ΟΜΙΛΙΑ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ. Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι,

Transcript

1 ΟΜΙΛΙΑ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι, Καταρχήν ευχαριστώ για την ιδιαίτερη τιμή της πρόσκλησής μου να παρευρεθώ και να αναπτύξω τις απόψεις μου για το τόσο σημαντικό και δυστυχώς, τραγικά επίκαιρο θέμα των φυσικών καταστροφών και ιδιαίτερα των δασικών πυρκαγιών. Και το λέω αυτό γιατί, δύο μεγάλες φυσικές καταστροφές που συνέβησαν την φετινή χρονιά στοίχησαν τις ζωές πολλών συνανθρώπων μας. Είναι όμως και διαχρονικό, γιατί αυτές οι φυσικές καταστροφές που πέρα των σημαντικών υλικών ζημιών που προκαλούν, στοιχίζουν ζωές πολιτών και επαναλαμβάνονται τις τελευταίες δεκαετίες όλο και πιο συχνά. Δεν είναι μακριά από την μνήμη μας οι πυρκαγιές του 2007 και ειδικά της Ηλείας, όπου τότε 84 συνάνθρωποί μας βρήκαν τραγικό θάνατο σε όλη τη χώρα. Τι φταίει και το φαινόμενο αυτό, των ακραίων και τραγικών αποτελεσμάτων, επαναλαμβάνεται όλο πιο συχνά ; Θα πει κανείς ότι φταίει η κλιματική αλλαγή και ότι διάφορα γεγονότα κλιματικής φύσεως συμβαίνουν ταυτόχρονα την συγκεκριμένη χρονική στιγμή ή οτιδήποτε άλλο. Ας κάνουμε λοιπόν την παραδοχή ότι είναι έτσι πράγματι. Μια ευνοούμενη πολιτεία όμως που κύριο σκοπό έχει την εξυπηρέτηση και την προστασία των πολιτών της, σε συνδυασμό με την προστασία και ανάπτυξη του φυσικού περιβάλλοντος, πρέπει αυτά να τα λαμβάνει υπόψη της και να τα ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΙ, όντας προετοιμασμένη και για ακραίες συνθήκες εκδήλωσης αιφνίδιων γεγονότων. Η χώρα μας ανήκει στην μεσογειακή ζώνη και έχει συγκεκριμένα κλιματικά χαρακτηριστικά τους καλοκαιρινούς μήνες, σε συνδυασμό με την αυτοφυή βλάστηση. Επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες, με συνέπεια μετά τους καύσωνες να ακολουθούν δυνατοί άνεμοι. Η ξηρόφιλη βλάστηση που επικρατεί αναφλέγεται εύκολα. Αυτά τα στοιχεία δεν είναι άγνωστα, ή πρωτόγνωρα. Αυτά επικρατούν σχεδόν κάθε καλοκαίρι. Ως

2 συνέπεια αυτών των χαρακτηριστικών φυσικά ξεσπούν πολλές πυρκαγιές. Ούτε αυτό είναι πρωτόγνωρο. Το πρωτόγνωρο στοιχείο όμως είναι οι μεγάλες υλικές ζημιές, η χωρική τους έκταση και το γεγονός ότι αυτές συνοδεύονται από απώλειες συνανθρώπων μας. Συνεπώς η ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ των εμπλεκόμενων φορέων είναι το πρώτο, το σημαντικότερο, το αποτελεσματικότερο και λιγότερο δαπανηρό επίπεδο προστασίας από τις φυσικές καταστροφές. Είναι όμως και το δυσκολότερο στην εφαρμογή του. Όλοι τα τελευταία χρόνια προφέρουμε την λέξη αυτή χωρίς όμως να έχει πολλές φορές αντίκρισμα πρακτικό και κυρίως αποτελεσματικό. Πλήθος υπηρεσιών εμπλέκονται στο επίπεδο αυτό, εμποδίζοντας την έγκαιρη και αποτελεσματική υλοποίησή του. Αποτέλεσμα: διάχυση και διασπορά των προληπτικών ενεργειών που πρέπει να γίνουν, αλλά και διάχυση ευθυνών όταν αυτές πρέπει να αποδοθούν. Θα σας παραθέσω ένα παράδειγμα από πραγματικό γεγονός : στη μεγάλη δίκη που έγινε για τους υπευθύνους των πυρκαγιών της Ηλείας το 2007, η πρόεδρος του δικαστηρίου επέμεινε πάρα πολύ ποιος έχει την ευθύνη για την ενημέρωση των πολιτών, τόσο για την προστασία τους από πυρκαγιές όσο και για την διαφυγή τους σε ασφαλές μέρος, δηλαδή για την ασφαλή εκκένωση. Σας πληροφορώ ότι εκεί πράγματι ανεδείχθη η πολυπλοκότητα και η ασυνεννοησία των τόσων υπηρεσιών που εμπλέκονται στο συγκεκριμένο θέμα. Κάποτε ένα χωριό το διέσχισε ένας νέος δρόμος μεγάλης κυκλοφορίας. Τα ατυχήματα αυξήθηκαν κατακόρυφα και είχαν πολλούς θανάτους και τραυματισμούς. Κάθισαν και σκέφτηκαν τι να κάνουν. Προκρίθηκε να κατασκευάσουν ένα νοσοκομείο δίπλα για να πηγαίνουν αμέσως τους τραυματίες και έτσι να σώζουν την ζωή τους. Όμως το πρόβλημα συνεχίστηκε, ειδικά όταν αυξήθηκε η κυκλοφορία των οχημάτων. Δεν ήξεραν τι να κάνουν, είχαν δώσει τόσα πολλά χρήματα για το νοσοκομείο και το πρόβλημα παρέμενε. Τότε ένας περαστικός που άκουσε το πρόβλημά τους, τους είπε κάτι απλό : «Γιατί δεν φτιάχνετε μια γέφυρα

3 για να περνάτε με ασφάλεια και από τις δύο μεριές»; Και έτσι με ελάχιστο κόστος έλυσαν το πρόβλημα. Αυτή η φανταστική ιστορία δείχνει ότι πολλές φορές παρά την πολυπλοκότητα του προβλήματος, οι λύσεις είναι απλές. Τι πιο απλό να οριστεί ο κάθε κρατικός φορέας της κεντρικής διοίκησης υπεύθυνος και αποκλειστικά στον τομέα αρμοδιότητάς του, για τις δράσεις πρόληψης από φυσικές καταστροφές, που ενδέχεται θα συμβούν στον τομέα του. Π.χ. μια κεντρική υπηρεσία για πρόληψη από τις πλημμύρες, μια κεντρική υπηρεσία για πρόληψη από τους σεισμούς, μια κεντρική υπηρεσία για τις δασικές πυρκαγιές κ.λ.π., οι οποίες θα ανήκουν στα θεματικά υπουργεία και όπου δεν υπάρχουν να δημιουργηθούν. Αυτές οι υπηρεσίες, σε επίπεδο καταστολής πρέπει να συντονίζονται και να αλληλοσυμπληρώνονται από τον φορέα της Πολιτικής Προστασίας. Τι πιο απλό να εκπονηθούν τοπικά σχέδια πρόληψης, σε επίπεδο χωρικής αρμοδιότητας δασαρχείου, με ανάλυση των ιδιαίτερων τοπικών συνθηκών που επικρατούν στην συγκεκριμένη δασική περιοχή ; Τι πιο απλό να εκπονηθούν τοπικά σχέδια εκκένωσης και προστασίας του τοπικού πληθυσμού, ιδιαίτερα στους κρίσιμους οικισμούς που βρίσκονται σε ζώνες μίξης δασών οικιστικών περιοχών, από φυσικές καταστροφές με εκπαίδευση και συμμετοχή σε ασκήσεις των κατοίκων της περιοχής. Αυτό ειδικά θα αποτελέσει ταυτόχρονα και το εργαλείο ενημέρωσης των πολιτών. Τι πιο απλό να δοθεί απόλυτη προτεραιότητα στις δράσεις και ενέργειες για την πρόληψη σε σχέση με την καταστολή ; Η αναλογία δαπανών πρόληψης και καταστολής είναι 10:90 σήμερα. Όπως αίρονται, άμεσα και αποτελεσματικά, τα γραφειοκρατικά εμπόδια για την αποκατάσταση μετά από μια μεγάλη φυσική καταστροφή, έτσι και στις δράσεις πρόληψης πρέπει όταν αιτιολογούνται ότι γίνονται για αυτό και μόνο τον σκοπό, να υπάρχει ευελιξία και να μην τηρούνται οι γραφειοκρατικές διαδικασίες.

4 Δεν είναι δυνατόν για παράδειγμα, οι πιστώσεις στις δασικές υπηρεσίες να είναι διαθέσιμες τον Ιούλιο και με τις διαδικασίες των διαγωνισμών τα έργα να εκτελούνται τον Σεπτέμβριο, όταν έχει παρέλθει πλέον η κρίσιμη αντιπυρική περίοδος. Χρόνιο πρόβλημα, το οποίο παραμένει, παρότι τα χρήματα προωθούνται από την κεντρική διοίκηση γρήγορα στις περιφερειακές υπηρεσίες, Ένα ευέλικτο και αποτελεσματικό μοντέλο πρόληψης και συνεργασίας είναι σίγουρο ότι θα ελαφρύνει το βάρος και θα διευκολύνει το έργο των υπηρεσιών καταστολής. Συνεπώς θα μειωθεί ακόμα περισσότερο και το πολυδάπανο και πολυδιάστατο έργο της αποκατάστασης. Τελειώνοντας πιστεύω, με αφορμή την καταστροφή στο Μάτι (αλλά και της Ηλείας), ότι η μάχη των πυρκαγιών πέρα από το επίπεδο του συντονισμού (που πλέον η κοινωνία έχει κουραστεί να ακούει τόσα χρόνια) χάνεται στο ίδιο πεδίο. Δεν χάνεται ούτε στο πολιτικό επίπεδο, ούτε στο αυτοδιοικητικό επίπεδο αφού για ένα τόσο εξειδικευμένο θέμα η διοίκηση εισηγείται τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης των πυρκαγιών. Διαχρονικά η κάθε πολιτική ηγεσία τα αποδέχεται και τα εφαρμόζει. Όμως το δίδαγμα όλα αυτά τα χρόνια, έδειξε ότι η μάχη στο επίπεδο της καταστολής, χάνεται στο ίδιο το πεδίο και εκεί πρέπει να στραφούμε ώστε να μη ξαναζήσουμε τέτοιες καταστροφές. ΓΙΑ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙ ΠΡΩΤΙΣΤΩΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΙΛΙΚΡΙΝΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

5 ΟΜΙΛΙΑ: ΖΑΡΕΙΦΗΣ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΤΙΠΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ EΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ ΠΑΡΝΗΘΑΣ Οι στόχοι του σχεδίου ΑΝΤΙΠΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ EΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ ΠΑΡΝΗΘΑΣ για την καλύτερη προετοιμασία αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας είναι: 1. περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και η αποτίμηση των αντικειμενικών συνθηκών της μελετώμενης περιοχής 2. πρόταση μέτρων για τη βελτίωση των υποδομών και του εξοπλισμού 3. σχεδιασμός και οργάνωση των συντελεστών της προστασίας Απαραίτητη προϋπόθεση για την τη σωστή διαφύλαξη του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας είναι ο συντονισμός όλων των εμπλεκομένων φορέων, για την αξιοποίηση των υποδομών, του εξοπλισμού και του διαθέσιμου προσωπικού, με τελικό στόχο την καλύτερη αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας. Α. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Η γνώση της περιοχής, από όλους τους εμπλεκόμενους είναι βασικός παράγοντας, για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών και για το λόγο αυτό γίνεται πλήρης περιγραφή της περιοχής, ενώ υπάρχουν και οι παρακάτω ψηφιακοί χάρτες στους όποιους αποτυπώνονται όλες οι πληροφορίες : I. Ενδεικτικός χάρτης Ελλάδας ΙΙ. Εδαφοπονικός ΙΙΙ. Ιδιοκτησιακός ΙV. Φυτοοικολογικός V. Κοινωνικός VI. Χάρτης υπάρχουσας αντιπυρικής προστασίας VII. Χάρτης οδικού δικτύου VIII. Χάρτης συχνότητας πυρκαγιών IX. Χάρτης προτεινόμενων έργων X. Χάρτης ζωνών προστασίας

6 Β. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ Γίνεται πλήρης καταγραφή της υπάρχουσας υποδομής, που θα χρησιμοποιηθεί τόσο στην πρόληψη όσο και την καταστολή δασιών πυρκαγιών με παράλληλη αποτύπωση σε ψηφιακούς χάρτες, ώστε όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να είναι γνώστες. Καταγράφεται το οδικό δίκτυο και οι αντιπυρικές ζώνες της περιοχής, οι υπάρχουσες δεξαμενές (80 για πλήρωση οχημάτων και 20 για εφοδιασμό ελικοπτέρων), τα πυροφυλάκεια (12) και λοιπές χρήσιμα στοιχεία (κατασκηνώσεις, χώροι αναψυχής, ελικοδρόμια, οικισμοί κλπ), τα οποία είναι απαραίτητα για τους εμπλεκόμενους φορείς. Επίσης γίνεται καταγραφή του υπάρχοντος εξοπλισμού όλων των φορέων (ασύρματοι, οχήματα, χωματουργικά μηχανήματα, υδροφόρα οχήματα, αλυσοπρίονα κλπ ). Γ. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ Γίνεται καταγραφή των εμπλεκόμενων φορέων και των εθελοντικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στην Πάρνηθα, ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΔΑΣΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ (ΔΑΣΑΡΧΕΙΑ ΠΑΡΝΗΘΑΣ ΚΑΠΑΝΔΡΙΤΙΟΥ) 2. ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ ΠΑΡΝΗΘΑΣ 3. ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ (6 ος ΠΣ 10 ος ΠΣ Π.Σ. ΟΙΝΟΦΥΤΩΝ) 4. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ (ΑΔΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ) 5. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ (ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΡΟΧΑΙΣ) 6. ΟΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (ΔΗΜΟΣ ΑΧΑΡΝΩΝ ΦΥΛΗΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΩΡΩΠΟ ) 7. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΠΑΡΝΗΘΑΣ 8. ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ( 2ΚΕΠ ΝΑΥΤΙΚΟ ΠΑΡΝΗΘΑΣ κλπ) ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ 2. ΕΔΑΣΑ 3. ΕΠΟΣ ΦΥΛΗΣ

7 4. ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 5. ΜΑΚΙΠ 6. ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΟΛΥΜΠΙΚΟΥ ΧΩΡΙΟΥ 7. ΕΟΔΔ ΒΑΡΥΜΠΟΠΗΣ 8. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ «ΦΕΛΕΥΣ» 9. ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΑΥΛΩΝΑ 10. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΟΙΚΙΣΤΩΝ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ Δ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΡΩΝ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ Στο σχέδιο προτείνονται μέτρα για βελτίωση των υπαρχουσών υποδομών και δημιουργία νέων ( συντήρηση και βελτίωση δρόμων, συντήρηση δεξαμενών και κρουνών και τοποθέτηση νέων κλπ ). Οι προτάσεις γίνονται από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όλο το χρόνο και υλοποιούνται, μετά την αξιολόγηση από το Δασαρχείο Φορέα και Π.Σ. Ε. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΑΝΤΙΠΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Πριν την αντιπυρική περίοδο και μετά την σύγκλιση των ΣΟΠ γίνεται συνάντηση που διοργανώνει το Δασαρχείο και ο Φορέας για τον σχεδιασμό σε επίπεδο Πάρνηθας τόσο των κατευθύνσεων των ΣΟΠ, του Σχεδίου του Π.Σ. και του παρόντος σχεδίου. Στην σύσκεψη αναλύονται οι δυνατότητες του κάθε εμπλεκόμενου τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν και με την καθοδήγηση των στελεχών του ΠΣ, καθορίζεται ο τομέας κάθε εμπλεκομένου και η εργασία που θα εκτελέσει (επάνδρωση πυροφυλακείων, περιπολίες με Π.Ο., αστυνόμευση περιοχής κλπ), η διάθεση οχημάτων του Φορέα, ώστε με την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου να υπάρχει τόσο ετοιμότητα όσο και κάλυψη της περιοχής. Η συνάντηση επιλύει προβλήματα και δίνει κατευθύνσεις για την επίλυση τους, ενώ η συνεχής επαφή μας δίνει την δυνατότητα επίλυσης όλων των θεμάτων άμεσα.

