Gregorius Nyssenus - Ad imaginem dei et ad similitudinem

Transcript

1 Gregorius Nyssenus - Ad imaginem dei et ad similitudinem This text belongs to the Thesaurus Linguae Graecae (TLG ), a Research Center at the University of California, Irvine, which digitized it and owns the relevant Copyright. On May 15, 2008, Prof. M. Pantelia, the Director of the Center, has expressly authorized to post it into our site. thanks the prof. Pantelia, the Center, and the University of California, Irvine, of having granted the opportunity to make publicly available this text of high quality, serial number ' '. Charset and format of the text have been changed in order to make it possible the computation of analytic indexes and concordances. Analytical indexes and concordances have been made by the. Ad imaginem dei et ad similitudinem [00001] ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ, ΤΙ ΕΣΤΙ ΤΟ, ΚΑΤ' ΕΙΚΟΝΑ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΚΑΘ' ΟΜΟΙΩΣΙΝ. [00002] Οἱ τὴν ἑαυτῶν ἀπλανῶς τοῦ προσώπου θεόκτιστον ὡραιότητα κατανοεῖν βουλόµενοι, οὐκ ἄλλως πως τὴν οἰκείαν εἰκόνα καὶ τοῦ προσώπου τὸν χαρακτῆρα ἐνοπτρίζεσθαι δύνανται ἀλλ' ἢ διά τινος καθαρωτά του ἐσόπτρου, ἐν ᾧ τὴν οἰκείαν τῆς ὄψεως εἰκόνα προσεγγίζοντες, ἐν αὐτῷ καὶ δι' αὐτοῦ ὁρῶσι τρανῶς ἔνδον ἀντίµιµόν τινα χαρακτῆρα κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁµοίωσιν ἑαυτῶν. [00003] Οὐκοῦν καὶ ἡµεῖς ὥσπερ ἐν ἐσόπτρῳ τινὶ πρὸς τὴν θείαν ἀκτῖνα τοῦ νοεροῦ ἡλίου ἀτενίσαντες, ἐκεῖθεν ἐναργῶς τὸ ἀποσκίασµα καὶ τὴν µορφὴν καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁµοίωσιν τῆς ἡµετέρας καταµάθωµεν φύσεως. [00004] Ἔστι γὰρ, ἔστιν, ὡς ἐµοί γε δοκεῖ, ἡ τοῦ ἀνθρώπου κατασκευὴ φοβερά τις καὶ δυσερµήνευτος, καὶ πολλὰ καὶ ἀπόκρυφα ἐν αὐτῇ µυστήρια Θεοῦ ἐξεικονίζουσα. [00005] Καὶ ὥσπερ ἡ τοῦ ὀφθαλµοῦ φύσις τὰ µὲν ἐκτὸς ἑαυτῆς εὐχερῶς κατανοεῖ, ἑαυτὴν δὲ κατανοῆσαι ὁποῖά ἐστιν οὐ δύναται [00006] οὕτω παντὶ ὀφθαλµῷ ἀνθρωπίνης διανοίας δυσθεώρητος καὶ δυσκατάληπτος ὁ τῆς ἡµετέρας δηµιουργίας λόγος καθέστηκε. [00007] Συντελέσας γὰρ ὁ Κτίστης τὸν ἁπλοῦν καὶ νοερώτατον τῶν ἀορά των δυνάµεων κόσµον, µεθ' ὃν καὶ τὸν ὑλικὸν τοῦτον καὶ ὁρώµενον, τὸν ἐκ τεσσάρων στοιχείων συγκείµενον, τότε φησὶ, Ποιήσωµεν ἄνθρωπον κατ' εἰκόνα ἡµετέραν καὶ καθ' ὁµοίωσιν, καὶ ποιεῖ ζῶον, ὥσπερ τινὰ µικτὸν κόσµον συγγενῆ τῶν δύο κόσµων, ἐξ ἀσωµάτου καὶ ἀθανάτου καὶ ἀφθάρτου ψυχῆς, καὶ ἐξ ὑλικοῦ καὶ ὁρωµένου τετραστοίχου σώµατος συγκείµενον. [00008] Οὗτινος γενοµένου πάλιν φησὶν ἡ Γραφὴ, ὅτι Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ' εἰ κόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν [00009] Θεὸν καὶ λέγει τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦµα. [00010] Πολλαὶ µὲν οὖν καὶ διάφοροι γνῶµαι περὶ τούτου τοῖς ἐξηγηταῖς ἐῤῥήθησαν. [00011] Οἱ µὲν γὰρ τὸ ἀρχικὸν καὶ ἐξουσιαστικὸν τοῦ ἀνθρώπου τὸ κατ' εἰκόνα Θεοῦ καὶ ὁµοίωσιν εἶπον, ἕτεροι δὲ τὸ νοερὸν καὶ ἀόρατον τῆς ψυχῆς. [00012] Ἄλλοι τὸ ἄφθαρτον καὶ ἀναµάρτητον, ὅτε γέγονεν ὁ [ ] Ἀδάµ [00013] ἕτεροι προφητείαν αὐτὸ εἰρήκασι περὶ τοῦ βαπτίσµατος. [00014] Ἔσχατον δὲ πάντων ὡσπερεὶ τῷ ἐκτρώµατι ὤφθη κἀµοὶ ἔνια περὶ τούτου εἰπεῖν [00015] καὶ πρῶτόν γε πάν των ἐκεῖνο ζητῆσαι ἄξιον, τὸ, τί δήποτε µὴ µᾶλλον τοὺς νοεροὺς καὶ ἀΰλους, καὶ οὐρανίους, καὶ πλησιοθέους ἀγγέλους ὠνόµασεν ὁ Θεὸς κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁµοίωσιν αὐτοῦ; [00016] Καὶ γὰρ καὶ τὸ ἀρχικὸν καὶ ἐξουσιαστικὸν πάσης τῆς γῆς, καὶ αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώ που αὐτοὶ ἔχουσι, µᾶλλον δὲ ὑπὲρ τὸν ἄνθρωπον. [00017] Ὁµοίως καὶ τὸ ἄφθαρτον, καὶ τὸ ἄϋλον, καὶ τὸ ἀόρα τον, καὶ τὸ καθαρὸν, καὶ πάντα ὅσα ἄλλα ἐγκώµια περὶ τοῦ Ἀδὰµ εἴποις, ὑπερβαλλόντως εἰσὶν ἐν τοῖς νοεροῖς καὶ οὐρανίοις τῶν ἀσωµάτων χοροῖς. [00018] Οὐκοῦν τι βαθύτερον ἡµῖν τῶν προκειµένων τὸ κατ' εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου αἰνίττεται. [00019] Οὐ γὰρ µίαν τινὰ εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος κέκτηται, ἀλλὰ καὶ δευτέραν, καὶ τρίτην ἐξεικονίζων ὥσπερ ἐν ἐσόπτρῳ τινὶ καὶ σκιαγραφίᾳ τυπικῇ, οὐ φυσικῇ, τῆς τρισυποστάτου Θεότητος τὸ µυστήριον [00020] οὐ µόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐνανθρώπησιν τοῦ ἑνὸς τῆς ἁγίας Τριάδος Θεοῦ Λόγου σαφῶς προγράφων. [00021] Καὶ τάχα κατ' εἰκόνα µέν ἐστι γυµνὴ ἡ ψυχὴ τῆς Θεότητος, καθ' ὁµοίωσιν δὲ τῆς τοῦ Λόγου σαρκώσεως τὸ σύνθετον τῆς ἡµῶν ψυχῆς καὶ τοῦ σώµατος. [00022] Μᾶλλον δὲ ἐπ' αὐτὴν τὴν ἀρχὴν τοῦ λόγου ἀναδράµωµεν, ἐκεῖθεν ὥσπερ ἔκ τι νος βαθυτάτης πηγῆς πρῶτον ζητοῦντες τὸ, τί δή ποτε µὴ καθ' ὁµοιότητα τῶν λοιπῶν λογικῶν, ἤγουν τῶν ἀγγέλων, ἢ πάλιν κατ' ἰσότητα τῶν ἐµψύχων ζώων ὁµοιοτρόπους τὰς προπατορικὰς καὶ κορυφαίους ἡµῶν ὁ Θεὸς ὑποστάσεις, τοῦ Ἀδὰµ λέγω καὶ τῆς Εὔας, καὶ τοῦ προελθόντος ἐξ αὐτῶν υἱοῦ πεποίηκεν; [00023] Ἀλλὰ τὸν µὲν Ἀδὰµ ἀναιτίως καὶ ἀγεννήτως ὑπέστησε, τὸν δὲ δεύτερον αὐτοῦ ἄνθρωπον τὸν υἱὸν γεννητόν [00024] τὴν δὲ Εὔαν οὐ γεννητῶς, οὐδὲ πάλιν ἀναιτίως, ἀλλὰ ληπτῶς, ἤτοι ἐκπορευτῶς ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ ἀναιτίου Ἀδὰµ ἐξελθοῦσα ἀῤῥήτως οὐσιώσης*. [00025] Καὶ µήπως ἄρα τρεῖς αὗται τῶν πρωτογόνων κεφαλαὶ πάσης τῆς ἀνθρωπότητος ὁµοούσιοι ὑποστάσεις κατ' εἰκόνα τινὰ, ὡς Μεθοδίῳ δοκεῖ, τυπικῶς 1/22

