14 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ. Του Αντωνίου Π. Μανιάτη

Transcript

1 14 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Ο ΕΚ ΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΟΡΦΩΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ Του Αντωνίου Π. Μανιάτη ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Το ζήτηµα του εκδηµοκρατισµού των µορφωτικών λειτουργιών των εκπαιδευτικών Οεκπαιδευτικός στην καριέρα του µπορεί να επιτελέσει διάφορες λειτουργίες, όπως η συνδικαλιστική. Πέρα από την ιδιάζουσα περίπτωση του συνδικαλισµού, η οποία διακρίνεται για τον εθελοντικό, συµµετοχικό και πολιτικό της χαρακτήρα, µπορεί να λάβει µέρος στις εκπαιδευτικές λειτουργίες. Πρόκειται για την τριάδα της διοίκησης, συναφούς µε τη συνδικαλιστική δράση 1, της διδασκαλίας και της υποστήριξης. Όπως έχει ήδη υπονοηθεί, ο συνδικαλισµός αποτελεί θεµέλιο λίθο του δηµοκρατικού πολιτεύµατος, διεπόµενου από την κατοχυρωµένη στο άρθρο 1 του ισχύοντος Συντάγµατος αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Όµως το εκπαιδευτικό σύστηµα είναι παραδοσιακά αποκοµµένο από αυτήν τη θεµελιώδη αρχή. Ενώ είναι αυτονόητο ότι η διοίκηση πρέπει να ασκείται δηµοκρατικά, η ανοικτή πρόκληση έγκειται στη διδασκαλία, η οποία κατά το άρθρο 16 του Συντάγµατος είναι ελεύθερη, και την υποστήριξή της 2. Αυτό το δίδυµο πνευµατικών λειτουργιών θα µπορούσε να ονοµαστεί µε το δηλωτικό του κοινού τους περιεχοµένου όρο µόρφωση εφόσον και οι δύο συνιστώσες του έχουν ένα ρόλο µορφωτικό των διδασκοµένων, κατά αντιδιαστολή προς το σύστοιχο έργο του διοικείν. Εικάζουµε ότι η µόρφωση ως σύνθετη λειτουργία του εκπαιδευτικού µπορεί να εκδηµοκρατιστεί µε ρηξικέλευθες θεσµικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστηµα. Στη συνέχεια θα αναλυθεί αυτή η υπόθεση εργασίας µέσα από µία θεσµική προσέγγιση, η ο- ποία θα συµπληρωθεί από µία επίκαιρη µελέτη περίπτωσης. Α. Θεσµική προσέγγιση των µορφωτικών λειτουργιών των εκπαιδευτικών Hκαταστατική προσέγγιση συνίσταται σε καταγραφή και κυρίως σε εισήγηση αναδόµησης της υπάρχουσας θεσµικής κατάστασης της τριµερούς δοµής των εκπαιδευτικών λειτουργιών ενός επαγγελµατία του σχολικού ή του ακαδηµαϊκού χώρου. Η διδασκαλία Αν και η διδαχή αποτελεί µία φαινοµενικά αυτονόητη και διαυγή λειτουργία, στην πραγ- µατικότητα συνιστά ένα πρόσφορο για την εµπειρική έρευνα 3 και µάλλον ανεπεξέργαστο φαι- Ο Αντώνιος Π. Μανιάτης είναι Επιστηµονικός Συνεργάτης Επίκουρος Καθηγητής Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε..

