ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Περίληψη 2 Εισαγωγή 4. Μέρος Πρώτο: Οψεις της εσωτερικής γλωσσικής πολιτικής της Ε.Ε. 7

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη 2 Εισαγωγή 4 Μέρος Πρώτο: Οψεις της εσωτερικής γλωσσικής πολιτικής της Ε.Ε Επίσημες γλώσσες και γλώσσες εργασίας στην Ε.Ε Το ζήτημα της εκμάθησης Ευρωπαϊκών Γλωσσών Οι ενέργειες της Ε.Ε. για τις περιφερειακές και μειονοτικές γλώσσες Οι γλώσσες των μεταναστών. 31 Μέρος Δεύτερο: Η γλωσσική πολιτική της Ελλάδος στο πλαίσιο της Ε.Ε Η πολιτική διάδοσης της ελληνικής γλώσσας Οι ξένες γλώσσες στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα 53 Επίλογος Συμπεράσματα 64 Πηγές Βιβλιογραφία 68 Παράρτημα 71 1

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία που συντάχθηκε στα πλαίσια του σεμιναρίου "Κοινωνία, Πολιτική και Διοίκηση" χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται μια προσπάθεια να σκιαγραφηθεί η γλωσσική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτή ασκείται στα ζητήματα των γλωσσών εργασίας, της εκμάθησης ξένων γλωσσών, των μειονοτικών γλωσσών και των γλωσσών των μεταναστών. Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται η ελληνική γλωσσική πολιτική, αφενός μεν για τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας, αφετέρου δε για την εκμάθηση ξένων γλωσσών στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Λέξεις κλειδιά. Γλωσσική πολιτική της Ε.Ε, Ελληνική γλωσσική πολιτική, Διάδοση της Ελληνικής γλώσσας, Ξένες γλώσσες, Lingua, Μειονοτικές γλώσσες, Οι γλώσσες των μεταναστών, Γλώσσες εργασίας. 2

3 SUMMARY The present essay that was composed within the scope of the seminar "Society, Politics and Administration" is divided in two parts. In the first part it is made an attempt at outlining the linguistic policy of the European Union as it is carried out in the issues of job languages, learning foreign languages, languages of minorities and languages of emigrants. In the second part it is examined the greek linguistic policy, on the one hand for the diffusion of the greek language and on the other hand for the learning of new foreign languages in the greek education system. 3

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ευρώπη σ όλη την πορεία της ιστορίας της χαρακτηριζόταν από μεγάλη γλωσσική και πολιτιστική ποικιλότητα. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 90 ευρωπαϊκές γλώσσες, ενώ περισσότερες από 40 ομιλούνται στις 15 χώρες της Ε.Ε. Η ιδιαιτερότητα της Ευρώπης οφείλεται στο γεγονός ότι μέσα στις ευρωπαϊκές γλώσσες αναπτύχθηκε μια πλούσια πολιτισμική παραγωγή, που παράλληλα αποτελεί μέρος της εθνικής κληρονομιάς κάθε λαού και του κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού. Μ αυτό το πνεύμα, οι θεμελιωτές των ευρωπαϊκών θεσμών αποφάσισαν να καθιερώσουν την πολιτιστική ποικιλομορφία και το γλωσσικό πλουραλισμό και αυτά να αποτελέσουν συστατικά στοιχεία της ταυτότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως, η βαθιά αλλαγή που σημαδεύει το παρόν μας, και ιδιαίτερα η παγκοσμιοποίηση των οικονομικών διαδικασιών και η ιλιγγιώδης διάδοση των νέων τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας, δεν αντιπροσωπεύουν μόνο νέες προκλήσεις που πρέπει ν αντιμετωπιστούν, αλλά επηρεάζει και τους τρόπους επικοινωνίας οι οποίοι μπορούν να έχουν σημαντική επίπτωση στις γλώσσες που μιλάμε. Ανασυγκροτώντας το χώρο της, αρχικά στο οικονομικό, και όλο και περισσότερο στο πολιτικό, στο κοινωνικό και στο πολιτισμικό πεδίο, η Ε.Ε. επηρεάζει βαθύτατα τους τρόπους επικοινωνίας στο εσωτερικό αυτού του χώρου. Επιπρόσθετα, ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών που σχεδιάζονται σε ευρωπαϊκή κλίμακα, στοχεύουν στην καλύτερη ενσωμάτωση της Ευρώπης στην παγκοσμιοποίηση των ανταλλαγών. Σε ότι αφορά λοιπόν αυτές τις ανταλλαγές, που όλο και περισσότερο πυκνώνουν στην Ευρώπη, η κυρίαρχη τάση είναι η όλο και ευρύτερη χρήση ενός πολύ περιορισμένου αριθμού γλωσσών ή συχνότερα, μίας μόνο γλώσσας. Η τάση όμως αυτή αντιβαίνει σε μιά από τις θεμελιώδεις αρχές στην οποία όφειλε να βασιστεί η ευρωπαϊκή συγκρότηση, την αρχή του σεβασμού των πολιτισμικών και γλωσσικών διαφορών. Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι το γλωσσικό ζήτημα αποτελεί πρόκληση για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, καθώς η Ε.Ε. πρέπει ν αντιμετωπίσει στο επίπεδο των γλωσσών, τις συνέπειες τόσο από την ελεύθερη διακίνηση των αγαθών, των ανθρώπων, των υπηρεσιών, όσο και από τις κοινές της πολιτικές. 4