8 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ ΚΑΙ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Δρ. Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης Τακτικός Δασολόγος-Ερευνητής ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ / Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσνίκης & πρόεδρος Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας (ΕΔΕ) Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. 1

9 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ ΚΑΙ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Δρ. Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης Τακτικός Δασολόγος-Ερευνητής ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ / Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσνίκης & πρόεδρος Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας (ΕΔΕ) Tο Φυσικό Περιβάλλον και ιδιαίτερα τα Ελληνικά Δάση «θυσιάστηκαν» για την επιβίωση & την εξέλιξη του ανθρώπου.μια διαχρονική σχέση αγάπης και μίσους! Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. 2

10 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE «ένας λαός διαμορφώνεται από το πνεύμα του τοπίου και τη φύση του εδάφους που κατοικεί» ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Κυνήγι (Πάφος Κύπρος) Κυνήγι ελαφιού (Ψηφιδωτό Πέλλα) Στεφάνι μυρτιάς Βασιλικοί τάφοι Βεργίνας (Φιλίππου) Ιερό Απόλλωνα Υλάτη (Κούριο Λεμεσός Κύπρος) Κοίμηση Θεοτόκου (/1380) παλιά μητρόπολη Εδέσσης Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε.

11 Τα δασικά οικοσυστήματα η ραχοκοκαλιά του φυσικού μας περιβάλλοντος! Παρθένο Ροδόπη Φοινικόδασος Βάϊ Κρήτη Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε.

12 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ Τα δασικά οικοσυστήματα η ραχοκοκαλιά του φυσικού μας περιβάλλοντος! HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE Μη απογραφείσ α 13,80% βιομηχανικά δάση 25,40% βιομηχανικά δάση (3,3 m.ha) Λoιπές χρήσεις 36,90% Μη βιομηχανικά δάση 23,90% Μη βιομηχανικά δάση (3,1 m.ha) Λοιπές μορφές χρήσης γης (4,9 m.ha) Μη απογραφείσα γη (1,8 m.ha) Ιδιοκτησιακό καθεστώς ha % Δημόσιο ,5 Κοινοτικά Μοναστηριακά ,4 Συνιδιόκτητα ,4 Συνεταιριστικά ,7 Ιδιωτικά ΣΥΝΟΛΟ Σύνθεση δασών (είδη) ha % Α. Κωνοφόρα Ελάτη Ερυθρελάτη ,1 Πεύκο (P. brutia/halepensis) ,9 Μαυρόπευκο ,5 Διάφορα ,9 Σύνολο ,4 Β. Πλατύφυλλα Δρύς ,8 Οξυά ,7 Διάφορα ,1 Αείφυλλα πλατύφυλλα Σύνολο ,6 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ

13 Τα ελληνικά δάση και η Δασοπονία: η κατάσταση τους! ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΑΣΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ (m 3 ) ΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΚΑΥΣΙΜΟ ΣΥΝΟΛΟ μικρές αποδόσεις προϊόντων & χαμηλής οικονομικότητας υποβαθμισμένα, ακανόνιστα (50% πρεμνοφυή) χωρίς δασολόγιο & χαρτογράφηση με ευχάριστη εξαίρεση τελευταία! Τα μεγάλο ελληνικά μέρος δάση των παραμένουν δασών χωρίς : μελέτες! χωρίς σύγχρονες προδιαγραφές δασικής διαχείρισης χωρίς πιστοποίηση προϊόντων & αειφορικής διαχείρισης! χωρίς θεσμική θωράκιση από την πολιτεία έχοντας ανοικτά πολλά μέτωπα ως εκτεταμένος και πολυεπίπεδος τομέας (οικονομικός-βιολογικός-τεχνικός) ΕΤΟΣ Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. 6

14 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE Η Δασοπονία ΧΘΕΣ, ΣΗΜΕΡΑ & ΑΥΡΙΟ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ πλούσια δασική ιστορική κληρονομιά με τρεις περιόδους: Α.) με ξενική επιρροή Β.) 1920-σήμερα με τη θεμελίωση της ελληνικής δασοπονίας και Γ.) > σήμερα έχοντας μπροστά μας την πρόκληση της μοντέρνας ή «ολιστικής προσέγγισης» μέρος της οποίας είναι και η Μεσογειακή Δασοπονία! μετά την άνθιση μεταπολεμικά της δασοπονίας ακολούθησε η πτώση της! Η μεσευρωπαϊκή δασοπονία μας και η μεσογειακή δασοπονία μας? Διεθνώς η εξέλιξη της Δασοκομίας (Silviculture) διακρίνεται σε 3 τρεις φάσεις: 1. Κλασσική δασοκομία (Hans Carl von Carlovitz 1713 & Hartig με τον Cotta αμιγή-ομήλικα, «κανονικά» δάση) 2. Μοντέρνα δασοκομία ( Back to nature Mayr Silviculture in conformity with Nature & Gunier to understand the forest is to understand the tree ) 3. Σύγχρονη (νεα) δασοκομία διασπάται σε δυο: Ολιστική (φυσική) δασοκομία--> Μεσογειακή δασοκομία και Τεχνητή δασοκομία (ομήλικα, κλώνοι, ένταση επένδυσης κλπ) Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. 7

15 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE Πίνακας 1: Κατάσταση διατήρησης προστατευόμενων οικοτόπων στην ΕΕ-25 και στην Ελλάδα Κατάσταση διατήρησης Οικότοπων Οικοτόπων(Ελλάδα) (ΕΕ-25) Χερσαίων Οικοτόπων (Ελλάδα) Θαλάσσιων Οικοτόπων (Ελλάδα) Ικανοποιητική 17% 57 % 60 % Μη ικανοποιητική 28% 31 % 28 % 80 % ανεπαρκής Μη ικανοποιητική 37% 8 % 9 % κακή Άγνωστη 18% 4 % 3 % 20 % Δεν εστάλησαν στοιχεία Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε.

16 Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΑΣΗ, Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΩΤΙΑ! UNI-FREIBURG GERMANY

17 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1990 Δ.Σ.Καϊλίδης «Οι δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα» 1 Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. 0 Αίτια των πυρκαγιών: κοινωνικο-οικονομικοί & πολιτικοί λόγοι

18 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1990 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΑΠΟ ΔΑΣΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ 11 ΚΥΡΙΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΔΑΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ = ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Επαναπροδιορισμός στις σχέσεις πολίτη-δάσους (χωροταξία/ρύθμιση χρήσεων γης, «εμπορευματοποίηση» δασικής γης, δασική νομοθεσία/ορισμοί δασών κά, δασικοί χάρτες/δασολόγιο κλπ) Εθνική Δασική Πολιτική που θα προστατεύει το δάσος Διοικητική αναδιοργάνωση του δασοπονικού τομέα Έρευνα του φαινομένου των δασικών πυρκαγιών Καλύτερη Πρόληψη και βελτιώσεις στην Καταπολέμηση Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε.

19 ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ: Πρόληψη & Καταστολή Νικόλαος Γρηγοριάδης, Πρόεδρος Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας ( Δασολόγος-Ερευνητής), Δρ.Δασοκομίας-Οικολογίας - Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσ-νίκης/ΕΛΓΟ -ΔΗΜΗΤΡΑ & Γαβριήλ Ξανθόπουλος, Δασολόγος-Ερευνητής, Δρ. Πυρκαγιολόγος - Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων /ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ Οι δασικές πυρκαγιές μέρος του οικοσυστήματος... φυσικές καταστροφές ή ανθρώπινα λάθη? 2. Καλιφόρνια 3. Χιλή 1. Μεσόγειος 4. Νότια Αφρική 5. Αυστραλία Κοινή επιστημονική αντίληψη: Οι δασικές πυρκαγιές στις Μεσογειακές χώρες δεν μπορούν να εξαλειφθούν. Οι 5 περιοχές του πλανήτη με μεσογειακό κλίμα ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Μόνιμη Επιτροπή Περιβάλλοντος : Δασικές Πυρκαγιές 18 Απριλίου

20 Εξέλιξη της ετησίως καιόμενης έκτασης στην Ελλάδα κατά την περίοδο (60 χρ.) και τα 3 πρότυπα δασικών πυρκαγιών? 13 Σεϊχ-Σου 1997 Δασικές πυρκαγιές ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Μόνιμη Επιτροπή Περιβάλλοντος : Δασικές Πυρκαγιές 18 Απριλίου 2018

21 4-5 φορές! ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Μόνιμη Επιτροπή Περιβάλλοντος : Δασικές Πυρκαγιές 18 Απριλίου

22 Το «αποτύπωμα» από τις δασικές πυρκαγιές έκταση 15 ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Μόνιμη Επιτροπή Περιβάλλοντος : Δασικές Πυρκαγιές 18 Απριλίου 2018

23 Αυξημένη πιθανότητα καταστροφής! 16 Η παραμονή της κατάστασης ως έχει σήμερα εγκυμονεί μεγάλο κίνδυνο για μια πολύ καταστροφική αντιπυρική περίοδο στα αμέσως επόμενα έτη λόγω: πρώτον της κλιματικής αλλαγής (υπερθέρμανση της Γης), δεύτερον των αλλαγών χρήσεων γης και τρίτον της μείωσης των διαθέσιμων εναέριων μέσων εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης. Κατα συνέπεια μειώνεται το κατώφλι ισχύος του δασοπυροσβεστικού μηχανισμού πέρα απο το οποίο η κατάσταση μπορεί να γίνει ανεξέλεγκτη. Η αύξηση των πιστώσεων και του αριθμού των εναέριων και επίγειων δασοπυροσβεστικών μέσων ΔΕΝ συνεπάγεται από μόνα της μείωση των καταστροφών. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν γνωρίζουμε ότι χωρίς την ΠΡΟΛΗΨΗ (πχ συστηματική επιστημονική διαχείριση του δάσους), το αποτέλεσμα πρόσκαιρης επιτυχίας στην καταστολή συνεπάγεται συσσώρευση βιομάζας και επομένως αύξηση κινδύνου για το μέλλον. ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Μόνιμη Επιτροπή Περιβάλλοντος : Δασικές Πυρκαγιές 18 Απριλίου 2018

24 Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. Πρώτη θεμελιώδης ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ & ΠΡΟΤΑΣΗ! 17 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE Τα δάση και η δασοπονία αποτελούν πηγή διαφορετικών προσδοκιών, συχνά αντικρουόµενων µεταξύ των δυο κύριων πόλων (διαχείρισης) : 1) της παραγωγικής αξιοποίησης και 2) της προστασία τους. Συχνά, λοιπόν, το βασικό διακύβευµα/πρόκληση της δασικής διαχείρισης είναι ο συνδιασµός/εναρμόνιση αυτής της αντινοµίας? Δρομολόγηση μιας σύγχρονης βιώσιμης και πολυλειτουργικής δασοπονίας με μεσογειακό προσανατολισμό που ενσωματώνει μέσα της την ολιστική προσέγγιση και με προτεραιότητες που προέρχονται από το τρίπτυχο: περιβάλλον-οικονομία-κοινωνία.

25 Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ Αειφορία & Δασοπονία έννοιες 300 ετών! HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE ΕΥΡΩΠΗ & ΔΑΣΟΠΟΝΙΑ ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ αειφορία, κυκλική οικονομία, ΕΕ χωρίς Δασ.Πολιτική μεν αλλά με Δασική Στρατηγική 1998, 2015, μέχρι 2020 σύνταξη βιώσιμων σχεδίων διαχείρισης δημοσίων Αριστερα το εξώφυλλο του πρώτου βιβλίου για την αειφορική διαχείριση δασών (Silvicultura economica) στη Γερμανία από τον Hans-Carl von Carlowitz (δεξιά) Περιβάλλον ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Σύσκεψη Rio (1992) για βιώσιμη ανάπτυξη & δασική βιοποικιλότητα (Agenda 21 Chapter 11) Ευρωπαϊκές οδηγίες οικοτόπων και πουλιών (δίκτυο ΦΥΣΗ2000) Κοινωνία ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Οικονομία

26 Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE Η πρώτη Στρατηγική Μελέτη : ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ & ΞΥΛΟΠΟΝΙΑΣ (1986) ΘΕΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ: όραμα & «μακρόπνοους» στόχους & «αντικειμενικούς σκοπούς της Δασοπονίας» «θέσεις της πολιτικής ηγεσίας για τα δάση» δυναμικό με Εναλλακτικές Επιλογές Ανάπτυξης (ΕΕΑ) & ορίζοντα 25 έτη 19 ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ: συχνά κατέφυγε σε υποθέσεις λόγω έλλειψης στοιχείων δεν υπάρχει η πολύπλευρη διάσταση σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, σε τομείς, πολιτικές κλπ δεν εφαρμόσθηκε ποτέ! μετά από 32 χρ. ΣΙΓΗΣ & ΑΠΟΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ!

27 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE Η νέα ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ (ΕΣΔ) ΟΡΙΖΟΝΤΙΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΑΞΟΝΑΣ 1: Διακυβέρνηση του δασικού τομέα ΑΞΟΝΑΣ 2: Απογραφή - Παρακολούθηση ΑΞΟΝΑΣ 3: Έρευνα - καινοτομία ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΑΞΟΝΑΣ 1: Οικονομία του δάσους ΑΞΟΝΑΣ 2: Κλιματική αλλαγή ΑΞΟΝΑΣ 3: Προστασία* και οικοσυστημικές λειτουργίες ΑΞΟΝΑΣ 4: Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Πολιτικές * αρκετές δράσεις προστασίας υπάρχουν στους άλλους άξονες Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε.

28 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ Ολοκλήρωση του έργου χάραξη-διάδοση-εφαρμογή της ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ (ΕΣΔ) με χαρακτηριστικά όπως: 1. Να δίνει το νέο όραμα στην Ελληνική Δασοπονία 2. Να είναι τόσο φιλόδοξη όσο και ρεαλιστική (εφαρμόσιμη), διορατική καθώς και ανταγωνιστική με στοιχεία καινοτομίας 3. Να απευθύνεται σε μια βιώσιμη-πολυλειτουργική δασοπονία με μεσογειακά χαρακτηριστικά η οποία θα προστατεύει και θα βελτιώνει τα δάση 4. Να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας και αντίστροφα 5. Να είναι πολυδιάστατη έτσι ώστει να συγχρονίζει και να ενσωματώνει σύγχρονες πολιτικές σε πολλούς τομείς (περιβάλλοντος, γεωργίας, ενέργειας, εκπαίδευσης κλπ) 6. Να προβλέπεται και να παρακολουθούνται η χρηματοδότηση, η πορεία εφαρμογής και η αξιολόγησή της Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε.

29 Στρατηγική για τα δάση και δασικές πυρκαγιές Δρ Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ & π. Ε.Δ.Ε. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.Θ HELLENIC FORESTRY SOCIETY ARISTOTLE UNIVERSITY CAMPUS THESSALONIKI P.O.B GREECE ΤΑ ΔΑΣΗ ΔΕΝ ΜΑΣ ΑΝΗΚΟΥΝ... ΑΛΛΑ ΤΑ ΔΑΝΕΙΣΤΗΚΑΜΕ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ

30 ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΓΕΩΤ.Ε.Ε. «Δασικές Πυρκαγιές: ανάγκη για ολοκληρωμένο Σχέδιο Διαχείρισης» Τρίτη, 4 Δεκεμβρίου 2018 Εμπορικό & Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών Αίθουσα Συνεδριάσεων «ΕΡΜΗΣ» 09:30 16:00 Αρχιπύραρχος Χρήστος Λάμπρης, Δ/ντής Πυροσβεστικών Επιχειρήσεων Α.Π.Σ. Επιπυραγός Ιωάννης Κουϊνέλης, Τμηματάρχης Επιχειρήσεων Δασοπυρόσβεσης «Ο σχεδιασμός του Π.Σ. για την αντιμετώπιση των δασικών Πυρκαγιών στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον» Κυρίες και Κύριοι Το περιεχόμενο και το θέμα της εισήγησης μου, όπως αποτυπώνεται και από τον τίτλο του, αναφέρεται σε δύο επιμέρους αντικείμενα με δυναμικά χαρακτηριστικά και εξαρτώμενα μεταξύ τους. Από την μια έχουμε το επιχειρησιακό περιβάλλον με πολλές παραμέτρους που καθορίζουν διαχρονικά την πορεία του φαινομένου των υπαίθριων πυρκαγιών και από την άλλη την ανάγκη για εκπόνηση ενός επιχειρησιακού σχεδιασμού αντιμετώπισής τους, ο οποίος, λαμβάνοντας υπόψη τις βασικές αρχές της δασοπυρόσβεσης αλλά και εξωγενής περιορισμούς, θα πρέπει να προσαρμόζεται πάνω σε αυτό το περιβάλλον. Αυτό λοιπόν, αποτελεί την γενική αρχή που καθορίζει τον τρόπο σύνταξης του επιχειρησιακού σχεδιασμού αντιμετώπισης των πυρκαγιών, που σήμερα η υλοποίησή του στην χώρα μας είναι ευθύνη του Πυροσβεστικού Σώματος. Με βάση λοιπόν το παραπάνω, πριν προχωρήσουμε στην εκπόνηση του επιχειρησιακού σχεδιασμού, θα πρέπει πρώτα να δούμε, έστω και περιγραφικά, τις βασικές παραμέτρους του επιχειρησιακού περιβάλλοντος στο παρόν, την σχέση τους με το παρελθόν αλλά και την προοπτική τους στο μέλλον στον βαθμό που αυτό βέβαια μπορεί να εκτιμηθεί. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει καταρχήν να θεωρηθεί δεδομένη η σταδιακή αλλαγή της μορφής των πυρκαγιών στην χώρα μας ως προς τα χαρακτηριστικά εξέλιξης τους αλλά και τον δυνητικό χώρο εξάπλωσής τους. Πιο συγκεκριμένα, σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε πυρκαγιές μεγαλύτερης έντασης και με δυνατότητα μεγαλύτερης εξάπλωσης στον χώρο από ότι τις προηγούμενες δεκαετίες.