2 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 15 νόµενο, φαλκιδεµένο σε αναχρονιστικές, αν όχι και αυταρχικές, προσεγγίσεις. Για να γίνει κατανοητή η παραπάνω παρατήρηση απαιτείται επικέντρωση στην ουσία του διδακτικού έργου. Η διδασκαλία έγκειται σε ένα σύστηµα προγραµµατισµένων παραδόσεων ορισµένης εκπαιδευτικής ύλης, οι οποίες επικυρώνονται µε αντίστοιχες γραπτές ή προφορικές εξετάσεις. Αυτό το παραδοσιακό µοντέλο αποτελεί ακόµη και σήµερα την κύρια, όχι όµως πάντα και τη µοναδική έκφανση της καθηγητικής λειτουργίας. Μία εκπαιδευτική κατάσταση περιλαµβάνει τρεις πόλους: Tον εκπαιδευτή, τον εκπαιδευό- µενο και το περιεχόµενο της εκπαίδευσης. Σε αυτήν την κατάσταση εντάσσονται τόσο η διαδικασία της εµψύχωσης του εκπαιδευτή προς τον εκπαιδευόµενο όσο και της διδασκαλίας ορισµένου περιεχοµένου, η οποία επιτρέπει στον εκπαιδευτή να µεταδίδει ένα περιεχόµενο κατά τρόπο αποτελεσµατικό 4. Στο πλαίσιο αυτής της προβληµατικής είναι ενδεδειγµένη η χρήση του όρου συµβούλευση 5, ο οποίος καλύπτει επιµέρους στοιχεία της σχέσης εκπαιδευτικού και εκπαιδευοµένων, ό- πως τακτική επαφή εντός προκαθορισµένου ωραρίου µεταξύ του υπεύθυνου διδάσκοντα και των αναλογούντων διδασκοµένων ή των κηδεµόνων τους, κατά κανόνα µε πρωτοβουλία των τελευταίων. Έτσι, στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο ο Καθηγητής - Σύµβουλος είναι υποχρεωµένος να απαντά σε τυχόν τηλεφωνικές κλήσεις των φοιτητών του Τµήµατός του σε ένα προκαθορισµένο τρίωρο εβδοµαδιαίας επαφής, είτε για την ενθάρρυνσή τους στην εκπλήρωση των σπουδαστικών τους υποχρεώσεων είτε και για την επίλυση τυχόν αποριών κατά τη µελέτη της ύλης. Άρα, πρόκειται για µία περιοδική παροχή συµβουλών, ειδικά θεσπισµένη όχι µόνο σχετικά µε την εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και επί της ουσίας δεδοµένου ότι ο εξ αποστάσεως διδασκόµενος έχει ιδιαίτερη ανάγκη από επίλυση αποριών µέσα από την επικοινωνία µε το διδάσκοντα. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι η σύµπτωση του ρόλου του φορέα της διδασκαλίας καθώς και της συµβούλευσης στο πρόσωπο του ίδιου ειδήµονα αποτελεί εφαρµογή της δηµοκρατικής αρχής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο ειδήµων είναι ταυτόχρονα όχι απλώς η αυθεντία της διδασκόµενης γνώσης αλλά και ο σύµβουλος που συµπαρίσταται στον εκπαιδευόµενο, οσάκις και όπως παρίσταται ανάγκη. Η αναγκαιότητα αυτή γίνεται περισσότερο επιτακτική στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας, στην οποία ο σύµβουλος οφείλει να αντισταθµίσει και τα α- ντίστοιχα προβλήµατα που µπορεί να αντιµετωπίζουν οι διδασκόµενοι, όπως ο ηλεκτρονικός κοινωνικός αποκλεισµός και η έλλειψη σχετικών γνώσεων. Η κατά κυριολεξία διδασκαλία, αποκοµµένη από την ευρύτερη φροντίδα των διδασκοµένων, συνιστά όχηµα επαγωγό για την επίτευξη της µάθησης από αυτούς, όχι όµως οπωσδήποτε και της εκµάθησης. Με τον όρο εκµάθηση νοείται η τέλεια κατάκτηση της γνώσης, που προκύπτει κατά κανόνα µέσα από τη λήψη ιδιαίτερων µέτρων πρόνοιας, όπως αυτά του συµβουλευτικού έργου. Σύστοιχη της αποστολής αυτής των καθηγητών είναι και η µαθησιακή ανταπόκριση των διδασκοµένων, οπότε ολοκληρώνεται ο εκδηµοκρατισµός στις σπουδές. Η υποστήριξη Στον αυταρχικό ιδεότυπο του εκπαιδευτικού συστήµατος η υποστήριξη αποτελεί απλώς τεχνική υποβοήθηση των διδασκόντων ή και των διδασκοµένων χωρίς κατά κανόνα αυτή η συνιστώσα να συνοδεύεται από εκείνη της επιµόρφωσης. Μειωµένη σε ένα ρόλο πέρα και έξω α- πό τα σπουδαστικά έδρανα, παρουσιάζεται σαν κάτι δευτερεύον και ευκαιριακό, άρα κατώτερο τουλάχιστον σε σχέση µε τη διδακτική λειτουργία. Όµως ακόµη και στην εκδοχή της πλήρους ανάπτυξής της θεσπίζεται ως κάτι προνοµιακά επιφυλαγµένο στα ανώτερα στελέχη ενώ η διοικητική λειτουργία έχει την πρωτοκαθεδρία επικρατώντας της διδακτικής και δη τείνοντας να απορροφήσει την υποστηρικτική, την οποία και περικλείει.