2 γεγόνασι τῆς ἁγίας καὶ ὁµοουσίου Τριάδος; [00026] τοῦ µὲν ἀναιτίου καὶ ἀγεννήτου Ἀδὰµ τύπον καὶ εἰκόνα ἔχοντος τοῦ ἀναιτίου καὶ πάντων αἰτίου παντοκράτορος Θεοῦ καὶ Πατρός [00027] τοῦ δὲ γεννητοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰκόνα προδιαγράφοντος τοῦ γεννητοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ [00028] τῆς δὲ ἐκπορευτῆς Εὔας σηµαινούσης τὴν τοῦ ἁγίου Πνεύµατος ἐκπορευτὴν ὑπόστασιν; [00029] ιὸ οὐδὲ ἐνεφύσησεν αὐτῇ ὁ Θεὸς πνοὴν ζωῆς, διὰ τὸ τύπον αὐτὴν εἶναι τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύµατος πνοῆς καὶ ζωῆς, καὶ διὰ τὸ µέλλειν αὐτὴν δι' ἁγίου Πνεύ µατος δέξεσθαι Θεὸν τὸν ὄντως ὄντα πάντων πνοὴν καὶ ζωήν. [00030] Ὅθεν ἔστιν ἰδέσθαι καὶ θαυµάσαι ὅτι ὁ µὲν ἀγέννητος Ἀδὰµ, ἄλλον ἀγέννητον ἢ ἀναίτιον ἐν ἀνθρώποις οὐκ ἔσχεν ὅµοιον, ὥσπερ οὐδὲ ἡ ἐκπορευτὴ Εὔα, ὡς τύποι ἀληθεῖς ὑπάρχοντες τοῦ ἀγεννήτου Πατρὸς καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύµατος [00031] ὁ δὲ γεννητὸς υἱὸς πάντας ἀνθρώπους, γεννητοὺς υἱοὺς ὄντας, ἀδελφοὺς [ ] ὁµοίους ἔσχεν [00032] ὡς κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν τυπικὴν ὑπάρχων Χριστοῦ τοῦ γεννητοῦ Υἱοῦ, ὃς ἐγένετο ἄνθρωπος πρωτότοκος ἄνευ σπορᾶς ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς. [00033] Εἰ δὲ µὴ οὕτω, µηδὲ κατὰ τοῦτο τὸ κατ' εἰκόνα, τί δήποτε µὴ τέσσαρες, ἢ δύο ἢ πλείονες ὑποστάσεις τῶν προπατόρων γεγόνασι παρηλλαγµένας ἔχουσαι τὰς ὑποστατικὰς αὐτῶν ἰδιότητας; [00034] λέγω δὴ τὸ ἀγέννητον καὶ τὸ γεννητὸν, καὶ τὸ ἐκπορευτὸν, ἀλλὰ τρεῖς καὶ µόνας; [00035] Οὐκοῦν ἔχεις κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁµοίωσιν τυπικὴν τριάδα ἐν µονάδι ἐν τρισὶν ὑποστάσεσιν [00036] ἀκόλουθόν σε λοιπὸν µαθεῖν καὶ µονάδα ἐν τριάδι. [00037] Πῶς δὲ τοῦτο καλῶς διαγνῶναι δυνήσῃ, ἄκουσόν τινος τῶν σοφῶν σοι παραινοῦντος, καὶ λέγοντος [00038] Εἰ βούλει γνῶναι Θεὸν, προλαβὼν γνῶθι σεαυτόν [00039] ἐκ τῆς σαυτοῦ συνθέσεως, ἐκ τῆς σαυτοῦ κατασκευῆς, φησὶν, ἐκ τῶν ἐντὸς σεαυτοῦ. [00040] Εἴσιθι ὑποδὺς ἐν σαυτῷ, διάβλεψον ὡς ἐν ἐσόπτρῳ τινὶ ἐν τῇ ψυχῇ ἑαυτοῦ, διάκρινον τὴν ταύτης κατασκευὴν, καὶ ὄψει σεαυτὸν κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν Θεοῦ τυγ χάνοντα. [00041] Ἀνώνυµός σου καὶ ἄγνωστος ἡ νοερὰ καὶ ἀθάνατος τῆς ψυχῆς οὐσία κατ' εἰκόνα τυπικὴν τοῦ ἀνωνύµου καὶ ἀγνωρίστου καὶ ἀθανάτου Θεοῦ καθ έστηκεν. [00042] Οὔτε γὰρ Θεοῦ, οὔτε ψυχῆς λογικῆς οὐσίαν ἔγνω τῶν ἐξ αἰῶνός τις γεγενηµένων ἀνθρώπων. [00043] Ζωοποιὸς καὶ συστατικὴ καὶ προνοητικὴ ἡ ψυχὴ ὑπάρχει τῆς τετραστοίχου τοῦ σώµατος φύσεως, κατ' εἰκόνα Θεοῦ τοῦ προνοητοῦ πάσης τετραπεράτου καὶ τῆς ἄνω κτίσεως. [00044] ιόπερ οὔτε τὸν τοῦ Θεοῦ τόπον ἔγνωµεν ἔνθα κατοικεῖ, ἀλλὰ µόνον πιστεύοµεν, ὅτι πάντη ἐστὶν, οὔτε µὴν τὸν τόπον τῆς ψυχῆς ἔνθα οἰκεῖ ἐν σώµατι, ἐπιστάµεθα [00045] ἀλλὰ µόνον οἴδαµεν ὅτι ἐν τῷ παντὶ σώµατι ἔστι καὶ ἐνεργεῖ. [00046] Ἔχει σου καὶ ἕτερόν τι κατ' εἰκόνα Θεοῦ ἡ ψυχὴ, λέγω δὴ τὸ ἑτεροούσιον αὐτὴν εἶναι πάσης τῆς κτιστῆς φύσεως. [00047] Τὸ δὲ πάντων παραδοξότερον τοῦ ἐν ἡµῖν κατ' εἰκόνα ἐκεῖνό ἐστιν, ὅτι οὔτε τῆς τοῦ Θεοῦ ὑπάρξεως τοὺς λόγους, οὔτε µὴν τὴν τῆς ψυχῆς ἡµῶν οὐσίαν, πῶς εἰς ὕπαρξιν πέφυκέ τε καὶ παραγίνεται ἀνθρώπινος νοῦς καταλαβέσθαι δύναται. [00048] Ὅθεν οἱ ταύ την καταλαβεῖν κακῶς δογµατίσαντες οὕτω προσέκο ψαν [00049] οἵτινες ἐξ οὐρανοῦ φάσκουσι τὰς ψυχὰς ἐν τοῖς σώµασι καταπέµπεσθαι [00050] οἱ δὲ σὺν τῷ σώµατί φασιν αὐτὰς εἰς ὕπαρξιν ἔρχεσθαι ὑπὸ Θεοῦ δηµιουργουµέ νας [00051] ἕτεροι δὲ τὸν ἄνθρωπον λέγουσιν ὡς κατ' εἰκόνα ὄντα τοῦ ηµιουργοῦ, γεννητικὸν εἶναι σὺν τῇ σπορᾷ καὶ τῆς ψυχῆς [00052] ἄλλοι ἐξ ἀµφοτέρων τῶν µερῶν τοῦ ἄῤῥενος καὶ τῆς θήλεός φασι τὴν ψυχὴν ἀποτίκτεσθαι, ὥσπερ λίθου τινὸς καὶ σιδήρου προσκρουοµένων, καὶ τῇ πυρώσει τὸ πῦρ ἀπογεννώντων. [00053] Καὶ οἱ µὲν φασὶν αὐτῇ τῇ ἀκαριαίᾳ ῥοπῇ τῆς συλλήψεως τοῦ σώµατος καὶ τὴν ψυχὴν ὑφίστασθαι [00054] οἱ δὲ τῇ τεσσαρακοστῇ [ ] ἡµέρᾳ µετὰ τὴν σύλληψιν φέροντές τινα, ὡς οἴονται, νοµικὴν περὶ τούτου σύστασιν [00055] καὶ οἱ µὲν ὁµοούσιον αὐτὴν τῶν ἀγγέλων ἐφαντάσθησαν, οἱ δὲ κάτω, οἱ δὲ ἐν τῷ ἀέρι, οἱ δὲ ἐν τῷ παντὶ ὡς θείαν τινὰ περιεῖναι οὐσίαν. [00056] ιὸ καὶ σώµατι ἑνουµένη καὶ ὡς κατ' εἰκόνα Θεοῦ οὖσα, καὶ τοῦτο ζωοποιοῦσα, ἀπαθὴς µένει τῶν σωµατικῶν παθῶν καὶ φθορῶν τῶν τοῦ σώµατος, µήτε ὁρωµένη, µήτε ἑρµηνευοµένη, µήτε κα ταλαµβανοµένη τῇ φύσει, οὔτε τῷ εἴδει, οὐ σχήµατι, οὐ µορφῇ, οὐ ποιότητι, οὐ ποσότητι, οὐχ ὑπάρξει, οὐ συστάσει, οὐ κάλλει. 2/22

3 [00057] Ὅθεν καί φησι τὴν ψυχὴν ἐν τῷ Συµποσίῳ ὁ Μεθόδιος ἀµήχανον καὶ ἀδιήγητον κάλλος ἔχειν, καὶ τούτου χάριν ὥσπερ ζηλοτυπεῖσθαι καὶ ἐρᾶσθαι αὐτὴν ὑπὸ τῶν ἐναντίων πνευµάτων, ὡς κρείττονα αὐτῶν τῶν νοερῶν περικειµένην µορφήν. [00058] Πᾶσα δὲ ἡ περὶ αὐτὴν ἀκαταληψία καὶ ἀσάφεια καὶ ἀδηλία, οὐδὲν ἕτερον αἰνίττεται εἰ µὴ τὸ κυρίως καὶ ἀληθῶς εἰκόνα αὐτὴν εἶναι τοῦ ἀκαταλήπτου Θεοῦ. [00059] Ὅθεν πάντα τὰ κατ' αὐτὴν ἀγνοοῦντες, ἐκ µόνων τῶν ἐν τῷ σώµατι ταύτης ἐνεργειῶν τὴν ὕπαρξιν αὐτῆς πιστούµεθα [00060] καθὰ καὶ τὸν Θεὸν ἐκ τῶν ἐν τῇ ὁρωµένῃ κτίσει αὐτοῦ ἐνεργηµάτων τὴν αὐτοῦ βεβαιούµεθα ὕπαρξιν. [00061] Ἀλλά γε δὴ ἐπ' αὐτὸ τὸ καιριώτατον τοῦ κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁµοίωσιν ἔλθωµεν, ὅπως κατὰ τὰς ὑποσχέσεις δείξωµεν τὸ µοναδικὸν τῆς ἐν Τριάδι Θεότητος. [00062] Ποῖον δέ ἐστι τοῦτο; [00063] εὔδηλον ὅτι ἡ ἡµετέρα πάλιν ψυχὴ, καὶ ὁ ταύτης νοερὸς λόγος, καὶ ὁ νοῦς, ὅντινα ὁ Ἀπόστολος πνεῦµα προσηγόρευσεν, ὅτε διακελεύεται ἁγίους ἡµᾶς εἶναι τῇ ψυχῇ καὶ τῷ σώµατι καὶ τῷ πνεύµατι. [00064] Ἀγέννητος µὲν γὰρ πάλιν ἐστὶν ἡ ψυχὴ καὶ ἀναίτιος, εἰς τύπον τοῦ ἀγεν νήτου καὶ τοῦ ἀναιτίου Θεοῦ καὶ Πατρός [00065] οὐκ ἀγέννητος δὲ ὁ νοερὸς αὐτῆς λόγος, ἀλλ' ἐξ αὐτῆς γεννώ µενος ἀῤῥήτως καὶ ἀοράτως καὶ ἀνερµηνεύτως καὶ ἀπαθῶς. [00066] Ὁ δὲ νοῦς οὐδὲ ἀναίτιός ἐστιν, οὐδὲ ἀγέννητος, ἀλλ' ἐκπορευτὸς παντὶ διατρέχων καὶ τὰ πάντα διασκοπῶν, καὶ ἀοράτως ψηλαφῶν κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν τοῦ παναγίου καὶ ἐκπορευτοῦ Πνεύµατος, περὶ οὗ εἴρηται, ὅτι Τὸ Πνεῦµα πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ. [00067] Οὐκ ἔστιν ἐκπορευτὴ ἡ ψυχὴ ἕως οὗ ἐστιν ἐν τῷ σώµατι, ἐπεὶ εἰ ἐκπορευτὴ ἦν, ἄρα ἂν καθ' ὥραν ἀπεθνήσκοµεν. [00068] Οὐκ ἔστιν ἀγέννητος ὁ λόγος ἡµῶν, ἐπεὶ ἄλογοί τινες καὶ κτηνώδεις ὑπήρχοµεν. [00069] Τὸ δὲ παραδοξότερον τῶν παραδόξων τούτων ἐκεῖνό ἐστιν, ὅτι ψυχὴν µὲν ἁπλῆν τινα ἔχοµεν, ὁµοίως καὶ νοῦν µοναδικὸν, καὶ ἀσύνθετον [00070] λόγον δὲ διπλοῦν ἔχοντες τὸν αὐτὸν τὴν γέννησιν καὶ ἕνα καὶ ἀµέριστον φυλαττόµενον. [00071] Γεννᾶται γὰρ ὁ λόγος ἐν τῇ καρδίᾳ γέννησίν τινα ἀκατάληπτον καὶ ἀσώµατον, καὶ µένει ἔνδον ἀγνώριστος, καὶ γεννᾶται δευτέραν γέννησιν σωµατικὴν διὰ χειλέων, καὶ τότε τοῖς πᾶσι γνωρίζεται [00072] τῆς δὲ γεννησαµένης αὐτὸν ψυχῆς οὐ χωρίζεται, ἵνα διὰ τοῦ λόγου τῶν δύο ἡµῶν γεννήσεων σαφῶς τὰς δύο τοῦ Θεοῦ Λόγου γεννήσεις κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν µάθωµεν. [00073] [ ] Γεγέννηται γὰρ ἀοράτως καὶ ἀνερµηνεύτως καὶ ἀκαταλήπτως ἐκ Πατρὸς πρὸ τῶν αἰώνων. [00074] Καὶ ἦν ἄγνωστος ὡς ἔν τινι ψυχῇ πρὸς τὸν Πατέρα, ἕως ὥσπερ ἐκ καρδίας τινὸς τῆς ἁγίας Παρθένου ἀφθόρως καὶ ἀσπόρως γεγέννηται κατὰ σάρκα, καὶ ἐνεφανίσθη τῷ κόσµῳ, µὴ χωρισθεὶς τῆς πατρικῆς κρυφίας οὐσίας τοῦ γεννήτορος Θεοῦ. [00075] Ὥστε δέδεικται ἐν τῷ µοναδικῷ τῆς ἀθανάτου ἡµῶν καὶ νοερᾶς ψυχικῆς οὐσίας ἐν εἰκόνι, τρεῖς τινες ὑποστατικαὶ ἰδιότητες, ἀγεννησία ψυχῆς, καὶ γέννησις λόγου, καὶ ἐκπόρευσις πνεύµατος, ἤγουν τοῦ νοός. [00076] Καὶ καταθαῤῥῶ καὶ ἀποτολµῶ, καὶ λέγω ὅτι κατὰ ταύτην τὴν ἀόρατον τριαδικὴν τῆς ψυχῆς θεωρίαν, εἶπεν ὁ θεῖος Ἀπόστο λος τὸν ἄνθρωπον εἶναι κατ' εἰκόνα Θεοῦ τοῦ ἀοράτου. [00077] Εἰ δὲ µὴ ταῦτα οὕτω, διὰ τί µὴ µᾶλλον διµερὴς ἢ τετραµερὴς ὑπὸ Θεοῦ γέγονεν, ἀλλὰ τριµέρειάν τινα καὶ µόνην ἔχει ἀσύγχυτον ἡ ἡµετέρα ψυχὴ, κατ' εἰκόνα τῆς ἁγίας καὶ ὁµοιουσίου [ὁµοουσίου] καὶ ζωοποιοῦ Τριάδος, ὥστε, εἰ θέµις εἰπεῖν ὅτι καὶ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, καὶ µάλιστα τῷ δικαίῳ, κατοικεῖ πᾶν τὸ πλήρωµα τῆς θεότητος τυπικῶς, ἀλλ' οὐ φυσικῶς, σκιαγραφῶν ἀµυδρῶς πως τὸν ἐν Τριάδι Θεόν; [00078] Ὅθεν καὶ τριµερῆ πάλιν αὐτὴν τὴν ἡµετέραν ψυχὴν καθ' ἕτερόν τινα τρόπον οἱ ἔξω σοφοὶ εἶναι ὡρίσαντο, ἐπιθυµητικὸν αὐτὴν φάσκοντες ἔχειν καὶ λογιστικὸν καὶ θυµικὸν, ὅπως διὰ µὲν τοῦ ἐπιθυµητικοῦ πρὸς τὴν τοῦ Θεοῦ ἀγάπην συνάπτηται, διὰ δὲ τοῦ λογιστικοῦ τὴν παρ' αὐτοῦ γνῶσιν καὶ σοφίαν εἰσδέχηται, διὰ δὲ τοῦ θυµοῦ πρὸς τὰ πνεύµατα τῆς πονηρίας ἀντιτάττηται, καὶ ἐν τούτοις πάλιν αὐτοῖς τοῖς τρισὶ τὸ κατ' εἰκόνα Θεοῦ διαγράφουσα. [00079] Τρισὶ γὰρ τρόποις ὁ ἐν Τριάδι Θεὸς τρία µέρη διοικεῖ καὶ διέπει, καὶ τὰ ἐπουράνια λέγω, καὶ τὰ ἐπίγεια, καὶ τὰ καταχθόνια, τῇ δηµιουργικῇ αὐτοῦ δυνάµει καὶ τῇ προνοητικῇ καὶ τῇ κριτικῇ [00080] καὶ πᾶν γὰρ ὃ Θεὸς διαπράττεται, καθ' ἕνα τῶν τριῶν τούτων τρόπων αὐτὸ κατεργάζεται, ἢ δηµιουρ γῶν, ἢ προνοούµενος, ἢ παιδεύων. [00081] Καὶ τοῦ µὲν δηµιουργικοῦ τοῦ Θεοῦ τὸ κατ' εἰκόνα ἐστὶ τὸ τῆς ψυχῆς ἐπιθυµητικόν [00082] ἡ γὰρ ἐπιθυµία εἰς πρᾶξιν ἄγει [00083] τοῦ δὲ προνοητικοῦ αὐτοῦ πάλιν σύµβολον τῆς ψυχῆς τὸ λογιστικόν [00084] τοῦ δὲ παιδευτικοῦ τὸ θυµικὸν καθέστηκε σύσσηµον. [00085] Καὶ ἴσως ἴδιον µὲν τῆς ψυχῆς ἡ ἐπιθυµία. [00086] Πρὸ γὰρ πάσης λαλιᾶς τὰ νήπια ἔµψυχα γενόµενα εὐθέως ὀρέγονται τοῦ µαζοῦ καὶ τοῦ ὕπνου [00087] τὸ δὲ λογιστικὸν εὔδηλον ὅτι τοῦ λογικοῦ τυγχάνει ἴδιον 3/22