31 Αυτό είναι γνωστό ότι οφείλεται κατά κύριο λόγο στις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί στην χώρα μας και οι οποίες έχουν σαν αποτέλεσμα τόσο την αύξηση της καύσιμης ύλης όσο και την επέκταση της σε περιοχές που παλαιότερα λόγω χρήσης θεωρούνταν σχετικά ασφαλείς. Μια δεύτερη βασική παράμετρος που καθορίζει σημαντικά το σημερινό επιχειρησιακό περιβάλλον των πυρκαγιών είναι η τάση για αύξηση της επικινδυνότητάς τους σε σχέση με τον πληθυσμό αλλά και η διαπιστωμένη αυξημένη καταστροφικότητα που παρουσιάζουν σε σχέση με υποδομές και κατασκευές. Και αυτά επίσης είναι αποτέλεσμα κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών που από την μια οδήγησαν σε ορισμένες περιοχές στην επέκταση της ανθρώπινης δραστηριότητας σε δάση, που σε πολλές περιπτώσεις έχουν και μεγάλο βαθμό επικινδυνότητας όπως τα πευκοδάση των χαμηλών υψομέτρων και από την άλλη σε άλλες περιοχές κυρίως ορεινές και ημιορεινές η καύσιμη ύλη λόγω της εγκατάλειψης προσέγγισε ή ακόμη και εισήλθε σε οικισμούς αυξάνοντας κατακόρυφα τον βαθμό της τρωτότητας αυτών των κοινοτήτων στο φαινόμενο των πυρκαγιών. Άλλη σημαντική παράμετρος για την πορεία του φαινομένου των πυρκαγιών είναι η κλιματική αλλαγή. Αυτό βέβαια και σαν αντικείμενο αλλά και σαν διαδικασία που επηρεάζει τις πυρκαγιές αποτελεί αντικείμενο ευρύτερης επιστημονικής μελέτης και δεν μπορεί να αναλυθεί στην παρούσα εισήγηση. Φαίνεται όμως ότι στον βαθμό που υπάρχει, επηρεάζει αρνητικά τις πυρκαγιές αυξάνοντας την περίοδο της αιχμής τους αλλά και τις ακραίες κλιματικές τιμές που στην συνέχεια επηρεάζουν ανάλογα την ένταση και σφοδρότητά τους. Αυτό όμως που με βεβαιότητα μπορούμε να πούμε σχετικά με τον καιρό, που αποτελεί και τον βασικό παράγοντα για την εξέλιξη του φαινομένου από χρόνο σε χρόνο, είναι ότι επηρεάζει πλέον διαφορετικές συνθήκες καύσιμης ύλης όπως αναφέρθηκε και παραπάνω και δημιουργεί ένα διαφορετικό περιβάλλον πυρκαγιών σήμερα έστω και με τις ίδιες κλιματικές τιμές του παρελθόντος. Εκτός όμως από στοιχεία που επιδρούν με αρνητικό τρόπο, υπάρχουν και στοιχεία που λειτουργούν θετικά στην διαμόρφωση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος. Ως τέτοια μπορούν να αναφερθούν η βελτίωση του εθνικού οδικού δικτύου, που επιτρέπει την γρηγορότερη και ευκολότερη μετακίνηση δυνάμεων από περιοχή σε περιοχή εντός της χώρας αλλά και η συνεχής αναβάθμιση του Ευρωπαϊκού μηχανισμού, που απλουστεύει τις διαδικασίες για την ενίσχυση μεταξύ των χωρών της ΕΕ κυρίως με εναέρια μέσα. Τα παραπάνω λοιπόν εκτιμούμε, ότι είναι οι βασικές αλλά όχι και μοναδικές παράμετροι που καθορίζουν και διαφοροποιούν το σημερινό επιχειρησιακό περιβάλλον σε σχέση με παλαιότερα. Σε αυτές μπορούν να προστεθούν και άλλες, όπως η σύνθεση του πληθυσμού της υπαίθρου, η διαφοροποίηση διαχρονικά του αριθμού και των αιτιών

32 πυρκαγιών, η χρηματοδότηση και η υλοποίηση έργων πρόληψης, η σύνδεση των πυρκαγιών με άλλους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας όπως η ασφάλεια, ο τουρισμός, η γεωργία κ.α. Η ανάλυση όμως όλων αυτών και πιθανώς και άλλων καθώς και η μεταξύ τους σύνδεση απαιτεί ειδικές και εξειδικευμένες επιστημονικές μελέτες και δεν μπορεί να γίνει με επαρκή τρόπο στο πλαίσιο της παρούσας εισήγησης. Αυτό όμως που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι αυτή η αλλαγή του περιβάλλοντος εξέλιξης των πυρκαγιών δεν παρατηρείται μόνο στην χώρα μας. Είναι κάτι το οποίο εξελίσσεται με αν όχι τα ίδια, με τουλάχιστον παρόμοια χαρακτηριστικά σε όλο τον Ευρωπαϊκό Νότο άλλα και σε χώρες της Βορείου Αμερικής και της Ωκεανίας. Περνώντας τώρα στο δεύτερο αντικείμενο της εισήγησης που είναι ο επιχειρησιακός σχεδιασμός της δασοπυρόσβεσης θα πρέπει και εδώ πριν την περιγραφή να παραθέσουμε κάποια δεδομένα που τον επηρεάζουν αλλά και παραδοχές που είναι απαραίτητο να κάνουμε και συγκεκριμένα: Πρώτον ότι σε καμία περίπτωση το πρόβλημα των πυρκαγιών δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί με απόλυτο τρόπο και να μηδενιστεί. Αντίθετα η εξέταση των παραμέτρων που το επηρεάζουν και η ανάλογη εμπειρία από χώρες με παρόμοιες συνθήκες, όπως και προαναφέρθηκε, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μάλλον θα πρέπει να αναμένεται έντασή του τα επόμενα χρόνια. Δεύτερον ότι ο κατασταλτικός μηχανισμός ανεξαρτήτως μεγέθους και δυνατοτήτων έχει όρια και υπάρχουν καταστάσεις οι οποίες δεν είναι πρακτικά αντιμετωπίσιμες στο σύνολό τους σε προκαθορισμένο χρονικό διάστημα. Τρίτον ότι ο επιχειρησιακός σχεδιασμός οφείλει να είναι προσαρμοσμένος στα βασικά χαρακτηριστικά του φαινομένου τα οποία το κάνουν και ιδιαίτερο στην αντιμετώπιση σε σχέση με άλλες καταστροφές δηλαδή, Στον εποχιακό του χαρακτήρα Στην εξάρτηση του φαινομένου από τις καιρικές συνθήκες που έχει σαν αποτέλεσμα τόσο την μεγάλη διακύμανση από χρόνο σε χρόνο όσο και σε μεγάλες διακυμάνσεις στην ένταση του φαινομένου εντός και της ίδιας αντιπυρικής περιόδου Στον πολύ δυναμικό χαρακτήρα εξέλιξης των υπαίθρων πυρκαγιών στον χώρο και στον χρόνο Την διαφορετική επικινδυνότητα, τρωτότητα και χαρακτηριστικά των διαφόρων περιοχών της χώρας απέναντι στις πυρκαγιές. Επιπλέον ο επιχειρησιακός σχεδιασμός κατάσβεσης των πυρκαγιών οφείλει να λαμβάνει υπόψη τους διαθέσιμους πόρους οι οποίοι μπορούν να διαχωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες.

33 Σε αυτούς που κατ αποκλειστικότητα, ή με κύρια αποστολή και χρήση την αντιπυρική περίοδο, χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών και οι οποίοι στο μεγαλύτερο μέρος τους ανήκουν ή έστω διαχειρίζονται από το Πυροσβεστικό Σώμα και τις Ένοπλες Δυνάμεις και σε αυτούς που διατίθενται από διάφορους φορείς του δημοσίου, της τοπικής αυτοδιοίκησης, εθελοντές ή ακόμα και ιδιώτες όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο και σκόπιμο τόσο στην φάση της κατάσβεσης όσο και σε αυτή της επιφυλακής. Πολύ γρήγορα και αναφορικά με την πρώτη κατηγορία οι διαθέσιμοι σήμερα πόροι για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών 2018 ήταν οι εξής: Προσωπικό. Στο Πυροσβεστικό Σώμα σήμερα υπηρετούν περίπου επαγγελματίες πυροσβέστες και 1720 πυροσβέστες πενταετούς υποχρέωσης και προσελήφθησαν και 1250 εποχιακοί υπάλληλοι. Επιπλέον στο ανθρώπινο δυναμικό αξίζει να σημειωθεί η συνεισφορά των 1700 εκπαιδευμένων εθελοντών και η σημαντική συνεργασία που υπάρχει με πιστοποιημένες από τη ΓΓΠΠ εθελοντικές ομάδες. Επίγεια μέσα Το πυροσβεστικό Σώμα διαθέτει σήμερα 1930 υδροφόρα πυροσβεστικά οχήματα διαφόρων τύπων εκ των τα 800 περίπου είναι 4χ4 ενώ διαθέτει επίσης περί τα 1400 βοηθητικά και ειδικά οχήματα διαφόρων τύπων ενώ σε κάθε μία από τις περιφερειακές Διοικήσεις Π.Υ. της ηπειρωτικής χώρας καθώς επίσης και σε κάποια νησιά οργανώνονται πεζοπόρα τμήματα από μόνιμους και εποχιακούς δασοπυροσβέστες που στο σύνολο τους είναι περίπου 1400 άτομα Εναέρια μέσα Οι εναέριες δυνάμεις χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Τα εθνικά εναέρια μέσα που ανήκουν συντηρούνται και διαχειρίζονται από το Ελληνικό Κράτος και τα ενοικιαζόμενα τα οποία παρέχουν υπηρεσίες για ορισμένη χρονική περίοδο κατόπιν συμβολαίου. Εθνικές Εναέριες Δυνάμεις. 3 Συντονιστικά ΕΠ ΒΚ 117 ΑC 2 ΕΠ πολλαπλών ρόλων SUPER PUMA 13 (8) ΑΦη CL (5) ΑΦη CL ΑΦη PZL (5) Ε/Π ΕΛΑΣ Μη επανδρωμένα μέσα ΠΣ και ΕΛΑΣ

34 Επίσης από τις Ένοπλες Δυνάμεις διατίθενται κάθε χρόνο για τις ανάγκες της δασοπυρόσβεσης 1 ΑΦος C 130 για την κάλυψη αναγκών αερομεταφοράς προσωπικού καθώς επίσης και 3 ΕΠ CHINOOK στα Μέγαρα και τη Ρόδο. Ενοικιαζόμενα εναέρια μέσα. Η ενοικίαση εναερίων μέσων είναι μια διαδικασία η οποία υλοποιείται συνεχώς από τα έτος 1999 και μετά. Για το 2018 ενοικιάσθηκαν τα εξής μέσα. 4 ΕΠ βαρέως τύπου τα οποία έγιναν 5 μετά τις πυρκαγιές στην Κινέτα και το Μάτι 9 ΕΠ μεσαίου τύπου Γενική βέβαια παραδοχή αναφορικά με τους διαθέσιμους πόρους όχι μόνο για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών αλλά και γενικότερα για την αντιμετώπιση των καταστροφών είναι ότι αυτοί δεν είναι ποτέ αρκετοί σε μια περίοδο κρίσης. Σε κάθε όμως περίπτωση ο σχεδιασμός γίνεται με βάση την μέση κατάσταση και τα υπάρχοντα μέσα τα οποία για την χώρα μας κρίνονται τουλάχιστον ως επαρκή για τις σημερινές ανάγκες αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα πρέπει να σχεδιαστεί ο τρόπος ενίσχυσης και ανανέωσης λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες, το κόστος, τις διαδικασίες αλλά και την διαφαινόμενη πορεία του φαινομένου των πυρκαγιών. Τέλος βασική παράμετρο του σχεδιασμού αποτελεί το γεγονός ότι ο δασοπυροσβεστικός μηχανισμός όπως στις πιο πολλές χώρες του κόσμου έτσι και στην Ελλάδα δεν είναι αυτόνομος και αποκλειστικής αποστολής αλλά προκύπτει από την εποχιακή ενίσχυση ενός υπάρχοντος μηχανισμού. Στην περίπτωσή μας λοιπόν, αυτός είναι ο μηχανισμός πυροπροστασίας ο οποίος ενισχύεται και αναδιαρθρώνεται σε ετήσια βάση ώστε την αντιπυρική περίοδο να μπορεί να ανταποκριθεί και στις ανάγκες της δασοπυρόσβεσης. Η ενίσχυση αυτή γίνεται κυρίως σύμφωνα με την επικινδυνότητα της κάθε περιοχής όπως αυτή έχει καθοριστεί μέσα από την ανάλυση των στοιχείων των τελευταίων ετών. Στο πλαίσιο του παραπάνω, το Πυροσβεστικό Σώμα το οποίο αποτελεί και τον βασικό κορμό του κατασταλτικού μηχανισμού χαρακτηρίζεται σαν μια υπηρεσία με κεντρικό χαρακτήρα και στρατιωτικού τύπου δομή και οργάνωση. Έχει με ένα επιτελικό όργανο το Αρχηγείο Πυροσβεστικού Σώματος ενώ από εκεί και πέρα ακολουθεί την γενικότερη διάρθρωση του κράτους και είναι χωρισμένο σε 13 Περιφερειακές Διοικήσεις Π.Υ. οι οποίες με τη σειρά τους χωρίζονται σε Διοικήσεις Νομών και τέλος υπάρχουν οι επιχειρησιακές μονάδες του που ονομάζονται Πυροσβεστικές Υπηρεσίες ή Πυροσβεστικά Κλιμάκια ανάλογα με το μέγεθός τους και είναι 120 και 118 αντίστοιχα. Για την ικανοποίηση ιδιαίτερων επιχειρησιακών αναγκών έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν 8 Ειδικές Μονάδες Αντιμετώπισης Καταστροφών, οι Ειδικές

35 Υπηρεσίες Εναερίων και Πλωτών Μέσων ενώ για την κάλυψη των αναγκών εκπαίδευσης και διοικητικής υποστήριξης λειτουργούν ειδικές υπηρεσίες όπως η Πυροσβεστική Ακαδημία, η Υγειονομική Υπηρεσία και τα Συνεργεία οχημάτων. Στο πλαίσιο λοιπόν όλων των παραπάνω πραγματοποιείται ο επιχειρησιακός σχεδιασμός του Πυροσβεστικού Σώματος ο οποίος όπως παντού περιλαμβάνει δύο επιμέρους φάσεις. Η πρώτη αφορά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μέτρων με στόχο την αποτροπή, τον γρήγορο εντοπισμό και αναγγελία των πυρκαγιών καθώς επίσης την άμεση και μαζική κινητοποίηση των πυροσβεστικών δυνάμεων για την αντιμετώπιση του συμβάντος στο αρχικό στάδιο εκδήλωσης του και πριν αυτό πάρει μεγάλες διαστάσεις. Η δεύτερη φάση οργάνωσης του μηχανισμού αφορά τον σχεδιασμό, την πραγματοποίηση και την υποστήριξη των επιχειρήσεων δασοπυρόσβεσης όταν κάποιο συμβάν λάβει μεγάλες διαστάσεις ή κριθεί επικίνδυνο ως προς την εξέλιξη του. Στα πλαίσια της πρώτης φάσης πραγματοποιούνται σε γενικές γραμμές τα εξής: 1. Εκπονούνται και επικαιροποιούνται σχέδια, σε επίπεδο Νομού, και στην συνέχεια Περιφέρειας στα οποία αφού καταγράφεται το σύνολο των διατιθέμενων δυνάμεων και οι ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής στη συνέχεια περιγράφεται ο τρόπος εμπλοκής και δράσης όλων των εμπλεκομένων στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών. 2. Οργανώνεται σύστημα εντοπισμού και αναγγελίας που περιλαμβάνει. Στελέχωση πυροφυλακίων Συγκρότηση επίγειων περιπολιών από το Π.Σ. αλλά και τους άλλους εμπλεκόμενους φορείς. Εναέρια επιτήρηση τόσο με μέσα του Π.Σ. όσο και άλλων φορέων και κυρίως των Ενόπλων δυνάμεων. 3. Γίνεται διασπορά των δυνάμεων με Τοποθέτηση πυροσβεστικών οχημάτων σε κομβικά και επίκαιρα σημεία για άμεση επέμβαση και έλεγχο των δασικών εκτάσεων. Διασπορά των εναερίων δυνάμεων σε περιφερειακά Αεροδρόμια της χώρας για άμεση πρώτη προσβολή. 4. Καθορίζεται ο βαθμός ετοιμότητας του μηχανισμού σύμφωνα με το δείκτη επικινδυνότητας που εκδίδεται σε καθημερινή βάση από τη ΓΓΠΠ. Τα επίπεδα επιφυλακής είναι τρία και εφαρμόζονται από το σύνολο των εμπλεκομένων φορέων και όχι μόνο από το Π.Σ.