5 Το καθεστώς των γλωσσών εργασίας είναι ένα από τα ζητήματα που απασχολούν την Ε.Ε., η δε διεύρυνση της προς Ανατολάς θα περιπλέξει περισσότερο τα πράγματα. Παρόλο που η Ε.Ε. διακηρύσσει την ισοτιμία των γλωσσών και τον σεβασμό της στην αρχή της πολυγλωσσίας, ορισμένες γλώσσες χρησιμοποιούν προς όφελος τους τις δυσλειτουργίες που προκλήθηκαν στο διοικητικό μεταφραστικό οργανισμό της Κοινότητας από την εφαρμογή της πολυγλωσσίας. Η διερεύνηση του θεσμικού πλαισίου, των συσχετισμών δύναμης των Ευρωπαϊκών γλωσσών και της στάση των κρατών μελών είναι απαραίτητη για να φωτιστούν ορισμένες πτυχές αυτού του ζητήματος. Η διδασκαλία και η εκμάθηση γλωσσών είναι εύλογα ένας κεφαλαιώδης τομέας δράσης της γλωσσικής πολιτικής της Ε.Ε. Τείνει δε να είναι ο τομέας που λαμβάνεται σημαντικά υπόψη όταν προτείνονται μέτρα σχετικά με την προαγωγή του γλωσσικού πλουραλισμού. Στην εργασία θα γίνει μια παρουσίαση όλων των διοικητικών δράσεων της Ένωσης για την προώθηση της εκμάθησης των Ευρωπαϊκών γλωσσών και θα εξεταστεί αν έχουν πετύχει τους στόχους που έχουν θέσει για την ποσοτική και ποιοτική βελτίωση της διδασκαλίας ξένων γλωσσών και την προώθηση των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών. Η ενίσχυση από μέρος της Ε.Ε. των περιφερειακών και μειονοτικών γλωσσών, εκφράζει μια αναγνώριση της ποικιλότητας ως ουσιώδους στοιχείου της Ευρωπαϊκής κληρονομιάς. Περίπου 40 εκατομμύρια Ευρωπαίοι χρησιμοποιούν καθημερινά γύρω στις τριάντα πέντε περιφερειακές μειονοτικές γλώσσες με ποικιλία επίσημου ή νομικού καθεστώτος. Παράλληλα η κινητικότητα των πληθυσμών μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και η συνεχώς αυξανόμενη παρουσία μεταναστών που προέρχονται από χώρες εκτός Ε.Ε. έχει δημιουργήσει μια γλωσσική ποικιλία στα πλαίσια των κρατών μελών. Η σχολική ένταξη των παιδιών των μεταναστών και η προώθηση της εκμάθησης της γλώσσας της χώρας υποδοχής σηματοδότησαν την έναρξη μιας κοινοτικής συνεργασίας στο χώρο της εκπαίδευσης, αποτελούν δε προβλήματα που καλείται να επιλύσει μια ευρωπαϊκή γλωσσική πολιτική η οποία πρέπει να λάβει υπόψη της τις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί. Από την άλλη μεριά η Ευρωπαϊκή Ένωση συνιστά ένα πεδίο διάδοσης, αλλά και ανταγωνισμού της ελληνικής γλώσσας. Τα διοικητικά και τα νομοθετικά όργανα 5

6 της Ε.Ε. έχουν κατ' επανάληψη ασχοληθεί με το ζήτημα των επίσημων γλωσσών και των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών στον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο. Έτσι η διερεύνηση του θεσμικού πλαισίου και των άρρητων πολιτικών της Ένωσης είναι απαραίτητη για να διαφανούν οι προοπτικές της ελληνικής γλώσσας στην Ε.Ε. Δεν είναι όμως μόνο ο Ευρωπαϊκός χώρος που αποτελεί πεδίο διάδοσης της ελληνικής γλώσσας. Το γεγονός ότι πάνω από άτομα ελληνικής καταγωγής ζουν σήμερα σε περισσότερες από 100 χώρες στον κόσμο καθιστά αναγκαία την ενεργοποίηση της Ελλάδας ως μητροπολιτικού κέντρου για τη διάδοση και καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού. Με τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας στο εξωτερικό ασχολείται μεγάλος αριθμός φορέων, ιδρυμάτων και υπηρεσιών, χορηγούν υποτροφίες, παράγουν διδακτικό υλικό, ενισχύουν τη γλωσσική έρευνα και εκπαιδεύουν τους διδάσκοντες την ελληνική γλώσσα. Όμως εκτός από την πολιτική για τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας στο εξωτερικό, σημαντικό πεδίο για τη γλωσσική πολιτική του ελληνικού κράτους αποτελεί και ο τομέας της ξενόγλωσσης εκπαιδευτικής πολιτικής. Η συμμετοχή της χώρας μας στην Ε.Ε. και κατ' επέκταση στα ευρωπαϊκά προγράμματα, τα προβλήματα της ξενόγλωσσης παιδείας στη δημόσια εκπαίδευση και το κατά πόσο αυτή η διαμορφούμενη γλωσσική πραγματικότητα εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα αλλά και το γεγονός ότι περισσότεροι από ένα εκατομμύριο μαθητές παρακολουθούν εξωσχολικά μαθήματα ξένων γλωσσών, αποτελούν παραμέτρους που οφείλει να λάβει υπόψη της μια ξενόγλωσση εκπαιδευτική πολιτική πριν προχωρήσει σε σχεδιασμό και δράση. 6