4 [00088] τὸ δὲ θυµικὸν περὶ τὸν νοῦν συνίστασθαι πέφυκεν, ὃν καὶ ταράττεται ὁ παρὰ φύσιν θυµούµενος. [00089] Εἴ τις τοί νυν τὸ πῶς κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος βούλοιτο µαθεῖν, ταῦτα ψηλαφάτω, ἐν τούτοις καὶ τοῖς τοιούτοις ἀδύτοις τῶν νοηµάτων εἰσίτω, καὶ τὴν ἑαυτοῦ κατασκευὴν τῆς φύσεως διασκοπείτω τὴν τῆς νοερᾶς ψυχῆς [00090] ἅπαντα λεπτῶς τε καὶ ἰσχνῶς µανθανέτω τὰ ταύτης µέρη, τὰ µέρη τῶν µερῶν, τοὺς λόγους, τοὺς τρόπους καὶ προόδους, τὰς ἑνώσεις, τὰς διακρίσεις, τὸ ταύτης µονοειδὲς, τὸ τριµερὲς, τὸ ἑνιαῖον, τὸ δυϊκὸν, τὸ τριαδικὸν, πῶς καὶ µία ἐστὶ, καὶ ἐν τρισὶ θεωρεῖται, κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν Θεοῦ µονὰς ἐν τριάδι, καὶ τριὰς ἐν µονάδι τυπικῶς γνωριζοµένη. [00091] Ὅτι γὰρ καὶ µία ἐστὶ τῇ οὐσίᾳ, καὶ οὐ µία τῇ θεωρίᾳ τῶν ἑαυτῆς µε [ ] ρῶν, ἐδήλωσε σαφῶς ὁ εἰπὼν, Ψαλῶ τῷ πνεύµατι, ψαλῶ καὶ τῷ νοΐ [00092] προσεύξοµαι τῷ πνεύµατι, προσ εύξοµαι καὶ τῷ νοΐ. [00093] Μᾶλλον δὲ σαφέστερον ἡµᾶς διδάσκουσι ταύτην τὴν ἐν ἡµῖν κατ' εἰκόνα τυπικὴν Θεοῦ τριάδα τινὲς τῶν ἀνθρώπων, ἔκ τινος πολλάκις αἰτίας ψυχὴν µὲν ἔσθ' ὅτε ἔχοντες, νοῦν δὲ ἢ λόγον µὴ ἔχοντες [00094] ἕτεροι δὲ πάλιν ψυχῆς καὶ λόγου εὐποροῦντες, νοῦ δὲ καθ' ὅλου ἀποροῦντες [00095] ἄλλοι πάλιν νοῦν καὶ ψυχὴν ἔχοντες, τοῦ δὲ λόγου ἐστερηµένοι. [00096] Ὅθεν καὶ ἡ τῶν νηπίων φύσις, ὡς ἐκ σκότους εἰς φῶς τικτοµένη καὶ προσερχοµένη, εὐθέως τὴν µὲν ψυχὴν φανεροῖ ἔχειν εἰς τύπον τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, δυνάµει µὲν νοερὰν οὖσαν, καὶ ἐν αὐτῇ ἔχουσαν τὸν λόγον, καὶ τὸν νοῦν [00097] κατὰ πρόβασιν δὲ προκόπτοντος καὶ αὔξοντος τοῦ σώµατος δεύτερον ἐµφανίζει τὸν λόγον, καὶ τοῦτον οὐκ ἀθρόως οὐδὲ ἐξαίφνης, ἀλλὰ προψελλίζουσα, καὶ οἱονεὶ σκιαγραφοῦσα καὶ προµηνύουσα τὴν τοῦ Λόγου διὰ σαρκὸς γέννησιν καὶ τοῦ νοῦ δηλοῦται ἡ παρουσία, ὅτε εἰς ἄνδρα τέλειον προκόψῃ τὸ νήπιον. [00098] Ἀλλὰ τί, φησὶ, ταῦτα συντείνει εἰς τὴν προκειµένην τοῦ ἀνθρώπου ὑπόθεσιν; [00099] Καὶ πάνυ µὲν, ὦ ἄνθρωπε, διὰ τούτων µανθάνοµεν τὸν τρόπον τῆς τοῦ Θεοῦ, ὥσπερ ἔν τινι σώµατι, ἐν τῷ κόσµῳ φανερώσεώς τε καὶ ἀναδείξεως, καὶ πῶς κατὰ πρόβασιν ἡ ἡµετέρα φύσις τὸ τῆς Τριάδος ἐπέγνω µυστήριον. [00100] Συνελήφθη γὰρ ὑπὸ τοῦ σπόρου τοῦ πονηροῦ ὥσπερ ἐν γαστρί τινι τῆς πλάνης ὁ ἄνθρωπος, ἐν σκοτεινοῖς καὶ ἐν σκιᾷ θανάτου καθήµενος [00101] εἶτα εἰς φῶς θεογνωσίας ὥσπερ νήπιος ἐν ἀρχῇ προερχόµενος, διὰ τῆς τοῦ νόµου χειραγωγίας ἐδείχθη ἔµψυχος, ἐπιγνοὺς τὸν Πατέρα καὶ Θεὸν ἐν ἑαυτῷ µὲν ἔχοντα, καθάπερ καὶ ἡ ψυχὴ, ἐνούσιον τὸν Λόγον καὶ τὸ Πνεῦµα. [00102] Μὴ χωροῦντα δὲ τὸν ἄνθρωπον διὰ πολλὴν γνώµης ἀσθένειάν τε καὶ νηπιότητα τὴν τοῦ λόγου καὶ τοῦ νοῦ φανέρωσιν, ἵνα µὴ εἰς πολυθεΐαν διὰ θεοσεβείας ἐξ ολισθήσῃ, εἶτα τοῦ χρόνου προκόπτοντος ἐσοφίζετο λοιπὸν, ὥσπερ νήπιον αὐξανόµενον ἡ ἡµετέρα τοῦ κόσµου φύσις, καθάπερ ἀπὸ ψυχῆς τινος διδασκοµένη ὑπὸ Θεοῦ καὶ Πατρὸς ἐπιγινώσκειν ἀµυδρῶς, ὥσπερ διά τινων ἀσαφῶν ψελλισµάτων, τῶν προφητικῶν διδαγµάτων τὴν πεῖραν, καὶ προφορὰν, καὶ ἐπιφάνειαν τοῦ ἐνουσίου καὶ ἀποκρύφου τοῦ Πατρὸς Λόγου. [00103] Μεθ' ἃ ψελλίσµατα, λέγω δὴ Μωσαϊκὰ καὶ προφητικὰ τοῦ λόγου αἰνίγµατα, προελθόντος τρανῶς καὶ ἐνάρθρως, ὥσπερ ἔκ τινων χειλέων τῆς παρθενικῆς νηδύος τοῦ τελείου τοῦ Θεοῦ Λόγου, γνωρίζει λοιπὸν µετὰ τούτων καὶ διὰ τούτου τὸ ἐντελὲς πλήρωµα αὐτῆς τὸ τριαδικὸν ἡ ἀνθρωπίνη τοῦ κόσµου φύσις, ὥσπερ νοῦν τινα δεξαµένη τὸ Πνεῦµα τὸ ἅγιον, οὐκ ἐκ τῶν ἐκτὸς µεταβατικῶς ἐν αὐτῇ ἐνδη µῆσαν, ἀλλ' ἐκ τῶν ἐντὸς ἑαυτῆς, τουτέστι, τῆς ψυ [ ] χῆς καὶ τοῦ λόγου, ἤγουν τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ αὐτῇ φανερωθὲν, οὐ κτιστῶς, οὐδ' ἐπεισάκτως, οὐδ' ἀλλογενῶς, ἀλλ' οὐσιωδῶς ἐκ τῆς ἐµφύτου αὐτῆς καὶ συµφυοῦς ὑποστατικῆς ὑπάρξεως ἡ ψυχὴ τὸν ἐνούσιον αὐτῆς λόγον ἀποτίκτουσα, καὶ τὸ ὁµοφυὲς αὐτῇ τοῦ νοῦ πνεῦµα προβάλλουσα, καὶ ὥσπερ τι σῶµα ἡ ἀσώµατος τὰ συνασώµατα αὐτῇ µέλη συµφυῆ ἔχουσα, δι' ὧν ὥσπερ τύπων χαρακτηρίζεται καὶ µορφοῦται καὶ συνίσταται ἡ ὑπὲρ µορφὴν καὶ σχῆµα ὑπάρχουσα, ὥσπερ πνοὴν σωµατικήν τινα ἔχουσα τὸ πνεῦµα τοῦ νοῦ, καὶ ὡς ζωὴν τὸν σύζωον αὐτῇ λόγον φέρουσα [00104] ὧν κατὰ στέρησιν οὔτε εἶναι οὔτε γνωρίζεσθαι ἡ κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν Θεοῦ ψυχὴ λογικὴ καὶ νοερὰ δύναται [00105] ὅπως διὰ τούτων τῶν ἐν αὐτῇ µάθωµεν καὶ παιδευθῶµεν, ὡς οὔτε Πατὴρ, οὔθ' Υἱὸς προϋπῆρχον τοῦ παναγίου Πνεύµατος [00106] ἀλλ' ὥσπερ ἐπὶ τῆς ψυχῆς ἅµα ψυχὴ λογικὴ, ἅµα σὺν αὐτῇ ὁ λόγος ἐν αὐτῇ, καὶ ἅµα, καὶ συνάµα ἐν αὐτῇ τὸ πνεῦµα τὸ ζωτικὸν καὶ συστατικὸν καὶ συµπληρωτικόν [00107] οὕτως ἅµα Πατὴρ, ἅµα Θεὸς Λόγος σὺν Πατρὶ, ἅµα Υἱὸς σὺν Πατρὶ, συνάµα τὸ Πνεῦµα σὺν Υἱῷ καὶ Πατρί. [00108] Εἰ δὲ χωρίζεις καὶ ἀποστερεῖς τὸν λόγον ἐκ τῆς ψυχῆς, ἄλογός σου λοιπὸν ἡ ψυχή [00109] ἵνα διὰ τούτου τοῦ κατ' εἰκόνα Θεοῦ µάθῃς, ὅτι ἐὰν ἀρνήσῃ τὸν Θεὸν Λόγον, λέγων µὴ εἶναι σὺν τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ, ἄλογον λοιπὸν καὶ κτηνώδη κηρύττεις τὸν Θεόν [00110] καὶ ἐὰν χωρίσῃς τὸ Πνεῦµα ἐκ τοῦ Θεοῦ, νεκρὸν λοιπόν τινα καὶ οὐ ζῶντα λέγεις Θεόν [00111] εἰ φιλοσοφεῖν περὶ τοῦ κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν Θεοῦ βούλει, οὕτω φιλοσόφησον, οὐκ ἐκ τῶν ἐκτὸς, ἀλλ' ἐκ τῶν ἐντός σου τὸν κρυπτὸν Θεὸν γνώ ρισον ἐκ τῆς ἐν σοὶ τριάδος, τὴν Τριάδα ἐπίγνωθι δι' ἐνυποστάτων πραγµάτων [00112] ὑπὲρ γὰρ πᾶσαν ἄλλην νοµικὴν καὶ γραφικὴν µαρτυρίαν βεβαιοτέρα αὕτη καὶ πιστοτέρα. [00113] ιὰ γὰρ ταύτην καὶ µόνην τὴν αἰτίαν τοιοῦτον ζῶον ὁ Θεὸς κατεσκεύασεν, ἐπειδὴ ἔµελλεν ἐν κόσµῳ κηρυχθῆναι τὸ τῆς ἁγίας Τριάδος µυστήριον, ὡς δυσερµήνευτόν τε καὶ ἀκατάληπτον [00114] ἵνα ἔχῃς ἐν ἑαυτῷ ὁ κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν Θεοῦ, τὴν εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν καὶ τοὺς τύπους καὶ τὰ παραδείγµατα τῆς ἁγίας Τριάδος [00115] ἵνα εἰς τὴν εἰκόνα τῆς ψυχικῆς κατα σκευῆς βλέπων µηκέτι διστάσῃς ἐν τῷ τριαδικῷ µυ στηρίῳ 4/22

