Κατερίνα Παναγοπούλου: Δημιουργώντας κοινωνικό κεφάλαιο την εποχή της κρίσης

Transcript

1 Κατερίνα Παναγοπούλου Πρέσβυς της Ελλάδας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, πρόεδρος του σωματείου γυναικών «Καλλιπάτειρα». Πρώτο βραβείο «Γυναίκα και Αθλητισμός» 2012 για την Ευρώπη. Δημιουργώντας κοινωνικό κεφάλαιο την εποχή της κρίσης Σεβαστοί εκπρόσωποι του πολιτικού, φιλοσοφικού, οικονομικού και κοινωνικού προβληματισμού. Πολίτες του κόσμου. Ανταποκρινόμενη στην πρόσκληση των διοργανωτών, να μετάσχω της στρογγυλής τραπέζης για την Ελλάδα, διέτρεξα τον χρόνο και προσπάθησα να φανταστώ την ίδια τράπεζα, με συμμετέχοντες τον Μονέ, τον Μάνσχολντ, τον Χάλστάιν, τον Μπεχ, τον Μπέγιεν, τον Σπάακ, τον ντε Γκάσπερι και φυσικά τον υπέροχο Ρομπέρ Σουμάν. 1 / 9

2 Φανταστείτε, την προσμονή, το πάθος τους, την οραματική τους εγρήγορση, το πρωινό της 9ης Μαίου του 1950, λίγο πριν τη δημοσίευση του «Σχεδίου Σουμάν», που έμελλε να συμβολίζει για πάντα την ληξιαρχική πράξη γέννησης της Ευρωπαικής Ενωσης. Φέρνοντας στο μυαλό μου εκείνη τη στιγμή, βρέθηκα εμπρός στο μεγαλείο της απλότητας. Στην κοινή λογική του Σουμάν, στον πυρήνα της σκέψης του, ότι δηλαδή, καμιά χώρα, δεν θα μπορούσε να ξανακηρύξει πόλεμο, εάν δεν είχε μόνη της τον έλεγχο της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα, των δομικών συστατικών της πολεμικής βιομηχανίας. Μοιάζει ασύλληπτο, αλλά αν διαβάσει κανείς το νόημα πίσω από τις λέξεις της ιδρυτικής συνθήκης, το αίτιο της γέννησης αυτού που σήμερα ονομάζουμε Ευρωπαική Ενωση, ήταν το αίτημα κατοχύρωσης της ειρήνης, μέσω της κατάργησης της δυνατότητας για πόλεμο. Στην πραγματικότητα, ήταν μια πράξη εκεχειρίας, μεταξύ των εθνικών επιδιώξεων και μια κοινή δέσμευση κουλτούρας, ώστε οι ευρωπαικοί λαοί, μέσω της παιδείας να συνυπάρχουν, συναγωνιζόμενοι και όχι ανταγωνιζόμενοι. Επιτρέψετε μου τον παραλληλισμό, αλλά σχεδόν τρεις χιλιάδες χρόνια μετά, το «σχέδιο Σουμάν» αποτέλεσε την πολιτική, οικονομική και κοινωνική αναδιατύπωση των Ολυμπιακών αξιών της εκεχειρίας και του ευ αγωνίζεσθαι.των αξιών, που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και προσφέρονται απλόχερα, σαν συστατικό ενός καλύτερου κόσμου, μέσα από τους τους Ολυμπιακούς αγώνες και την Ολυμπιακή παιδεία. Η επίγνωση, ότι η σημερινή στρογγυλή τράπεζα, υπηρετεί τον ίδιο στόχο, που υπηρετούσε η αντίστοιχη τράπεζα του 1950, αλλά και τον ίδιο στόχο, που υπηρετούσε «η νοητή τράπεζα», γύρω από τη οποία θεσμοθέτησαν την εκεχειρία, ο Ιφιτος, ο Λυκούργος και ο Κλεοσθένης. Είναι αυτή η αρχαία τάξη των πραγμάτων, που φανερώνει την αλήθεια πως δεν υπάρχουν τυχαίοι άνθρωποι και τυχαίοι χρόνοι. 2 / 9