36 Η δεύτερη φάση οργάνωσης του μηχανισμού όπως προαναφέρθηκε αφορά τον σχεδιασμό, την πραγματοποίηση και την υποστήριξη των επιχειρήσεων δασοπυρόσβεσης όταν το συμβάν ή τα συμβάντα λάβουν διαστάσεις. Σε μια τέτοια κατάσταση η κλιμάκωση, η κινητοποίηση και γενικότερα η διαχείριση των δυνάμεων γίνεται ανάλογα με τον συνολικό αριθμό των συμβάντων τη σοβαρότητα του κάθε συμβάντος αλλά και το είδος του μέσου που θα κινητοποιηθεί ενώ σε κάθε επίπεδο διαχείρισης ισχύουν τα εξής: 1. Στο τακτικό επίπεδο υπεύθυνος σύμφωνα με το υφιστάμενο Νομοθετικό πλαίσιο για το συντονισμό και τη συνολικότερη διαχείριση των δυνάμεων είναι ο Ανώτερος αξιωματικός του Π.Σ. 2. Σε επίπεδο Νομού υλοποιείται κυρίως διοικητική υποστήριξη των επιχειρήσεων που περιλαμβάνει και την υποδοχή και καθοδήγηση δυνάμεων που αποστέλλονται για ενίσχυση των τοπικών υπηρεσιών. 3. Σε επίπεδο περιφέρειας υπάρχει Συντονιστικό Περιφερειακό Κέντρο σε μόνιμη βάση το οποίο διαχειρίζεται τις δυνάμεις των Υπηρεσιών αρμοδιότητάς του και τις κινητοποιεί ανάλογα. Επίσης κινητοποιεί τα ελαφρά Αεροσκάφη PZL καθώς επίσης και το πεζοπόρο τμήμα της οικείας περιφέρειας. 4. Τέλος σε επίπεδο επικράτειας λειτουργεί ενιαίο εθνικό συντονιστικό κέντρο το ΕΣΚΕ το οποίο στελεχώνεται με προσωπικό του Π.Σ. αλλά και των άλλων φορέων που εμπλέκονται άμεσα στην διαχείριση των πυροσβεστικών δυνάμεων. Από το ΕΣΚΕ κινητοποιούνται δυνάμεις για την αντιμετώπιση συμβάντων που ξεφεύγουν από τις δυνατότητες των περιφερειακών διοικήσεων. Διαχειρίζεται τα Α/φη CL 215 και 415, τα εναέρια μέσα του ΠΣ και αυτά που διατίθενται από τις Ένοπλες Δυνάμεις και την ΕΛΑΣ καθώς επίσης και το σύνολο των εναερίων μέσων που ενοικιάζονται. Επίσης υλοποιεί ειδικότερο σχεδιασμό που αφορά την άμεση μεταφορά για την ενίσχυση των νησιωτικών περιοχών. Σημειώνεται ότι σε όλα τα παραπάνω επίπεδα υπάρχει και η δυνατότητα σύγκλισης των προβλεπομένων συλλογικών οργάνων εάν αυτό απαιτηθεί ενώ σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών υπάρχει η δυνατότητα κινητοποίησης του Ευρωπαϊκού μηχανισμού. Το ερώτημα όμως σήμερα είναι ένα. Είναι αρκετά όλα τα παραπάνω ή απαιτούνται πρόσθετα μέτρα αναφορικά τόσο με τα ποσοτικά όσο και ποιοτικά χαρακτηριστικά του σχεδιασμού αλλά και της δομής του μηχανισμού γενικότερα. Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα μπορεί να φαίνεται απλή με δεδομένες τις καταστροφές του καλοκαιριού και κυρίως την απώλεια τόσων ανθρώπινων ζωών ότι ο μηχανισμός χρειάζεται τόσο ενίσχυση όσο και αλλαγές. Το παραπάνω μπορεί να τεθεί και στην βάση ότι κάθε αντιπυρική αλλά και κάθε συμβάν θα πρέπει να αξιολογείται και να βλέπουμε τυχόν δυσλειτουργίες που υπάρχουν και θα πρέπει να αντιμετωπισθούν.

37 Σε αυτό το πνεύμα σαφώς και χρειάζεται επανεκτίμηση του επιχειρησιακού σχεδιασμού. Το επόμενο όμως ερώτημα και ταυτόχρονα βήμα που είναι να εξειδικεύσουμε το τι, το πόσο και το πότε είναι κατά την γνώμη μου και σύνθετο και πολυδιάστατο και οι απαντήσεις διαφορετικές και όχι αυτονόητες. Σε κάθε περίπτωση και χωρίς να θέλω να θεωρηθεί ότι από πλευράς μου υπάρχει ολοκληρωμένη και πλήρως τεκμηριωμένη απάντηση η βελτίωση του επιχειρησιακού σχεδιασμού πρέπει να κινείται στο εξής πλαίσιο. Να θέτει συγκεκριμένους στόχους στους οποίους πρέπει όλοι να συμφωνήσουμε και οι οποίοι να είναι ρεαλιστικοί, με συνέχεια και με χρονοδιαγράμματα. Να αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό την υπάρχουσα τεχνογνωσία, εμπειρία και θετικά στοιχεία του υπάρχοντος μηχανισμό και να μην έχει τον χαρακτήρα της αλλαγής για την αλλαγή. Σε συνέχεια του παραπάνω να αναζητήσει πρότυπα, διαδικασίες, τακτικές ή έστω επί μέρους λύσεις σε προβλήματα από χώρες του εξωτερικού που αυτά έχουν δοκιμασθεί και έχουν αξιολογηθεί θετικά. Να πραγματοποιείται με σκοπό την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και των διατιθέμενων πόρων, των οποίων η ενίσχυση και η αναβάθμιση να έχει τουλάχιστον μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό και να κινείται παράλληλα με τους στόχους. Να αξιοποιείται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η νέα τεχνολογία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα μη επανδρωμένα αλλά και συστήματα διαχείρισης συμβάντων με χρήση τεχνολογιών γεωεντοπισμού, εφαρμογή νέων τακτικών όπως ο εναέριος συντονισμός των εναερίων μέσων, και τέλος η χρήση νέων υλικών όπως τα επιβραδυντικά. Και τέλος να είναι προσαρμοσμένος ή τουλάχιστον σταδιακά να προσαρμόζεται στο νέο επιχειρησιακό περιβάλλον όπως αυτό περιγράφηκε παραπάνω. Κλείνοντας θέλω να τονίσω μια ακόμη διαφαινόμενη αναγκαιότητα και απαίτηση του επιχειρησιακού σχεδιασμού στο μέλλον η οποία κρίνεται ως πολύ σημαντική και ουσιαστική. Και αυτή είναι η ανάγκη του ενιαίου χαρακτήρα του σχεδιασμού σε όλα τα επίπεδα και σε δύο κατευθύνσεις. Καταρχήν από όλους τους εμπλεκόμενους και επίσης για όλες για φάσεις του φαινομένου. Αυτό είναι απαραίτητο εάν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστικοί σε ότι αφορά τα αναμενόμενα αποτελέσματα αλλά και για να υπάρχει συνέχεια και σύνδεση αναφορικά με την λήψη και εφαρμογή μέτρων σε όλες τις φάσεις αντιμετώπισής του. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η συμμετοχή όχι πλέον μόνο του ενημερωμένου αλλά του εκπαιδευμένου και υπεύθυνου πολίτη στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών καθώς τόσο από την Ελληνική όσο και την διεθνή εμπειρία είναι πλέον προφανές ότι η κρατική παρέμβαση σε κάποιες

38 περιπτώσεις δεν είναι αρκετή για την αποτροπή της καταστροφής και της απόλυτα αποτελεσματικής προστασίας των κοινοτήτων. Αυτά μπορεί να ακούγονται αυτονόητο και τετριμμένα αλλά στην πράξη αποτελούν ένα δύσκολο εγχείρημα το οποίο εκτός των άλλων απαιτεί πνεύμα συνεργασίας, παράκαμψη νοοτροπιών δεκαετιών, αποδοχή συνυπευθυνότητας αλλά και αντίληψη ότι οι επιμέρους προσπάθειες και ενέργειες του καθενός δεν αποτελούν πλέον συμπληρωματική δράση και πάρεργο αλλά έργο ουσίας που συμβάλλει στον κοινό σκοπό που είναι η προστασία του περιβάλλοντος της πατρίδος μας αλλά και η εμπέδωση του αισθήματος της ασφάλειας στον Έλληνα πολίτη. Σας ευχαριστώ

39 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΩΤΕΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Προτάσεις για την αποκατάσταση Αγαπητές κυρίες, αγαπητοί κύριοι, Καλημέρα Η ΠΡΟΤΑΣΗ Στην δική μου εισήγηση θα σας αναπτύξω τις προτάσεις της Επιτροπής του ΓΕΩΤΕΕ για το τελευταίο, αλλά πολύ σημαντικό στάδιο του κύκλου των πυρκαγιών. Είναι το στάδιο της αποκατάστασης, που αφορά την επαναφορά της ισορροπίας στο δασικό οικοσύστημα, την πλήρωση του κενού στο τοπίο, τον πρώτο σχεδιασμό για την αύξηση της ανθεκτικότητας του δάσους σε μια επόμενη πυρκαγιά. Τα αίτια της σημερινής κατάστασης Μια σειρά γεγονότων, που αποδείχτηκαν βλαπτικά για το δάσος, όπως η μεταφορά της δασοπυρόσβεσης, το 1998, από την Δασική Υπηρεσία στην Πυροσβεστική, χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία, η αύξηση των περιαστικών πυρκαγιών και των καμένων εκτάσεων, οι απώλειες ανθρώπων από πυρκαγιές νέου τύπου και η αύξηση του κόστους καταστολής χωρίς αντίστοιχα αποτελέσματα, δεν στάθηκαν δυνατά να ανατρέψουν την αντίληψη ότι οι πολιτικές μας είναι λαθεμένες, σ όλο το τρίπτυχο πρόληψη καταστολήαποκατάσταση. Το έδαφος και το νερό Μετά την πυρκαγιά ο βασικός μας επιστημονικός ρόλος συνοψίζεται στη διαχείριση του εδάφους και του νερού, δύο βασικών στοιχείων του αβιοτικού περιβάλλοντος, που η διατήρησή τους είναι ζητούμενη σε συνθήκες ανεπάρκειας και φθοράς, σύνηθες φαινόμενο στα θερμομεσογειακά οικοσυστήματα. Βασικός μας στόχος κατά συνέπεια, είναι η διατήρησή τους στο διηνεκές, ώστε να μπορούν να καλύψουν τις απαιτήσεις των οργανισμών που διαβιούν σ αυτά και να μπορούν να υποστηρίξουν την αναγέννηση του δάσους και την διαβίωση των υπολοίπων στοιχείων του οικοσυστήματος σε περίπτωση απώλειας. Όλα αυτά θα πρέπει να ιδωθούν και υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής, όπου οι ακρότητες των φαινομένων, η συχνότητα και η διάρκειά τους, δρουν περισσότερο επιβαρυντικά στις φυσιολογικές απαιτήσεις των οργανισμών, καθώς και στους υπόλοιπους βεβαρυμμένους ήδη αβιοτικούς παράγοντες. Τα έργα αποκατάστασης Τα κλασσικά έργα αποκατάστασης, όπως τα αντιδιαβρωτικά μέτρα, η απομάκρυνση των καμένων και οι αναδασώσεις, είναι γνωστά και συνεχώς προτείνονται νεότερες τεχνικές, τις οποίες σταδιακά πρέπει να δοκιμάσουμε. Η εμπειρία μας στις μεθόδους αυτές θεωρείται δεδομένη και εν γένει επιτυχής. Υστέρηση υπάρχει στην Δασοτεχνική διευθέτηση ορεινών λεκανών απορροής. Ένα σημαντικό ζήτημα είναι η ταχύτητα υλοποίησης των έργων αποκατάστασης που απαιτείται να ολοκληρωθούν πριν τις χειμερινές βροχές. Τόσο οι μελέτες, όσο και τα έργα υλοποίησης των μελετών (προκηρύξεις, αναθέσεις, επίβλεψη) σωρεύονται σε μικρό χρονικό διάστημα, που το σύνολό τους με τις ισχύουσες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις 1