3 16 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Έτσι, η υποστηρικτική λειτουργία θεσπίζεται ως ένα υπηρεσιακό καθήκον του διδακτικού προσωπικού µίας σχολικής µονάδας, που µπορεί να παραλληλιστεί προς το διοικητικό του έργο. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η νοµοθετηµένη υποχρεωτική λειτουργία κάθε σχολικής µονάδας για την οργάνωση και λειτουργία µίας εσωτερικής Βιβλιοθήκης. Ο σύλλογος των διδασκόντων επιφορτίζει ένα µέλος του ως τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό για τη Βιβλιοθήκη. Αυτή η εξατοµικευµένη υποχρέωση δεν συνοδεύεται ούτε από απαλλαγές, όπως το αντιστάθµισµα του ελαττωµένου ωραρίου εβδοµαδιαίας διδασκαλίας, ούτε από θετικά κίνητρα. Αντίθετα, στο δηµοκρατικό ιδεότυπο του εκπαιδευτικού συστήµατος η υποστήριξη νοείται ως το αναγκαίο και ισότιµο συµπλήρωµα της διδακτικής λειτουργίας. Τείνει να θεσπίζεται όχι απλώς ως προαιρετική αλλά κατά το δυνατόν ως ειδικά υποκινούµενη, ελκυστική δραστηριότητα για τους υπηρετούντες. Με αυτόν τον τρόπο δηµιουργούνται οι συνθήκες κάποιοι εκπαιδευτικοί να αποτελέσουν ένα σώµα ειδικών οι οποίοι απαλλάσσονται ολοσχερώς για ορισµένο χρονικό διάστηµα από το διδακτικό τους έργο για να αφιερωθούν σε συναφές έργο τεχνικής υ- ποβοήθησης και επιµόρφωσης των συναδέλφων τους, χωρίς να αποκλείεται να υποστηρίζουν παρεµπιπτόντως και τους ίδιους τους εκπαιδευόµενους. Πέρα από αυτό το σώµα εσωτερικής επάνδρωσης της υποστήριξης, το δηµοκρατικό µοντέλο ευνοεί και τη στελέχωση των διαφόρων µονάδων από υπαλλήλους που δεν ασκούν οι ίδιοι καθηγητικό επάγγελµα αλλά είναι ειδικοί για συγκεκριµένες υποστηρικτικές εργασίες, ενδεχο- µένως και µε ειδικές γνώσεις στις νέες τεχνολογίες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, όπως είναι η περίπτωση των επαγγελµατιών βιβλιοθηκονόµων. Εποµένως, µε βάση τα παραπάνω, στο δηµοκρατικό ιδεότυπο η διοίκηση συνιστάται να α- ποτελεί µία λειτουργία βάσης έναντι της διττής λειτουργίας της µόρφωσης, ταγµένη να διασφαλίζει την κατά το δυνατό ποιοτικότερη παροχή αυτής. Πράγµατι, η διαχειριστική υπηρεσία δεν µπορεί να εξισώνεται µε τις πνευµατικού χαρακτήρα εργασίες οι οποίες είναι οι µόνες που αντιστοιχούν στην αποστολή του οικείου οργανισµού. Αντίθετα, οι δύο επιµέρους λειτουργίες της µόρφωσης θα πρέπει να θεσπιστούν µε τρόπο ισότιµο, χωρίς βέβαια να παραγνωρίζονται οι µεταξύ τους διαφορές, που πηγάζουν από τη φύση τους. Η βασική όµως θέση είναι ότι και οι δύο παράγουν το ίδιο αποτέλεσµα. Μολονότι σύνθετο, το αποτέλεσµα είναι ουσιαστικά το ίδιο, δηλαδή η παροχή γνώσεων µε τη µορφή της διδαχής καθώς και συµβουλών µε τη µορφή τεχνικής υποβοήθησης σε φορείς της εκπαιδευτικής κοινότητας. Β. Μελέτη περίπτωσης: το έργο Εκπαίδευση εκπαιδευτών Σ.