5 [00116] µηκέτι εἴπῃς καὶ περιεργάζῃ λέγων [00117] Εἰ Τριάς ἐστιν ὁ Θεὸς, πῶς ἐστι µονάς; [00118] εἰ δὲ εἷς ἐστιν, ὡς λέγεται, πῶς Τριάς; [00119] καὶ εἰ Υἱός ἐστιν ὁ Λόγος, πῶς γέννηµα δυνατὸν εἶναι συνάναρχον τῷ γεννήτορι; [00120] καὶ εἰ ἐκ Πατρός ἐστι τὸ Πνεῦµα, πῶς οὐκ ἔστι γεννητὸν, ἀλλ' ἐκπορευτόν; [00121] ἢ ποῖον προήγαγεν ὁ Πατὴρ πρότερον, τὸν Υἱὸν ἢ τὸ Πνεῦµα; [00122] Εἰ δὲ τὰ ἀµφότερα ἅµα, ἆρα ἂν ἀδελφοθεΐα καὶ διδυµοτοκία ἐστὶν ἐν τῇ Τριάδι; [00123] πῶς δὲ καὶ διαγνωσόµεθα ἐπὶ τῶν ἀσωµάτων καὶ ἀκινήτων καὶ ἀµεταστάτων τὸ διάφορον γεννή σεως καὶ ἐκπορεύσεως; [00124] πῶς δὲ καὶ δυνατὸν ὁµόδοξον εἶναι τὸ γέννηµα τῷ γεννήτορι; [00125] θέλων δὲ ἄρα τέτοκεν [ ] ὁ Πατὴρ ἢ µὴ θέλων; [00126] Τίς δὲ ὁ µάρτυς, ὅτι µιᾶς οὐσίας ὁ Πατὴρ, καὶ ὁ Υἱὸς, καὶ τὸ Πνεῦµα; [00127] καὶ εἰ τελεία ὑπόστασίς ἐστιν ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ, καὶ εἰ τελεία ὑπόστασις ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, καὶ εἰ τελεία πάλιν ὑπόστασις τὸ Πνεῦµα τοῦ Θεοῦ, τίς µὴ λέγει ὅτι καὶ ὁ νοῦς τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔστιν ἄλλη ὑπόστασις θεία Θεοῦ, καὶ ὁ βραχίων ἄλλος Θεὸς, καὶ ὑπόστασις Θεοῦ ἑτέρα ὁ δάκτυλος; [00128] ὁµοίως καὶ ἡ δεξιὰ καὶ τὰ λοιπὰ πάντα τὰ λεγόµενα µέλη Θεοῦ ἐν τῇ θείᾳ Γραφῇ; [00129] Ἵνα µὴ τοίνυν ταῦτα λέγῃς καὶ διαλογίζῃ, εἰς ἅπερ οἱ αἱρετικοὶ προσκόψαντες καὶ λογισάµενοι ἔπεσον, ἐποίησέ σε ὁ Θεὸς κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν τῆς ἑαυτοῦ τριαδικῆς ὑπάρξεως, τριάδα τινὰ τυπικὴν ὁµοούσιον µονάδα γνωριζοµένην, ἐν ᾗ καλῶς ἀποβλέπων, καλῶς ὡς ἐν ἐσόπτρῳ τινὶ καὶ τύπῳ εὑρήσεις πάντα τὰ περὶ Θεοῦ εὐσεβῶς κηρυττόµενα [00130] λέγω δὴ τὸ τριαδικὸν τῶν ὑποστάσεων, τὸ µοναδικὸν τῆς φύσεως, τὸ σύγχρονον, τὸ ἀδιαίρετον, τὸ ἀκατάληπτον, τὸ ἀσχηµάτιστον, τὸ ἀθεώρητον, τὸ ἀγέννητον, τὸ γεννητὸν, τὸ ἐκπορευτὸν, τὸ δηµιουργικὸν, τὸ προνοητικὸν, τὸ κριτικὸν, τὸ ἀψηλάφητον, τὸ ἀσώµατον, τὸ ἄφθαρτον, τὸ ἀνώλεθρον, τὸ ἀθάνατον, τὸ αἰώνιον, τὸ ἀνερµήνευτον, τὸ ὡραιότατον, καὶ συντόµως εἰπεῖν, πάντων τῶν ἐν τῇ Θεότητι λεγοµένων εὐσεβῶς, τοὺς τύπους καὶ τὰς εἰκόνας, καὶ τὰ ἀποσκιάσµατα εὑρήσεις ἐν τῇ ψυχῇ σου σκιαγραφούµενα. [00131] Καὶ διὰ τοῦτο εἴρηται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ τὸ, Ποιήσωµεν ἄνθρωπον κατ' εἰκόνα ἡµετέραν, καὶ καθ' ὁµοίωσιν. [00132] Ἀλλὰ ταῦτα οἱ αἱρετικοὶ καὶ οἱ νῦν ἄπιστοι οὐκ ἔγνωσαν, οὐδὲ διενοήθησαν. [00133] Εἰ γὰρ καλῶς τὸ κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν ἀνθρώπου ἐσκόπησαν, οὐκ ἂν περὶ τὸ µυστήριον τὸ τριαδικὸν ἐδίστασαν, οὐκ ἂν φυσικαῖς ἀποδείξεσι τὸ ὑπὲρ φύσιν ὑπέβαλον. [00134] Οὐκ ἂν ἐσκοτίσθησαν λέγοντες, ἀδύνατον εἶναι Θεὸν τρισ υπόστατον Τριάδα. [00135] Εἰ τὸ κατ' εἰκόνα ἑαυτοῦ ἔµαθεν Ἄρειος, οὐκ ἂν ἑτεροούσιον τοῦ Πατρὸς τὸν Λόγον ἐδίδαξεν. [00136] Εἰ τὸ κατ' εἰκόνα εὐσεβῶς ἐσκόπησε Μακεδόνιος, οὐκ ἂν κτίσµα τὸ Πνεῦµα τὸ ἅγιον ἔφασκεν [00137] ἀλλὰ τυφλωθέντες ταὐτὰ πεπόνθασι τοῖς ἔνδον ἐν τῷ κόλπῳ ἑαυτῶν τὸν µαργαρίτην ἔχουσι, τοῦτον δὲ ἀγνοοῦσι, καὶ ἐν τῇ ἀβύσσῳ αὐτὸν πλανώµενοι ἐπιζητοῦ σιν. [00138] Ὅρα γοῦν ὅτι οὐ µόνον ἐν πράγµασι τυπικῶς τὸ κατ' εἰκόνα Θεοῦ ἡµετέρα ψυχὴ κέκτηται, τυπικῶς λέγω, οὐκ ἰσοφυῶς. [00139] Πῶς δὲ τοῦτο; [00140] Εὐθέως τὸ λεγόµενον ποιήσω σαφές. [00141] Ἀπερίγραπτον εἶναι τὸν Θεὸν Πατέρα, ὁµοίως καὶ τὸν Υἱὸν καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦµα πιστεύοµεν [00142] διὸ ὡς ἀπεριόριστοι φεραλλήλους καὶ ἀλληλενδέτους καὶ τὰς οἰκείας προσηγορίας ἔχουσιν. [00143] Ἐπὰν γὰρ ὀνοµάσῃ Πατέρα, πρόδηλον ὅτι Υἱοῦ αὐτοῦ τινος ἐµήνυσεν ἔµφασιν. [00144] Πῶς γὰρ ἂν καὶ κληθήσεται Πατὴρ µὴ γνωριζοµένου Υἱοῦ; [00145] Ὡσαύτως καὶ ἐπὰν εἴπῃ Πνεῦµα, Θεὸν ἐδήλωσε [00146] Πνεῦµα γὰρ ὁ Θεὸς, ὥς φησιν ἡ Γραφή. [00147] Εἶτα ἐλθὲ ἀπὸ ταύτης τῆς ἁγίας Τριάδος ἐπὶ τὴν εἰκόνα αὐτῆς, τὴν ἐν ἡµῖν λέγω ἔνδον ὑπάρχουσαν τριάδα, καὶ ὄψει καὶ τὰς τρεῖς προσηγορίας [ ] αὐτῆς φεραλλήλους καὶ ἡνωµένας ὑπαρχούσας. [00148] Ἐπὰν γὰρ εἴπῃς ψυχὴν λογικὴν καὶ νοερὰν, εὔδηλον ὅτι καὶ λόγον καὶ νοῦν ἐσήµανας 5/22

