ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ. Λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής κατά την περίοδο

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2018) 76 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής κατά την περίοδο {SWD(2018) 46 final} EL EL

2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής κατά την περίοδο Στις 13 Νοεμβρίου 2012, το Συμβούλιο ενέκρινε τετραετές ( ) συμπληρωματικό ερευνητικό πρόγραμμα για τον HFR 1, που θα υλοποιηθεί από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ), σχετικά με τη λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής (HFR) που βρίσκεται στο Petten των Κάτω Χωρών. Σύμφωνα με το άρθρο 4 της εν λόγω απόφασης του Συμβουλίου, η Επιτροπή οφείλει να ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, υποβάλλοντας έκθεση σχετικά με την υλοποίηση του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος. Η ενδιάμεση έκθεση έχει ήδη καλύψει την περίοδο και, ως εκ τούτου, η παρούσα τελική έκθεση καλύπτει την εναπομένουσα περίοδο Ο αντιδραστήρας HFR, ο οποίος βρίσκεται σε λειτουργία από το 1961, παρέχει πολλές δυνατότητες θέσεων ακτινοβόλησης (στον πυρήνα του αντιδραστήρα, στην περιοχή του ανακλαστήρα και στη δεξαμενή). Οι κύριοι στόχοι του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος είναι οι εξής: εγγύηση της ασφαλούς και αξιόπιστης λειτουργίας του HFR, ώστε να διασφαλίζεται η διαθεσιμότητα ροής νετρονίων για πειραματικούς σκοπούς. εξασφάλιση της αποδοτικής χρήσης του HFR από τα ερευνητικά ινστιτούτα σε ευρύ φάσμα επιστημονικών κλάδων: βελτίωση της ασφάλειας πυρηνικών αντιδραστήρων, υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ιατρικών ισοτόπων, πυρηνική σύντηξη, βασική έρευνα και κατάρτιση, και διαχείριση αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας μελέτης θεμάτων ασφάλειας των πυρηνικών καυσίμων για συστήματα αντιδραστήρα που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την Ευρώπη. Ο HFR χρησιμοποιείται για την εμπορική παραγωγή ραδιοϊσοτόπων και λειτουργεί επίσης ως κέντρο κατάρτισης για διδακτορικούς και μεταδιδακτορικούς υποτρόφους, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα εκτέλεσης ερευνητικών δραστηριοτήτων μέσω εθνικών ή ευρωπαϊκών προγραμμάτων. 1. Ασφαλής λειτουργία του HFR Ιδιοκτήτης του HFR (με μίσθωση διάρκειας 99 ετών) είναι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ). Φορέας εκμετάλλευσης του αντιδραστήρα HFR είναι η NRG (Nuclear Research and Consultancy Group - Ομάδα Πυρηνικής Έρευνας και Συμβουλευτικής), η οποία αναλαμβάνει τη λειτουργία και συντήρηση της μονάδας, και διαχειρίζεται τις σχετικές με τον αντιδραστήρα εμπορικές δραστηριότητες. Η NRG διαθέτει άδεια λειτουργίας που χορηγήθηκε από την ολλανδική εθνική ρυθμιστική αρχή KFD (Kernfysische Dienst). Κατά τα ισχύοντα για τους πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, 1 Απόφαση του Συμβουλίου, της 13ης Νοεμβρίου 2012, για την έγκριση του συμπληρωματικού προγράμματος έρευνας για τον αντιδραστήρα υψηλής ροής που θα εκτελεστεί από το Κοινό Κέντρο Ερευνών για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας το , απόφαση 2012/709/Ευρατόμ του Συμβουλίου. 2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής κατά την περίοδο , COM(2016)170 1