Ε.Κ. Mία σηµαντική περίπτωση πιστοποίησης εκτυλίσσεται στους κόλπους του Εθνικού Κέντρου Πιστοποίησης Συνεχιζόµενης Επαγγελµατικής Κατάρτισης (Ε.ΚΕ.ΠΙΣ.), η οποία θα ήταν ενδιαφέρον να αποτιµηθεί. Θετικές πτυχές Κατά τους πρώτους µήνες του 2007 ολοκληρώθηκε το εθνικό πρόγραµµα εκπαίδευσης των εκπαιδευτών Συνεχιζόµενης Επαγγελµατικής Κατάρτισης (Σ.Ε.Κ.) οι οποίοι είναι εγγεγραµµένοι στο Μητρώο του Εθνικού Κέντρου Πιστοποίησης συνεχιζόµενης επαγγελµατικής κατάρτισης, µε επιφύλαξη της τελικής αξιολόγησης της µικροδιδασκαλίας τους. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα επιχειρείται, µε κρατική πρωτοβουλία, ένα έργο τέτοιας εµβέλειας. Στα 2003 το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ανέθεσε σε µία σύµπραξη φορέων το σχεδιασµό της µεθοδολογίας και του διδακτικού υλικού αυτού του εκπαιδευτικού προγράµµατος καθώς και την εκπαίδευση 250 έµπειρων εκπαιδευτών ενηλίκων, που µε τη σει-

4 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 17 ρά τους θα αναλάµβαναν την εκπαίδευση των συναδέλφων τους. εν είναι τυχαίο ότι ε- πικεφαλής αυτής της σύµπραξης ήταν το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο, το οποίο έχει δια- µορφώσει στην εσωτερική του πρακτική ένα σύστηµα καινοτοµιών, όπως και η προαναφερθείσα διττή αποστολή του εκπαιδευτικού όχι απλώς ως Καθηγητή αλλά και ως Συµβούλου 6. Το πρόγραµµα στο γνωστικό αντικείµενο της Εκπαίδευσης Ενηλίκων σχεδιάστηκε µε τρόπο που να µπορούν να το παρακολουθήσουν οι εργαζόµενοι εκπαιδευτές. Ήταν συνολικά ε- ξάµηνης διάρκειας και η παρακολούθηση περιλάµβανε σεµινάρια συνολικής διάρκειας 75 ω- ρών σε τέσσερα Σαββατοκύριακα και κατ ιδίαν µελέτη διδακτικού υλικού 800 σελίδων, το ο- ποίο ήταν αλληλεπιδραστικό, ειδικά διαµορφωµένο για τις ανάγκες της εκπαίδευσης από απόσταση. Οι πρώτες ενδείξεις, από πλούσια αλληλογραφία των αρµοδίων µε τους εκπαιδευόµενους εκπαιδευτές θεωρούνται ενθαρρυντικές κυρίως γιατί προκύπτει ότι οι εκπαιδευτές αναγνωρίζουν ότι απέκτησαν µέσω του προγράµµατος ένα συγκροτηµένο σώµα γνώσεων και ικανοτήτων για την εκπαίδευση ενηλίκων, το οποίο εν µέρει µόνο διέθεταν, αλλά το χρειάζονται για τη δηµιουργική και αποτελεσµατική άσκηση του εκπαιδευτικού τους έργου 7. Στην πραγµατικότητα το κέρδος είναι ευρύτερο για τους συµµετέχοντες καθώς αυτή η πρωτότυπη µίξη διδακτικής µεθοδολογίας, κυρίως της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης όπως αυτή µετριάστηκε επαρκώς µε τις ώρες της φυσικής εκπαίδευσης, τους