ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΨΕΥΔΟΡΟΦΕΣ

Transcript

1 ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΨΕΥΔΟΡΟΦΕΣ ΜΕ ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Ο ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΤΡΕΠΟΥΝ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΩΝ ΨΕΥΔΟΡΟΦΩΝ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΥΨΗΛΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ. Παρουσίαση: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΙΤΟΝΗ, διπλ. αρχιτέκτονας μηχ., MSc Ανέκαθεν στην ιστορία της αρχιτεκτονικής ο σχεδιασμός και το στιλ κάθε εποχής ήταν αλληλένδετα με την εμφάνιση νέων υλικών και κατασκευαστικών μεθόδων. Τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξαν δύο αναμφισβήτητα μεγάλες τεχνολογικές εξελίξεις που μετέβαλαν τη φύση της σύγχρονης αρχιτεκτονικής και οδήγησαν σε μια άνευ προηγούμενου σχεδιαστική δημιουργικότητα και ελευθερία η μετατροπή του ηλεκτρονικού υπολογιστή από βοηθητικό εργαλείο σχεδίασης σε βασικό εργαλείο παραγωγής μορφών και η εξέλιξη των μηχανημάτων βιομηχανικής παραγωγής. Η παραδοσιακή απρόσωπη σχέση αρχιτέκτονα και κατασκευαστή, με την οποία ο σχεδιασμός προσαρμόζεται στους περιορισμούς της κατασκευαστικής βιομηχανίας, αντικαθίσταται σταδιακά από έναν εποικοδομητικό διάλογο. Η ανάγκη για τη δημιουργία σύνθετων γεωμετρικών δομών υψηλής αισθητικής και τεχνικών προδιαγραφών, η προσπάθεια μείωσης του χρόνου και του κόστους κατασκευής αλλά και η ανάγκη επίλυσης των περιβαλλοντικών προβλημάτων προωθεί σταδιακά την καθιέρωση μιας σταθερής σχέσης μεταξύ ψηφιακών σχεδιαστικών μεθόδων και μεθόδων βιομηχανικής παραγωγής. Αυτή η νέα δυναμική ωφελεί τους σχεδιαστές, δίνοντάς τους πρόσβαση στις αναδυόμενες τεχνολογίες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή αρχιτεκτονικής κατά τον 21 ο αιώνα και οδηγώντας τους στην εξεύρεση καινοτόμων λύσεων για την κατασκευή εξατομικευμένων, βιώσιμων και υψηλών προδιαγραφών κτιρίων. Παραμετρικός σχεδιασμός Ο τομέας της παραμετρικής - αλγοριθμικής αρχιτεκτονικής, που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία 63

2 62 ΚΤΙΡΙΟ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

3 Τα πετάσματα ψευδοροφών συνήθως κατασκευάζονται από λεπτά, εύκαμπτα φύλλα ξύλου ή μετάλλου. χρόνια, αναφέρεται στην τάση παραγωγής σύνθετων μορφών, που έχουν οργανική ή μαθηματική υπόσταση. Η παραγωγική λογική, η οποία αποτελεί τη βάση του αλγοριθμικού σχεδιασμού, δεν βασίζεται στην περιγραφή της γεωμετρίας σταθερών αντικειμένων αλλά στην περιγραφή σχέσεων μεταξύ των επί μέρους στοιχείων του κάθε αντικειμένου. Ένα βασικό πλεονέκτημα της χρήσης παραμετρικής μοντελοποίησης στην κατασκευαστική διαδικασία είναι η δυνατότητα εξερεύνησης πολλών διαφορετικών εναλλακτικών λύσεων σε ψηφιακή μορφή, πολύ πριν