6 [00149] καὶ ἐπὰν ὀνοµάσῃς λόγον, πάντως ὅτι καὶ τὴν λογικὴν ψυχὴν τὴν τούτου γεννητικὴν ἐδήλωσας. [00150] Ὡσαύτως καὶ ἐπὰν εἴπῃς νοῦν, ἐκ παντὸς τρόπου ὅτι καὶ τὴν ψυχὴν καὶ τὸν λόγον ἐδήλωσας. [00151] Τίνος γὰρ καὶ ἔσται νοῦς εἰ µὴ ψυχῆς καὶ λόγου; [00152] ιὰ δὴ τοῦτο ὥσπερ φεράλληλον καὶ ἀλληλέν δετον ἔχουσι τὴν προσηγορίαν, οὕτω κοινὴν καὶ ἀδιαί ρετον ἔχουσι καὶ τὴν οὐσιώδη ἐνέργειαν. [00153] Μία γὰρ καὶ ὁµοία ἡ ἐνέργεια Πατρὸς, καὶ Υἱοῦ, καὶ ἁγίου Πνεύµατος, µία ἰσχὺς, καὶ µία δύναµις, µία θέλησις, µία γνώµη. [00154] Ὅσα γὰρ ἂν πράττοι ὁ Πατὴρ, ἀχώριστός ἐστι καὶ συµπράκτωρ καὶ ὁ Υἱός [00155] καὶ ὅσα ἂν ἐπιτελῇ ὁ Υἱὸς, ἢ τὸ πανάγιον Πνεῦµα, συνεργεῖ πάντως ἀδιαιρέτως ὁ Πατήρ [00156] οὐδὲ γὰρ ὁ Υἱὸς δίχα Πατρὸς ἀφ' ἑαυτοῦ καθ' ἑαυτὸν ποιεῖ τι, οὐδὲ ὁ Πα τὴρ πάντως χωρὶς τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Πνεύµατος, οὔτε πάλιν τὸ Πνεῦµα ἄνευ τοῦ Υἱοῦ καὶ Πατρὸς ἐργάζεταί τι. [00157] εῦρο λοιπὸν πάλιν ἀπὸ τῶν πρωτοτύπων ἐπὶ τὸν τύπον τὸν κατ' εἰκόνα Θεοῦ καὶ καθ' ὁµοίω σιν τὸν τῆς ἡµετέρας ψυχῆς, καὶ ὄψει µίαν καὶ ὁµοίαν τὴν ἐνέργειαν ἐν ἡµῖν. [00158] Οὔτε γὰρ ἡ ψυχὴ δίχα λόγου ἐπιτελεῖ τι, οὔτε ὁ λόγος δίχα ψυχῆς, οὔτε µὴν ὁ νοῦς πάλιν καθ' ἑαυτὸν χωρὶς τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ λόγου κατεργάζεταί τι, διὰ τὴν ὁµοφυῆ καὶ συµφυῆ καὶ ἀλληλένδετον αὐτῶν κοινὴν δύναµίν τε καὶ ἐνέργειαν, τὴν κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν Θεοῦ. [00159] Εἰ δὲ λέγεις µοι, ὅτι οὐδὲν καθ' ἑαυτὴν ἐνεργεῖ ἡ ψυχὴ χωρὶς τοῦ σώµατος, ἤδη τοῦτο καὶ ἡµεῖς προειρήκαµεν, ὅτι καὶ ἐν τούτῳ κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁµοίωσιν οὖσα διὰ τῆς ὕλης ὁρωµένης τὰς ἀοράτους αὐτῆς δείκνυσι δυνάµεις [00160] πλὴν ὅτι καὶ χωριζοµένη τοῦ σώµατος ἡ κατὰ φύσιν καθαρὰ ψυχὴ καὶ οὐσία, τότε µάλιστα διορατικωτέρα καὶ ἁπλῆ, καὶ ἀπαρενόχλητος, καὶ φωτεινοτέρα εὑρισκοµένη, κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁµοίωσιν Θεοῦ ἀληθέ στερον δύναται προσαγορεύεσθαι καὶ εἶναι. [00161] Εἰ δὲ, ὡς εἰκὸς, διαπαίζει τὰ εἰρηµένα ὁ δι' ἐναντίας, ὡς µὴ δείξαντας ἡµᾶς τρεῖς κυρίως ἀπηρτισµένας ἐπὶ τῆς ψυχῆς ὑποστάσεις κατ' ἰσότητα τῆς παναγίας Τριάδος, µανθανέτω ὁ ἄφρων, ὅτι κατ' εἰκόνα ἐστὶν ἡ ψυχὴ τυπικήν τινα, καὶ οὐ κατ' ἰσότητα τῆς ἁγίας Τριάδος [00162] πλὴν καὶ ἐπὶ τῆς Θεότητος, εἰ µὴ φοβερόν ἐστι τὸ εἰπεῖν, τοπικὴν διαίρεσιν καὶ ἐπιγεγραµµένην διά στασιν ἐξ ἀλλήλων ἔχειν τὸν Πατέρα ἀπὸ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦµα ἐξ αὐτοῦ [00163] µὴ παραδράµῃς εἰς τὴν κατ' εἰκόνα σου πρὸς Θεὸν ὁµοίωσιν µηδὲ τοῦτο, λέγω δὴ ὅτι διὰ τῆς τοῦ λόγου σωµατικῆς ἐκ χειλέων γεννήσεως ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ σοφία, καὶ ἡ φρόνησις, καὶ ἡ δύναµις, καὶ τὸ βάθος, καὶ ἡ γνῶσις τῆς ψυχῆς σου, καὶ τοῦ νοὸς τοῖς πᾶσι γνωρίζεται καὶ δηµοσιεύεται [00164] δηλοῦντός σοι καὶ τούτου τοῦ ὑποδείγµατος κατ' εἰκόνα καὶ ὁµοίωσιν ὑπάρχειν Θεοῦ. [00165] ιὰ γὰρ τῆς κατὰ σάρκα γεννήσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου ἐφανερώθη ἐν κόσµῳ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ δύναµις, καὶ ἡ γνῶσις, καὶ ἡ σοφία, καὶ πάντα τὰ λοιπὰ ἀγαθὰ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύµατος [00166] Ὅρα γὰρ πόσα καὶ οἷα τοῦ λόγου, εἰς τύπον τοῦ Θεοῦ Λόγου, ἐν κόσµῳ τὰ κατορθώµατα, καὶ πῶς διὰ λόγου τὰ πάντα δηµιουργοῦνται καὶ συνίστανται [00167] λόγῳ ὑπέστησαν ἄγγελοι [00168] λόγῳ τὸν ηµιουργὸν γεραίρουσι [00169] λόγῳ τὰ ὁρώµενα γεγόνασι [00170] λόγῳ ἡ κτίσις φωτίζεται [00171] λόγῳ τὰ ὄντα ἐγνώσθησαν [00172] λόγῳ µόνῳ ἐξεφάνθησαν [00173] λόγῳ ἐδείχθησαν τὰ πέρατα [00174] λόγῳ τὸν Κτίστην γεραίροµεν [00175] λόγῳ θεογνωσία κεκήρυκται [00176] διὰ λόγου τὸν Θεὸν ἐπεγνώκαµεν [00177] διὰ λόγου τὰ πάντα συνίστανται [00178] καὶ ὥσπερ τὸ ἄλαλον νήπιον ἀνόητόν ἐστιν ἀνθρώποις ἄχρι τῆς διὰ χειλέων τοῦ λόγου γεννήσεως, οὕτω διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ Λόγου κατὰ σάρκα γεννήσεως πᾶσα ἡ ἀλογία παρῆλθε τῆς ἡµετέρας φύσεως, τοῦ Θεοῦ Λόγου δηλώσαντος τρανῶς τῇ κτίσει τὸν Πατέρα καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦµα. [00179] Ὅθεν ὡς θεότµητος ἡµῶν ἡ ψυχὴ οὐδὲ ἀποστέλλεται εἰς διακονίαν µετὰ τὴν ἀπαλλαγὴν τοῦ σώµατος, καθὼς οἱ ἄγγελοι ἀποστέλλονται. 6/22

7 [00180] Ἐπειδὴ ἐκεῖνα µέν εἰσι λειτουργικὰ πνεύµατα [00181] αἱ δὲ τῶν ἁγίων µάλιστα ψυχαὶ κατ' εἰκόνα Θεοῦ δεσποτικὰ πνεύµατα. [00182] Εἰ γὰρ καὶ ἠλάττωται ὁ ἄνθρωπος µετὰ τὴν παρακοὴν βραχύ τι παρ' ἀγγέλους, διὰ γοῦν τῆς Θεοῦ Λόγου καθ' ὑπόστασιν ἑνώσεως ἐν αὐτῷ µεῖζόν τι γεγένηται [00183] ὁ γάρ ποτε κατ' εἰκόνα Θεοῦ νῦν γέγονε τὸ ἅµα Θεῷ [00184] καὶ ὁ πρὶν µεταληπτικὸς τῆς εἰκόνος Θεοῦ γέγονε µεταδοτικὸς τῆς ἑαυτοῦ εἰκόνος [00185] αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. [00186] Ἀµήν. [00187] ὰὰὰ 2006 quoad hanc editionem iura omnia asservantur Gregorius Nyssenus - Ad imaginem dei et ad similitudinem Litterarum Omnium Conspectus: 127 Litterae, quae repetitae sunt in 19,818 occasionibus α ,478 Α β Β γ Γ δ Δ ε Ε ζ Ζ η Η θ Θ ι Ι κ Κ λ Λ µ Μ ν ,719 Ν ξ Ξ ο ,356 Ο π Π ρ Ρ ς σ Σ τ ,709 Τ υ Υ /22

8 φ Φ χ Χ ψ Ψ ω Ω ῤ ῥ Ῥ 8172 ά έ ή ί ό ύ ώ ὰ ὲ ὴ ὶ ὸ ὺ ὼ ᾶ ῆ ῖ ῦ ῶ ἀ ἐ ἠ ἰ ὀ ὐ ὠ ἁ ἑ ἡ ἱ ὁ ὑ ὡ ἂ ἒ ἢ ἲ ὂ ὒ ὢ ἃ ἓ ἣ ἳ ὃ ὓ ὣ ἄ ἔ ἤ ἴ ὄ ὔ ὤ ἅ ἕ ἥ ἵ ὅ ὕ ὥ ἆ ἦ ἶ ὖ ὦ ἇ ἧ ἷ ὗ ὧ ᾀ ᾐ ῧ ᾠ ᾁ ᾑ ΰ ᾡ ᾂ ᾒ ᾢ ᾃ ᾓ ᾣ ᾄ ᾔ ᾤ ᾅ ᾕ ᾥ ᾆ ᾖ ᾦ ᾇ ᾗ ᾧ ᾳ ῃ ῳ ᾴ ῄ ῴ ᾷ ῇ ῷ Ceterae infrequentes vel rarissimae Litterae expositae non sunt 2006 quoad hanc editionem iura omnia asservantur Gregorius Nyssenus - Ad imaginem dei et ad similitudinem 8/22