3 Η ιστορία γράφεται και αναδιατυπώνεται από τη γραφίδα της κοινής λογικής, που διαπνέει την ελληνική κουλτούρα. Ότι, δηλαδή, κάποιοι που σκέπτονται, με εντιμότητα γύρω από ένα πραγματικό ή νοητό τραπέζι, μπορούν να θέσσουν σε κίνηση τον τροχό της ιστορίας και να βρουν απαντήσεις εκεί που κανείς δεν μπορεί μόνος. Την διαφορά την κάνει η ομάδα. Η συλλογικότητα και η αδιαπραγμάτευτη ενότητα δυνάμεων. Αν ξεχωρίζαμε από την ιδρυτική ομάδα της Ευρωπαικής Ενωσης τον Μάνσχολντ, θα βλέπαμε έναν Ολλανδό αγρότη. Αν ξεχωρίζαμε τον Μπέγιεν, θα βλέπαμε έναν άνθρωπο των «αγορών» κι αν ξεχωρίζαμε τον ίδιο τον Σουμάν, θα βλέπαμε έναν πολιτικό καριέρας. Ολοι μαζί, όμως, δημιούργησαν κάτι νέο και πρωτόγνωρο. Τον Ευρωπαίο πολίτη. Οπως ακριβώς, ο Λυκούργος, ο Ιφιτος και ο Κλεισθένης από μόνοι τους ήταν απλά βασιλείς, αλλά, μαζί αποτέλεσαν «τον Ολυμπιακό Ανθρωπο», τον πρόγονο του Ευρωπαίου πολίτη, τον πρώτο αξιακό πολίτη του κόσμου. Η σημερινή στρογγυλή τράπεζα για την Ελλάδα, θα μπορούσε να πραματοποιηθεί, με τους ίδιους όρους, για κάθε μια χώρα-μέλος. 3 / 9

4 Ακόμα και για την ίδια την οικονομική ηγέτιδα Γερμανία, που προελαύνει, εν μέσω των φτωχών προς έναν κόσμο, που δεν θα χωρά τους πλούσιους, αγνοώντας και η ίδια τα σημάδια, πως εκατομμύρια Γερμανοί ασφυκτιούν και αμφιβάλλουν για την εθνική τους πορεία. Η Γερμανία μόνη της, μοιάζει οικονομικός γίγαντας. Η Ελλάδα μόνη της πολιτιστικός γίγαντας. Η Αγγλία μόνη της μοιάζει χρηματοπιστωτικός γίγαντας, αλλά, αν το αποτέλεσμα είναι ένας παγκόσμιος νάνος, τότε θα αφανιστούμε όλοι μαζί, παρασυρμένοι, σαν θάμνος ξερός κι ασήμαντος, από τη θύελλα της παγκοσμιοποίησης των αγορών, του ολοένα και πιο αόρατου χρήματος. Ο Σουμάν και ο Μονέ, θεμελίωσαν την ειρήνη στην Ευρώπη, με την αφαίρεση της δυνατότητας κήρυξης πολέμου με πυρομαχικά και όπλα, αλλά ήταν δικό μας χρέος, των απογόνων τους, να καθήσουμε γύρω από ένα τραπέζι και με την ίδια αξιακή δέσμευση, να θεμελιώσουμε την κοινωνική ειρήνη, μέσω της αφαίρεσης της δυνατότητας κατάχρησης οικονομικής ισχύος. Εγκαταστήσαμε στον θρόνο της Ευρώπης το ευρώ, αντί για τον Ευρωπαίο πολίτη κι αναμέναμε πρόοδο και συνοχή; Μοιάζει το ίδιο αφελές με αγώνισμα χωρίς Ελλανοδίκες. Γεμίσαμε τα πανεπιστήμια της ηπείρου μας, από νέους παθιασμένου για χρήμα, χωρίς όρια και κόκκινες γραμμές κι αναμέναμε να γεννηθεί η Ευρώπη της αλληλεγγύης; Μοιάζει το ίδιο αφελές, με το να καταργήσουμε τους ελέγχους ντόπινγκ και να περιμένουμε να αφανιστούν τα αναβολικά. Γεμίσαμε τις ώρες των μαθητών με εκπαίδευση, αλλά αφαιρέσαμε την Ολυμπιακή παιδεία 4 / 9