40 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΩΤΕΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Προτάσεις για την αποκατάσταση υπηρεσιών του δημοσίου, υπονομεύουν την ποιότητα και την αποτελεσματικότητά τους. Η οργάνωση και ο σχεδιασμός τους θα πρέπει να είναι με σαφήνεια προκαθορισμένος και θεσμοθετημένος. Η Δασοτεχνική διευθέτηση ορεινών λεκανών απορροής και η κατασκευή μόνιμων αντιπλημμυρικών έργων στον ορεινό χώρο, εκεί που υπάρχει ανάγκη και υφίσταται απειλή (π.χ. διαχείριση της βλάστησης, ειδικές φυτεύσεις, φράγματα στα κύρια και δευτερεύοντα ρέματα), θα μπορούσαν και θα πρέπει να γίνονται συνεχώς, ώστε να μειώνεται η απαίτηση πρόσθετων έργων στη φάση της αποκατάστασης. Ήδη, τα έργα που είναι απαραίτητα να γίνουν στις ορεινές λεκάνες, περιγράφονται επαρκώς στα Διαχειριστικά σχέδια αντιμετώπισης κινδύνου πλημμύρας, που καταρτίστηκαν και νομοθετήθηκαν πολύ πρόσφατα (2018). Η ανασυγκρότηση των καμένων περιοχών Από τις πυρκαγιές δεν καταστρέφονται μόνο τα δασικά οικοσυστήματα. Παράλληλα υφίστανται τεράστιες ζημιές οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι των περιοχών αυτών. Επομένως στον τομέα αυτό εμπλέκεται και το ΥΠΑΑΤ, που ως συνήθως απουσιάζει στο συνολικό σχεδιασμό αντιμετώπισης των προβλημάτων. Το σύνολο σχεδόν των γεωτεχνικών εμπλέκεται εν προκειμένω και δεν αφορά μόνο το δασολογικό κόσμο. Χρειάζεται ως εκ τούτου ένας σοβαρός θεσμικός ρόλος των αντίστοιχων υπηρεσιών του ΥΠΑΑΤ, γιατί στην ουσία το ΥΠΑΤ θα κληθεί να καλύψει αποζημιώσεις για την καταστροφή του παραγωγικού κεφαλαίου των αγροτών. Η θωράκιση των αγροτικών περιοχών, των βοσκοτόπων, των μελισσοκομικών περιοχών και των υποδομών τους, είναι έργο των γεωτεχνικών του Υπουργείου και όλων των μελετητών και εργοληπτών που εμπλέκονται. Ενδεχόμενα, αν δεν λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα, να αποσυνδέονται οι πληγέντες από τις διαδικασίες αποζημιώσεων και ενισχύσεων. Πέραν του αγροτικού κόσμου, θίγονται και το σύνολο των πολιτών από τις καταστροφές άλλων υποδομών και κυρίως των δικτύων μεταφοράς ενέργειας, οδικών αξόνων πρωτευόντων και δευτερευόντων, τόσον των δενδροστοιχιών τους όσον και των πλημμυρικών φαινομένων που σχετίζονται με τα δίκτυα απαγωγής ομβρίων. Γεννάται εύλογα το ερώτημα πότε οι υπεύθυνοι αυτών των έργων κάθισαν σοβαρά να σχεδιάσουν από κοινού ή κατά μόνας, την αντιμετώπιση των συνεπειών μιας καταστροφικής πυρκαγιάς; Η Αναδασώσεις Οι αναδασώσεις δεν είναι απαραίτητες, όταν τα προϋπάρχοντα φυσικά οικοσυστήματα είναι ώριμα. Οι συχνές όμως πυρκαγιές των τελευταίων χρόνων καθιστούν τη διαδικασία φυσικής αναγέννησης δυσχερή και κάποιες φορές αδύνατη. Σ αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται να γίνονται αναδασωτικές επεμβάσεις. Στόχος των αναδασώσεων είναι η υποβοήθηση των φυσικών διεργασιών αποκατάστασης. Για να εξυπηρετηθεί ο σκοπός αυτός, απαιτούνται ειδικές επιστημονικές γνώσεις και δεν πρέπει να επαφίονται σε ερασιτεχνισμούς και στην εθελοντική προσπάθεια, η οποία απλά μπορεί να συνεπικουρεί για λόγους περισσότερο καλλιέργειας της ευαισθησίας και της εκπαίδευσης. Η επιλογή των ειδών για τις φυτεύσεις είναι εξαιρετικά δύσκολη και υπόκειται σε περιορισμούς, που 2

41 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΩΤΕΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Προτάσεις για την αποκατάσταση σχετίζονται με τις φυσιολογικές απαιτήσεις τους, της παραγωγικής δυνατότητας των εδαφών της περιοχής και της διαθεσιμότητας ύδατος. Όλα όσα ακούγονται για τη χρήση πυράντοχων ειδών ως πανάκεια, είναι φενάκη και σε ελάχιστες περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Οι αναδασώσεις είναι μια πολύ ακριβή διαδικασία. Η συλλογή των σπόρων, η διαλογή, ο έλεγχος της φυτρωτικότητας, η σπορά, η μεταφύτευση, η μεταφορά χώματος, οι λιπάνσεις, τα βοτανίσματα και η διατήρηση του φυτευτικού υλικού, απαιτεί εξειδικευμένα φυτώρια με το αντίστοιχο προσωπικό, υγειές έδαφος και νερό και όλες τις λοιπές υποδομές (σκίαστρα, γλαστρίδια, γλάστρες κ.λπ.) που η χώρα μας δεν διαθέτει και από τα υπάρχοντα φυτώρια τα περισσότερα έχουν περιέλθει σε μαρασμό και αχρηστία. Τα ιδιωτικά φυτώρια που γνωρίζουν αυτές τις δυσκολίες, περιορίζονται στην εισαγωγή και την εμπορεία και όχι στην παραγωγή φυτών. Ταυτόχρονα τίθενται και ζητήματα διατήρησης της εγχώριας βιοποικιλότητας, ζήτημα ιδιαίτερα σοβαρό, ώστε να αποφύγουμε γενετικές επιμολύνσεις και εισαγωγή άλλων συνοδευτικών παθογόνων οργανισμών. Θα πρέπει λοιπόν οριστικά να αφεθεί αυτό το έργο στους ειδικούς επιστήμονες και να πάψει η τηλεοπτική και όχι μόνον υποκατάστασή τους. Σε κάθε ευνομούμενο κράτος θεωρείται εύλογο να αναλαμβάνει το έργο ο ειδικός. Στη χώρα μας δυστυχώς αυτό είναι ακόμη ζητούμενο και ο θεσμικός μας ρόλος αμφισβητήσιμος και μάλιστα ακόμα και από τους ίδιους τους φορείς της πολιτείας. Μας πικραίνει το γεγονός ότι ο ίδιος ο πρωθυπουργός την επόμενη της καταστροφής, κάλεσε τον κ. Ζερεφό και τον κ. Λέκκα, που σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητούμε την επιστημονική τους επάρκεια, για να τον ενημερώσουν για τις δασικές πυρκαγιές ενώ αντίστοιχα, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης καλεί τον κ. Συνολάκη που είναι ειδικός στους κινδύνους των τσουνάμι. Πως αλλιώς μπορεί κάποιος να χαρακτηρίσει τις εν λόγω ενέργειες εκτός από άγνοια, το ελαφρύτερο, έως σκοπιμότητα, το βαρύτερο. Η Έρευνα Η έρευνα που έχει αναπτυχθεί για την αποκατάσταση, παρά τη φτωχή χρηματοδότηση, έχει να καταθέσει σημαντικά στοιχεία. Γιατί είναι η μόνη που διατηρεί ζωντανή όλη την προηγούμενη εμπειρία και την αξιολόγησή της και μπορεί να προτείνει καινοτόμες λύσεις στην αποκατάσταση. Από τη φύση της παρακολουθεί τουλάχιστο όλο το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Τα αποτελέσματα των ερευνητικών αναζητήσεων είναι δημοσιευμένα σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά, ανακοινώσεις σε συνέδρια και ημερίδες. Δυστυχώς αυτά δεν φτάνουν στην πράξη στη χώρα μας γιατί είναι ελάχιστοι εκείνοι που τα αναζητούν. Για να αναζητήσει κάποιος εφαρμοστής ερευνητικό αποτέλεσμα, οφείλει να δραστηριοποιείται και να θέτει προβλήματα στην έρευνα προς επίλυση. Το περίεργο εν προκειμένω που ενισχύει το πρόβλημα, είναι ότι η Δασική Έρευνα βρίσκεται στην εποπτεία του ΥΠΑΑΤ, η υποβαθμισμένη Κεντρική Δασική Υπηρεσία ανήκει στο ΥΠΕΝ και οι περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Πως αυτές αλληλοσυνδέονται και αλληλοκατανοούνται, είναι ένα επιπλέον εύλογο ερώτημα που χρήζει απαντήσεων. Αν απαντηθεί το ερώτημα, το επόμενο που τίθεται είναι ποιος χρηματοδοτεί την προσανατολισμένη έρευνα για να απαντήσει σε συγκεκριμένα ερωτήματα; Ως ένα βαθμό 3

42 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΩΤΕΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Προτάσεις για την αποκατάσταση για να αποδώσουμε και τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, η Δασική Υπηρεσία είναι η μόνη που χρηματοδοτεί, ανάλογα με τις δυνατότητές της, ερευνητικά προγράμματα. Εκτός των ανωτέρω, η δασική έρευνα, αν και δεν ήταν ο ρόλος της αυτός, αποκατέστησε επιτυχώς την Αρχαία Ολυμπία μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2007, εφαρμόζοντας όλες τις παραδοσιακές και σύγχρονες τεχνικές, καθιστώντας τη χώρα ικανή να διαχειρίζεται σοβαρά ζητήματα καταστροφών και να λαμβάνει τα εύσημα διεθνώς, χωρίς εδώ να θέλουμε να υποβαθμίσουμε τα επιτυχημένα έργα της Διεύθυνσης Αναδασώσεων και των τοπικών Δασαρχείων. Οι Οικισμοί σε δάση Ο αυξημένος κίνδυνος που προκύπτει, από το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί οικισμοί εντός δασικών σχηματισμών, χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση. Τα αποτελέσματα αυτής της μίξης, με όλες τις τραγικές συνέπειες τα βιώνουμε σήμερα όχι μόνο στη χώρα μας. Το ζήτημα είναι εξόχως σοβαρό, εφόσον εδώ εμπλέκονται και φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης καθώς και άλλοι φορείς του Δημοσίου, που δεν έχουν κοινή αντίληψη των κινδύνων και των τρόπων αποτροπής τους. Διαπιστώθηκε εδώ για μια ακόμη φορά ο αυξημένος ρόλος των γεωτεχνικών, που ενώ πρέπει να είναι παρόντες στον σχεδιασμό της αποκατάστασης, αυτοί απουσιάζουν ή παραγκωνίζονται. Πολύ σύντομα θα αναληφθούν πρωτοβουλίες εκ μέρους του ΓΕΩΤΕΕ για τη θεσμοθέτηση πλαισίου δράσεων και οδηγιών, ώστε να διευκολύνονται οι ρόλοι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των πολιτών για αυτοπροστασία. Η εκπαίδευση και η ενημέρωση Όταν τέτοια καταστροφικά γεγονότα επαναλαμβάνονται, σημαίνει ότι κάτι στρεβλό σχεδιάσαμε. Σημαντικό ρόλο για την αποτροπή τέτοιων φαινομένων μπορεί να καταθέσει η εκπαίδευση και η ενημέρωση των πολιτών και των φορέων τους. Μεμονωμένες προσπάθειες που έχουν γίνει φαίνεται ότι είναι αναποτελεσματικές. Η εκπαιδευτική διαδικασία θα πρέπει να είναι θεσμοθετημένη και διαρκής, όπως και των υπολοίπων φυσικών καταστροφών. Τα μέσα είναι πολλαπλά και εμπλέκονται όλα τα συναρμόδια υπουργεία: Υπουργείο Παιδείας, ΥΠΕΝ, ΥΠΑΑΤ, Αποκεντρωμένη Διοίκηση, Τοπική Αυτοδιοίκηση κ.λπ. Ο κοινός σχεδιασμός προγράμματος ενημέρωσης και εκπαίδευσης, κρίνεται τελείως απαραίτητος. Το ΓΕΩΤΕΕ θα αναλάβει πρωτοβουλίες για την κατάρτισή του. Ο ρόλος τα Δασολόγων Αντίθετα με όλες αυτές τις διαπιστώσεις, που θεωρούμε ότι θα έπρεπε να αποτελούν και την κοινή λογική, ο ρόλος των Δασολόγων υποβαθμίζεται συνεχώς και τα επαγγελματικά μας δικαιώματα συρρικνώνονται ή υφαρπάζονται και μάλιστα η πολιτεία θεσμοθετεί ρόλους άλλων ειδικοτήτων, που εξωθούν τους γεωτεχνικούς έξω από τον φυσικό και επαγγελματικό τους χώρο. Τελευταία εξέλιξη, η ανάθεση στους Μηχανικούς Περιβάλλοντος να εκπονούν Δασικές μελέτες (Π.Δ 99/2018). 4

43 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΩΤΕΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Προτάσεις για την αποκατάσταση Όσες φορές χρειάστηκε στο παρελθόν και δεν είναι λίγες, οι δασολόγοι απέδειξαν ότι είναι ικανοί να διαχειριστούν τις διαδικασίες αποκατάστασης με επιτυχία, όπως Αρχαία Ολυμπία, Σέιχ-Σου Θεσσαλονίκης, Ορεινή και πεδινή Ηλεία, Πάρνηθα, Ταΰγετος, Άγιοι Απόστολοι Αττικής κ.λπ. Οργανωτική Δομή Προτείνουμε προς την πολιτεία να θεσπίσει κανόνες για τις οργανωτικές δομές που θα ασχολούνται με το αντικείμενο της αποκατάστασης. Η υποβάθμιση του ρόλου μας είναι αποτέλεσμα μιας σειράς στρεβλώσεων και αντιπαλοτήτων που διαμόρφωσαν και τις εφήμερες πολιτικές, που συνοψίζονται στην κυριαρχούσα αντίληψη, ότι η αυστηρή προστασία των δασικών οικοσυστημάτων στέκεται εμπόδιο στην ανάπτυξη. Νομοθεσία Είναι εντελώς απαραίτητο να γίνουν νομοθετικές ρυθμίσεις που θα προβλέπουν: Ποια είναι η Υπηρεσία που θα έχει τον Συντονισμό της αποκατάστασης Ποιες είναι οι πρώτες ενέργειες μετά από μια φωτιά. Ποια υπηρεσία θα κάνει την κάθε ενέργεια. Την θεσμοθέτηση μιας Τριμελούς Επιτροπής ειδικών επιστημόνων που θα κάνει αυτοψία και θα προτείνει τα πρώτα μέτρα αντιμετώπισης της καταστροφής, καθώς και τις απαιτούμενες μελέτες και έργα. Την θεσμοθέτηση νέων προδιαγραφών για τις Μελέτες Αντιπυρικής προστασίας, που θα λαμβάνουν υπόψη, τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2007, την αλλαγή του κλίματος, αλλά και τις φετινές συνθήκες, που οδήγησαν στις οδυνηρές ανθρωποθυσίες. Την λήψη Ειδικών μέτρων δασοπροστασίας σε περιοχές μίξης δασών και οικισμών, στις οποίες άμεσα θα πρέπει να γίνουν Ειδικές αντιπυρικές μελέτες και ακολούθως αντίστοιχα έργα. Τα αντιπυρικά σχέδια των Δήμων να μπουν σε συνολική αναθεώρηση και να γίνονται εξομοιωμένες ασκήσεις, ώστε να αξιολογείται η αποτελεσματικότητά τους και ο επανασχεδιασμός τους, ειδικά σε πυρόπληκτες περιοχές και να επιβάλλονται ποινές στους μη συμμετέχοντες. Η κατάσταση σήμερα στα καμένα στο Μάτι και στην Κινέττα. Η χρηματοδότηση Η αποκατάσταση θα πρέπει να συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την πρόληψη. Είναι περισσότερο από βέβαιο πως κάποιες προτεραιότητες στα προληπτικά μέτρα θα μπορούσαν να αποτρέψουν τραγικές καταστροφές, όταν μάλιστα το κόστος αποκατάστασης, σχεδόν πάντοτε, είναι υπερβολικά δυσανάλογο, σε σχέση με τις δαπάνες της πρόληψης. 5

44 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΩΤΕΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Προτάσεις για την αποκατάσταση Η ελλιπής διάθεση χρημάτων στην πρόληψη και ιδιαίτερα στα χορηγούμενα στην Δασική Υπηρεσία, έχει σαν αποτέλεσμα την αδυναμία εκτέλεσης έργων, ακόμη και των εντελώς απαραίτητων. Δρόμοι, που είναι απαραίτητοι στην πρόσβαση, δεν συντηρούνται, αντιπυρικές λωρίδες αχρηστεύονται, δεξαμενές νερού παραμένουν κενές, έργα παρόδιων κλαδεύσεων και θαμνεύσεων δεν γίνονται. Αντίθετα όταν έχουμε μια καταστροφή και ιδιαίτερα όταν αυτή λόγω μεγέθους, ή εντυπώσεων, λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις, τα χρήματα που διατίθενται στην αποκατάσταση είναι κατά πολύ περισσότερα, από αυτά της πρόληψης. Αυτού του τύπου οι παραλογισμοί θα πρέπει να σταματήσουν. Τα έργα της πρόληψης αποτρέπουν ή περιορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την καταστροφή. Άμεσα, είναι ανάγκη να προκύψει και να τηρείται ευλαβικά ένας κανόνας που έχει σχέση με μια σταθερή αναλογία χορηγούμενων χρημάτων στην πρόληψη, την κατάσβεση και την αποκατάσταση. Μάλιστα κάθε επιτυχής χρονιά καταστολής μπορεί να σωρεύει τα μη χρησιμοποιηθέντα κεφάλαια σε ένα ταμείο, που να χρηματοδοτεί τις δράσεις αποκατάστασης. 6

45 ΗΜΕΡΙΔΑ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ «ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ: ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ» «Αξιολόγηση υφιστάμενου Συστήματος πρόληψης καταστολής Δασικών Πυρκαγιών Προτάσεις» Νικόλαος Χλύκας, Δασολόγος- Περιβαλλοντολόγος Πρόεδρος Πανελλαδικού Συνδέσμου Γεωτεχνικών Μελετητών ΑΘΗΝΑ, 04/12/2018

46 Δασικές Πυρκαγιές Πρόκειται για σύνηθες φαινόμενο του ελλαδικού χώρου, κυρίως στη Νότια Ελλάδα, λόγω των κλιματικών συνθηκών και της σύνθεσης της βλάστησης Η χώρα μας εμφανίζει τα τυπικά χαρακτηριστικά των δασικών μεσογειακών οικοσυστημάτων, δηλαδή: Γεωγραφική και τοπογραφική μεταβλητότητα Έντονη διαφορά στις εποχές του έτους (ξηρά καλοκαίρια- ήπιοι χειμώνες) Υψηλή βιοποικιλότητα και φυτοποικιλότητα

47 Διαχείριση Φαινομένων Πυρκαγιάς Ο ν. 998/79 παρείχε το θεσμικό πλαίσιο για την δασοπυρόσβεση στην Ελλάδα, αφού έως το 1998 την ευθύνη για τη δασοπυρόσβεση είχαν οι Δασικές Υπηρεσίες (Δασαρχεία), με τη συνδρομή της Πυροσβεστικής, εάν αυτό απαιτούνταν κατά την κρίση του εκάστοτε Δασάρχη. Το 1998, η δασοπυρόσβεση ανατέθηκε στο Πυροσβεστικό Σώμα, δυνάμει του ν. 2612/1998, αλλά η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών παρέμεινε στην αρμοδιότητα της Γενικής Γραμματείας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος. Σημειώνεται δε, ότι με τον ν. 3013/2002, αρμόδια για το σχεδιασμό, οργάνωση και συντονισμό της δράσης για την πρόληψη, ετοιμότητα, ενημέρωση και αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών που προκαλούν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (μεταξύ αυτών και οι δασικές πυρκαγιές), είναι η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας.