7 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ Ε.Ε ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Στην Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα αναγνωρίζονται 11 επίσημες γλώσσες, δηλαδή αυτές που τα 15 κράτη μέλη έχουν δηλώσει ως επίσημες γλώσσες τους. Κατά την δημιουργία της Ένωσης λήφθηκε ως αρχή η ισότητα των γλωσσών των κρατών μελών. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Συνθήκη ΕΚΑΧ στις 25 Ιουλίου 1952 δεν γίνεται κανένα σχόλιο για το θέμα των γλωσσών. Αντίθετα με την Συνθήκη ΕΚΑΧ, το άρθρο 217 της Συνθήκης ΕΟΚ προβλέπει την εξής ρύθμιση για τη χρήση των γλωσσών: "το γλωσσικό καθεστώς των οργάνων της κοινότητας ορίζεται από το Συμβούλιο ομοφώνως, με την επιφύλαξη του κανονισμού διαδικασίας του Δικαστηρίου". Είναι λοιπόν το Συμβούλιο που μπορεί να αποφασίζει ως κοινοτικός θεσμός για τη ρύθμιση της χρήσεως γλωσσών, ενώ τα άλλα θεσμικά όργανα ούτε μπορούν να υποβάλουν προτάσεις ούτε απαιτείται να γνωμοδοτήσουν. Πάντως στη Συνθήκη της Ρώμης (Μάρτιος 1957) δεν τίθεται θέμα στόχων πολιτισμικών ή γλωσσικών. Ωστόσο αμέσως μετά σύμφωνα με το άρθρο 217 της Συνθήκης ΕΟΚ, το Συμβούλιο της 15 ης Απριλίου 1958 ενέκρινε τον "Κανονισμό αριθ. 1 περί καθορισμού του γλωσσικού καθεστώτος της ΕΟΚ" ο οποίος: - Στο άρθρο 1 καθόρισε ότι οι επίσημες γλώσσες και οι γλώσσες εργασίας των θεσμικών οργάνων της Κοινότητας θα ήταν οι επίσημες γλώσσες των χωρών που υπέγραφαν την Συνθήκη. Έτσι αρχικά οι επίσημες γλώσσες θα ήταν 4, σήμερα 11 και αύριο περισσότερες. - Καθόρισε επίσης, στο άρθρο 2, ότι "τα έγγραφα τα οποία απευθύνονται προς τα όργανα της κοινότητας από κράτος μέλος ή πρόσωπο που υπάγεται στη δικαιοδοσία κράτους μέλους συντάσσονται κατόπιν επιλογής του αποστολέα σε μία από τις επίσημες γλώσσες. Η απάντηση δίνεται στην ίδια γλώσσα". 7

8 - Όρισε ρητά ότι η επίσημη εφημερίδα της Ε.Ε. πρέπει να εκδίδεται σε όλες τις επίσημες γλώσσες, για να μπορούν οι πολίτες των κρατών μελών να ενημερώνονται για όσα σημαντικά συμβαίνουν στην Ε.Ε. σε μια γλώσσα που τους είναι οικεία. - Σημαντικής σημασίας είναι το άρθρο 6 σύμφωνα με το οποίο : "Τα όργανα της Κοινότητας δύνανται να καθορίσουν τις λεπτομέρειες εφαρμογής αυτού του γλωσσικού καθεστώτος στους κανονισμούς τους". Είναι σαφές ότι ο κανονισμός αριθ. 1 του 1958 αποτελεί ένα κανονισμό πλαίσιο ο οποίος περιλαμβάνει ορισμένες γενικές αρχές χωρίς να εξαντλεί όλες τις λεπτομέρειες όσον αφορά το γλωσσικό καθεστώς. "Εξαιτίας της γενικότητας του ο κανονισμός εμφανίζει τρία κενά: το καθεστώς των γλωσσών εργασίας, την απουσία της μεταφραστικής πτυχής και την γενικότητα των όρων" 1, για παράδειγμα στο άρθρο 1 αναφέρονται μαζί οι γλώσσες εργασίας και οι επίσημες γλώσσες χωρίς να δίνεται ένας συγκεκριμένος ορισμός των γλωσσών εργασίας. Έτσι ορισμένοι υποστηρίζουν ότι από πουθενά δεν απορρέει ότι όλες οι γλώσσες εργασίας οπωσδήποτε πρέπει να χρησιμοποιούνται ισότιμα. Επίσης στον κανονισμό αριθ. 1 απουσιάζει πλήρως η πτυχή της διερμηνείας. Αυτό σημαίνει ότι τα Όργανα, δεδομένου ότι ο κανονισμός δεν θέτει κανένα περιορισμό, μπορούν να ρυθμίσουν το γλωσσικό καθεστώς κατά την διερμηνεία εντελώς ελεύθερα και χωρίς κανένα περιορισμό. Τέλος ο ίδιος κανονισμός ορίζει ότι δεν μεταφράζονται σε όλες τις γλώσσες όλα τα κείμενα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Μόνο οι κανονισμοί, οδηγίες και τα κείμενα γενικής ισχύος μεταφράζονται σε όλες τις γλώσσες. Όμως η φράση "γενικής ισχύος" επιδέχεται ερμηνεία. Κάθε θεσμικό όργανο μπορεί, βάσει του άρθρου 6 να αποφασίσει το ίδιο ποια έγγραφα είναι γενικής ισχύος και ποια όχι ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΔΥΝΑΜΗΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ Η πραγματικά ισότιμη μεταχείριση με το σημερινό αριθμό των 11 επίσημων γλωσσών σημαίνει ότι για τη διερμηνεία και τη μετάφραση προκύπτουν 121 ζεύγη γλωσσών (11 10=121) αν διαχωρίσει κανείς αντιθετικές κατατάξεις π.χ. αγγλική ελληνική ελληνική αγγλική. 1 βλ. έκθεση GALLE σχετικά με το δικαίωμα για τη χρήση μητρικής γλώσσας. Ε.Κ.Επιτροπή Κανονισμού, Ελέγχου της Εντολής και Ασυλιών (22/3/1994). 8