5 κι αναμέναμε να γεννηθεί μια γενιά της διάκρισης και όχι της επικράτησης; Μοιάζει σαν αστείο. η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει τον πόλεμο του παγκόσμιου ισοζυγίου ισχύος, γιατί ακύρωσε τα δικά της προνόμια και σύρεται σε αναμέτρηση με τη παγκοσμιοποίηση, με όρους αγορών και όχι κοινωνίας. Επέτρεψε να καθήσει «στο κάθισμα» του Ολυμπιακού ανθρώπου», ο πολίτης-καταναλωτής και «στην έδρα του δασκάλου» ο Τραπεζίτης. Στην πραγματικότητα η Ευρωπαική ιδέα απειλήθηκε πολύ πριν την οικονομική κρίση της Ιρλανδίας, της Ισπανίας ή της Ελλάδας. Απειλήθηκε, από τη στιγμή που έπαψε να έχει πολιτικά, παιδαγωγικά πρότυπα, σαν τον Τσώρτσιλ, τον Αντενάουερ, τον Μπεχ, τον Σπινέλι και τον Σπάακ. και υιοθέτησε ως πρότυπο τον αμερικανό Χρηματιστή και τον ασιάτη Μεγιστάνα. Τι θα ήταν Κυρίες και κύριο οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες, χωρίς την Ολυμπιακή φλόγα; Άλλο ένα αθλητικό σόου. Τι θα ήταν η φλόγα, αν δεν ξεκινούσε από το ιερό της Ολυμπίας; Μια απλή φωτιά. Τι θα ήμασταν εμείς, σήμερα, αν δεν υπήρχε το «σχέδιο Σουμάν»; Απλώς γείτονες. Τι θα ήταν η Ευρωπη, χωρίς τον ελληνικό πολιτισμό, τη γερμανική επιστήμη, τη γαλλική εφευρετικότητα, το βρετανικό χιούμορ και το λατινικό ταπεραμέντο; 5 / 9

6 Απλώς, ένα κομμάτι γης. Όλα μαζί, όμως, σημαίνουν ευρωπαϊκό πρότυπο για τον πλανήτη. Θυμηθείτε: «Η ομάδα είναι η δύναμη.» Επιτρέψε μου, αλλά, αν σήμερα συμμετέχουμε σε ένα στρογγυλό τραπέζι για την Ελλάδα, νωρίτερα, θα έπρεπε να έχουμε συμμετάσχει, σε ένα στρογγυλό τραπέζι για την Ευρώπη. Αν δεν νοσούσε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, τότε, δεν θα υπήρχε «ελληνικό πρόβλημα».κι αν είχα προσκληθεί σε ένα τέτοιο τραπέζι, θα έλεγα κάποιες προτάσεις, όπως: 1. Να ξαναβρούμε τους ήρωές μας. Ζω σε μια χώρα που πολλοί την χλευάζουν, ότι ζει στη σκιά των αρχαίων ηρώων της. Όμως εγώ, συναντώ κάθε μέρα σύγχρονους ήρωες, απλούς ανθρώπους, που οι «αγορές» τους στερούν την αξιοπρέπεια της υγείας, της παιδείας, της εργασίας, της σύνταξης, της προόδου. Όμως αυτοί επιμένουν, να μοιράζονται με τον γείτονα το χαμόγελο και τα ελάχιστα που τους απέμειναν. Ζω σε μια χώρα γεμάτη ήρωες, που υπομένουν ένα βάρος πολύ μεγαλύτερο από όσο τους αναλογεί και υπομονετικά, γύρω από το δικό τους τραπέζι σχεδιάζουν την επόμενη μέρα, στα πλαίσια της δημοκρατίας, που οι πρόγονοί τους έφεραν στον κόσμο. Ας ψάξουν, όλοι όσοι κουνούν το δάχτυλο στην Ελλάδα, τους δικούς τους ήρωες και στο τέλος της μέρας, να τους μαζέψουμε όλοι, όλους, γύρω από το ίδιο τραπέζι, για να σχεδιάσουμε την Ευρώπη των αξιών και των ανθρώπων. 6 / 9