9 Verborum Omnium Conspectus: 1,436Verba, quae repetita sunt in 15,569 occasionibus ἃ [00103] ὰὰὰ [00187] ἀβύσσῳ [00137] ἀγαθὰ [00165] ἀγάπην [00078] ἄγγελοι [00167] [00179] ἀγγέλους [00015] [00182] ἀγγέλων [00022] [00055] ἄγει [00082] ἀγεν [00064] ἀγεννησία [00075] ἀγέννητον [00030] [00034] [00130] ἀγέννητος [00030] [00065] [00066] [00068] Ἀγέννητος [00064] ἀγεννήτου [00026] [00030] ἀγεννήτως [00023] ἁγίας [00020] [00025] [00074] [00077] [00113] [00114] [00147] [00161] ἅγιον [00009] [00103] [00136] [00141] [00162] [00178] ἁγίου [00028] [00029] [00029] [00030] [00153] [00165] ἁγίους [00063] ἁγίων [00181] ἀγνοοῦντες [00059] ἀγνοοῦσι [00137] ἀγνώριστος [00071] ἀγνωρίστου [00041] ἄγνωστος [00041] [00074] Ἀδὰµ [00017] [00022] [00023] [00024] [00026] [00030] Ἀδάµ [00012] ἀδελφοθεΐα [00122] ἀδελφοῖς [00032] ἀδελφοὺς [00031] ἀδηλία [00058] ἀδιαί [00152] ἀδιαίρετον [00130] ἀδιαιρέτως [00155] ἀδιήγητον [00057] ἀδύνατον [00134] ἀδύτοις [00089] ἀέρι [00055] ἀθάνατον [00130] ἀθάνατος [00041] ἀθανάτου [00007] [00041] [00075] ἀθεώρητον [00130] ἀθρόως [00097] αἱ [00181] αἰνίγµατα [00103] αἰνίττεται [00018] [00058] αἱρετικοὶ [00129] [00132] αἰτίαν [00113] αἰτίας [00093] αἰτίου [00026] αἰῶνας [00185] αἰώνιον [00130] αἰῶνός [00042] αἰώνων [00073] [00185] ἀκαριαίᾳ [00053] ἀκατάληπτον [00071] [00113] [00130] ἀκαταλήπτου [00058] ἀκαταλήπτως [00073] ἀκαταληψία [00058] ἀκινήτων [00123] ἀκόλουθόν [00036] ἄκουσόν [00037] ἀκτῖνα [00003] ἄλαλον [00178] ἀληθέ [00160] ἀληθεῖς [00030] ἀληθῶς [00058] ἀλλ [00002] [00065] [00066] [00077] [00103] [00103] [00106] [00111] [00120] ἀλλὰ [00019] [00020] [00024] [00034] [00044] [00045] [00077] [00097] [00137] ἄλλα [00017] Ἀλλὰ [00023] [00098] [00132] Ἀλλά [00061] ἄλλη [00127] ἀλληλέν [00152] ἀλληλένδετον [00158] ἀλληλενδέτους [00142] ἀλλήλων [00162] ἄλλην [00112] ἀλλογενῶς [00103] ἄλλοι [00052] [00095] Ἄλλοι [00012] ἄλλον [00030] ἄλλος [00127] ἄλλως [00002] ἀλογία [00178] ἄλογοί [00068] ἄλογον [00109] ἄλογός [00108] ἅµα [00106] [00106] [00106] [00107] [00107] [00107] [00122] [00183] ἀµέριστον [00070] ἀµεταστάτων [00123] Ἀµήν [00186] ἀµήχανον [00057] ἀµυδρῶς [00077] [00102] ἀµφότερα [00122] ἀµφοτέρων [00052] ἂν [00067] [00122] [00133] [00133] [00134] [00135] [00136] [00144] [00154] [00155] ἀναδείξεως [00099] ἀναδράµωµεν [00022] ἀναίτιον [00030] ἀναίτιός [00066] ἀναίτιος [00064] ἀναιτίου [00024] [00026] [00026] [00064] ἀναιτίως [00023] [00024] ἀναµάρτητον [00012] ἄνδρα [00097] ἀνερµήνευτον [00130] ἀνερµηνεύτως [00065] [00073] 9/22

10 ἄνευ [00032] [00156] ἀνθρώ [00016] ἄνθρωπε [00099] ἀνθρωπίνη [00103] ἀνθρωπίνης [00006] ἀνθρώπινος [00047] ἀνθρώποις [00030] [00178] ἄνθρωπον [00007] [00008] [00016] [00023] [00051] [00076] [00102] [00131] ἄνθρωπος [00019] [00032] [00089] [00100] [00182] ἀνθρωπότητος [00025] ἀνθρώπου [00004] [00011] [00018] [00098] [00133] ἀνθρώπους [00031] ἀνθρώπῳ [00077] ἀνθρώπων [00042] [00093] ἀνόητόν [00178] ἀντίµιµόν [00002] ἀντιτάττηται [00078] ἄνω [00043] ἀνώλεθρον [00130] Ἀνώνυµός [00041] ἀνωνύµου [00041] ἄξιον [00015] ἀόρα [00017] ἀορά [00007] ἀόρατον [00011] [00076] ἀοράτου [00076] ἀοράτους [00159] ἀοράτως [00065] [00066] [00073] ἀπαθὴς [00056] ἀπαθῶς [00065] ἀπαλλαγὴν [00179] ἅπαντα [00090] ἀπαρενόχλητος [00160] ἀπεθνήσκοµεν [00067] ἅπερ [00129] Ἀπερίγραπτον [00141] ἀπεριόριστοι [00142] ἀπηρτισµένας [00161] ἄπιστοι [00132] ἀπλανῶς [00002] ἁπλῆ [00160] ἁπλῆν [00069] ἁπλοῦν [00007] ἀποβλέπων [00129] ἀπογεννώντων [00052] ἀποδείξεσι [00133] ἀπόκρυφα [00004] ἀποκρύφου [00102] ἀποροῦντες [00094] ἀποσκίασµα [00003] ἀποσκιάσµατα [00130] ἀποστέλλεται [00179] ἀποστέλλονται [00179] ἀποστερεῖς [00108] Ἀπόστο [00076] Ἀπόστολος [00063] ἀποτίκτεσθαι [00052] ἀποτίκτουσα [00103] ἀποτολµῶ [00076] ἄρα [00025] [00067] [00125] ἆρα [00122] Ἄρειος [00135] ἀρετὴ [00163] [00165] ἀρνήσῃ [00109] ἄῤῥενος [00052] ἀῤῥήτως [00024] [00065] ἀρχῇ [00101] ἀρχὴν [00022] ἀρχικὸν [00011] [00016] ἀσάφεια [00058] ἀσαφῶν [00102] ἀσθένειάν [00102] ἀσπόρως [00074] ἀσύγχυτον [00077] ἀσύνθετον [00069] ἀσχηµάτιστον [00130] ἀσώµατον [00071] [00130] ἀσώµατος [00103] ἀσωµάτου [00007] ἀσωµάτων [00017] [00123] ἀτενίσαντες [00003] ἄϋλον [00017] ἀΰλους [00015] αὐξανόµενον [00102] αὔξοντος [00097] αὗται [00025] αὐτὰς [00050] αὐτῇ [00004] [00029] [00053] [00096] [00103] [00103] [00103] [00103] [00103] [00105] [00106] [00106] [00106] αὕτη [00112] αὐτὴν [00022] [00029] [00029] [00046] [00055] [00057] [00058] [00058] [00059] [00078] [00078] αὐτῆς [00059] [00065] [00065] [00103] [00103] [00103] [00147] [00147] [00159] αὐτὸ [00013] [00061] [00080] αὐτοὶ [00016] αὐτοῖς [00078] αὐτὸν [00070] [00072] [00137] αὐτόν [00008] ΑΥΤΟΥ [00001] αὐτοῦ [00002] [00015] [00016] [00023] [00027] [00060] [00060] [00078] [00079] [00083] [00143] [00162] αὐτῷ [00002] [00182] [00185] αὐτῶν [00022] [00033] [00057] [00158] ἀφ [00156] ἄφθαρτον [00012] [00017] [00130] ἀφθάρτου [00007] ἀφθόρως [00074] ἄφρων [00161] ἄχρι [00178] ἀχώριστός [00154] ἀψηλάφητον [00130] βάθη [00066] βάθος [00163] βαθυτάτης [00022] βαθύτερον [00018] βαπτίσµατος [00013] 10/22

11 βεβαιοτέρα [00112] βεβαιούµεθα [00060] βλέπων [00115] βούλει [00038] [00111] βούλοιτο [00089] βουλόµενοι [00002] βραχίων [00127] βραχύ [00182] γὰρ [00004] [00007] [00011] [00016] [00019] [00042] [00064] [00071] [00073] [00079] [00080] [00082] [00086] [00091] [00100] [00112] [00113] [00133] [00143] [00144] [00146] [00148] [00151] [00153] [00154] [00156] [00158] [00165] [00166] [00182] γάρ [00183] γαστρί [00100] γε [00004] [00015] [00061] γεγενηµένων [00042] γεγένηται [00182] Γεγέννηται [00073] γεγέννηται [00074] γεγόνασι [00025] [00033] [00169] γέγονε [00183] [00184] γέγονεν [00012] [00077] Γεννᾶται [00071] γεννᾶται [00071] γεννή [00123] γέννηµα [00119] [00124] γεννησαµένης [00072] γεννήσεις [00072] γεννήσεων [00072] γεννήσεως [00163] [00165] [00178] [00178] γέννησίν [00071] γέννησιν [00070] [00071] [00097] γέννησις [00075] γεννητικὴν [00149] γεννητικὸν [00051] γεννητὸν [00034] [00120] [00130] γεννητόν [00023] γεννήτορι [00119] [00124] γεννήτορος [00074] γεννητὸς [00031] γεννητοῦ [00027] [00027] [00032] γεννητοὺς [00031] γεννητῶς [00024] γεννώ [00065] γενόµενα [00086] γενοµένου [00008] γεραίροµεν [00174] γεραίρουσι [00168] γῆς [00016] γνώ [00111] γνῶθι [00038] γνῶµαι [00010] γνώµη [00153] γνώµης [00102] γνῶναι [00038] γνωρίζει [00103] γνωρίζεσθαι [00104] γνωρίζεται [00071] [00163] γνωριζοµένη [00090] γνωριζοµένην [00129] γνωριζοµένου [00144] γνῶσιν [00078] γνῶσις [00163] [00165] γοῦν [00138] [00182] Γραφὴ [00008] Γραφή [00146] Γραφῇ [00128] γραφικὴν [00112] ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ [00001] γυµνὴ [00021] γῶν [00080] δάκτυλος [00127] δὲ [00005] [00011] [00014] [00016] [00020] [00021] [00022] [00023] [00024] [00027] [00028] [00031] [00033] [00037] [00047] [00050] [00051] [00054] [00055] [00055] [00055] [00058] [00065] [00066] [00069] [00070] [00072] [00077] [00078] [00078] [00083] [00084] [00087] [00088] [00093] [00093] [00094] [00094] [00095] [00097] [00102] [00108] [00118] [00122] [00123] [00124] [00125] [00126] [00137] [00139] [00159] [00161] [00181] δέ [00062] δέδεικται [00075] δείκνυσι [00159] δείξαντας [00161] δείξωµεν [00061] δεξαµένη [00103] δέξεσθαι [00029] δεξιὰ [00128] δεσποτικὰ [00181] δετον [00152] εῦρο [00157] δευτέραν [00019] [00071] δεύτερον [00023] [00097] δὴ [00034] [00046] [00061] [00103] [00130] [00152] [00163] δή [00022] δηλοῦντός [00164] δηλοῦται [00097] δηλώσαντος [00178] δηµιουρ [00080] δηµιουργίας [00006] δηµιουργικῇ [00079] δηµιουργικὸν [00130] δηµιουργικοῦ [00081] ηµιουργὸν [00168] ηµιουργοῦ [00051] δηµιουργουµέ [00050] δηµιουργοῦνται [00166] δηµοσιεύεται [00163] δήποτε [00015] [00033] δι [00002] [00029] [00103] [00111] [00161] ιὰ [00113] [00152] [00165] διὰ [00029] [00029] [00071] [00072] [00077] [00078] [00078] [00078] [00097] [00099] [00101] [00102] [00102] [00103] [00105] [00109] [00131] [00158] [00159] [00163] [00166] [00176] [00177] [00178] [00178] [00182] διά [00002] [00102] [00162] διάβλεψον [00040] διαγνῶναι [00037] διαγνωσόµεθα [00123] διαγράφουσα [00078] 11/22