9 Γι αυτό η διερμηνεία γίνεται εν μέρει μέσω γλωσσών που λειτουργούν ως διαμεσολαβητική μεταφραστική γλώσσα και αυτές είναι συνήθως η αγγλική και η γαλλική. Πολλές φορές η μετάφραση και η διερμηνεία παραλείπονται λόγω της περίπλοκης διαδικασίας. Στις περιπτώσεις αυτές χρησιμοποιούνται ως γλώσσες εργασίας ορισμένες από τις επίσημες γλώσσες, δηλαδή κυρίως τα αγγλικά και τα γαλλικά, ενώ οι υπόλοιπες αποκλείονται, με αποτέλεσμα να επιβάλλεται η χρήση των δύο αυτών γλωσσών για κάθε επαφή με τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Η διαδικασία μετάφρασης και διάδοσης των πληροφοριών στις άλλες εννιά γλώσσες είναι κάποτε χρονοβόρα και αυτό αποβαίνει σε βάρος των αντίστοιχων χωρών. Η κατανομή ρόλων μεταξύ γαλλικών και αγγλικών δεν είναι παγιωμένη. Στην Επιτροπή πλειοψηφούν ακόμη τα γαλλικά, με βάση τα ποσοστά των πρωτότυπων κειμένων που συντάσσονται και μεταφράζονται, ενώ στα άλλα όργανα επικρατούν όλο και περισσότερο τα αγγλικά, που ήδη πλειοψηφούν στις νεότερες γενιές των διοικητικών υπαλλήλων. Παρακάτω παρατίθεται πίνακας σχετικά με τη χρησιμοποίηση των γλωσσών εργασίας στην Επιτροπή της Ε.Ε. Η ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΩΣ ΓΛΩΣΣΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΓΡΑΠΤΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ %υπαλλήλων %της συνολικής %υπαλλήλων που %της συνολικής που επικοινωνίας χρησιμοποιούν τη επικοινωνίας χρησιμοποιούν γλώσσα τη γλώσσα Γαλλική 92,5 64,0 90,1 62,0 Αγγλική 73,3 35,0 60,8 31,0 Γερμανική 18,3 1,0 15,0 6,0 Ισπανική 6,7-9,2 - Ιταλική 8, ,7 Πηγή: Gehnen 1991-Haselhuber Ammon 1991,

10 Έτσι η Γαλλία, διαβλέποντας τις πιθανές αλλαγές συσχετισμών, ίδρυσε πρόσφατα στις Βρυξέλλες το Ευρωπαϊκό Κέντρο Γαλλικής Γλώσσας, που αποσκοπεί στο να διδάσκονται τα γαλλικά οι υπάλληλοι των νέων και των υποψηφίων χωρών μελών. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο New Language Planning Newsletter, κατέδειξε ότι το 75% της γραπτής επικοινωνίας ανάμεσα στα όργανα της Ε.Ε. διεξάγεται στη γαλλική. Η γαλλική υπερτερεί επίσης στη επικοινωνία, γραπτή και προφορική, ανάμεσα στην Ε.Ε. και τα κράτη μέλη με 56% και 54% αντίστοιχα. Αντίθετα η αγγλική έχει το προβάδισμα στις επαφές με μη κράτη-μέλη, σε 69% της προφορικής και 71% της γραπτής επικοινωνίας. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τα πρακτικά όλων των επίσημων συνεδριάσεων μεταφράζονται και στις 11 επίσημες γλώσσες. Στην Κομισιόν οι συνεδριάσεις του Συμβουλίου των Επιτρόπων γίνονται στα γαλλικά, τα αγγλικά και τα γερμανικά με την παρουσία διερμηνέων. Στην αίθουσα Τύπου οι γλώσσες που επιτρέπονται και μεταφράζονται είναι τ' αγγλικά και τα γαλλικά. Στις συναντήσεις εργασίας των αξιωματούχων ομιλούνται τα γαλλικά και τ' αγγλικά χωρίς διερμηνείς. Τα έγγραφα μεταφράζονται στα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά, αν και μόνο το 2% έχουν συνταχθεί στα γερμανικά. Οι σοβαρότερες συγκρούσεις όμως γίνονται στο Συμβούλιο Υπουργών. Με βάση το γλωσσικό καθεστώς που ισχύει χρησιμοποιούνται και οι 11 γλώσσες και το Συμβούλιο λαμβάνει αποφάσεις μόνο με βάση έγγραφα που έχουν μεταφρασθεί σε όλες τις επίσημες γλώσσες. Εφαρμόζεται όμως μια συμφωνία κυρίων με βάση την οποία, όταν λόγω ανωτέρας βίας δεν υπάρχουν διερμηνείς, οι εργασίες γίνονται στα γαλλικά και τ' αγγλικά. Το φαινόμενο αυτό, όμως, παρουσιάζεται υπερβολικά συχνά, με αποτέλεσμα τ' αγγλικά και τα γαλλικά, να χρησιμοποιούνται κατά κόρον εις βάρος άλλων γλωσσών, συνήθως στις συζητήσεις για την αμυντική πολιτική, ίσως για να αποφεύγονται οι διαρροές από τους θαλάμους των διερμηνέων. Η Γερμανία, κάτω από την πίεση οικονομικών κυρίως κύκλων, που θεωρούν πως οι μεταφρασμένες πληροφορίες φτάνουν πολύ καθυστερημένα σ αυτούς, έχει κάνει συχνές παρεμβάσεις στην Επιτροπή ζητώντας να ενισχυθεί η χρήση Γερμανικών ως τρίτης εσωτερικής γλώσσας εργασίας. Οι μη επίσημα αναγνωρισμένες γλώσσες (βασκικά, καταλανικά, ιρλανδικά κλπ.) στερούνται αυτών των προνομίων, (της μετάφρασης και διερμηνείας). Έχουν 10

