Θέματα συμπερίληψης στη Φυσική Αγωγή & τον Αθλήτισμό

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Εργαστήριο Αθλητικής Παιδαγωγικής & Διδακτικής Φυσικής Αγωγής Θέματα συμπερίληψης στη Φυσική Αγωγή & τον Αθλήτισμό

2 στη Φυσική Αγωγή & τον Αθλητισμό Κάθε άσκουμενος είναι διαφορετικός μαθαίνει διαφορετικά γιατί... Το φύλο, η εθνικότητα και η κοινωνική του τάξη συμβάλλουν στο τρόπο με τον οποίο θα γίνει αντιληπτό το σώμα και η δράση του

3 Το «Σώμα» στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό

4 Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός Αθλητικό Σώμα = Υγεία, ευημερία, φυσική κατάσταση Παρέκκλιση: Μη φυσιολογικός/-ή Έφηβοι: εμμονή με το τέλειο αθλητικό σώμα απειλή για την μετέπειτα ανάπτυξη αβεβαιότητα (Azzarito & Katzew, 2010; Dittmar, 2008; Harris, 2004)

5 Άσκηση & ο Αθλητισμός Συμμετοχή για: Πρόληψη ή θεραπεία σωματικών διαταραχών Διαμόρφωσης ατομικής ταυτότητας Αναπαραγωγή στερεότυπων αντιλήψεων σχετικά με το τί συνιστά «φυσιολογικό, υγιές και αποδεκτό σώμα» Αρνητική επιρροή για τις «ευάλωτες ομάδες» που μέσω του Αθλητισμού αναζητούν το τέλειο Σώμα

6 Ο ρόλος των ΜΜΕ

7 Τα ΜΜΕ λειτουργούν ως χώροι αγωγής & διαμόρφωσης συνειδήσεων Αναπαράγουν την εικόνα του «αποδεκτού & αθλητικού σώματος» Το δυνατό & αρρενωπό σώμα στο επίκεντρο (ηγεμονική κυριαρχία) (Kenway & Bullen, 2008; Scraton et al., 1999; Shilling, 2006) Το γυναικείο σώμα υποβιβάζεται Λεπτότητα, χάρη, θυληκότητα vs επιδεξιότητα & δύναμη

8 Τον καθεστώς κυριαρχίας του «αθλητικού σώματος» αναπαράγεται εντός του σχολείου, των συλλόγων, της οικογένειας Braham, 2003; Correa, 2009 Παράδειγμα: Ποδόσφαιρο = χώρος κυριαρχίας του ανδρικού σώματος Τι συνεπάγεται η υιοθέτηση αντιλήψεων αυτού του είδους?

9 2 Παράδειγμα 1 Αγόρι ηλικίας 12 ετών: Ποδοσφαιρική ομάδα με βλέψεις στον πρωταθλητισμό Υιοθέτηση αντίστοιχων αξιών & συμπεριφορών (π.χ. επιθετικότητα, επιδεξιότητα) Αναπαραγωγή αυτών μέσω της εικόνας του δικού του σώματος Αυτή η εικόνα μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο για τον τρόπο που βιώνει το άθλημα στη διάρκεια της ζωής του Η επένδυση στο τέλειο αθλητικό σώμα μπορεί να τον οδηγήσει σε συμπεριφορές ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ κοριτσιών, λιγότερο επιδέξιων αγοριών, και σε μεγάλύτερη ηλικία και του ίδιου 6 Φανταστείτε τι θα γίνει εάν αυτό το αγόρι επιλέξει να γίνει ΚΦΑ ή προπονητής!!!!

10 Αγόρια που δεν επιδεικνύουν αρρενωπά χαρακτηριστικά: περιθωριοποιημένοι Κορίτσια που θέλουν να αποκτήσουν αθλητικό σώμα: αγοροκόριτσα Δυσμενείς επιπτώσεις για τους νέους/-ες & έφηβους /-ες που ορίζουν το ποιοί είναι σε συνάρτηση με το βαθμό απόκλισής τους από το τέλειο Η τυραννία της αναζήτησης του ΤΕΛΕΙΟΥ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ (Connell & Messerschmidt, 2005; Dittmar, 2008)

11 Αθλητικό Σώμα Αποκλεισμός μαθητών/αθλητών που δεν έχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά Καλοί Μαθητές Υγιείς Δραστήριοι Αυτόνομοι Βιώνουν το ποιοί/ποιές είναι ως προσωπική αποτυχία Καθοριστικός ο ρόλος των εκπαιδευτικών Φυσικής Αγωγής και των Προπονητών

12 ΒΙΝΤΕΟ

13 Η κοινωνική τάξη στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό Γιατί είναι απαραίτητο να εξετάσουμε τη σχέση μεταξύ κοινωνικής τάξης και συμμετοχής στη Φ.Α.Α?