ωφέλησε σηµαντικά. Η α- πόκτηση αυτών των µοντέρνων εφοδίων αναµένεται να τους βοηθήσει στο ρόλο τους ως εκπαιδευτών στα Κέντρα Επαγγελµατικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.), οδηγώντας τους στη συνειδητοποίηση του προαναφερθέντα διττού ρόλου του εκπαιδευτή, ως διδάσκοντα και συµβούλου. Τονίζεται ότι η επιµόρφωση αυτή αναµένεται να αποβεί χρήσιµη και στην ενδεχόµενη ευρύτερη εκπαιδευτική αποστολή του καθενός, δηλαδή ακόµη και στην εκπαίδευση των ανηλίκων. Αρνητικές πτυχές εν έλειψαν και δυσλειτουργίες σε αυτό το δύσκολο εγχείρηµα, όπως οι ακόλουθες: α. Ατέλειες στο διδακτικό υλικό Ενώ το έντυπο διδακτικό υλικό ήταν πολύ υψηλού επιπέδου, δεν ανέλυε επαρκώς το ζήτη- µα των οµοιοτήτων και των διαφορών µεταξύ της εκπαίδευσης των νέων ενηλίκων και ε- κείνης των ηλικιακά µεγαλύτερων. Η εστίαση κυρίως στους µεσήλικες περιορίζει την εµβέλεια της Εκπαίδευσης Ενηλίκων και έρχεται σε αντίθεση µε τα πραγµατικά δεδοµένα όχι µόνο της αρχικής επαγγελµατικής κατάρτισης αλλά και της συνεχιζόµενης. Εξάλλου, το ε- ναλλακτικό υλικό περιλάµβανε ταινίες τεχνικά προβληµατικές όσον αφορά τη βιντεοσκόπηση ενώ σε µία άλλη υπήρχε πρόβληµα µε τη χρήση µη αποδεκτής φρασεολογίας. β. Έλλειµµα στην πρακτική αξιοποίηση των γνώσεων και δεξιοτήτων των εκπαιδευοµένων Οι εκπαιδευόµενοι περιορίστηκαν στην κατ οίκον µελέτη της ύλης, όπως αυτή επικυρωνόταν µέσα από το σύστηµα τριών διαδοχικών γραπτών εργασιών αξιολόγησης. Ακόµη και στις τακτικές επαφές των Οµαδικών Εκπαιδευτικών Συναντήσεων µπορεί να δινόταν έµφαση στις ενεργητικές εκπαιδευτικές τεχνικές αλλά το Κ.Ε.Κ. που ήταν ο φορέας υλοποίησης του προγράµµατος δεν αξιοποιούνταν στο µέγιστο βαθµό. Πράγµατι, ένα δυναµικό επιστηµόνων από ετερόκλητους χώρους όπως µεταξύ άλλων τα νο- µικά, τα οικονοµικά και η πληροφορική, παρέµεινε σε µία λογική σχεδόν αποκλειστικά συµβούλευσης και προετοιµασίας για την τελική δοκιµασία της µικροδιδασκαλίας. Θα µπορούσε να διοχετευθεί η δηµιουργικότητα αυτών των έµπειρων διδασκόντων στην ίδια την υφιστάµενη δοµή του Κ.Ε.Κ., προς αµοιβαίο όφελος δικό τους και του φορέα. Ακόµη και αν η ε- µπλοκή αυτή δεν έπαιρνε τη µορφή µίας επίσηµης διαδικασίας αξιολόγησης, θα ήταν χρήσι- µο να έλθουν σε επαφή οι δύο πλευρές. Οι φιλοξενούµενοι εκπαιδευτικοί θα επιτελούσαν διάφορες λειτουργίες όπως, κατά ενδεικτική αναφορά, συµβολή στην οργάνωση και λειτουργία