11 αναληφθεί πρωτοβουλίες, ιδίως στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με αίτημα την ευρύτερη αναγνώρισή τους και την ένταξή τους στις επίσημες χρήσεις. Στην πραγματικότητα, οι γλώσσες της Ε.Ε. εντάσσονται σ ένα πλέγμα κατεξοχήν ανταγωνιστικών σχέσεων που μπορεί να σχηματοποιηθεί ως εξής: 1. Αγγλικά και γαλλικά / οι εννιά υπόλοιπες γλώσσες 2. Αγγλικά / γαλλικά 3. Αγγλικά, γαλλικά / γερμανικά 4. Γλώσσες ευρείας διάδοσης (γαλλικά, αγγλικά, ισπανικά, γερμανικά, ιταλικά) / λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες (δανικά, φιλανδικά, ελληνικά, ολλανδικά, πορτογαλλικά, σουηδικά) 5. Οι έντεκα επίσημες / οι υπόλοιπες γλώσσες. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση που επιδιώκει, κάποιες γλώσσες, να καθιερωθούν ως μόνες επίσημες στο σύνολο των ευρωπαϊκών οργάνων και ιδιαίτερα στην Επιτροπή και το Κοινοβούλιο. Ως επιχείρημα χρησιμοποιείται το κόστος του γλωσσικού πλουραλισμού, υποστηρίζοντας ότι το 30% των δαπανών των διοικητικών υπηρεσιών της Ένωσης πηγαίνει στη μετάφραση των κειμένων που παράγονται καθημερινά από τα θεσμικά όργανά της.τέσσερις χιλιάδες περίπου μεταφραστές και υπάλληλοι που υποστηρίζουν τις μεταφραστικές υπηρεσίες είναι ένα νούμερο δαπανηρό το οποίο μάλιστα με τη μελλοντική διεύρυνση θα αυξηθεί σημαντικά. Έτσι, σε τελική ανάλυση η μετάφραση στις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες δεν είναι πάντα απαραίτητη αφού οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να παρακολουθούν τους ομιλητές που χρησιμοποιούν τις ευρέως διαδεδομένες γλώσσες. Έτσι, φτάνουμε στην πρόταση που διατύπωσε ρητά ο κ.chirac για περιορισμό των γλωσσών εργασίας σε πέντε. Στην ουσία όμως ένας ενδεχόμενος περιορισμός της μετάφρασης και της διερμηνείας προς ορισμένες γλώσσες δεν οδηγεί αναγκαστικά στην εξοικονόμηση κόστους αλλά σε μια μετακίνηση του κόστους μετάφρασης από το ευρωπαϊκό πολιτικό επίπεδο προς το εθνικό επίπεδο 2. Ιδιαίτερα δε όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το γεγονός ότι οι βουλευτές κατά τις επίσημες παρεμβάσεις τους πρέπει να εκφράζονται στη γλώσσα 2 Ό.π. 11

12 τους είναι αναγκαίο, γιατί οι ευρωπαίοι εκπρόσωποι στο Ε.Κ. δεν εκπροσωπούν τον εαυτό τους αλλά τους εκλογείς τους 3. Η πρώτη απαίτηση για την ορθή εκπροσώπηση των ψηφοφόρων είναι να μιλάει ο βουλευτής τη γλώσσα τους. Έτσι επιτρέπεται συγχρόνως η άμεση πρόσβαση των ευρωπαίων πολιτών στις εργασίες των μελών του Κοινοβουλίου και έχουν οι πολίτες τη δυνατότητα να ασκούν δημοκρατικό έλεγχο. Εξάλλου, η υποχρέωση να χρησιμοποιηθεί για βουλευτικές εργασίες μια άλλη γλώσσα από τη μητρική σημαίνει ουσιαστικά απαιτήσεις γλωσσικών γνώσεων. Τέτοια απαίτηση δεν είναι δημοκρατική γιατί δεν εξασφαλίζει πρόσβαση όλων των ατόμων στους θεσμούς. Πάντως είναι γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαπιστώνοντας ότι: α) στα θεσμικά όργανα της Κοινότητας οι γλώσσες δεν υφίστανται ίση μεταχείριση, β) κανένα θεσμικό όργανο δεν έχει το δικαίωμα να αντιμετωπίζει μια οποιαδήποτε πολιτιστική ενότητα εντός της ΕΕ ως "μειονοτική", γ) η αναγνώριση των περιφερειών στη Συνθήκη του Μάαστριχ καθίσταται νεκρό γράμμα χωρίς την πλήρη αναγνώριση των κρατών μελών. Aποφάσισε να ζητήσει από όλα τα θεσμικά όργανα να αναγνωρίσουν οπωσδήποτε όλες τις εθνικές γλώσσες ως ισότιμες για όλα τα θεσμικά όργανα και τις πρωτοβουλίες της Κοινότητας και να καλέσει τα θεσμικά όργανα της Ένωσης να ανακαλέσουν πρόσφατες αποφάσεις σχετικά με το θέμα αυτό, οι οποίες αντιβαίνουν προς την ως άνω αρχή. Ωστόσο, το πραγματικό κίνητρο για να περιοριστεί το σημερινό γλωσσικό καθεστώς είναι άλλο. Είναι προφανές ότι από πολιτική σκοπιά είναι κανείς ισχυρότερος όταν μιλάει τη μητρική του γλώσσα. Το ιστορικό της δανικής πρότασης όσον αφορά το γλωσσικό καθεστώς είναι αποκαλυπτικό. Όταν η Δανία εντάχθηκε στην Ένωση δήλωσε την πρόθεση να εγκαταλείψει τη χρήση της δανικής και να περιορισθούν οι γλώσσες στην αγγλική και τη γαλλική με την προϋπόθεση ότι οι γαλλόφωνοι βουλευτές θα εκφράζονταν μόνο στα Αγγλικά και οι αγγλόφωνοι μόνο στα Γαλλικά. Η πρόταση όμως απορρίφθηκε αμέσως τόσο από τους βρετανούς όσο και από τους γάλλους 4. 3 Βλ. πρόταση ψηφίσματος σύμφωνα με το άρθρο 45 του Κανονισμού του κ. MALANGRE, σχετικά με το δικαίωμα χρήσης της μητρικής γλώσσας, Β3-0626/93. 4 Ό.π. 12