3 ο HFR υπόκειται στις απαιτούμενες εκ του νόμου περιοδικές επιθεωρήσεις ασφάλειας ανά δεκαετία, τις οποίες διενεργεί η NRG. Κατά την περίοδο σημειώθηκε ένα συμβάν σχετικό με την ασφάλεια (το δεύτερο εξάμηνο του 2015), το οποίο επηρέασε τη διαθεσιμότητα της ροής νετρονίων. Μετά από μια μη προγραμματισμένη περίοδο παύσης λειτουργίας περίπου 4 μηνών, ο HFR τέθηκε εκ νέου σε λειτουργία τον Φεβρουάριο του Ο κύκλος λειτουργίας του αντιδραστήρα συνίστατο σε προγραμματισμένο αριθμό 216 ημερών λειτουργίας, σε προγραμματισμένες διακοπές λειτουργίας του αντιδραστήρα διάρκειας 4 ημερών και σε μεγαλύτερη περίοδο παύσης λειτουργίας 65 ημερών τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του Ο κύκλος αυτός αντιστοιχεί σε πραγματική διαθεσιμότητα σχεδόν 100 % σε σχέση με το αρχικό προγραμματισμένο σχέδιο επιχειρησιακής λειτουργίας. Η ονομαστική ισχύς της εν λόγω περιόδου ήταν 45 MW. Ο HFR προγραμματίστηκε να λειτουργεί για 9 κύκλους το 2015, με 271 προγραμματισμένες ημέρες σε πλήρη ισχύ, αλλά λειτούργησε μόνο 230. Η κύρια αιτία για τις απολεσθείσες ημέρες σε πλήρη ισχύ ήταν η ακύρωση του κύκλου τον Οκτώβριο του Ο εν λόγω κύκλος ακυρώθηκε λόγω απόκλισης στην απόδοση του συστήματος των ράβδων ελέγχου. Η επιθεώρηση και οι αναλύσεις κατέδειξαν μια ελαφρά απόκλιση σε μία από τις ράβδους ελέγχου του αντιδραστήρα που χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση της ισχύος του αντιδραστήρα. Μολονότι η εν λόγω απόκλιση δεν επηρέαζε κατά κανένα τρόπο τη λειτουργικότητα της ράβδου ελέγχου ούτε την ασφάλεια του αντιδραστήρα, εκπονήθηκε προληπτικά μια νέα διαδικασία συναρμολόγησης, λειτουργίας και συντήρησης/επιθεώρησης των ράβδων ελέγχου, ώστε να αποφευχθούν παρόμοια περιστατικά στο μέλλον. Στη συνέχεια, η εν λόγω διαδικασία συμπεριελήφθη στη μελέτη ασφάλειας, η οποία αξιολογήθηκε από την επιτροπή ασφάλειας του αντιδραστήρα και την Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) - την ολλανδική ρυθμιστική αρχή πυρηνικής ενέργειας. Η ANVS δήλωσε επίσημα ότι δεν αντιτίθεται στην επανεκκίνηση του αντιδραστήρα. Ο HFR επαναλειτούργησε με ασφάλεια τον Δεκέμβριο του Σε στενή συνεργασία με τους ειδικούς πιρτσινιών και μετά από τεχνική επίσκεψη στον αντιδραστήρα SAFARI στη Νότιο Αφρική (του οποίου οι ράβδοι ελέγχου έχουν παρόμοιο σχεδιασμό) αποφασίστηκε επίσης να βελτιωθεί ο δομικός σχεδιασμός της ράβδου ελέγχου. Στον νέο σχεδιασμό θα χρησιμοποιηθούν διάφορα πιρτσίνια προκειμένου να βελτιωθεί το περιθώριο ασφάλειας. Παράλληλα, θα βελτιωθούν επίσης οι έδρες καθοδήγησης των ράβδων ελέγχου χρησιμοποιώντας διαφορετικό υλικό για τις φέρουσες επιφάνειες. Οι εν λόγω τροποποιήσεις θα εφαρμοστούν από το 2018 έως το Η ονομαστική ισχύς κατά την εν λόγω περίοδο ήταν 45 MW. Κατά την περίοδο αναφοράς ( ), η ετήσια κατάρτιση των φορέων εκμετάλλευσης στον αντιδραστήρα 30 MW και οι ετήσιες μετρήσεις ροής διενεργήθηκαν κατά τα προγραμματισθέντα. Το 2014 και το 2015, οι δραστηριότητες συντήρησης συνίσταντο στην προληπτική, διορθωτική και λεπτομερή συντήρηση όλων των συστημάτων, δομών και κατασκευαστικών στοιχείων (SSC) του HFR, όπως περιγράφεται στα ετήσια και μακροπρόθεσμα σχέδια συντήρησης. Οι εν λόγω δραστηριότητες διεξήχθησαν προκειμένου να διασφαλισθεί η ασφαλής και αξιόπιστη λειτουργία του HFR και να αποφευχθούν απρόοπτες παύσεις λειτουργίας λόγω ανεπαρκούς συντήρησης. Οι ακόλουθες δραστηριότητες ολοκληρώθηκαν επιτυχώς: 2