να γίνουν αντιληπτές στο φυσικό κόσμο. Επιπλέον, η παραμετρική μοντελοποίηση παρέχει στο χρήστη τον πλήρη έλεγχο των λεπτομερειών, των υλικών και της ακρίβειας που απαιτείται στο βιομηχανικό κατασκευαστικό τομέα. Οι νέες μορφές που προκύπτουν μ αυτό τον τρόπο έχουν στόχο να αποκτήσουν μια μορφική κατεύθυνση πολυπλοκότητας που συναντάται και στη φύση, όχι μόνο ως προς τα στιλιστικά χαρακτηριστικά αλλά κυρίως ως προς τη συμπεριφορά και την προσαρμογή στο περιβάλλον, στο οποίο εντάσσονται, ανοίγοντας ένα νέο δυναμικό πεδίο εξέλιξης της αρχιτεκτονικής σκέψης και κατασκευής. Βιομηχανική παραγωγή Το δεύτερο πεδίο που συντελεί στην εξέλιξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής είναι η ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής και η προσπάθεια ενσωμάτωσης βιομηχανικών μεθόδων παραγωγής, όπως η προκατασκευή, η προτυποποίηση και η τρισδιάστατη εκτύπωση στην αρχιτεκτονική παραγωγή. Η αντικατάσταση των παραδοσιακών μεθόδων κατασκευής με τη χρήση σύγχρονων μηχανημάτων C.N.C. (computer numerical control) συγκεντρώνει όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον χάρη στη δυνατότητα που παρέχει για την κατασκευή σύνθετων δομών με κυριολεκτικά οποιοδήποτε σχήμα, που έχει προκύψει από την παραμετρική μοντελοποίηση. Διαδικασία σχεδιασμού τρισδιάστατων ψευδοροφών Στον τομέα των δομικών στοιχείων η κατασκευή τρισδιάστατων ψευδοροφών με τη χρήση παραμετρικού σχεδιασμού αποτελεί μια από τις πιο εντυπωσιακές εφαρμογές της αρχιτεκτονικής εσωτερικών χώρων. Αυτές οι σύγχρονες ψευδοροφές έρχονται να αντικαταστήσουν τα παλαιά συστήματα, προσφέροντας εξατομικευμένες λύσεις που καλύπτουν πέρα από υψηλές αισθητικές απαιτήσεις και ένα σύνολο τεχνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών προδιαγραφών. H διαδικασία σχεδιασμού μιας ψευδοροφής ξεκινάει με τη σύλληψη μιας ιδέας που συνάδει αισθητικά με το επιθυμητό τελικό αποτέλεσμα, ανάλογα με το χώρο, στον οποίο θα εφαρμοστεί. Η αρχιτεκτονική ομάδα, συνδιαλεγόμενη 64 ΚΤΙΡΙΟ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

4 Η παραμετρική μοντελοποίηση αποτελεί το πιο εύχρηστο εργαλείο διαμόρφωσης του φωτισμού ενός χώρου. από τα αρχικά στάδια σχεδιασμού με την κατασκευαστική εταιρεία αλλά και με ειδικούς επάνω στο φωτισμό, στην ακουστική και στις εγκαταστάσεις, αναπαριστά την αρχική ιδέα σε τρισδιάστατη μορφή και σταδιακά με τη χρήση κατάλληλων λογισμικών παραμετρικής μοντελοποίησης προσθέτει στο ψηφιακό μοντέλο όλες τις επιθυμητές ιδιότητες ως προς τη προβλεπόμενη συμπεριφορά της κατασκευής. Ακολουθεί η ψηφιακή δοκιμή εναλλακτικών λύσεων με την προσαρμογή των παραμέτρων αλλά και η παραγωγή μικρής κλίμακας δοκιμαστικών φυσικών μοντέλων, έως ότου επιτευχθεί η βέλτιστη λύση. Από το σχεδιασμό στην παραγωγή Το τελικό παραδοτέο αρχείο της σχεδιαστικής διαδικασίας είναι ένα λεπτομερές κατασκευαστικό σχέδιο, που περιλαμβάνει πλήθος ψηφιακών πληροφοριών, από το μέγεθος του κάθε πετάσματος Η ψηφιακή δοκιμή εναλλακτικών λύσεων βοηθάει στην επιλογή της βέλτιστης λύσης. 65