14 Η κοινωνική τάξη στη Φυσική Αγωγή & τον Αθλητισμό 1 Γιατί εάν δεν κατανοήσουμε αυτή τη σχέση μπορεί να ερμηνεύσουμε την απουσία συμμετοχής ως έλλειψη παρακίνησης ή τεμπελιά 2 Για να δημιουργήσουμε ευκαιρίες (Evans et al., 2008) 3 Για να υπάρχει συμπερίληψη (inclusion)

15 Έξη & Κεφάλαιο Ποιοί είμαστε, πως συμπεριφερόμαστε, ποιές είναι οι ιδεολογίες μας Κοινωνική τάξη (χαρακτηριστικά) = συνήθειες + βιώματα + ιδεολογίες Κάθε κοινωνική τάξη έχει το δικό της κεφάλαιο Εδραιωμένες συνήθειες (έξεις) που οδηγούν στο σχηματισμό διακριτής ταυτότητας Κοινωνικό: φίλοι, συνάδελφοι, δεξιότητες, γνώσεις Πολιτισμικό: εκπαίδευση, προσόντα, προδιαθέσεις Φυσικό: διαμόρφωση του σώματος μέσω συμμετοχής στη Φ.Α.Α με κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους (Bourdieu, 1984; Fernadez-Balboa & Muros, 2006; Shilling, 2004; Wright et al., 2003)

16 Κοινωνικές Ανισότητες (Dagkas & Stathi, 2007) Οι ασκούμενοι (ανα)παράγουν διαφορετικές μορφές κεφαλαίου Το φυσικό κεφάλαιο μπορεί να μετατραπεί σε οικονομικό (χορηγοί, υποτροφίες, δίκτυα) Εμπειρίες & ευκαιρίες συμμετοχής (οικογένεια, φίλοι, σχολείο, τοπική κοινωνία)

17 Κοινωνικές Ανισότητες A B C Η κοινωνική τάξη δεν καθορίζει απλώς τις επιλογές και τις προτιμήσεις συμμετοχής στην άσκηση/άθληση, αλλά και τη δυνατότητα υλοποίησης των επιλογών Αθλήματα για τις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις (μειωμένη δαπάνη) (ποδόσφαιρο vs τένις) Άτομα που ανήκουν σε κοινωνικές τάξεις με «πλούσιο» πολιτισμικό & φυσικό κεφάλαιο έχουν περισσότερες ευκαιρίες ενασχόλησης με τη Φ.Α.Α.

18 Κοινωνικές Ανισότητες Γονείς παιδιών μέσης και υψηλής κοινωνικής τάξης εντάσσουν τις αθλητικές δραστηριότητες των παιδιών τους στο καθημερινό πρόγραμμα Οι έφηβοι κατώτερων κοινωνικών τάξεων = μεγαλύτερα ποσοστά παχυσαρκίας και υποκινητικότητας Το «Σώμα» των παιδιών υψηλών τάξεων = περισσότερο κοντά στο «τέλειο» λόγω περισσότερων ευκαιριών και υποστήριξης από τους γονείς τους (Evans et al., 2009; MacDonald et al., 2004)

19 Κοινωνικές Ανισότητες: Τι πρέπει να γίνει; Αναπροσαρμογή αναλυτικών προγραμμάτων και διδακτικών πρακτικών με κοινωνικά ευαίσθητο τρόπο Ευαισθητοποίηση γονέων Πρόκληση στις καθιερωμένες πρακτικές Ανταγωνιστικός αθλητισμός, ταλέντα, κορυφαίες επιδόσεις >>>> αναπαραγωγή κοινωνικών ανισοτήτων

20 ΒΙΝΤΕΟ ΤΙ ΘΑ ΚΑΝΑΤΕ ΓΙΑ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ?

21 Φυλετικές και Εθνοτικές ανισότητες στη Φ.Α.Α.