12 διαίρεσιν [00162] διακελεύεται [00063] διακονίαν [00179] διάκρινον [00040] διακρίσεις [00090] διαλογίζῃ [00129] διανοίας [00006] διαπαίζει [00161] διαπράττεται [00080] διασκοπείτω [00089] διασκοπῶν [00066] διατρέχων [00066] διάφοροι [00010] διάφορον [00123] διδαγµάτων [00102] διδασκοµένη [00102] διδάσκουσι [00093] διδυµοτοκία [00122] διενοήθησαν [00132] διέπει [00079] δικαίῳ [00077] διµερὴς [00077] ιὸ [00029] [00056] διὸ [00142] διοικεῖ [00079] ιόπερ [00044] διορατικωτέρα [00160] διπλοῦν [00070] διστάσῃς [00115] δίχα [00156] [00158] [00158] δογµατίσαντες [00048] δοκεῖ [00004] [00025] δόξα [00185] δυνάµει [00079] [00096] δυνάµεις [00159] δυνάµεων [00007] δύναµίν [00158] δύναµις [00153] [00163] [00165] δύνανται [00002] δύναται [00005] [00047] [00104] [00160] δυνατὸν [00119] [00124] δυνήσῃ [00037] δύο [00007] [00033] [00072] [00072] δυσερµήνευτόν [00113] δυσερµήνευτος [00004] δυσθεώρητος [00006] δυσκατάληπτος [00006] δυϊκὸν [00090] ἐὰν [00109] [00110] ἑαυτὴν [00005] [00159] ἑαυτῆς [00005] [00091] [00103] ἑαυτὸν [00156] [00158] ἑαυτοῦ [00040] [00089] [00129] [00135] [00156] [00184] ἑαυτῷ [00101] [00114] ἑαυτῶν [00002] [00002] [00137] ἐγένετο [00032] ἐγκώµια [00017] ἔγνω [00042] ἔγνωµεν [00044] ἔγνωσαν [00132] ἐγνώσθησαν [00171] ἐδείχθη [00101] ἐδείχθησαν [00173] ἐδήλωσας [00149] [00150] ἐδήλωσε [00091] [00145] ἐδίδαξεν [00135] ἐδίστασαν [00133] Εἰ [00033] [00038] [00077] [00108] [00117] [00122] [00133] [00135] [00136] [00159] [00161] [00182] Εἴ [00089] εἰ [00008] [00058] [00067] [00077] [00111] [00118] [00119] [00120] [00127] [00127] [00127] [00151] [00162] εἴδει [00056] ΕΙΚΟΝΑ [00001] εἰκόνα [00002] [00002] [00002] [00003] [00003] [00007] [00011] [00015] [00018] [00019] [00021] [00025] [00026] [00027] [00032] [00033] [00035] [00040] [00041] [00043] [00046] [00047] [00051] [00056] [00058] [00061] [00066] [00072] [00076] [00077] [00078] [00081] [00089] [00090] [00093] [00104] [00109] [00111] [00114] [00114] [00115] [00129] [00131] [00133] [00135] [00136] [00138] [00147] [00157] [00158] [00159] [00160] [00161] [00163] [00164] [00181] [00183] εἰκόνας [00130] εἰκόνι [00075] εἰκόνος [00184] [00184] εἰκὸς [00161] εἶναι [00029] [00046] [00051] [00058] [00063] [00076] [00078] [00104] [00109] [00119] [00124] [00134] [00141] [00160] εἰπεῖν [00014] [00077] [00130] [00162] εἶπεν [00076] εἴπῃ [00145] εἴπῃς [00116] [00148] [00150] εἴποις [00017] εἶπον [00011] εἰπὼν [00091] εἰρήκασι [00013] εἰρηµένα [00161] εἴρηται [00066] [00131] εἰς [00047] [00050] [00064] [00082] [00096] [00096] [00097] [00098] [00101] [00102] [00115] [00129] [00163] [00166] [00179] [00185] εἷς [00118] εἰσδέχηται [00078] εἰσι [00180] Εἴσιθι [00040] εἰσὶν [00017] εἰσίτω [00089] Εἶτα [00147] εἶτα [00101] [00102] ἐκ [00007] [00024] [00039] [00039] [00039] [00059] [00060] [00073] [00074] [00096] [00103] [00103] [00103] [00108] [00110] [00111] [00111] [00111] [00120] [00150] [00163] ἔκ [00022] [00093] [00103] ἐκεῖθεν [00003] [00022] ἐκεῖνα [00180] ἐκεῖνό [00047] [00069] ἐκεῖνο [00015] ἐκπορεύσεως [00123] ἐκπόρευσις [00075] ἐκπορευτὴ [00030] [00067] [00067] ἐκπορευτὴν [00028] ἐκπορευτῆς [00028] ἐκπορευτὸν [00034] [00130] ἐκπορευτόν [00120] ἐκπορευτὸς [00066] 12/22

13 ἐκπορευτοῦ [00066] ἐκπορευτῶς [00024] ἐκτὸς [00005] [00103] [00111] ἐκτρώµατι [00014] ἐλθὲ [00147] ἔλθωµεν [00061] ἔµαθεν [00135] ἔµελλεν [00113] ἐµήνυσεν [00143] ἐµοί [00004] ἐµφανίζει [00097] ἔµφασιν [00143] ἐµφύτου [00103] ἔµψυχα [00086] ἔµψυχος [00101] ἐµψύχων [00022] ἐν [00002] [00002] [00003] [00004] [00017] [00019] [00030] [00032] [00035] [00035] [00036] [00040] [00040] [00040] [00044] [00045] [00047] [00049] [00055] [00055] [00057] [00059] [00060] [00061] [00067] [00071] [00075] [00075] [00077] [00077] [00078] [00079] [00089] [00090] [00090] [00090] [00093] [00096] [00099] [00100] [00100] [00100] [00101] [00101] [00103] [00105] [00106] [00106] [00111] [00113] [00114] [00115] [00122] [00128] [00129] [00129] [00130] [00130] [00137] [00137] [00138] [00147] [00157] [00159] [00165] [00166] [00182] ἔν [00074] [00099] ἕνα [00070] [00080] ἐνανθρώπησιν [00020] ἐναντίας [00161] ἐναντίων [00057] ἐναργῶς [00003] ἐνάρθρως [00103] ἐνδη [00103] ἔνδον [00002] [00071] [00137] [00147] ἐνεργεῖ [00045] [00159] ἐνέργεια [00153] ἐνέργειαν [00152] [00157] [00158] ἐνεργειῶν [00059] ἐνεργηµάτων [00060] ἐνεφανίσθη [00074] ἐνεφύσησεν [00029] ἔνθα [00044] [00044] ἔνια [00014] ἑνιαῖον [00090] ἐνοπτρίζεσθαι [00002] ἑνὸς [00020] ἑνουµένη [00056] ἐνούσιον [00101] [00103] ἐνουσίου [00102] ἐντελὲς [00103] ἐντὸς [00039] [00103] ἐντός [00111] ἐνυποστάτων [00111] ἑνώσεις [00090] ἑνώσεως [00182] ἐξ [00007] [00007] [00022] [00042] [00049] [00052] [00065] [00102] [00162] [00162] ἐξαίφνης [00097] ἐξεικονίζουσα [00004] ἐξεικονίζων [00019] ἐξελθοῦσα [00024] ἐξεφάνθησαν [00172] ἐξηγηταῖς [00010] ἐξουσιαστικὸν [00011] [00016] ἔξω [00078] ἐπ [00022] [00061] ἐπὰν [00145] [00149] [00150] Ἐπὰν [00143] [00148] ἐπέγνω [00099] ἐπεγνώκαµεν [00176] ἐπεὶ [00067] [00068] ἐπειδὴ [00113] Ἐπειδὴ [00180] ἐπεισάκτως [00103] ἔπεσον [00129] ἐπὶ [00106] [00123] [00147] [00157] [00161] [00162] ἐπιγεγραµµένην [00162] ἐπίγεια [00079] ἐπιγινώσκειν [00102] ἐπιγνοὺς [00101] ἐπίγνωθι [00111] ἐπιζητοῦ [00137] ἐπιθυµητικὸν [00078] ἐπιθυµητικόν [00081] ἐπιθυµητικοῦ [00078] ἐπιθυµία [00082] [00085] ἐπιστάµεθα [00044] ἐπιτελεῖ [00158] ἐπιτελῇ [00155] ἐπιφάνειαν [00102] ἐποίησέ [00129] ἐποίησεν [00008] [00008] ἐπουράνια [00079] ἐρᾶσθαι [00057] ἐργάζεταί [00156] ἐρευνᾷ [00066] ἑρµηνευοµένη [00056] ἐῤῥήθησαν [00010] ἔρχεσθαι [00050] ἐσήµανας [00148] ἔσθ [00093] ἐσκόπησαν [00133] ἐσκόπησε [00136] ἐσκοτίσθησαν [00134] ἐσόπτρου [00002] ἐσόπτρῳ [00003] [00019] [00040] [00129] ἐσοφίζετο [00102] ἔσται [00151] ἐστερηµένοι [00095] έστηκεν [00041] ἐστὶ [00081] [00090] [00091] ἐστι [00021] [00062] [00117] [00120] [00154] [00162] ἔστι [00045] [00120] Ἔστι [00004] ΕΣΤΙ [00001] ἐστὶν [00044] [00064] [00122] [00161] ἐστιν [00005] [00047] [00066] [00067] [00069] [00117] [00118] [00119] [00127] [00178] ἔστιν [00004] [00030] [00067] [00068] [00127] Ἔσχατον [00014] ἔσχεν [00030] [00031] ἑτέρα [00127] ἕτεροι [00011] [00013] [00051] [00094] ἕτερόν [00046] [00078] 13/22