5 Η άμεση συσχέτιση σχεδιασμού και κατασκευής επιτρέπει την εύκολη συναρμολόγηση και τοποθέτηση των πετασμάτων. Κάθε πέτασμα αποκτάει ένα μοτίβο διάτρησης, που αποτελείται από πλήθος οπών σε διαφορετικό μέγεθος και σχήμα. και την ακριβή τοποθεσία των εξαρτημάτων ανάρτησης έως τη προβλεπόμενη περιβαλλοντική συμπεριφορά, που θα χρησιμοποιηθούν εν συνεχεία στην αυτοματοποιημένη κατασκευή της ψευδοροφής. Οι κατασκευαστικές εταιρείες με τη χρήση προηγμένων λογισμικών, που μετατρέπουν τις πληροφορίες των αρχείων σε κώδικα μηχανής, μεταφέρουν το σύνολο των αισθητικών και τεχνικών προδιαγραφών στα μηχανήματά τους, με αποτέλεσμα τη δημιουργία εξατομικευμένων προϊόντων σε λιγότερο χρόνο και με μικρότερο κόστος σε σχέση με το παρελθόν. Τα μηχανήματα C.N.C. επεξεργάζονται τα πετάσματα με εξαιρετική ακρίβεια και σε πολύ μικρό χρόνο. Κατασκευή πετασμάτων Για την κατασκευή των τρισδιάστατων πετασμάτων ψευδοροφών χρησιμοποιούνται συνήθως λεπτά, εύκαμπτα φύλλα αλουμινίου ή συγκολλητής ξυλείας. Τα μηχανήματα C.N.C., τα οποία τροφοδοτούνται αυτόματα με το υλικό, εντοπίζουν και διανοίγουν κάθε εγκοπή, σχισμή και μο- 66 ΚΤΙΡΙΟ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

6 Η παραμετρική σχεδίαση χαρίζει μια απεριόριστη αισθητική ελευθερία, με την παραγωγή εντυπωσιακών ψευδοροφών γλυπτικής μορφής. Εστιατόριο v'ammos, Lm Architects, φωτογραφία: studiopaterakis. τίβο διάτρησης που έχει σχεδιαστεί ψηφιακά και κατόπιν κόβουν τα φύλλα στις απαιτούμενες διαστάσεις. Ακολούθως αναδιπλώνουν τα πετάσματα με την άσκηση κατάλληλης πίεσης, ώστε να αποκτήσουν την επιθυμητή τρισδιάστατη μορφή, χωρίς να χάσουν την επιπεδότητα της επιφάνειάς τους. Η διαδικασία είναι εξαιρετικής ακρίβειας και διαρκεί λιγότερο από ένα λεπτό για το κάθε πέτασμα. Μετά την παραγωγή, κάθε κομμάτι της κατασκευής φτάνει αριθμημένο στο εργοτάξιο για να συναρμολογηθεί και να αναρτηθεί σε ένα πλέγμα που τοποθετείται στην οροφή. Η μέθοδος της διάτρησης Η μέθοδος της διάτρησης χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον για την αφαίρεση υλικού στα τρισδιάστατα πετάσματα, χάρη στην ακρίβεια και στην ταχύτητα που προσφέρει. Τα σύγχρονα μηχανήματα μπορούν να διανοίξουν έως και οπές ανά λεπτό σε κάθε μέγεθος, σχήμα και διάταξη, διαμορφώνοντας μια ανεξάντλητη ποικιλία γεωμετρικών μοτίβων. Χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας, το μοτίβο διάτρησης μπορεί να αποτελείται από μικροσκοπικές οπές, που βελτιώνουν την ακουστική ή το φωτισμό χωρίς να είναι ορατές στο μάτι, έως διακοσμητικές οπές, που χαρίζουν υφή και διαφάνεια ή αδιαφάνεια, όπου απαιτείται, αλλά