22 Φυλετικές και Εθνοτικές ανισότητες στη Φ.Α.Α. (Dagkas, Benn & Jawad, 2010; Flintoff et al., 2008) Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι οι εκπαιδευτικοί Φ.Α. και οι προπονητές δεν είναι παιδαγωγικά καταρτισμένοι ώστε να χειριστούν εθνοτικές ανισότητες κατάλληλα Γιατί? Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών Φ.Α. και των προπονητών δεν παρουσιάζει ποικιλομορφία ως προς την φυλετική ή εθνοτική τους καταγωγή (π.χ. δεν ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες ή στη μαύρη φυλή)

23 Εθνοτικά, θρησκευτικά, φυλετικά χαρακτηριστικά Πολιτισμικά ευαισθητοποιημένη παιδαγωγική δράση Ενδυμασία & κώδικες συμπεριφοράς (π.χ. Μουσουλμάνοι: μαντήλα, κελεμπίες ως εκδήλωση μετριοφροσύνης, ταπεινότητας, αξιοπρέπειας) Ιερές θρησκευτικές περίοδοι (π.χ. Νηστεία ραμαζάνι και επίδραση αυτών στις σωματικές λειτουργίες (MacDonald, Abbott, Knez & Nelson, 2009

24 Εθνοτικά, θρησκευτικά, φυλετικά χαρακτηριστικά Πολιτισμικά ευαισθητοποιημένη παιδαγωγική δράση Τα άτομα με διαφορετικά φυλετικά ή εθνοτικά χαρακτηριστικά δεν είναι οι «άλλοι» ούτε το πρόβλημα που επιζητά λύση Το πρόβλημα είναι κάθε συμπεριφορά που δεν είναι ευέλικτη αλλά μονοδιάστατη (MacDonald, Abbott, Knez & Nelson, 2009

25 Βίντεο

26 Διαφορές φύλου σε Φ.Α.Α. Το φύλο συνεπάγεται διαφορές στη συμπεριφορά, στα χαρακτηριστικά και τους ρόλους που αναλαμβάνουμε από τη στιγμή που γεννιόμαστε Το φύλο δεν επιτυγχάνεται ποτέ πλήρως, αλλά αποτελεί μια συνεχή κατάσταση ύπαρξης (Connell, 2008)

27 Διαφορές φύλου σε Φ.Α.Α. Η Φυσική Δραστηριότητα, ως κοινωνική πρακτική, συνεπάγεται την εκμάθηση συμπεριφορών που «αρμόζουν» στο φύλο μας Ως τη στιγμή που γινόμαστε εκπαιδευτικοί ή προπονητές έχουμε ήδη πολύ δυνατά διαμορφωμένη συνείδηση φύλου Αυτό επηρεάζει την αυτοπεποίθησή μας να προσφέρουμε ευκαιρίες φυσικής δραστηριότητας ανεξαρτήτως στερεοτύπων φύλου (Penney, 2002; Wellard, 2007)

28 Θεωρίες «φύλου» στη Φ.Α.Α. Ίση πρόσβαση & ευκαιρίες (Green, 2007; Penney, 2002) ΣΚΕΦΤΕΙΤΕ Έχουν αγόρια & κορίτσια ίσες ευκαιρίες και αν όχι γιατί; Πως οι γνώσεις και οι δεξιότητες του εκπαιδευτικού Φ.Α. και του προπονητή περιορίζουν τις ευκαιρίες των κοριτσιών για συμμετοχή; Παράδειγμα: Προτεραιότητα στις αθλοπαιδιές έναντι άλλων διδακτικών αντικειμένων Διαφορετικές αθλοπαιδιές για αγόρια & κορίτσια Τι γίνεται με τους λιγότερο ικανούς ή αθλητικούς μαθητές;

29 Θεωρίες «φύλου» στη Φ.Α.Α. Σχέσεις δύο φύλων Οι σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων μπορεί να είναι ιεραρχικές (π.χ. ορισμένα χαρακτηριστικά και ιδιότητες των ανδρών να θεωρούνται περισσότερο σημαντικά) Θεωρούμε ότι ΟΛΑ τα αγόρια ενδιαφέρονται για τον αθλητισμό Ενώ αυτό δεν συμβαίνει στην πράξη, ωστόσο επηρεάζει τις συνειδήσεις αγορίών & ανδρών Αναμένεται από τα αγόρια να επιδεικνύουν ανταγωνιστική συμπεριφορά, να είναι δυνατά, να επιδεικνύουν γενναιότητα Υπό αυτή την οπτική τα κορίτσια και όποιο αγόρι δεν επιδεικνύει τα παραπάνω αποτελούν «πρόβλημα» εντός της Φ.Α.Α. (Braham, 2003; Connell, 2008)