13 Πάντως, η τάση για καθιέρωση των γλωσσών ευρείας διάδοσης ως μόνων επισήμων προσκρούει στη σθεναρή αντίσταση των εκπροσώπων των άλλων γλωσσών που θα έχαναν έτσι τα προνόμια που τους παρέχει η αναγνώρισή τους ως επισήμων. Πράγματι, η αναγνώριση αυτή,εκτός από το γεγονός ότι κάποιος είναι διαπραγματευτικά ισχυρότερος όταν χρησιμοποιεί τη μητρική του γλώσσα, ενισχύει τη θέση των ασθενέστερων γλωσσών, ευνοεί τη διάδοσή τους και την εισαγωγή τους στους περισσότερους τομείς της σύγχρονης επικοινωνίας, συμβάλλει στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους (ορολογία) και εξασφαλίζει την ένταξή τους στα γλωσσικά προγράμματα. Συμπερασματικά, προκύπτει ότι οι γλώσσες που έχουν επιβληθεί στην πράξη στα κοινοτικά όργανα εκπροσωπούν τις κοινοτικές χώρες που υπερτερούν σε πολιτικοοικονομικό κύρος, εκπροσώπηση στα όργανα της Ε.Ε. και πληθυσμό με συνέπεια να ασκούν αποτελεσματικές πιέσεις. Οι γλώσσες αυτές (κυρίως η αγγλική και η γαλλική και κατά δεύτερο λόγο η γερμανική) χρησιμοποίησαν προς όφελός τους τις δυσλειτουργίες που προκλήθησαν στο διοικητικό μεταφραστικό οργανισμό της Κοινότητας από την εφαρμογή της πολυγλωσσίας. Έτσι, η επίσημη ισοτιμία των γλωσσών ισχύει τόσο όσο ισχύει και η θεσμική ισοτιμία των κρατών μελών. Πρόκειται δηλαδή για μία ισοτιμία η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό εικονική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι ταυτόχρονα και πολιτικά κρίσιμη στο βαθμό που εξοπλίζει τις ασθενέστερες γλώσσες ή χώρες με επιχειρήματα αμυντικού χαρακτήρα. Οι πίνακες που ακολουθούν είναι ενδεικτικοί για τις πιέσεις που μπορούν να ασκήσουν ορισμένες χώρες στο γλωσσικό ζήτημα και όχι μόνο λόγω της οικονομικής τους ευρωστίας, του αριθμού των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου η γλώσσα τους κατέχει θέση επίσημης γλώσσας, και του πληθυσμού τους που μεταφράζεται σε ανάλογη εκπροσώπηση στα όργανα της Ένωσης. 13

14 AΡΙΘΜΟΣ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΜΗΤΡΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Γερμανικά 123 Γερμανία 99, Αυστρία 21, Λουξεμβούργο 6/3 Αγγλική 102 Μεγάλη Βρετανία 87, Ιρλανδία 15 Γαλλικά 101 Γαλλία 87, Βέλγιο 25/11 Λουξεμβούργο 6/3 Ιταλικά 87 Ιταλία 87 Ισπανική 64 Ισπανία 64 Ολλανδική 45 Ολλανδία 31, Βέλγιο 25/14 Ελληνικά/πορτογαλικά 25 Ελλάδα 25, Πορτογαλία 25 Σουηδικά 23 Σουηδία 22, Φιλανδία 16/1 Δανικά 16 Δανία 16 Φιλανδικά 15 Φιλανδία 16/15 ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε.ΟΠΟΥ ΟΙ ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ΚΑΤΕΧΟΥΝ ΘΕΣΗ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΓΛΩΣΣΑ ΚΡΑΤΗ ΟΠΟΥ Η ΓΛΩΣΣΑ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΣΗΜΗ Σε εθνικό επίπεδο Σε υποεθνικό επίπεδο Γερμανική 3 (Γερμανία, Αυστρία, 2 (Βέλγιο, Ιταλία) Λουξεμβούργο) Γαλλική 3 (Γαλλία, Βέλγιο, 1 (Ιταλία) Λουξεμβούργο) Αγγλική/ολλανδική 2 (Ολλανδία, Βέλγιο/ - Αγγλία, Ιρλανδία) Σουηδική 1 (Σουηδία) 1 (Φιλανδία) Δανική/ελληνική/φιλανδική /ιταλική/πορτογαλική/ισπανική 1 (Δανία/Ελλάδα/ Ιταλία/Πορτογαλία/Ισπανία) - 14

15 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΥΡΩΣΤΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΤΗΣ Ε.Ε. ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΑΕΠ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΣΕ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΔΟΛΛΑΡΙΑ ΗΠΑ Γερμανική Γαλλική Αγγλική Ιταλική Ισπανική Ολλανδική Σουηδική Δανική Φιλανδική Πορτογαλική Ελληνική Οι αριθμοί για το 1994 από το Fischer Weltalmanach 97 Έτσι μπορεί να ειπωθεί ότι μία από τις μεγαλύτερες μάχες που δίνονται στους κόλπους της ΕΕ έστω κι αν δεν την αντιλαμβανόμαστε αυτή τη στιγμή αφορά τη γλώσσα. Η τάση να χρησιμοποιούνται μόνο τα αγγλικά και τα γαλλικά, σε βάρος των άλλων εννιά επίσημων γλωσσών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δημιουργεί τριβές μεταξύ των "15". Η Γερμανία και η Ισπανία αρνούνται να υποταχθούν στη "δικτατορία της διγλωσσίας", ενώ το ίδιο συμβαίνει με την Ιταλία και την Ολλανδία. Η δε Γαλλία ανησυχώντας μήπως από τη γλωσσική διαμάχη βγει ωφελημένη η αγγλική γλώσσα, προτείνει να χρησιμοποιείται και η γερμανική γλώσσα στις καθημερινές εργασίες. Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς Ανατολάς θα περιπλέξει ακόμη περισσότερο τα πράγματα δεδομένου ότι τότε θα ομιλούνται 23 γλώσσες, πράγμα που σημαίνει πως θα απαιτούνται 115 διερμηνείς σε κάθε αίθουσα του Ευρωκοινοβουλίου. Το γλωσσικό ζήτημα καθίσταται έτσι ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα. Ίσως τελικά να είναι πιο εύκολα αποδεκτό να συμφωνήσει μια χώρα να χάσει το νόμισμά της από τη γλώσσα της. 15