48 Διαχείριση Φαινομένων Πυρκαγιάς Στις 26/11/2018 υπογράφηκε η Εθνική Στρατηγική για τα Δάση (ΥΑ /758/2018), στην οποία προβλέπονται: Ενίσχυση με προσωπικό των τοπικών Δασικών Υπηρεσιών με κύρια ασχολία την εκπόνηση (και ετήσια επικαιροποίηση) και την Ανάλυση Απειλής από δασικές πυρκαγιές και, με βάση αυτήν, τη δημιουργία αντιπυρικού σχεδιασμού για την περιοχή ευθύνης της Υπηρεσίας. Θεσμοθέτηση της αυξημένης εμπλοκής στελεχών της Δασικής Υπηρεσίας πέρα από την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών (ανάλυση απειλής, σχεδιασμός μέτρων πρόληψης, προκατασταλτικός σχεδιασμός) στη συνδρομή τους στη δασοπυρόσβεση, μετά από προσδιορισμό του ρόλου, αντίστοιχη οργάνωση και κατάλληλη εκπαίδευση των στελεχών

49 Διαχείριση Φαινομένων Πυρκαγιάς Η αντιμετώπιση των πυρκαγιών πρέπει είναι πολύ καλά μελετημένη, οργανωμένη και διαρθρωμένη σε τρία στάδια : Πρόληψη Καταστολή Επαναφορά Πρέπει να υπάρχει οργάνωση και μηχανισμός εφαρμογής ενός αντιπυρικού σχεδίου, που οφείλει να έχει η κάθε δασική υπηρεσία, και το οποίο θα εξειδικεύει τα μέτρα πρόληψης, καταστολής και επαναφοράς Για να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών, πρέπει να το δούμε σε όλες του τις διαστάσεις, δηλαδή μπορεί μια πυρκαγιά να ξεκινά ως δασική πυρκαγιά, ακολούθως να γίνεται πυρκαγιά γεωργικών εκτάσεων ή και οικιστικών κενοτήτων.

50 Διαχείριση Φαινομένων Πυρκαγιάς Το πρόσφατο παράδειγμα με την πυρκαγιά στο Μάτι, όπου έχουμε μια πυρκαγιά που εκδηλώνεται σε δασική περιοχή (μάλλον χορτολιβαδικής έκτασης) ακολούθως καίει φυτείες αναδάσωσης με μικρού ύψους δενδρύλλια, οικισμό με σχέδιο πόλης (Νέος Βουτζάς) και οικισμό χωρίς σχέδιο (Μάτι Κόκκινο Λιμανάκι). Ο Δασικός Χάρτης της περιοχής, αποδεικνύει ότι δεν πρόκειται για δασικές περιοχές αλλά για περιοχές εκτός σχεδίου και άλλης μορφής στο παρελθόν και σήμερα.

51 Μελέτη Αντιπυρικής Προστασίας για τους ορεινούς όγκους περιοχής αρμοδιότητας κάθε Δασαρχείου (καταγραφή υφιστάμενης κατάστασης, προτεινόμενα μέτρα) ΠΡΟΛΗΨΗ Οδηγός μέτρων πρόληψης για κάθε περιοχή Αποτελεσματική οργάνωση του τομέα της πρόληψης σε πρώτο επίπεδο δηλαδή: Καθαρισμοί Δασών, αραιώσεις, την εφαρμογή δασοκομικών μέτρων διαχείρισης των δασών, την συντήρηση των υποδομών (δρόμοι, δεξαμενές, αντιπυρικές ζώνες κ.λ.π.)

52 Κατάρτιση Σχεδίου Φύλαξης επί 24ώρου βάσεως, ως μέρος του αντιπυρικού σχεδιασμού ΠΡΟΛΗΨΗ Θα εκτελείται με ευθύνη της Δ.Υ. και όλοι οι εμπλεκόμενοι θα εφαρμόζουν αυτόν τον σχεδιασμό (Δ.Υ, Δήμος, Π.Υ, αστυνομία, εθελοντές κ.λ.π). Οι μικρού αριθμού ομάδες φύλαξης που είναι κινητές και όχι σε πυροφυλάκια, θα ήταν χρήσιμο να κινούνται με οχήματα 4Χ4 με μια δεξαμενή νερού στην καρότσα και σωλήνες για την πρώτη επέμβαση μέχρι να φτάσουν οι πυροσβεστικές δυνάμεις.

53 Επιτακτική ανάγκη για την αλλαγή μοντέλου και αντίληψης ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ Η καταστολή απαιτεί συγκεκριμένο σχέδιο στο οποίο συμμετέχουν όλοι οι αρμόδιοι φορείς δηλαδή η Δ.Υ., η οποία γνωρίζει την περιοχή, τα έργα που υπάρχουν, έχει τους χάρτες καύσιμης ύλης που θα πρέπει να παράξει το Ι.Μ.Δ.Ο. και γνωρίζει την σύνθεση της βλάστησης και των δυνάμεων που μπορούν να κινητοποιηθούν

54 Η μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενη πρακτική αφορά έναν σχεδιασμό της Π.Υ. χωρίς τη συμμετοχή των υπόλοιπων εμπλεκόμενων με το δάσος φορέων ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ Σε μια πυρκαγιά πρέπει άμεσα να λειτουργεί τοπικό συντονιστικό κέντρο στο οποίο θα μετέχουν οι εκπρόσωποι των Π.Υ, Δ.Υ, Αστυνομίας, Περιφέρειας, Δήμων & Δημοτικών ενοτήτων.

55 ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ Ο κάθε φορέας από τους προαναφερόμενους έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες και μέτρα που πρέπει να εφαρμόσει, τα οποία προβλέπονται από το αντιπυρικό σχέδιο και τον πολιτικό σχεδιασμό αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών σε επίπεδο δήμου, Περιφέρειας, ο οποίος εναρμονίζεται με τον Εθνικό Σχεδιασμό. Μόνον έτσι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα των πυρκαγιών και θα είναι δυνατόν να αισιοδοξούμε μόνον αν το ισοζύγιο πρόληψη καταστολή είναι υπέρ της πρόληψης που δυστυχώς σήμερα είναι στην αντίθετη κατεύθυνση.

56 Μετά από μια πυρκαγιά, πρέπει να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι που προκύπτουν από τις βροχές που θα πλήξουν τις καμένες περιοχές (πλημμύρες, ρέματα, διάβρωση εδαφών κ.τ.λ.) ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ Και εδώ απαιτείται σχεδιασμός, όχι βεβιασμένες κινήσεις πολιτικού χαρακτήρα, αλλάοι όποιες παρεμβάσεις θα πρέπει να γίνουν οργανωμένα και μελετημένα Τα τελευταία χρόνια επιλέγεται μία συνήθης πρακτική κορμόδεμα κλαδόπλεγμα για τη συγκράτηση των εδαφών και παρέμβασης στα ρέματα χωρίς μελέτες.

57 Για τις δύο πυρκαγιές σε Ανατολική και Δυτική Αττική, εξαγγέλθηκαν έργα συνολικού προϋπολογισμού 3,5 εκ Ευρώ που αφορούσαν σε κορμοδέματα- κλαδοπλέγματα έργα ορεινής υδρονομίας ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ Από τα 3,5 εκ. ο προϋπολογισμός των μελετών ανέρχεται σε ευρώ για το σύνολο των περιοχών που αφορά μελέτες για εγκατάσταση κορμοδεμάτων και κλαδοπλεγμάτων καθώς και τα έργα ορεινής υδρονομίας.

58 ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ Ωστόσο, δεν θα υπάρχουν μελέτες για την κάθε λεκάνη απορροής, αλλά κάποιοι τύποι φραγμάτων κτλ. Αυτή δεν είναι σοβαρή αντιμετώπιση και δεν δικαιολογείται δήθεν λόγω του επείγοντος του χαρακτήρα. Η εκτίμηση μας είναι ότι πρέπει να πάμε σε ένα νέο μοντέλο, με τη συμμετοχή όλων των φορέων, που να προσδιορίζει τον ρόλο του και τη χρηματοδότηση του κάθε φορέα και σε κάθε περίπτωση να εφαρμόζεται ένας σχεδιασμός που θα υπακούει σε κάποια μελέτη (το αντιπυρικό σχέδιο) και με την ευθύνη σε μια υπηρεσία για την πρόληψη, την καταστολή και την επαναφορά.

59 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ευθύνη της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών εδώ και χρόνια περίπου ανήκει στην Π.Υ. και τον σχεδιασμό τον έχει η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, ένα μοντέλο που εκ του αποτελέσματος κρίνεται αποτυχημένο. Πρέπει να υπάρχει οργάνωση και μηχανισμός εφαρμογής ενός αντιπυρικού σχεδίου, που οφείλει να έχει η κάθε δασική υπηρεσία, και το οποίο θα εξειδικεύει τα μέτρα πρόληψης, καταστολής και επαναφοράς. Το γεγονός ότι η δασική υπηρεσία καθ ύλην και επιστημονικά υπεύθυνη απέχει εκ του νόμου, πρέπει να αλλάξει άμεσα. Για να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών, πρέπει να το δούμε σε όλες του τις διαστάσεις και με τις δυνητικές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα.

60 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η θεσμοθέτηση της Εθνικής Στρατηγικής για τα Δάση (ΕΣΔ) και η πρόσφατη δημοσίευσή της (ΦΕΚ 5351/Β/ ) αποτελεί ουσιαστικό βήμα προς τη χάραξη της δασικής πολιτικής για την περίοδο Μεταξύ των κατευθύνσεων των δράσεων που ορίζονται από την ΕΣΔ είναι η επανεξέταση και θεσμοθέτηση των δομών της κεντρικής Δασικής Υπηρεσίας και των περιφερειακών δασικών υπηρεσιών, έτσι ώστε να θεσμοθετηθούν και να συμπεριλάβουν σε υφιστάμενες και νέες δομές τους στόχους της ΕΣΔ.

61 Ευχαριστώ για την προσοχή σας

62 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Σύμφωνα με το Ν. 998/79 «Περί προστασίας των δασών κλπ» την ευθύνη για την πρόληψη και κατάσβεση των πυρκαγιών στα δάση και τις δασικές εκτάσεις την είχαν οι Δασικές Υπηρεσίες και οι σ αυτές υπηρετούντες δασικοί υπάλληλοι. Την περίοδο (Κυβέρνηση Κων/νου Μητσοτάκη) αναβαθμίσθηκαν οι Δασικές Υπηρεσίες και συστάθηκε η Γενική Γραμματεία Δασών. Το 1993 μάλιστα υπήρξε και το γνωστό ομόφωνο πόρισμα της διακομματικής επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων, το οποίο, δυστυχώς, δεν αξιοποιήθηκε. Το 1998 (Κυβέρνηση Κ. Σημίτη) με νόμο αφαιρέθηκε η αρμοδιότητα κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών από τη Δασική Υπηρεσία και ανατέθηκε στην Πυροσβεστική. Μετά λοιπόν την παρέλευση δύο δεκαετιών ( , ) από την ανάληψη της αρμοδιότητας της κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, θα ήταν φρόνιμο, επιβεβλημένο και λίαν επωφελές να γίνει ένας καλόπιστος, καλοπροαίρετος απολογισμός για να διαπιστωθούν τα θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, να εντοπισθούν τα αίτια που τα προκάλεσαν, να μελετηθούν οι διορθώσεις που επιβάλλεται να γίνουν, ώστε, στο μέλλον, να πορευθούμε ως χώρα καλύτερα. Την πρώτη δεκαετία ( ) εφαρμογής του νέου συστήματος, εν συντομία, τα αποτελέσματα ήταν τα εξής: Χάθηκαν εκατό (100) και πλέον ανθρώπινες ζωές. Πρόκειται για νέους ανθρώπους στην πλειοψηφία τους, οι οποίοι κατακάηκαν από τις πυρκαγιές. Ο αριθμός είναι απίστευτα μεγάλος για τα Ελληνικά δεδομένα. Χιλιάδες σπίτια και δεκάδες χωριά καταστράφηκαν. Τουλάχιστον το 10% των δασών που υπήρχαν το 1998 κάηκαν (Ταΰγετος, Μαίναλο, Πάρνηθα, Εύβοια, Χαλκιδική, Ηλεία, Αχαΐα, Κορινθία, Πήλιο, Ρόδος κλπ). Χιλιάδες στρέμματα αναδασώσεων της προ του 1998 πεντηκονταετίας κάηκαν. Το κόστος πυρόσβεσης δεκαπλασιάσθηκε τουλάχιστον σε σχέση με τις προηγούμενες του 1998 δεκαετίες. Ενδεικτικά, προκειμένου να προβληματίσω, αναφέρω το εξής: στο Μαίναλο την όλη αντιπυρική επιχείρηση συντόνιζε ο αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος, ο οποίος όμως δεν είχε πάει ποτέ στο Μαίναλο, ούτε γνώριζε την περιοχή. Τα συμπεράσματα δικά σας. Η δεκαετία ( ) κλείνει με τις τραγικές συνέπειες και τις κραυγές των θυμάτων της φονικής πυρκαγιάς στο Μάτι Αττικής.