30 Βίντεο

31 Πως θα αντιμετωπίσουμε τις διακρίσεις ως εκπαιδευτικοί Φ.Α. & Προπονητές

32 1. Αλλαγές στα προγράμματα διδασκαλίας Οι ασκούμενοι αποκομίζουν θετικές εντυπώσεις όταν το πρόγραμμα προσφέρει: Προσωπικά συναφείς εμπειρίες συμμετοχής Ποικιλία και επιλογές Ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση Ευκαιρίες για διασκέδαση και εκτόνωση Εκτόνωση, ψυχική υγεία Οι ασκούμενοι αποκομίζουν αρνητικές εντυπώσεις όταν στο πρόγραμμα υπάρχει: Επανάληψη ίδων θεματικών κύκλων και δραστηριοτήτων Έντονα ανταγωνιστικό περιεχόμενο Αδιαφορία για τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους Dismore & Bailey, 2010

33 2. Χαρακτηριστικά εκπαιδευτών Υπομοντετικοί Διακριτικοί, ευγενικοί Αίσθηση χιούμορ Παιδαγωγικά καταρτισμένοι, ευαισθητοποιημένοι 3. Εικόνα σώματος, φυσική & κοινωνική επάρκεια Τα κορίτσια και οι έφηβοι αποφεύγουν τη συμμετοχή λόγω ανασφάλειας και αρνητικών σχολίων σχετικά με το σώμα τους Τα αγόρια επιδεικνύουν μεγαλύτερη αυτο-εκτίμηση λόγω αυξημένων ποσοστών συμμετοχής στην άσκηση και τον αθλητισμό Οι αλληλεπίδραση με συνομήλικους έχει μεγαλύτερη σημασία για τα κορίτσια (Fairclough & Stratton, 2005; Garrett, 2004)

34 4. Διευκολυντές & Εμπόδια συμμετοχής σε Φ.Α.Α. (Kirk, 2004; MacPhail, Collier & O Sullivan, 2009) Φιλίες Συναναστροφή Αίσθηση του «ανήκειν» Ενθάρρυνση, ευχαρίστηση - + Έμφαση στις επιδόσεις Οικονομικά εμπόδια Φτωχή πρόσβαση σε υποδομές/εξοπλισμό Ακαδημαϊκές υποχρεώσεις Δυσκολίες μετακίνησης Αλλαγή στα ενδιαφέροντα με το πέρασμα στην εφηβεία

35 5. Υποστηρικτικές δομές Οικογένειες Σχολείο Τοπική κοινωνία Δραστηριότητες αναψυχής Τα κορίτσια επιδεικνύουν υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής σε πολιτισμικές ή κοινωνικές δραστηριότητες Υπάρχουν λιγότερες επιλογές αναψυχής για αγόρια (Wright, MacDonald, & Groom, 2003)

36 Στρατηγικές Συμπερίληψης ΦΑΣΜΑ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗΣ (Stevenson, 2009) Ανοιχτά (όλοι παίζουν μαζί) 1 2 Τροποποιήσεις (αναπτυξιακές διαφοροποιήσεις) Παράλληλα (ομαδοποίηση βάσει ικανοτήτων) 3 4 Ξεχωριστά (εξατομίκευση)

37 Οφέλη Συμπερίληψης Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων Φιλίες μεταξύ συνομηλίκων Αλληλεπίδραση με περισσότερο ικανούς συνομήλικους Μείωση απομόνωσης, αποκλεισμού Νέες ευκαιρίες και προκλήσεις Αλλαγή στάσεων και αποδοχή της διαφορετικότητας Κατανόηση δικαιωμάτων

38 Εργασία 8η Τμήμα 20 παιδιών: 10 κορίτσια & 10 αγόρια Αγόρια: 4 αθλητές, 3 υπέρβαροι, 3 άλλοι (π.χ. αδιαφορία, κιν. αδεξιότητα, συστολή) Κορίτσια: 2 αθλήτριες, 8 άλλες (...) Χρησιμοποιήστε δύο στρατηγικές από το ΦΑΣΜΑ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗΣ του Stevenson για να σχεδιάσετε τρεις δραστηριότητες στη ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Αθλοπαιδιές: Ποδόσφαιρό Στη Β Λυκείου το μάθημα της ΦΑ πραγματοποιείται 1 φορά την εβδομάδα Δημιουργία ομάδων, περιεχόμενο δραστηριοτήτων, κλιμάκωση δυσκολίας,

39 Ερωτήσεις αναστοχασμού Τι εννοούμε όταν λέμε συμπερίληψη; Πως υλοποιείται στην πράξη (προϋποθέσεις); Τίνος ενδιαφέροντα και ανάγκες προωθούμε;