και οπές μεγάλης διαμέτρου, που χρησιμεύουν στην τοποθέτηση εξοπλισμού. Μ αυτό τον τρόπο κάθε πέτασμα αποκτά ένα μοτίβο διάτρησης και μεταλλάσσεται σε ένα δυναμικό δομικό στοιχείο που αλληλοεπιδρά με τον περιβάλλοντα χώρο, βελτιώνοντας το φωτισμό και την ακουστική, διευκολύνοντας τη τοποθέτηση εξοπλισμού και χαρίζοντας μοναδικές υφές. Παράμετροι σχεδιασμού Η επιτυχία αυτών των σύγχρονων ψευδοροφών οφείλεται στον πλήρη έλεγχο πλήθους παραμέτρων, που ελέγχονται ψηφιακά χάρη στην παραμετρική μοντελοποίηση και στη βιομηχανική παραγωγή. Στα συστήματα ψευδοροφών οι βασικές παράμετροι που διαμορφώνουν το τελικό αποτέλεσμα είναι συνήθως η αισθητική, η οπτική και ηχητική άνεση, η ενσωμάτωση του απαραίτητου εξοπλισμού και η ευκολία κατασκευής και τοποθέτησης. Τα δεδομένα των παραμέτρων εισάγονται στο μοντέλο και συσχετίζονται ποσοτικά και ποιοτικά μεταξύ τους, ώστε να διαμορφωθούν οι κατάλληλοι αλγόριθμοι, με τη βοήθεια των οποίων προκύπτει το βέλτιστο σχήμα αλλά και το μοτίβο διάτρησης του κάθε πετάσματος. Διαμόρφωση αισθητικής Καθώς οι ψευδοροφές μπορούν να παίξουν το ρόλο διακοσμητικής παρέμβασης στο χώρο, στον οποίο τοποθετούνται, η αισθητική είναι μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους σχεδιασμού τους. Αν και τρισδιάστατες ψευδοροφές 67

7 Το σχήμα, το υλικό και το μοτίβο διάτρησης των πετασμάτων καθορίζουν την ακουστική ενός χώρου. κατασκευάζονται εδώ και χρόνια με συμβατικές μεθόδους, η παραμετρική σχεδίαση ανοίγει το δρόμο προς μια απεριόριστη σχεδιαστική ελευθερία και με δυνατότητα κατασκευής ακόμη πιο πολύπλοκων γεωμετρικών δομών. Η παραγωγή γεωμετρικών αντιθέσεων, ο χειρισμός της ογκοπλασίας, η δημιουργική προσθήκη φωτισμού και η ενσωμάτωση ποικιλίας υφών χάρη στη διάτρηση χαρίζουν ένα εντυπωσιακό γλυπτικό αποτέλεσμα, που θυμίζει περισσότερο ένα μοναδικό έργο τέχνης παρά ένα συνηθισμένο αρχιτεκτονικό στοιχείο. Διαχείριση φωτισμού και ακουστικής Η προσθήκη μιας ψευδοροφής έχει άμεση επίδραση στην οπτική και ηχητική άνεση του χώρου, στον οποίο τοποθετείται και γι αυτό το λόγο ο σχεδιασμός της πρέπει να συνοδεύεται από τις αντίστοιχες μελέτες. Η σωστή διαχείριση του φωτισμού και της ακουστικής μπορεί να συντελέσει από τη μια στην επίτευξη αίσθησης άνεσης των χρηστών και από την άλλη στην εξοικονόμηση ενέργειας και στη μείωση του λειτουργικού κόστους. Καθώς αυτές οι μελέτες είναι πολύπλοκες και απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις και πλήθος δοκιμών, η παραμετρική μοντελοποίηση αποτελεί το ιδανικό εργαλείο για τη σωστή διαχείρισή τους. Φωτισμός. Βασικός στόχος κάθε μελέτης φωτισμού είναι η επίτευξη της επιθυμητής οπτικής άνεσης ανάλογα με τη χρήση του χώρου με την αποτελεσματική εκμετάλλευση του φυσικού φωτός και τη μείωση της ανάγκης για τεχνητό φωτισμό. Σε κάθε περίπτωση, οι