το κάνουμε ένα θεατράκι καλοκαιρινό. Εγώ το καλοκαίρι δε μπορούσα να φύγω από 12

13 τον Ιατρίδη. Τον Οκτώβριο όμως, ο Ιατρίδης πολλές φορές επιχείρησα να του πω ότι ξέρεις, μάστορα, το καλοκαίρι δε θα είμαι κοντά σου. Αλλά κατάπινα τη γλώσσα μου. Κάποια στιγμή λοιπόν κατόρθωσα και το είπα. Γιατί το καλοκαίρι του 39 ο Ιατρίδης θα γύριζε πάλι στο θέατρο Παράδεισος του Καραθανάση. Του είπα λοιπόν: Το 39, το καλοκαίρι, εγώ σκοπεύω να κάνω ένα θεατράκι. Και με χαρά μου είπε Eπιτέλους Ευάγγελε, ήταν καιρός! Λέω γι αυτό έχω προπαρασκευάσει τον Παρασκευά [Χελιώτη] που θα μείνει κοντά σου το Καλοκαίρι. Μην ανησυχείς, μου λέει, θα τα βρούμε. Αλλά θέλω πρώτα να σε ακούσω εγώ. Εγώ όταν μου είπε έτσι, κατάπια τη γλώσσα μου. Δηλαδή, πώς θα με ακούσετε; Θα παίξεις εδώ, μου λέει. Πώς θα παίξω; Σήμερα το βράδυ κιόλας, μου λέει, θα παίξεις εδώ, να σε ακούσω κι εγώ. Και πράγματι, έτσι έγινε. Θυμάμαι, εκείνη τη βραδιά θα έπαιζε ένα από τα δύσκολα έργα: την Ορφανή της Χίου. Βγήκε λοιπόν ο Ιατρίδης μπροστά στη σκηνή -γεμάτο το θέατρο- και είπε στον κόσμο ότι κύριοι, απόψε θα παίξει ένας βοηθός μου. Γεννιέται ένας νέος καλλιτέχνης. Σας παρακαλώ πάρα πολύ, δεχτείτε τον με αγάπη, δώστε του κουράγιο, χειροκροτήστε τον. Μπορεί να μην είναι τέλειος αυτή τη στιγμή, αλλά θα γίνει. Λοιπόν, σας παρακαλώ, δώστε του κουράγιο. Μπήκαμε στη σκηνή. Τότε βέβαια, παίζαμε χωρίς μικρόφωνα. Και ο κόσμος έπρεπε να είναι καλλιεργημένος. Χτύπησα κουδούνι. Mόλις έβγαλα τον Καραγκιόζη και άρχισα να μιλώ, γιούχαααα άρχισε ο γιούχας. Γιούχες πολλές, κακό, ιστορίες. Να μπει ο Ιατρίδης! Πάρ τον! Διώχ τον! Κάνε εγώ άρχισα να τρέμω σαν το ψάρι Μη στενοχωριέσαι. Ξαναβγήκε πάλι μπροστά στη σκηνή, τους τα είπε πάλι τα ίδια, αλλά τα λόγια του έπεσαν στον βρόντο. Ο κόσμος τότε, πλήρωνε. Το εισιτήριο είχε ένα τάλιρο. Πλήρωσε για ν ακούσει έναν άνθρωπο. Ν ακούσει τον Ιατρίδη. Δεν πλήρωσε για ν ακούσει τον βοηθό του. Τέλος πάντων, εκείνο το βράδυ πέρασε κακήν κακώς. Δεν ξέρω αν ήταν παράσταση αυτή που έκανα. Με πήρε ο Ιατρίδης μαζί και δυο άλλα παιδιά, ο θυρωρός, ο ταμίας, και ανεβήκαμε σε μια ταβέρνα στην οδό Θηβών... Εκεί πηγαίναμε τακτικά. Καθίσαμε, τα είπαμε εκεί πέρα και μου λέει Βαγγελάκη, έχω μεγάλη ελπίδα σε σένα. Και θα σου πω το εξής: είναι, καλύτερα, παιδί μου, να ξεκινάς τη δουλειά σου με γιουχαΐσματα και να τελειώνεις με χειροκροτήματα. Γιατί μου λέει, πολλές φορές τα πρώτα χειροκροτήματα σου τα προσφέρει ο κόσμος περισσότερο για εκτόνωση του νέου καλλιτέχνη και είναι παιδί μου, και παραπλανητικά. Ενώ τώρα, κατάλαβες τι σημαίνει κοινό. Από εδώ και πέρα θα προσπαθήσεις να κάνεις τη δουλειά σου σωστά όπως την ξέρεις και είμαι βέβαιος ότι θα προκόψεις με αυτό που διάλεξες να κάνεις. 13