63 Είναι εσφαλμένη η αντίληψη ότι τα αεροπλάνα σβήνουν τις φωτιές. Η αλήθεια είναι ότι συμβαίνει το αντίθετο. Τα αεροπλάνα καταστέλλουν τις πυρκαγιές στα δάση και οι επίγειες δυνάμεις ενεργούν την κατάσβεση. Στη διάρκεια 20 ετών ( ) έχουμε 200 νεκρούς συνανθρώπους μας, περίπου σπίτια και χιλιάδες στρέμματα δασών και αγροτικών εκτάσεων καμένα. Νούμερα ασύλληπτα με τεράστιο οικονομικό κόστος. Φυσικά οι ανθρώπινες ζωές δεν είναι δυνατόν να κοστολογηθούν. Τίθενται λοιπόν πολλά αμείλικτα ΓΙΑΤΙ; Γιατί χάθηκαν τόσοι πολλοί (200) άνθρωποι, όσοι ενδεχομένως δεν έχουν καεί σε δασικές πυρκαγιές από συστάσεως του Ελληνικού Κράτους; Γιατί δεν μπορούμε να προστατεύσουμε όσα πλήρωσαν και δημιούργησαν οι προηγούμενες γενιές, για να ωφεληθούμε εμείς και οι επόμενες γενιές; Εδώ δεν μπορεί να γίνει δεκτή η δικαιολογία του «πολιτικού λάθους», ούτε αυτή της «ανάληψης της πολιτικής ευθύνης» Γιατί αφήσαμε τα δάση μας χωρίς επαρκή παρουσία, φύλαξη κι αστυνόμευση από μόνιμους δασικούς υπαλλήλους; Είναι λοιπόν, εκ του αποτελέσματος, άμεση ανάγκη να αλλάξει η φιλοσοφία και ο σχεδιασμός της πρόληψης και της καταστολής των πυρκαγιών υπαίθρου. Πρότασή μου λοιπόν, εκ του αποτελέσματος και όχι δογματικά, είναι: η επαναδιοργάνωση και επαναστελέχωση των αποδιοργανωμένων και υποστελεχωμένων Δασικών Υπηρεσιών και η ανάθεση σ αυτές της πρόληψης και κατάσβεσης των πυρκαγιών στα δάση και τις δασικές εκτάσεις. Στο χρονικό πλαίσιο της σημερινής μου τοποθέτησης αρκούμαι σ αυτά και διευκρινίζω ότι δεν ισχυρίζομαι ότι είναι δυνατόν σήμερα οι σχεδόν διαλυμένες δασικές υπηρεσίες να αναλάβουν την πρόληψη και κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών. Γι αυτό μίλησα για επαναδιοργάνωση και επαναστελέχωση των δασικών υπηρεσιών. Αυτή είναι η θεμελιώδης στρατηγική παραδοχή που πρέπει να υιοθετηθεί. Ταυτόχρονα απαιτείται εμπλοκή, για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών και της Αυτοδιοίκησης και των τοπικών κοινωνιών και των γεωργικών, δασικών και μελισσοκομικών συνεταιρισμών και των ριτινοκαλλιεργητών. Γιατί βγάλαμε την κοινωνία εκτός; Έξω από το πνεύμα της παλλαϊκής αντιμετώπισης ενός τόσο σοβαρού ζητήματος. Είμαι σε θέση να σας αναπτύξω ένα συγκεκριμένο πλήρες σχέδιο. Αυτό που όμως πρωτίστως πρέπει να γίνει, να επιλεγεί, είναι η ορθή στρατηγική πρόληψης και αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών. Τις παραπάνω επισημάνσεις, προτάσεις και παρατηρήσεις μου απέστειλα εγγράφως στον Πρωθυπουργό, τους Υπουργούς Εσωτερικών, Προστασίας του Πολίτη και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και όλους τους Αρχηγούς των Κομμάτων στη Βουλή των Ελλήνων. Καμία απάντηση δεν έλαβα. Διερχόμαστε μία περίοδο κατά την οποία υφιστάμεθα από 2

64 πλευράς Κυβέρνησης έναν ιδιότυπο πολιτικό ρατσισμό. Δεν εξετάζεται αν κάτι το οποίο λέει κάποιος είναι σωστό και επωφελές αλλά ποιος το λέει. Λυπούμαι βαθύτατα αλλά είμαι υποχρεωμένος να πω, να γίνω μάντης κακών μελλόντων να συμβούν ξανά, αν δεν αλλάξουμε μυαλά. Λάζαρος Κυρίζογλου Δήμαρχος Αμπελοκήπων Μενεμένης Πρόεδρος Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας π. Νομάρχης Ευβοίας ( ) 3

65 «Μεταρρυθμίσεις στη Διοίκηση και Τομές στη Νομοθεσία : αναγκαίες προϋποθέσεις για την ολοκληρωμένη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών» Αθήνα, 04 Δεκεμβρίου 2018 Μπόκαρης Νικόλαος Γκουντούφας Ευάγγελος

66 Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μία εξαιρετικά σοβαρή απειλή για τις σύγχρονες κοινωνίες Φωτογραφίες Νικόλαος Μπόκαρης Ευάγγελος Γκουντούφας

67 Ιδίως όταν δεν αντιμετωπισθούν άμεσα «εν τη γενέσει τους», δηλαδή μέσα στο δάσος ή τη δασική έκταση από όπου ξεκινούν, με συνέπεια να επεκταθούν ανεξέλεγκτα λόγω της καυσίμου ύλης, της έντασης του ανέμου και των τοπικών συνθηκών (ανάγλυφου,κλίσεων κλπ), έχοντας υψηλό ενεργειακό φορτίο και ταχύτητα Φωτογραφίες Νικόλαος Μπόκαρης Ευάγγελος Γκουντούφας

68 εισβάλλοντας σε σημαντικά δασικά οικοσυστήματα ή σε μικτές ζώνες οικισμών - δασών, όπως πρόσφατα στην περίπτωση της Ανατολικής Αττικής. Φωτογραφίες Νικόλαος Μπόκαρης Ευάγγελος Γκουντούφας

69 Είτε συζητάμε για καταστροφές μεγάλης αξίας οικοσυστημάτων (όπως παλαιότερα η Πάρνηθα ), είτε για εκτεταμένες καταστροφικές πυρκαγιές (Πελοπόννησος, Δυτική Αττική), είτε για τραγωδίες όπως η φετινή (Μάτι) όπου οι ανθρώπινες απώλειες ΞΕΠΕΡΑΣΑΝ κάθε περαιτέρω σκέψη, αναδεικνύεται η ανάγκη για την εξέταση σε βάθος του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών και την αξιολόγηση του εφαρμοζόμενου συστήματος πρόληψης και καταστολής, ώστε να ληφθούν μέτρα για τη βελτίωση του αντιπυρικού σχεδιασμού της χώρας. Φωτογραφία διαδικτύου Φωτογραφία Νικόλαος Μπόκαρης Ευάγγελος Γκουντούφας

70 Πυρκαγιά Ανατολικής Αττικής: Ειδικές συνθήκες (υψηλή ένταση ανέμου) - ιδιαίτερη σύνθεση της βλάστησης (ξερά χόρτα - χαμηλή βλάστηση στο δασικό τμήμα και υψηλά - πυκνά πεύκα στα παραλιακά τμήματα), διαδοχή των χρήσεων γης (Δασικές εκτάσεις αναδασώσεις- πολεοδομημένες νόμιμες ή μη περιοχές οικιστικές πυκνώσεις κλπ). Ξεκίνησε από δασική περιοχή, δεν αντιμετωπίστηκε έγκαιρα και αποτελεσματικά εκεί και επεκτάθηκε ανατολικά, φτάνοντας στον οικιστικό ιστό, προκαλώντας τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα. Φωτογραφία από Τεχνική Προκαταρκτική έκθεση Ανδριανού Γ.Γκουρμπάτση

71 Σε αυτές τις «δασικού χαρακτήρα» εκτάσεις της καμένης περιοχής που φωτογραφίσαμε στην περιοχή ανάμεσα στο «Νταού Πεντέλης και το Νέο Βουτζά», οι οποίες χαρακτηρίζονται από χαμηλή δασική βλάστηση και αναδασώσεις επίσης χαμηλού ύψους, στις οποίες παράλληλα υπάρχει επαρκές οδικό δίκτυο για την προσέγγιση των δυνάμεων καταστολής, θα ήταν αποτελεσματικότερη η επιχείρηση καταστολής με επίγειες δυνάμεις, δηλαδή στην περιοχή έναρξης της πυρκαγιάς. Φωτογραφίες Νικόλαος Μπόκαρης Ευάγγελος Γκουντούφας

72 Προϋποθέσεις για ένα αποτελεσματικό σύστημα δασοπυρόσβεσης Η οργάνωση ενός συγχρόνου συστήματος δασοπυρόσβεσης, επιχειρησιακά θα πρέπει να έχει ξεκάθαρους στόχους: Τη μείωση του αριθμού των δασικών πυρκαγιών (έμφαση στην πρόληψη) Την άμεση επέμβαση στο δάσος πριν η φωτιά πάρει διαστάσεις (επιχειρησιακή δυνατότητα) Την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού καταστολής και τον περιορισμό των ζημιών, είτε αυτές αφορούν στα δασικά οικοσυστήματα (προσβολή και περιορισμός πυρκαγιών μέσα στο δάσος), είτε στις υποδομές και στις ανθρώπινες περιουσίες (προστασία γύρω από αυτές) και τη ζωή των πολιτών.(διαθεσιμότητα μέσων, συντονισμός) Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε αυτούς τους στόχους θα πρέπει: Να υπάρχουν τα αναγκαία προκατασταλτικά έργα (δρόμοι, αντιπυρικές ζώνες),να εφαρμόζονται διαχειριστικά μέτρα, να αναπτύσσονται μόνιμες διασπορές οχημάτων και να στελεχώνονται πυροφυλάκεια, μέσα στο δάσος. Μπορούμε να αξιολογήσουμε με υπευθυνότητα τι από τα παραπάνω δε γίνεται σωστά και να έχουμε τη διάθεση (και τη δυνατότητα) να υποστηρίξουμε τη λήψη μέτρων που θα βελτιώσουν τόσο την πρόληψη όσο και την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα?? Ας αναλύσουμε λίγο τα προαναφερόμενα.

73 Τι εμπλοκή έχουν σήμερα οι Δασικές Υπηρεσίες στη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών ; Αρκεί να ανατρέξουμε στο άρθρο 1 παρ. 2 του ν.2612/1998 εμπλοκή Συγκεκριμένα : Καμία ουσιαστική Στην αρμοδιότητα της Γενικής Γραμματείας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος ανήκει η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, εκτός από την έκδοση σχετικών πυροσβεστικών κανονισμών και διατάξεων, (εκτός από) την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα πυροπροστασίας του δάσους, (εκτός από) την οργάνωση περιπόλων, όπου και όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο, (εκτός από) την επιτήρηση των δασών με επίγεια και εναέρια μέσα, (εκτός από) την κατανομή των πυροσβεστικών δυνάμεων, (εκτός από) τη συνεργασία με άλλες αρχές και φορείς, (εκτός από) τη φύλαξη της περιοχής όπου εξερράγη πυρκαγιά για τυχόν αναζωπυρώσεις, τα οποία ανήκουν στην αρμοδιότητα του Πυροσβεστικού Σώματος. Το Υπουργείο Γεωργίας, στα πλαίσια της αρμοδιότητάς του για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, δύναται, με σκοπό την ανάπτυξη του φιλοδασικού πνεύματος, να προβαίνει στις ενέργειες που περιγράφονται στο άρθρο 21 του ν. 998/1979 (ΦΕΚ 289 Α'). Σε ό,τι αφορά το σχεδιασμό έργων, που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, λαμβάνεται και η γνώμη του οικείου Διοικητή της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.

74 Τι είχε πει για το θέμα αυτό το ΣτΕ ; Είναι αξιοσημείωτη και προφητική για ότι ακολούθησε, η άποψη των τεσσάρων δικαστών της επταμελούς σύνθεσης του Ε Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας (του Προέδρου, ενός συμβούλου και δύο παρέδρων), στην με αριθμό 3342/1999 απόφασή του, (ανεξάρτητα του ότι επικράτησε η αντίθετη άποψη των υπόλοιπων τριών συμβούλων της σύνθεσης του Δικαστηρίου), η οποία καταγράφεταιως εξής: «Στην προκειμένη περίπτωση, η νομοθετική επιλογή (ν. 2612/1998) για την διάσπαση του φορέως προστασίας των δασών και την ανάθεση στις μεν Δασικές Υπηρεσίες της εν γένει εποπτείας των δασών και της προλήψεως των δασικών πυρκαϊών, με την αφαίρεση όμως σημαντικού μέρους των διατιθεμένων από αυτές μέσων, στο δε Πυροσβεστικό Σώμα της καταστολής των πυρκαϊών αυτών, δεν συνιστά πρόσφορο και αποτελεσματικό σύστημα για την προστασία των δασών, εν όψει και του γεγονότος ότι με τον τρόπο αυτό παύει πλέον, κατά ένα μέρος της, η διοίκηση και διαχείριση των δασικών εκτάσεων από τις Δασικές Υπηρεσίες, ενώ αυτές αποτελούν βασικό στοιχείο της κρατικής εποπτείας επί των δασών και των δασικών εκτάσεων, για την κατά το Σύνταγμα διατήρηση αναλλοίωτης της μορφής των (πρβλ. ΣτΕ Ολομ. 2753/1994). Συνεπώς, κατά την γνώμη αυτή, πρόσφορο σύστημα προστασίας των δασών είναι μόνο σύστημα ενιαίας αντιμετωπίσεως όλων των σχετικών με την προστασία των δασών θεμάτων από τις Δασικές Υπηρεσίες.»

75 Ας δούμε και τι δείχνουν για το ίδιο θέμα τα στατιστικά στοιχεία. Σχέση πρόληψης και καταστολής Θεωρητικά οι δράσεις πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών έπρεπε να είναι συμπληρωματικές και κυρίως συνεργικές. Αυτό θα έπρεπε να έχει αποτυπωθεί στις χρηματοδοτήσεις των φορέων που τις εκτελούν, στο ξεκάθαρο πλαίσιο αρμοδιοτήτων που ασκούν και στην δυνατότητα να υλοποιούν έγκαιρα και αποτελεσματικά τους προγραμματισμούς τους, συνεργαζόμενοι ουσιαστικά μεταξύ τους. Έπρεπε να έχει επίσης αποτυπωθεί στα αποτελέσματα του έργου και κυρίως στη μείωση του αριθμού των πυρκαγιών, στην έκταση των καμένων εκτάσεων και στο μέγεθος των ζημιών που προκαλούν. Συμβαίνει αυτό στην πράξη ;;;

76 (στοιχεία από Μελέτη Ι.Μ.Δ.ΟΙ.)

77 Εξέλιξη του αριθμού των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα κατά την περίοδο (στοιχεία από Μελέτη Ι.Μ.Δ.ΟΙ.)

78 Εξέλιξη της ετησίως καιγόμενης έκτασης στην Ελλάδα κατά την περίοδο Μέσος όρος καμένης έκτασης : στρέμματα/έτος Μέσος όρος καμένης έκτασης : στρέμματα/έτος (στοιχεία από Μελέτη Ι.Μ.Δ.ΟΙ.)

79 Νεκροί από δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα (στοιχεία από Μελέτη Ι.Μ.Δ.ΟΙ.)

80 Χρηματοδοτήσεις δασικών υπηρεσιών Σήμερα, οι δασικές υπηρεσίες των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων της χώρας για έργα και δράσεις πρόληψης σε όλα τα αντικείμενα Δασοπροστασίας, χρηματοδοτούνται από εθνικούς πόρους με το ποσό των ευρώ περίπου ετησίως, από τρεις πηγές χρηματοδοτήσεων : Τακτικό προϋπολογισμό, με το ποσό των ευρώ, στο οποίο περιλαμβάνονται και άλλες δράσεις (ρητινεργάτες, υλοτομικές εργασίες, υποστήριξη δασικών χαρτών, λειτουργικά ΕΔ Σαμαριάς κλπ), Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, με το ποσό των ευρώ, Ειδικό Φορέα Δασών Πράσινου Ταμείου, με το ποσό των ευρώ. Στο σύνολο των παραπάνω πιστώσεων ένα ποσοστό της τάξης του 30% αναφέρεται σε ανειλημμένες υποχρεώσεις προηγούμενων ετών. Επιπλέον ανασταλτικό παράγοντα για την απορρόφηση των πιστώσεων που διατίθενται και την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών, αποτελεί το εφαρμοζόμενο σήμερα σύστημα οικονομικής τακτοποίησης από τις οικονομικές υπηρεσίες των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων της χώρας.

81 Σύστημα δασοπυρόσβεσης στην Ελλάδα Ο μηχανισμός δασοπυρόσβεσης στη χώρα μας (που απηχεί τη σχέση πρόληψης -καταστολής και αποτελέσματος) ασθενεί βαριά

82 Τι προτείνουμε Την από μηδενική βάση επανεξέταση του συστήματος πυροπροστασίας, με αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και των προβλημάτων που υπάρχουν και την προώθηση των απαραίτητων νομοθετικών ρυθμίσεων. Θα πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για την ανάγκη ουσιαστικής αξιοποίησης όλων των δυνάμεων πολιτικής προστασίας. Η ενεργή συμμετοχή των Δασικών Υπηρεσιών στον επιχειρησιακό σχεδιασμό και στην εκτέλεση του έργου της καταστολής, θα πρέπει να αποτελέσει βασικό στοιχείο του σχεδιασμού για την επόμενη μέρα. Αυτό σήμερα με τις ισχύουσες διατάξεις Ν.2612/1998 ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ! ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ Η ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Είναι απαραίτητο να ληφθούν οι αναγκαίες Κεντρικές Πολιτικές Αποφάσεις, για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για τη δασοπροστασία και την οργάνωση και λειτουργία του Κρατικού μηχανισμού.. Πρέπει να επανεξεταστεί συνολικά ο ρόλος «των δυνάμεων πολιτικής προστασίας», δηλαδή κάθε φορέα που εμπλέκεται στη διαχείριση των πυρκαγιών από το στάδιο της πρόληψης, την καταστολή μέχρι και τη μεταπυρική διαχείριση των καμένων εκτάσεων.