ανάγκες τεχνητού φωτισμού συνιστάται να καλύπτονται με τη χρήση λαμπτήρων LED (φωτοδιόδων), καθώς συγκεντρώνουν πλήθος πλεονεκτημάτων, όπως βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση, μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, πλήρη κάλυψη του χρωματικού φάσματος και δυνατότητα αυτοματοποιημένου ελέγχου. Στα συστήματα ψευδοροφών ο τεχνητός φωτισμός δύναται να αναρτηθεί ή να ενσωματωθεί στα πετάσματα, ενώ το μοτίβο διάτρησης είναι υπεύθυνο για τη διάχυση του φωτός, το επίπεδο και είδος του φωτισμού αλλά και τη δυνατότητα εναλλαγής της ατμόσφαιρας ανάλογα με τις ανάγκες του χώρου. Η ανάλυση του φωτισμού βασίζεται στην εισαγωγή δεδομένων που αφορούν στην αξιολόγηση τού υπό μελέτη χώρου, όπως οι διαστάσεις και η ακριβής γεωμετρία του, το ύψος της οροφής και τα υλικά των επιφανειών, καθώς και δεδομένων που αφορούν στη μέτρηση του φυσικού φωτισμού, όπως η τοποθεσία, οι απώλειες φωτός, το επιθυμητό επίπεδο φωτισμού ανάλογα με τη χρήση κτλ. Παράλληλα, εισάγονται περιορισμοί που προκύπτουν από το υλικό κατασκευής, το χρόνο παραγωγής, το κόστος αλλά και το αισθητικό αποτέλεσμα και το λογισμικό 68 ΚΤΙΡΙΟ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

8 Πειραματικό πέτασμα με βελτιωμένη ακουστική και οπτική άνεση. μέσω μιας διαδικασίας εξομάλυνσης, που επιδιώκει να εκπληρώσει το όραμα του σχεδιαστή, εξισορροπώντας οικονομικές, αισθητικές και ενεργειακές απαιτήσεις και καταλήγει σε ένα σύνολο εναλλακτικών λύσεων, οι οποίες αξιολογούνται από τη σχεδιαστική ομάδα. Ακουστική. Η αρχιτεκτονική φιλτράρει τους ήχους, καθώς η ακουστική ποιότητα εξαρτάται από το χρόνο αντήχησης, ο οποίος με τη σειρά του καθορίζεται από τη γεωμετρία και τα υλικά ενός χώρου. Αν και η ακουστική άνεση είναι εξίσου σημαντική με την οπτική, καθώς επηρεάζει την ανθρώπινη ψυχολογία, την αίσθηση ασφάλειας και την ιδιωτικότητα, οι περισσότεροι αρχιτέκτονες τείνουν να μη τη λαμβάνουν υπόψη τους κατά το στάδιο του σχεδιασμού. Σε μια ψευδοροφή τον κυριότερο ρόλο στην επίτευξη της επιθυμητής ακουστικής άνεσης, πέρα από το σχήμα της και το ύψος τοποθέτησης, παίζει το μοτίβο διάτρησης του κάθε πετάσματος. Η προσθήκη στοιχείων φωτισμού, ακουστικής και Η/Μ συστημάτων γίνεται ευκολότερη χάρη στο ψηφιακό σχεδιασμό. Kαφετέρια στην Τεχεράνη, Hooba Design Group Architects. Η άμεση συσχέτιση σχεδιασμού και κατασκευής επιτρέπει τη γρήγορη, εύκολη και αποτελεσματική συναρμολόγηση των πετασμάτων. 69