7 2. Να ξαναφέρουμε στο προσκήνιο το αίτημα για επένδυση στον άνθρωπο. Στην Ελλάδα της ανεργίας και της προβληματικής επιχερηματικότητας, καθημερινά αφυπνίζεται ένα τεράστιο κοινωνικό κεφάλαιο και είναι θέμα χρόνου η οικονομική του απόδοση. Χιλιάδες νέοι, αλλά και μεγαλύτεροι, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, εννώνουν δυνάμεις, γεννούν ιδέες και αναζητούν μια νέα ευκαιρεία. 3. Να πιστέψουμε ξανά στην αξία της αλληλεγγύης. Ζω σε μια χώρα, όπου τα ευρωπαικά κονδύλια είναι σεβαστά, μόνο που σε λίγο, αν η Ευρώπη συνεχίσει να φέρεται σαν ευεργέτης και όχι σαν εταίρος, τότε τα κονδύλια αυτά θα μείνουν αζήτητα, γιατί οι Ελληνες, είμαστε περήφανος λαός και νοιαζόμαστε για συνεργασία και όχι για φιλανθρωπία. Η Ελλάδα, θα μπορούσε να προβάλλει θέματα, που θα δίχαζαν την Ευρώπη, αλλά δεν το κάνει, γιατί επιθυμεί μια πραγματικά ενωμένη Ευρώπη. 4. Να εκτιμήσουμε ξανά την αληθινή αξία, όσων θεωρούμε αυτονόητα. Ζω σε μια χώρα, που χαρίζει τον πλούτο της παιδείας και της ιστορίας της. Δεν τον πουλά, γι' αυτό δεν έχει πια χρήματα. Την ίδια στιγμή, όμως, μένει ενωμένη. Δε γνωρίζω πολλά μέρη στην Ευρώπη που θα είχαν την ψυχραιμία της Ελλάδας, αν περνούσαν όσα η Ελλάδα. 5. Να διδαχθούμε από τα λάθη μας. Ζω σε μια χώρα, όπου οι άνθρωποι κάνουν λάθη, όπως για παράδειγμα, πολλές φορές, θέλουν να πιστεύουν ψεύτικες υποσχέσεις, γιατί είναι βολικές. Στο τέλος όμως οι Έλληνες παραδέχονται τα λάθη τους και τα διορθώνουν. 6. Να αλλάξουμε τον προσανατολισμό της παιδείας μας δημιουργώντας μια νέα νοοτροποία και να επανασυνδέσουμε τους ατομικούς και συλλογικούς στόχους, με το ηθικό τους υπόβαθρο. 7 / 9

8 Ζω σε μια χώρα γεμάτη ανοχή, η οποία όμως κλωνίζεται σοβαρά, δίνοντας χώρο, σε ακρέες, εθνικιστικές και εγκληματικές συμπεριφορές. Απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα απαιτείται μία συμπαγής ευρωπαική και εθνική πολιτική. 7. Να εμπεδώσουμε την απλή αλήθεια, ότι όλοι θα νικήσουμε ή όλοι θα χάσουμε. Να καταλάβουμε, πως αφήνοντας πίσω μας τους πολλούς, στο τέλος θα μείνουμε μόνοι. Ζω σε μια χώρα που δεν το έχει καταλάβει ακόμα!!! Δεν είμαι πολιτικός, αλλά είμαι πολίτης και αυτό μου επιτρέπει να μιλώ από την ψυχή μου. Δεν είμαι φιλάνθρωπος, αλλά, επενδύω κάθε μου δύναμη για να κερδίσει η Ευρώπη, έστω κι έναν Ολυμπιακό άνθρωπο. Δεν είμαι σε θέση να προτείνω «μαγικά οικονομικά μοντέλα», που θα έλυναν το πρόβλημα της παραγωγικής υστέρησης στην χώρα μου, αλλά είμαι σε θέση να καταλάβω, πότε οι οικονομολόγοι μου λένε ψέμματα και πότε αλήθεια. Ανήκω στους πολίτες, που δεν είναι δεδομένοι για την Ευρώπη. Πρέπει η Ευρώπη να μας ξανακερδίσει. Να μας αφηγηθεί από την αρχή μια ιστορία, που να θέλουμε να ακούσουμε. Καθένας χωριστά, είμαστε απλά, θεατές της αλλαγής του κόσμου. Ολοι μαζί, απλά, μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο και να τον κάνουμε καλύτερο. Να γίνουμε Ολυμπιονίκες της πολιτικής, της οικονομίας, της κοινωνίας, της οικολογίας, του πολιτισμού, της Παιδείας της τεχνολογίας, σε όλα τα Στάδια, όπου δίνεται ο αγώνας της παγκόσμιας εννοποίησης. 8 / 9