83 Βελτίωση της «Πολιτικής προστασίας» Ένα θέμα που επίσης συζητήθηκε και βρίσκεται σε εξέλιξη Η αναδιοργάνωση του συστήματος πολιτικής προστασίας (που έχει προαναγγελθεί) είναι λογική και επιβεβλημένη εξέλιξη μετά από όσα έγιναν φέτος. Ασφαλώς χρειάζεται και σε αυτό το επίπεδο παρέμβαση. Όμως δεν δίνει απάντηση στο βασικότερο ζήτημα: «Τη δουλειά» στο δάσος που κινδυνεύει (προληπτική παρουσία- διασπορά μέσων) ή στο δάσος που καίγεται (οργάνωση επιχειρήσεων καταστολής) σε πραγματικό χρόνο, μέσα στο οικοσύστημα, ποιός θα την κάνει ; Όταν συζητάμε για την «πολιτική προστασία» πρέπει στο μυαλό μας να έχουμε ξεκάθαρη εικόνα για τις δυνάμεις της πολιτικής προστασίας. Ποιες είναι αυτές, σε ποια επιχειρησιακή κατάσταση βρίσκονται, τι μέσα διαθέτουν και αν έχουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες και επιχειρησιακό σχέδιο που υλοποιούν. Συνεπώς θα πρέπει η πολιτεία να έχει προβλέπει την οργάνωση και λειτουργία των αναγκαίων μηχανισμών πρόληψης και καταστολής, να τους έχει εξοπλίσει με τα κατάλληλα εργαλεία και μέσα για το σκοπό που εξυπηρετούν και να τους έχει εξασφαλίσει το πλαίσιο αρμοδιοτήτων στο οποίο θα κινούνται.

84 Ο ρόλος της Δασικής Υπηρεσίας στην πρόληψη και την καταστολή των πυρκαγιών Η Δασική Υπηρεσία ως δημόσια αρχή, αποτελεί βασική συνιστώσα των δυνάμεων πολιτικής προστασίας, στα θέματα του χώρου που διαχειρίζεται, που στη συγκεκριμένη περίπτωση ανέρχεται στο σύνολο σχεδόν της επικράτειας. Το ερώτημα που απευθύνουμε σε όλους είναι συγκεκριμένο: πρέπει η Υπηρεσία αυτή να βρίσκεται αποκομμένη από το φυσικό χώρο που διαχειρίζεται, να παρακάμπτεται επιχειρησιακά ή να μην έχει ίδιες δυνάμεις και μέσα διασπαρμένα στα δάση και ουσιαστικά να μην έχει κανένα ρόλο ή δυνατότητα υποστήριξης του συστήματος δασοπυρόσβεσης ; Η δική μας η απάντηση είναι ΟΧΙ. Πρέπει εδώ και τώρα να αλλάξει το ισχύον νομικό πλαίσιο δασοπυρόσβεσης και να τροποποιηθούν οι ρυθμίσεις του νόμου 2612/1998,με τις διατάξεις του οποίου, όπως αποδείχτηκε με τον πλέον «αναποτελεσματικό» τρόπο, αποξενώθηκε μια κατεξοχήν υπηρεσία πεδίου από το φυσικό της χώρο.

85 Που στηρίζουμε την πρόταση μας Στο Πόρισμα της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη μελέτη σε βάθος του προβλήματος των πυρκαγιών και την υπόδειξη τρόπων οργάνωσης και μέσων για τη μακροπρόθεσμη και αποτελεσματική αντιμετώπισή τους (Μάιος 1993) Στην έκθεση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος προς τη Βουλή των Ελλήνων (έτους 2008) στην οποία τότε προήδρευε ο νυν αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Στις πάγιες θέσεις του ΓΕΩ.Τ.Ε.Ε., όπως διατυπώθηκαν και στην πρόσφατη επιστολή που απέστειλε το Επιμελητήριο στον Πρωθυπουργό μετά τις καταστροφικές δασικές πυρκαγιές στην Αττική, με την οποία κατατίθενται προτάσεις για διοικητικές μεταρρυθμίσεις και λήψη συγκεκριμένων μέτρων. Στις θέσεις που διατύπωσε η «Πρωτοβουλία για τα δάση», μια κίνηση πεντακοσίων (500) πανεπιστημιακών καθηγητών, ερευνητών και διοικητικών στελεχών που με επιστολή τους στον Πρωθυπουργό ζήτησαν ανάλογες μεταρρυθμίσεις.

86 Αποτέλεσε η λειτουργία της Δασικής Υπηρεσίας αντικείμενο αντικειμενικής αξιολόγησης ; Στην από Νοέμβριο 2012 έκθεση της Διϋπουργικής Ομάδας Εργασίας, η οποία συστήθηκε με την αρ. πρωτ / απόφαση του τότε Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Εσωτερικών και η οποία απεστάλη στους αρμόδιους Υπουργούς με το υπ αρ. πρωτ / έγγραφο της τότε Γενικής Διευθύντριας Διοικητικής Υποστήριξης. Στο πόρισμα της επιτροπής του τότε Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (Νυν Περιβάλλοντος και Ενέργειας), που συγκροτήθηκε με την αρ. πρ /165/ απόφαση του ΑναπληρωτήΥπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Στην από Ιούνιο 2013 έκθεση αξιολόγησης δομών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου- Δυτικής Μακεδονίας. Στην από Φεβρουάριο 2013 έκθεση αξιολόγησης δομών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής. Όλα τα πορίσματα καταλήγουν στην ίδια πρόταση: την ανάγκη αναβάθμισης του ρόλου της και τη διεπιστημονική στελέχωσή της

87 Ποιες απαραίτητες πολιτικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες απαιτούνται ; Απαιτείται η λήψη Κεντρικής Πολιτικής Απόφασης για την αναδιοργάνωση του Δασικού Τομέα και την άμεση επανασύνδεση των Κεντρικών και Περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών με το φυσικό τους αντικείμενο (δασικά χερσαία οικοσυστήματα). ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΣΤΑΔΙΑ : Η επανίδρυση της Γενικής Γραμματείας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος. Η καθετοποίηση των περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών και η υπαγωγή τους σε ένα Υπουργείο. Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία τροποποίησης των οργανισμών των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων της χώρας. Οι οργανισμοί αυτοί στο μέρος που αφορούν στην καθετοποίησή τους, θα υπαχθούν στον αντίστοιχο οργανισμό του Υπουργείου με τροποποίησή του. Ο καθορισμός των απαραίτητων προϋποθέσεων για την ενεργή εμπλοκή των Δασικών Υπηρεσιών στον αντιπυρικό σχεδιασμό (αναγκαίες οι διεπιστημονικές προσλήψεις προσωπικού, οι μετατάξεις από υφιστάμενες δομές, η προμήθεια υλικοτεχνικού εξοπλισμού και μέσων για την εξασφάλιση σύγχρονης και άμεσης επιχειρησιακής δυνατότητας Προτείνεται η συγκρότηση διυπουργικής επιτροπής που θα εξετάσει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη σταδιακή εμπλοκή). Η θεσμοθέτηση με διάταξη νόμου της εμπλοκής των Δασικών Υπηρεσιών στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, αποκλειστικά στο χώρο ευθύνης τους και της ισότιμης συμμετοχής τους στα επιχειρησιακά κέντρα πολιτικής προστασίας, με αποφασιστικό ρόλο στο θέμα των δασικών πυρκαγιών.

88 Επιχειρησιακά σχέδια δράσης Εκπόνηση προτύπων επιχειρησιακών σχεδίων πρόληψης και καταστολής δασικών πυρκαγιών Σύνταξη ειδικής δασικής μελέτης σε προκαθορισμένη κλίμακα αναφοράς (χωρικής αρμοδιότητας επιπέδου Δασαρχείου) και όχι σε μεγαλύτερη κλίμακα (νομός κλπ) που θα αποτελεί το επιχειρησιακό σχέδιο - πρόληψης και καταστολής δασικών πυρκαγιών, το οποίο θα περιλαμβάνει όλες τις δυνάμεις πολιτικής προστασίας, τις θέσεις επιφυλακής και τα εναλλακτικά σενάρια. Εκεί θα αναλύονται με επιστημονικό τρόπο όλα τα τοπικά χαρακτηριστικά (είδος και κατάσταση βλάστησης, ανάγλυφο, δρόμοι προσπέλασης, θέσεις μόνιμης διασποράς, θέσεις ενισχυτικής διασποράς όταν υπάρχει υψηλός κίνδυνος πυρκαγιάς, θέσεις συντονισμού και ελέγχου επιχειρήσεων, εθελοντικές ομάδες κλπ). Συνολικά θα υπάρχουν 103 σχέδια δράσης, που θα εξυπηρετούν πρωτίστως το αξίωμα της άμεσης επέμβασης πριν η φωτιά πάρει διαστάσεις. Απαιτείται η άμεση ένταξη της δυνατότητας εκπόνησης αυτών των επιχειρησιακών σχεδίων, στα χρηματοδοτικά μέσα των Υπουργείων ΥΠΕΝ ή ΥΠΑΑ&Τ. Παράδειγμα καλής πρακτικής (1 η εισήγηση) αποτελεί το Δασαρχείο Πάρνηθας, όπου μετά την πυρκαγιά που έκαψε μεγάλο τμήμα του Δρυμού, δημιουργήθηκε ένα «επιχειρησιακό σχέδιο δράσης» που έχει γίνει αποδεκτό και εφαρμόζεται εμπλέκοντας στη δασοπροστασία του Δρυμού όλους τους φορείς που διαθέτουν πυροσβεστικά μέσα (Π.Σ, Φορέα Διαχείρισης, Ο.Τ.Α., εθελοντές κ.λ.π)

89 Σύνδεση της διαχείρισης των δασών με την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Επιστημονικά δεν νοείται πρόληψη χωρίς τη σύνταξη και εφαρμογή διαχειριστικών μελετών για τα δασικά οικοσυστήματα (και κυρίως τα εύφλεκτα) Η διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων (και μέσω αυτών οι καθαρισμοί δασών), ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ ΑΜΕΣΑ με τους σκοπούς δασοπροστασίας. Η απομάκρυνση της καυσίμου ύλης από τα δάση συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς Η αξιοποίηση της καυσίμου ύλης που απομακρύνεται μπορεί να προσδώσει και οικονομικό όφελος Ασφαλώς αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς μελέτη και χωρίς πρόβλεψη για το υλικό που θα παραμένει στο δάσος για λόγους προστασίας και εμπλουτισμού του εδάφους.

90 Αξιοποίηση Δασικών Συνεταιρισμών και αγροτών στην πρόληψη και την καταστολή των δασικών πυρκαγιών. Είναι απαραίτητη η αξιοποίηση αυτού του δυναμικού πολιτικής προστασίας Στην περιοχή ευθύνης κάθε Δασαρχείου λειτουργούν Δασικοί Συνεταιρισμοί Εργασίας που είναι καταγεγραμμένοι και διαθέτουν έμπειρους δασεργάτες Θα ήταν εξαιρετικά αποτελεσματική η σύσταση μητρώου κατά Δασαρχείο, που θα περιλαμβάνει τους Δασικούς Συνεταιρισμούς (ενεργά μέλη), αλλά και εθελοντές αγρότες που διαθέτουν ελαφρά ιδιωτικά μέσα (ψεκαστικά κλπ), ώστε να είναι δυνατή η άμεση ενεργοποίησή τους σε περίπτωση ανάγκης (πρώτη ενισχυτική διασπορά στην περίπτωση υψηλού κινδύνου ή και την καταστολή, κατόπιν ειδικής εκπαίδευσης). Σε πολλά περιστατικά πυρκαγιών έχει δοκιμαστεί η συμμετοχή αυτή και έχει βοηθήσει καταλυτικά στην καταστολή τους Απαιτείται η νομοθετική ρύθμιση για τη αξιοποίηση της δυνατότητας αυτής και την παροχή κινήτρων για τη συμμετοχή τους.

91 Εισαγωγή στην Α θμια και Β θμια εκπαίδευση ειδικών μαθημάτων «πολιτικής προστασίας» Ήδη αυτό το μέτρο εξαγγέλθηκε και περιμένουμε να το δούμε να νομοθετείται : Είναι σημαντικό οι πολίτες να εκπαιδεύονται στην «πολιτική προστασία», σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, δηλαδή να εκπαιδεύονται στον τρόπο προστασίας της ίδιας της ζωής και της ασφάλειάς τους. Η εισαγωγή στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ειδικού μαθήματος, το οποίο θα διδάσκουν ειδικοί επιστήμονες (όπως π.χ. δασολόγοι - περιβαλλοντολογοι, γεωλόγοι, μηχανικοί κλπ.) και θα αφορά στην πολιτική προστασία και την ασφάλεια των πολιτών έναντι των κίνδυνων πυρκαγιάς, πλημμυρών, κλπ. είναι κάτι που μπορεί να γίνει άμεσα και το στηρίζουμε.

92 Εκτίμηση κινδύνου σε κρίσιμες περιοχές Εντοπισμός άμεσα των ευαίσθητων περιοχών που είναι ευπρόσβλητες σε δασικές πυρκαγιές. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την ουσιαστική και ενεργό συμβολή των Δασαρχείων Συγκρότηση μικτών συνεργείων ειδικών επιστημόνων προκειμένου να αξιολογήσουν το βαθμό επικινδυνότητας, από ενδεχόμενη πυρκαγιά, οικισμών που βρίσκονται δίπλα σε δάση, προτείνοντας και άμεσα μέτρα προστασίας τους. Συνοδευτικό (και επίσης απαραίτητο) μέτρο : η ενίσχυση της ψηφιακής σύγκλισης και η αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών για την παρακολούθηση των δασικών οικοσυστημάτων (monitoring).

93 Εθελοντισμός Για να λειτουργήσει ο εθελοντισμός και η λεγόμενη διακυβέρνηση θα πρέπει να υπάρχει ένα οργανωμένο διοικητικό σύστημα που θα καθορίσει τους κανόνες και θα κατευθύνει τη λειτουργία τους. Ασφαλώς πρέπει να δοθεί βαρύτητα στον οργανωμένο και στοχευμένο εθελοντισμό και τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην προστασία των δασών. Αυτό για να έχει αποτέλεσμα μπορεί να γίνει μόνο οργανωμένα και για συγκεκριμένα καθήκοντα και μόνο μετά από εκπαίδευση. Είναι δυνατή η αξιοποίηση εθελοντών οι οποίοι με τον ελάχιστο ατομικό εξοπλισμό και την απαραίτητη εκπαίδευση (που θα γίνει απο τους δασικούς υπάλληλους), θα μπορούν να στελεχώσουν παρατηρητήρια, πυροφυλάκεια και να έχουν συστηματική παρουσία μέσα στο δάσος.

94 Ολοκληρώνοντας την παρουσίασή τονίζουμε δυο ακόμη κρίσιμα σημεία: 1. Ότι θα πρέπει να εξετάσουμε την ανάγκη ύπαρξης κανονισμού πυροπροστασίας των κτισμάτων (αντιπυρικός κανονισμός), αντίστοιχος με τον αντισεισμικό κανονισμό. Με τον τρόπο αυτό θα υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί κάθε κτίσμα, ώστε να προστατεύεται από τη φωτιά. 2. Ότι θα πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις στο σχεδιασμό και τη διαχείριση των χώρων αστικού πρασίνου, τόσο σε δημόσιους χώρους όσο και σε ιδιωτικές εκτάσεις, ώστε οι χώροι αυτοί να συμβάλλουν θετικά στην αντιπυρική προστασία της ευρύτερης περιοχής. Φωτογραφίες Γαβριήλ Ξανθόπουλος (ΕΛΓΟ- Δήμητρα)

95 ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ! Μπόκαρης Νικόλαος Γκουντούφας Ευάγγελος