9 Η εξατομίκευση του μοτίβου διάτρησης διευκολύνει και τη διάνοιξη οπών μεγαλύτερης διαμέτρου για την αρμονική ενσωμάτωση του απαραίτητου εξοπλισμού. Παλαιότερα τα διάτρητα πετάσματα που προέκυπταν από μαζική παραγωγή διέθεταν οπές σε ένα ή δύο το πολύ μεγέθη και σε συγκεκριμένες θέσεις ενός κανονικού καννάβου, καθώς η εξατομίκευση ήταν απαγορευτική λόγω κόστους. Σήμερα η παραμετρική μοντελοποίηση επιτρέπει την εξατομικευμένη διάτρηση του κάθε πετάσματος με οπές όλων των μεγεθών και όλων των σχημάτων, ώστε να επιτυγχάνεται η πιο αποτελεσματική λύση. Σε χώρους που έχουν αυξημένα προβλήματα θορύβου, προστίθεται επιπλέον ηχομόνωση στο πίσω μέρος των πετασμάτων, η οποία μπορεί να είναι εμφανής ή όχι μέσω των οπών, ανάλογα με το επιδιωκόμενο αισθητικό αποτέλεσμα. Προσθήκη εξοπλισμού Η εξατομίκευση του μοτίβου διάτρησης διευκολύνει και τη διάνοιξη οπών μεγαλύτερης διαμέτρου για την αρμονική ενσωμάτωση του απαραίτητου εξοπλισμού, όπως των Η/Μ εγκαταστάσεων, των φωτιστικών, των ηχείων, των συστημάτων πυρόσβεσης κτλ. Παράλληλα, η κυκλοφορία του εσωτερικού αέρα μπορεί να βελτιωθεί με τη κατάλληλη διαμόρφωση διάτρητων διόδων στα πετάσματα, ενώ εξίσου εύκολη είναι και η εγκατάσταση θυρίδων επισκεψιμότητας, που επιτρέπουν τον έλεγχο και την επιδιόρθωση των εγκαταστάσεων. Βελτιστοποίηση κατασκευής Ο συνεχής διάλογος μεταξύ σχεδιαστικής και κατασκευαστικής ομάδας επιτρέπει και την επίτευξη της ιδανικής λύσης ως προς την κατασκευή και τοποθέτηση της ψευδοροφής. Εισάγοντας τα κατάλληλα δεδομένα αλλά και τους περιορισμούς που προκύπτουν από την επιλεγμένη μέθοδο βιομηχανικής παραγωγής, επιλύονται τυχόν προβλήματα που σχετίζονται με το χρόνο, το κόστος, την ευκολία και την ακρίβεια κατασκευής, συναρμολόγησης και τοποθέτησης. Βιωσιμότητα Τις τελευταίες δεκαετίες η αρχιτεκτονική έχει έρθει αντιμέτωπη με την πρόκληση παραγωγής πιο βιώσιμων και περιβαλλοντικά αποδοτικών λύσεων. Ο ψηφιακός σχεδιασμός συμβάλλει και σ αυτό τον τομέα, βοηθώντας στη παραγωγή ψευδοροφών με υψηλή περιβαλλοντική απόδοση και βιώσιμα χαρακτηριστικά, όπως η βελτιστοποίηση της χρήσης των υλικών και η μείωση της παραγωγής οικοδομικών αποβλήτων, η ευκολία τοποθέτησης και συναρμολόγησης, η δυνατότητα χρήσης ανακυκλώσιμων υλικών, η μείωση της ανάγκης για τεχνητό φωτισμό και η αποτελεσματικότερη εγκατάσταση του απαραίτητου εξοπλισμού. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Andrew Vrana & Joe Meppelink, Perforating material performance: ceiling cloud, ACADIA Regional, Brady Peters, Parametric acoustic surfaces, ACADIA, Celeste Novak, Revolutionizing ceiling and wall surfaces with parametrics and digital fabrication, Continuing Education Center, Rita Saad, Parametric tools and digital fabrication for the design of luminous ceilings, Master thesis, Department of Architecture, Massachusetts Institute of Technology, ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΟ ''ΚΤΙΡΙΟ'' Ξύλινες ψευδοροφές: Ιδέες κατασκευής. Τεύχος 3/2015, σελ. 81. Ψευδοροφές: Τύποι και κατασκευαστικές λεπτομέρειες. Τεύχος 1/2013, σελ. 67. Καμπύλες και τρισδιάστατες ψευδοροφές. Τεύχος 2/2009, σελ ΚΤΙΡΙΟ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