4 προγραμματισμένη τακτική προληπτική και διορθωτική συντήρηση περιοδική δοκιμή διαρροής στο προστατευτικό περίβλημα (με υπερπίεση 0,02 MPa για 24 ώρες), ως μία από τις απαιτήσεις για χορήγηση άδειας επιθεώρηση εν χρήσει της ασφάλειας των σχετικών μερών του πρωτογενούς συστήματος (δοχείο αντιδραστήρα, μειωτήρες εξόδου, παρέμβυσμα πυθμένα και πρωτογενείς σωληνώσεις στον χώρο της πρωτογενούς αντλίας) καθαρισμός του δευτερεύοντος συστήματος ψύξης επανεξέταση των πετρελαιοκίνητων γεννητριών έκτακτης ανάγκης 2. Έρευνα και παραγωγή ισοτόπων 2.1 Έρευνα Οι ακόλουθες επιστημονικές δραστηριότητες πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο (πολλές αποτελούσαν συνέχεια της περιόδου ): πειράματα ακτινοβόλησης πυρηνικού καυσίμου στα οποία διερευνάται η μείωση της ραδιοτοξικότητας των πυρηνικών αποβλήτων τεχνολογικά προβλήματα μεταστοιχείωσης ελασσόνων ακτινιδών (δηλ. ικανότητα συγκράτησης προϊόντων σχάσης, διαδικασίες χωρίς σκόνη, διόγκωση ηλίου) αξιολόγηση πυρηνικών καυσίμων (π.χ. για αντιδραστήρες υψηλής θερμοκρασίας και αντιδραστήρες τηγμένων αλάτων) και γραφίτη για αντιδραστήρες υψηλής θερμοκρασίας πειράματα για διερεύνηση της φθοράς των δομικών υλικών αντιδραστήρα υπό ακτινοβόληση (γραφίτες, πρωτότυπα χάλυβα, συγκολλήσεις κ.λπ.) τεχνολογία αντιδραστήρα σύντηξης που χρησιμοποιείται στην εξέταση κατά την ακτινοβόληση και μετά την ακτινοβόληση του υλικού που προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί στον μανδύα θωράκισης του ITER (Διεθνής Θερμοπυρηνικός Πειραματικός Αντιδραστήρας) τυποποίηση υλικών (π.χ. της μεθόδου διάθλασης νετρονίων για τη μέτρηση παραμενουσών τάσεων σε διμεταλλικές ενώσεις τήξης μεγάλου πάχους μετρήσεις παραμενουσών τάσεων). 2.2 Παραγωγή ισοτόπων Παγκοσμίως, περίπου ασθενείς εξαρτώνται ημερησίως από ιατρικά ραδιοϊσότοπα που παράγονται στον HFR στο Petten για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Η NRG παρέχει ιατρικά ισότοπα κυρίως σε ραδιοφαρμακευτικές εταιρείες. Το μολυβδαίνιο- 99 είναι μακράν το σημαντικότερο αυτών των ισοτόπων. Αποτελεί πρόδρομη ουσία του τεχνητίου-99m το οποίο αντιπροσωπεύει το πλέον ευρέως χρησιμοποιούμενο ιατρικό ισότοπο για ιατρική απεικόνιση και χρησιμοποιείται στο 80 % όλων των πυρηνικών διαγνωστικών διαδικασιών. Επιτελεί κρίσιμο ρόλο στη διάγνωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων και χρησιμοποιείται επίσης στη διάγνωση του καρκίνου μέσω σάρωσης οστών και οργάνων. Επιπλέον, αναπτύσσονται νέες θεραπευτικές μέθοδοι με αποτέλεσμα τη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση (νέων) ισοτόπων. Δεδομένων της ημιζωής των παραγόμενων ισοτόπων και της υψηλής ζήτησης για θεραπεία, είναι ζωτικής σημασίας η καλά συντονισμένη και έτοιμη προς χρήση υλικοτεχνική υποδομή. 3

5 Η ολλανδική τεχνογνωσία της NRG, της URENCO (εταιρεία πυρηνικού καυσίμου που εκμεταλλεύεται διάφορους σταθμούς εμπλουτισμού ουρανίου) και του TU Delft (Τεχνικό Πανεπιστήμιο Delft) στον τομέα των ιατρικών ραδιοϊσοτόπων, συγκεντρώθηκε πρόσφατα στην ένωση «Dutch Isotope Valley» / «Ολλανδική Κοιλάδα Ισοτόπων» (DIVA), όπου οι γνώσεις, οι δεξιότητες, οι ικανότητες και οι εναλλακτικές μέθοδοι παραγωγής (ιατρικών) ισοτόπων έχουν αποκτήσει επαρκή εμβέλεια ώστε να εξυπηρετούν την παγκόσμια αγορά. Δεδομένου ότι ο αντιδραστήρας NRU στο Chalk River του Καναδά θα σταματήσει την τακτική παραγωγή Mo-99 και προγραμματίζεται να τεθεί εκτός λειτουργίας το 2018, και ο Καναδάς να επικεντρωθεί στην εγχώρια ζήτηση και όχι στις εξαγωγές, η προοπτική αυτή αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να καλυφθεί από τη DIVA το κενό παραγωγής. Για την εκτέλεση του προγράμματος ακεραιότητας περιουσιακών στοιχείων, το οποίο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία του HFR και των βοηθητικών εγκαταστάσεων έως το 2024, η ολλανδική κυβέρνηση χορήγησε στη NRG δάνειο (μέσω της μητρικής της εταιρείας ECN). Παράλληλα, η NRG αύξησε επιτυχώς