14 ἕτερον [00058] ἑτεροούσιον [00046] [00135] Εὔα [00030] Εὔαν [00024] Εὔας [00022] [00028] εὔδηλον [00063] [00087] [00148] Εὐθέως [00140] εὐθέως [00086] [00096] εύξοµαι [00092] εὐποροῦντες [00094] εὑρήσεις [00129] [00130] εὑρισκοµένη [00160] εὐσεβῶς [00129] [00130] [00136] εὐχερῶς [00005] ἐφανερώθη [00165] ἐφαντάσθησαν [00055] ἔφασκεν [00136] ἔχει [00077] Ἔχει [00046] ἔχειν [00057] [00078] [00096] [00162] ἔχεις [00035] ἔχῃς [00114] ἔχοµεν [00069] ἔχοντα [00101] ἔχοντες [00070] [00093] [00093] [00095] ἔχοντος [00026] ἔχουσα [00103] [00103] ἔχουσαι [00033] ἔχουσαν [00096] ἔχουσι [00016] [00137] [00152] [00152] ἔχουσιν [00142] ἕως [00067] [00074] ζηλοτυπεῖσθαι [00057] ζητῆσαι [00015] ζητοῦντες [00022] ζωὴν [00103] ζωήν [00029] ζωῆς [00029] [00029] ζῶντα [00110] ζῶον [00007] [00113] Ζωοποιὸς [00043] ζωοποιοῦ [00077] ζωοποιοῦσα [00056] ζωτικὸν [00106] ζώων [00022] ἡ [00004] [00005] [00008] [00021] [00030] [00041] [00043] [00046] [00058] [00063] [00064] [00067] [00077] [00082] [00085] [00096] [00097] [00099] [00101] [00102] [00103] [00103] [00103] [00103] [00104] [00108] [00128] [00146] [00153] [00158] [00159] [00160] [00161] [00163] [00163] [00163] [00163] [00163] [00165] [00165] [00165] [00165] [00170] [00178] [00179] [00185] ἢ [00002] [00022] [00030] [00033] [00033] [00077] [00080] [00080] [00080] [00093] [00121] [00121] [00125] [00155] ᾗ [00129] ἤγουν [00022] [00075] [00103] ἤδη [00159] ἠλάττωται [00182] ἡλίου [00003] ἡµᾶς [00063] [00093] [00161] ἡµεῖς [00003] [00159] ἡµέρᾳ [00054] ἡµετέρα [00063] [00077] [00099] [00102] [00138] ἡµετέραν [00007] [00078] [00131] ἡµετέρας [00003] [00006] [00157] [00178] ἡµῖν [00018] [00047] [00093] [00147] [00157] ἡµῶν [00021] [00022] [00047] [00068] [00072] [00075] [00179] ἦν [00067] [00074] ἡνωµένας [00147] ἤτοι [00024] θανάτου [00100] θαυµάσαι [00030] θείᾳ [00128] θεία [00127] θείαν [00003] [00055] θεῖος [00076] θέλησις [00153] θέλων [00125] [00125] θέµις [00077] θεογνωσία [00175] θεογνωσίας [00101] θεόκτιστον [00002] Θεὸν [00009] [00029] [00038] [00060] [00101] [00109] [00111] [00134] [00141] [00145] [00163] [00176] Θεόν [00077] [00109] [00110] Θεὸς [00008] [00015] [00022] [00029] [00079] [00080] [00107] [00113] [00117] [00127] [00127] [00129] [00146] θεοσεβείας [00102] Θεότητι [00130] Θεότητος [00019] [00021] [00061] [00162] θεότητος [00077] θεότµητος [00179] ΘΕΟΥ [00001] Θεοῦ [00004] [00008] [00011] [00019] [00020] [00026] [00027] [00040] [00041] [00042] [00043] [00044] [00046] [00047] [00050] [00056] [00058] [00064] [00066] [00072] [00074] [00076] [00077] [00078] [00078] [00081] [00089] [00090] [00093] [00096] [00099] [00102] [00103] [00104] [00109] [00110] [00111] [00114] [00127] [00127] [00127] [00127] [00127] [00128] [00129] [00131] [00138] [00157] [00158] [00160] [00164] [00165] [00166] [00178] [00178] [00181] [00182] [00183] [00184] Θεῷ [00109] [00183] θεωρεῖται [00090] θεωρίᾳ [00091] θεωρίαν [00076] θήλεός [00052] θυµικὸν [00078] [00084] [00088] θυµοῦ [00078] θυµούµενος [00088] ἰδέσθαι [00030] ἴδιον [00085] [00087] ἰδιότητας [00033] ἰδιότητες [00075] ἵνα [00072] [00102] [00109] [00114] [00115] Ἵνα [00129] ἰσότητα [00022] [00161] [00161] ἰσοφυῶς [00138] 14/22

15 ἰσχνῶς [00090] ἰσχὺς [00153] ἴσως [00085] κα [00056] ΚΑΘ [00001] καθ [00002] [00003] [00007] [00015] [00021] [00022] [00035] [00041] [00061] [00067] [00078] [00080] [00094] [00131] [00156] [00157] [00158] [00159] [00159] [00160] [00182] καθὰ [00060] καθάπερ [00101] [00102] καθαρὰ [00160] καθαρὸν [00017] καθαρωτά [00002] καθέστηκε [00006] [00084] καθήµενος [00100] καθὼς [00179] καιριώτατον [00061] κακῶς [00048] κάλλει [00056] κάλλος [00057] καλῶς [00037] [00129] [00129] [00133] κἀµοὶ [00014] καρδίᾳ [00071] καρδίας [00074] ΚΑΤ [00001] κατ [00002] [00003] [00007] [00008] [00011] [00015] [00018] [00021] [00022] [00025] [00032] [00033] [00035] [00040] [00041] [00043] [00046] [00047] [00051] [00056] [00059] [00061] [00066] [00072] [00076] [00077] [00078] [00081] [00089] [00090] [00093] [00104] [00109] [00111] [00114] [00129] [00131] [00133] [00135] [00136] [00138] [00157] [00158] [00159] [00160] [00161] [00161] [00161] [00163] [00164] [00181] [00183] καταθαῤῥῶ [00076] καταλαβεῖν [00048] καταλαβέσθαι [00047] καταµάθωµεν [00003] κατανοεῖ [00005] κατανοεῖν [00002] κατανοῆσαι [00005] καταπέµπεσθαι [00049] κατασκευὴ [00004] κατασκευὴν [00040] [00089] κατασκευῆς [00039] καταχθόνια [00079] κατεργάζεταί [00158] κατεργάζεται [00080] κατεσκεύασεν [00113] κατοικεῖ [00044] [00077] κατορθώµατα [00166] κάτω [00055] κεκήρυκται [00175] κέκτηται [00019] [00138] κεφαλαὶ [00025] κηρύττεις [00109] κηρυττόµενα [00129] κηρυχθῆναι [00113] κληθήσεται [00144] κοινὴν [00152] [00158] κόλπῳ [00137] κόνα [00008] κορυφαίους [00022] κόσµον [00007] [00007] κόσµου [00102] [00103] κόσµῳ [00074] [00099] [00113] [00165] [00166] κόσµων [00007] κρείττονα [00057] κριτικῇ [00079] κριτικὸν [00130] κρυπτὸν [00111] κρυφίας [00074] κτηνώδεις [00068] κτηνώδη [00109] κτίσει [00060] [00178] κτίσεως [00043] κτίσις [00170] κτίσµα [00136] Κτίστην [00174] Κτίστης [00007] κτιστῆς [00046] κτιστῶς [00103] κυρίως [00058] [00161] λαλιᾶς [00086] λέγει [00009] [00127] λέγεις [00110] [00159] λέγεται [00118] λέγῃς [00129] λεγόµενα [00128] λεγόµενον [00140] λεγοµένων [00130] λέγοντες [00134] λέγοντος [00037] λέγουσιν [00051] λέγω [00022] [00034] [00046] [00076] [00079] [00103] [00130] [00138] [00147] [00163] λέγων [00109] [00116] λειτουργικὰ [00180] λεπτῶς [00090] ληπτῶς [00024] λίθου [00052] λογικὴ [00104] [00106] λογικὴν [00148] [00149] λογικῆς [00042] λογικοῦ [00087] λογικῶν [00022] λογισάµενοι [00129] λογιστικὸν [00078] [00087] λογιστικόν [00083] λογιστικοῦ [00078] Λόγον [00101] [00109] [00135] λόγον [00070] [00093] [00096] [00097] [00103] [00103] [00108] [00148] [00149] [00150] Λόγος [00107] [00119] [00127] λόγος [00006] [00063] [00065] [00068] [00071] [00106] [00158] Λόγου [00020] [00021] [00027] [00072] [00097] [00102] [00103] [00165] [00166] [00178] [00178] [00182] λόγου [00022] [00072] [00075] [00094] [00095] [00102] [00103] [00103] [00151] [00158] [00158] [00163] [00166] [00166] [00176] [00177] [00178] λόγους [00047] [00090] λόγῳ [00167] [00168] [00169] [00170] [00171] [00172] [00173] [00174] [00175] λοιπὰ [00128] [00165] λοιπὸν [00036] [00102] [00103] [00108] [00109] [00157] 15/22

16 λοιπόν [00110] λοιπῶν [00022] λος [00076] µαζοῦ [00086] µαθεῖν [00036] [00089] µάθῃς [00109] µάθωµεν [00072] [00105] Μακεδόνιος [00136] µάλιστα [00077] [00160] [00181] Μᾶλλον [00022] [00093] µᾶλλον [00015] [00016] [00077] µανθανέτω [00090] [00161] µανθάνοµεν [00099] µαργαρίτην [00137] µαρτυρίαν [00112] µάρτυς [00126] µατος [00029] µε [00091] Μεθ [00103] µεθ [00007] Μεθόδιος [00057] Μεθοδίῳ [00025] µεῖζόν [00182] µέλη [00103] [00128] µέλλειν [00029] µὲν [00005] [00010] [00011] [00023] [00026] [00030] [00053] [00055] [00064] [00069] [00078] [00081] [00085] [00093] [00096] [00096] [00099] [00101] µέν [00021] [00180] µένει [00056] [00071] µενος [00065] µέρη [00079] [00090] [00090] µερῶν [00052] [00090] µεταβατικῶς [00103] µεταδοτικὸς [00184] µεταληπτικὸς [00184] µηδὲ [00033] [00163] µηκέτι [00115] [00116] µὴν [00044] [00047] [00158] µήπως [00025] µῆσαν [00103] µήτε [00056] [00056] [00056] Μία [00153] µία [00090] [00091] [00091] [00153] [00153] [00153] [00153] µίαν [00019] [00157] µιᾶς [00126] µικτὸν [00007] µοι [00159] µονάδα [00036] [00129] µονάδι [00035] [00090] µοναδικὸν [00061] [00069] [00130] µοναδικῷ [00075] µόνας [00034] µονὰς [00090] µονάς [00117] µόνην [00077] [00113] µονοειδὲς [00090] µόνον [00020] [00044] [00045] [00138] µόνῳ [00172] µόνων [00059] µορφῇ [00056] µορφὴν [00003] [00103] µορφήν [00057] µορφοῦται [00103] µυ [00115] µυστήρια [00004] µυστήριον [00019] [00099] [00113] [00133] Μωσαϊκὰ [00103] νας [00050] νεκρὸν [00110] νηδύος [00103] νήπια [00086] νήπιον [00097] [00102] [00178] νήπιος [00101] νηπιότητα [00102] νηπίων [00096] νήτου [00064] νοΐ [00091] [00092] νοερὰ [00041] [00104] νοερὰν [00096] [00148] νοερᾶς [00075] [00089] νοεροῖς [00017] νοερὸν [00011] νοερὸς [00063] [00065] νοεροῦ [00003] νοεροὺς [00015] νοερῶν [00057] νοερώτατον [00007] νοηµάτων [00089] νοµικὴν [00054] [00112] νόµου [00101] νοὸς [00163] νοός [00075] νος [00022] νοῦ [00094] [00097] [00102] [00103] [00103] νοῦν [00069] [00088] [00093] [00095] [00096] [00103] [00148] [00150] νοῦς [00047] [00063] [00066] [00127] [00151] [00158] νῦν [00132] [00183] νυν [00089] ΝΥΣΣΗΣ [00001] ὁ [00006] [00007] [00008] [00012] [00015] [00019] [00022] [00029] [00030] [00031] [00057] [00063] [00063] [00063] [00065] [00068] [00071] [00076] [00079] [00088] [00089] [00091] [00100] [00106] [00113] [00114] [00117] [00119] [00121] [00125] [00126] [00126] [00126] [00127] [00127] [00127] [00127] [00127] [00129] [00146] [00154] [00154] [00155] [00155] [00156] [00156] [00158] [00158] [00161] [00161] [00182] [00183] [00184] ὃ [00080] Ὁ [00066] Ὅθεν [00030] [00048] [00057] [00059] [00078] [00096] [00179] Οἱ [00002] [00011] οἱ [00048] [00050] [00053] [00054] [00055] [00055] [00055] [00055] [00078] [00129] [00132] [00132] [00179] οἷα [00166] οἴδαµεν [00045] 16/22