16 1.2. ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Τα άρθρα 126 και 127 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζουν την κοινοτική δράση στους τομείς της παιδείας και της επαγγελματικής εκπαίδευσης αντίστοιχα, θέτοντας ως στόχο της να να συμπληρώνει και υποστηρίζει τη δράση των κρατών μελών. Επίσης, ορίζουν ότι η δράση της Κοινότητας έχει ως στόχο ν αναπτύσσει την ευρωπαϊκή διάσταση της παιδείας, μέσω ιδίως της εκμάθησης και διάδοσης των γλωσσών των κρατών μελών. Το άρθρο 128 τονίζει ότι η Κοινότητα συμβάλλει στην ανάπτυξη των πολιτισμών των κρατών - μελών και η γλώσσα αποτελεί θεμελιώδη πτυχή της πολιτισμικής ταυτότητας. Το Λευκό βιβλίο της Επιτροπής του 1995 με τίτλο «Εκπαίδευση, κατάρτιση και έρευνα: Διδασκαλία και μάθηση προς την κοινωνία της γνώσης» έθεσε ως ένα από τους στόχους του την επαρκή γνώση τριών ευρωπαϊκών γλωσσών από όλους τους πολίτες. Tο Πράσινο βιβλίο της Επιτροπής του 1996 με τίτλο «Εκπαίδευση, κατάρτιση, έρευνα: Τα εμπόδια στη διακρατική κινητικότητα» κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εκμάθηση δύο τουλάχιστον κοινοτικών γλωσσών έχει καταστεί προϋπόθεση, προκειμένου να επωφεληθούν οι πολίτες της Ε.Ε. από τις επαγγελματικές και προσωπικές ευκαιρίες που τους προσφέρει η ενιαία αγορά. Το ψήφισμα του Συμβουλίου, της 31 ης Μαρτίου 1995, για τη βελτίωση της ποιότητας όσον αφορά την εκμάθηση και τη διδασκαλία των γλωσσών στα πλαίσια των εκπαιδευτικών συστημάτων της Ε.Ε. αναφέρει ότι η διδασκαλία δύο γλωσσών της Ε.Ε., εκτός της μητρικής, θα πρέπει να εξασφαλισθεί τουλάχιστον για περίοδο δύο συνεχόμενων ετών, για κάθε γλώσσα κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης. 16

17 1.2.2 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ Ι. ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LINGUA. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στοχεύοντας στην προώθηση της εκμάθησης ξένων γλωσσών, στην υποστήριξη της εκμάθησης των λιγότερο ομιλούμενων και διδασκόμενων γλωσσών καθώς και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής διάστασης θέσπισε το πρόγραμμα LINGUA το Ο κύριος στόχος του ήταν να υποστηρίξει τα κράτη μέλη στον τομέα της ποσοτικής και ποιοτικής βελτίωσης της διδασκαλίας και κατάρτισης ξένων γλωσσών, με τη χορήγηση ενισχύσεων για προγράμματα κινητικότητα και καινοτόμα προγράμματα αρχικής και συνεχούς κατάρτισης καθηγητών ξένων γλωσσών, εκμάθηση γλωσσών στην επαγγελματική και την τριτοβάθμια εκπαίδευση και κατάστρωση στρατηγικών για γλωσσική κατάρτιση στην οικονομική ζωή. To LINGUA χορηγούσε οικονομική ενίσχυση για τις εξής δράσεις: 1. Δράση Ι. Μέτρα για την προώθηση της συνεχούς κατάρτισης των καθηγητών ξένων γλωσσών και των επιμορφωτών τους. 2. Δράση ΙΙ. Μέτρα για την προώθηση της εκμάθησης ξένων γλωσσών σε Πανεπιστήμια και άλλα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ιδίως για την ανάπτυξη της αρχικής κατάρτισης των καθηγητών ξένων γλωσσών. 3. Δράση ΙΙΙ. Μέτρα για την προώθηση της γνώσης ξένων γλωσσών που χρησιμοποιούνται στις επαγγελματικές σχέσεις και την οικονομική ζωή. 4. Δράση IV. Μέτρα για την προώθηση της ανάπτυξης της ανταλλαγής νέων. 5. Δράση V. Συμπληρωματικά μέτρα. 17

18 ΙΙ. ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΩΚΡΑΤΗΣ 1 ( ) Τα μέτρα του LINGUA ενσωματώθηκαν ως οριζόντια μέτρα στο πρόγραμμα ΣΩΚΡΑΤΗΣ 1 που θεσπίστηκε με την απόφαση 819/95/ΕΚ. Το ΣΩΚΡΑΤΗΣ είναι το ενοποιημένο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα στον τομέα της εκπαίδευσης. Το LINGUA/ΣΩΚΡΑΤΗΣ 1 παρείχε δυνατότητες υποστήριξης και συμπλήρωσης των πολιτικών και των δράσεων των κρατών μελών για την προώθηση, την ποσοτική και ποιοτική βελτίωση της γνώσης ξένων γλωσσών με την λήψη μέτρων σε κοινοτικό επίπεδο, και σε στενή αλληλεπίδραση και συνεργασία με τις ενέργειες προώθησης των γλωσσικών δεξιοτήτων που προβλέπονταν στο πλαίσιο του προγράμματος LEONARDO DA VINCI για την επαγγελματική κατάρτιση. Το LINGUA / ΣΩΚΡΑΤΗΣ 1 απευθυνόταν σε όλες τις βαθμίδες και όλους τους τομείς εκπαίδευσης και συμπλήρωνε, με μια σειρά ειδικών ενεργειών, τα επικουρικά μέτρα για την εκμάθηση των γλωσσών που περιέχονται σε άλλες ενέργειες του ΣΩΚΡΑΤΗ Χορηγούσε δε οικονομική ενίσχυση για τις ακόλουθες δράσεις. Δράση Ι Προγράμματα Ευρωπαϊκής συνεργασίας για την κατάρτιση των καθηγητών γλωσσών (ΠΕΣ).Τα προγράμματα αυτά αποσκοπούσαν στην ενίσχυση της διακρατικής συνεργασίας μεταξύ ιδρυμάτων αρχικής ή και συνεχούς κατάρτισης των καθηγητών γλωσσών.. Δράση ΙΙ Συνεχής κατάρτιση στον τομέα της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών. Δράση ΙΙΙ Περίοδοι βοηθητικής εργασίας για μέλλοντες καθηγητές γλωσσών. Δράση IV Εκπόνηση εργαλείων για τη διδασκαλία των γλωσσών και την αξιολόγηση των γλωσσικών δεξιοτήτων. Δράση V Κοινά εκπαιδευτικά σχέδια για την εκμάθηση γλωσσών (ΚΕΠ).. 18