τις τιμές για το σύνολο της δέσμης υπηρεσιών της, οι οποίες έγιναν δεκτές από όλους τους πελάτες. Ειδικότερα, οι 6 κορυφαίοι πελάτες ισοτόπων της NRG εξέφρασαν την εμπιστοσύνη τους στην NRG με την υπογραφή μακροπρόθεσμων συμφωνιών προμήθειας. Αυτό ήταν ένα επιτυχημένο βήμα προς την κατεύθυνση της οικονομικής ευρωστίας και βιωσιμότητας. Ο HFR τέθηκε εκ νέου σε λειτουργία στις 14 Φεβρουαρίου 2014 και υλοποίησε το οικείο χρονοδιάγραμμα παραγωγής όπως προβλεπόταν για το υπόλοιπο του έτους. Ο HFR επανεμφανίστηκε επομένως στη διεθνή σκηνή ως ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς ιατρικών ισοτόπων παγκοσμίως. Το 2015, ο HFR δεν πραγματοποίησε έναν από τους κύκλους παραγωγής, τον Οκτώβριο, αλλά κατέστη δυνατόν να επαναλειτουργήσει τον Δεκέμβριο του Χρηματοδοτικές συνεισφορές για την εκτέλεση του προγράμματος Το για την εκτέλεση του συμπληρωματικού προγράμματος τα κράτη μέλη συνεισέφεραν τα ακόλουθα ποσά: Βέλγιο: EUR (2014) EUR (2015) Γαλλία: EUR (2014) EUR (2015) Κάτω Χώρες: EUR (2014) EUR (2015), ήτοι συνολικό ποσό ύψους EUR. Οι ανωτέρω συνεισφορές καλύπτουν τις δαπάνες που ορίζονται στο παράρτημα ΙΙ της απόφασης 2012/709/Ευρατόμ του Συμβουλίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν καλύπτει τυχόν επιχειρησιακά ελλείμματα, συμπεριλαμβανομένων ενδεχόμενων δαπανών συντήρησης ή επισκευής. Από το ποσό αυτό προέρχονται η χρηματοδότηση του ταμείου παροπλισμού και άλλες δαπάνες που συνδέονται με τη διαχείριση, από την Επιτροπή, του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος. Από το 2004, λόγω επανεκτίμησης του κόστους παροπλισμού, η ετήσια συνεισφορά του συμπληρωματικού προγράμματος στο ταμείο παροπλισμού αυξήθηκε από EUR/έτος σε EUR/έτος. Το ποσό αυτό προέρχεται από α) τον τακτικό προϋπολογισμό του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος, και β) τους τόκους που εισπράττονται από τον τραπεζικό λογαριασμό του ταμείου παροπλισμού για το συμπληρωματικό ερευνητικό πρόγραμμα. Για παράδειγμα, το 2014 το εκτιμώμενο ποσό των τόκων που παρήχθησαν από το ταμείο παροπλισμού ήταν EUR. Ως εκ τούτου, μόνο EUR προστέθηκαν από τον τακτικό προϋπολογισμό του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος, 4

6 προκειμένου το ποσό να ανέλθει στα EUR/έτος. Το συνολικό ποσό του ταμείου παροπλισμού ανέρχεται σε EUR. Το εν λόγω ταμείο θα συνεισφέρει στην κάλυψη του κόστους του μελλοντικού παροπλισμού του HFR (που βαρύνει την Ευρατόμ), το οποίο, στην πλέον πρόσφατη μελέτη για τον παροπλισμό, εκτιμήθηκε στα EUR 3. Στις λοιπές δαπάνες που βαρύνουν το ΚΚΕρ κατά την περίοδο αναφοράς και που καταβλήθηκαν άμεσα από τον προϋπολογισμό του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος περιλαμβάνονται: οι άμεσες δαπάνες προσωπικού (π.χ. για τη διαχείριση του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος HFR): EUR οι δαπάνες στήριξης του HFR (π.χ. νομικές συμβουλές): EUR οι υπηρεσίες κοινής ωφελείας (π.χ. ηλεκτρικό, ύδρευση, θέρμανση): EUR οι δαπάνες διαχείρισης αναλωμένων πυρηνικών καυσίμων: EUR Το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής παρουσιάζει λεπτομερέστερα τα τεχνικά αποτελέσματα της λειτουργίας του HFR την περίοδο Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - Παροπλισμός πυρηνικών εγκαταστάσεων και διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων: διαχείριση των πυρηνικών ευθυνών που προκύπτουν από τις δραστηριότητες του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ) οι οποίες υλοποιούνται στα πλαίσια της Συνθήκης Ευρατόμ COM(2013) 734 final. 5