19 Το δεύτερο στάδιο του ΣΩΚΡΑΤΗΣ θεσπίστηκε με την αριθ. 253/2000/ΕΚ απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Οι δράσεις Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, V του LINGUA / ΣΩΚΡΑΤΗΣ 1 ενσωματώθηκαν στο κεφάλαιο COMENIUS του ΣΩΚΡΑΤΗΣ 2 ( ). Το COMENIUS έχει ως στόχο να προωθήσει τη συνεργασία στη σχολική εκπαίδευση όλων των βαθμίδων: προσχολική, πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια. ΣΩΚΡΑΤΗΣ 2 ( ) Ειδικότερα, στο πρόγραμμα ΣΩΚΡΑΤΗΣ 2 ( ) το οποίο προωθεί την ευρωπαϊκή συνεργασία σ όλα τα στάδια της εκπαίδευσης, οι ενέργειες οι οποίες προωθούν την εκμάθηση και τη διδασκαλία ξένων γλωσσών είναι οι εξής: Στο πλαίσιο της ενέργειας Comenius (συνεργασία στη σχολική εκπαίδευση) υπάρχουν συγκεκριμένες ενέργειες προς προώθηση εκμάθηση γλωσσών και ανταλλαγές μεταξύ νέων σε επίπεδο σχολικής συνεργασίας αρχική κατάρτιση καθηγητών ξένων γλωσσών βοηθητικό εκπαιδευτικό προσωπικό διδασκαλίας γλωσσών στα σχολεία κύκλοι μαθημάτων κατάρτισης για τους καθηγητές ξένων γλωσσών στο εξωτερικό παραγωγή υλικού και δρομολόγηση κύκλων μαθημάτων για την κατάρτιση καθηγητών ξένων γλωσσών. Στο πλαίσιο της ενέργειας Erasmus (συνεργασία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση) υπάρχει ενέργεια που προωθεί: τη γλωσσική προετοιμασία φοιτητών πανεπιστημίου που παρακολουθούν κύκλους μαθημάτων στο εξωτερικό. Στο πλαίσιο της ενέργειας Grundtvig (συνεργασία στην εκπαίδευση ενηλίκων και εκπαιδευτικές δίοδοι) υπάρχουν ενέργειες που προωθούν: τις γλώσσες στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ενηλίκων και της δια βίου εκπαίδευσης. 19

20 Στο πλαίσιο της ενέργειας Lingua (προώθηση της διδασκαλίας και της εκμάθησης ξένων γλωσσών) υπάρχουν ενέργειες για: αύξηση της ευαισθητοποίησης για την εκμάθηση ξένων γλωσσών και τη διάδοση καινοτομιών όπως η πρόωρη εκμάθηση γλωσσών ή η κατανόηση πολλών γλωσσών ανάπτυξη και ανταλλαγή διδακτικής ύλης και καινοτόμου διδακτικού υλικού. ΙΙΙ. ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEONARDO DA VINCI LEONARDO DA VINCI 1. ( ) Το πρόγραμμα Leonardo da Vinci είναι ένα κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για την εφαρμογή της πολιτικής για την επαγγελματική κατάρτιση στην Ευρώπη. Στην πρώτη φάση του προγράμματος τα σχέδια για την ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων έλαβαν υπόψη τις επαγγελματικές ανάγκες, προσεγγίζοντας την γλώσσα μέσα από το συγκεκριμένο πλαίσιο των σημερινών ή των μελλοντικών δραστηριοτήτων των εργαζομένων και των νέων που εισέρχονται στην αγορά εργασίας. Τα σχέδια είχαν καταταχθεί σε δύο κατηγορίες. - διακρατικά δοκιμαστικά σχέδια που συμπεριελάμβαναν την ανάλυση των εκπαιδευτικών αναγκών των δικαιούχων και την αξιολόγηση των δεξιοτήτων που διαθέτουν και εκείνων που απαιτούνται από αυτούς. γλωσσικούς ελέγχους. την ανάπτυξη προγραμμάτων κατάρτισης και συστημάτων για την αναγνώριση και πιστοποίηση των δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν. την παραγωγή διδακτικού υλικού για ομαδική μάθηση ή μάθηση εξ αποστάσεως, με εκπαιδευτή ή για αυτοδιδασκαλία. την ανάπτυξη εργαλείων για την εκπαίδευση των εκπαιδευτών και των φροντιστών. - διακρατικά προγράμματα ανταλλαγής. χρηματοδοτήθηκαν διακρατικά προγράμματα ανταλλαγής για εκπαιδευτές, φροντιστές, διευθυντές προσωπικού και διοργανωτές προγραμμάτων κατάρτισης, σε επιχειρήσεις και ιδρύματα εξειδικευμένης γλωσσικής κατάρτισης ή εκπαιδευτικούς φορείς, με σκοπό την ανάπτυξη μεθοδολογίας. Οι ανταλλαγές αυτές επέτρεψαν στους 20