5 18 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH της Βιβλιοθήκης, πληροφόρηση για το ιαδίκτυο, οργάνωση της Ηλεκτρονικής Τάξης (Eclass ) ιδίως του προγράµµατος της επιµόρφωσης. Η τελευταία αυτή περίπτωση ούτως ή άλλως δεν ανήκει στο υποχρεωτικό περιεχόµενο του προγράµµατος και εποµένως συνιστά χαρακτηριστικό παράδειγµα καλής πρακτικής του ίδιου του εκάστοτε επιτετραµµένου της επι- µόρφωσης. Εποµένως, σε ένα επιχειρησιακό επίπεδο είναι δυνατό σε κάποιο βαθµό να α- ντισταθµιστούν κάποιες ατέλειες του επίσηµου σχεδιασµού των εκπαιδευτικών προγραµµάτων, µε πρωτοβουλία του αρµόδιου εκπαιδευτή ή και των ίδιων των εκπαιδευοµένων. γ. Έλλειµµα στις επαφές των εκπαιδευοµένων µε τους καταρτιζόµενους Σύστοιχο µε το προηγούµενο ζήτηµα είναι η έλλειψη, τουλάχιστον θεσµοθετηµένων, επαφών των εκπαιδευόµενων εκπαιδευτών µε τους ενήλικες που τυχαίνει να καταρτίζονται στο ίδιο Κ.Ε.Κ.. Το γεγονός ότι η φυσική εκπαίδευση γινόταν αποκλειστικά στο πλαίσιο της οµάδας των οµοτέχνων καθιστούσε ευκολότερη την επιτυχή αποπεράτωση του προγράµµατος. Όµως προκαλούσε έλλειµµα εµπειριών καθώς δεν είναι δυνατό να υποκαταστήσουν µε απόλυτα επαρκή τρόπο οι εκπαιδευόµενοι εκπαιδευτές τους καταρτιζόµενους, στο πλαίσιο των Οµαδικών Εκπαιδευτικών Συναντήσεων και ιδιαίτερα της κρίσιµης µικροδιδασκαλίας. Θα α- πέβαινε πιο αποδοτικό το µέτρο των επαφών µε καταρτιζόµενους, στις Αίθουσες διδασκαλίας, στα Εργαστήρια και στο πλαίσιο των σχετικών δραστηριοτήτων του στελέχους του Κ.Ε.Κ. που είναι υπεύθυνο για την προώθηση των εκπαιδευοµένων στην απασχόληση. Πέρα από αυτήν την κάθετη επικοινωνία, είναι ζήτηµα τουλάχιστον επιχειρησιακό να διασφαλιστεί και η οριζόντια επικοινωνία, δηλαδή µεταξύ των τυχόν περισσότερων τµηµάτων εκπαιδευόµενων εκπαιδευτών που λειτουργούν παράλληλα στο ίδιο Κ.Ε.Κ.. δ. ιοικητικός µηχανισµός στη µικροδιδασκαλία αξιολόγησης Μία από τις προβληµατικές περιπτώσεις αποτελεί και η επιβολή ενός διοικητικού µηχανισµού κατά τη διαδικασία της µικροδιδασκαλίας των συµµετεχόντων στο πρόγραµµα της ε- πιµόρφωσης. Αιφνιδιαστικά, ενώ το πρόγραµµα βρισκόταν σε εξέλιξη, θεσπίστηκε ένας µηχανισµός καθαρά διοικητικός για τη διασφάλιση του αδιαβλήτου της τελικής διαδικασίας αξιολόγησης. Εκδόθηκε η Κ.Υ.Α / κατά την οποία οι υποψήφιοι θα παρουσιάσουν στην τέταρτη εκπαιδευτική συνάντηση ενώπιον του τµήµατος των συνυποψηφίων τους, του Εκπαιδευτή Συµβούλου τους και δύο Παρατηρητών οριζόµενων από το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ., µία υποδειγµατική µικροδιδασκαλία, η οποία καταγράφεται σε ψηφιακό βιντεοδίσκο και σε επόµενη φάση αξιολογείται από κλιµάκιο Πιστοποίησης Εκπαιδευτών Ενηλίκων. Οι Παρατηρητές είναι στελέχη του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. ή εµπειρογνώµονες από το Μητρώο Αξιολογητών του ιδίου οργανισµού οι οποίοι ορίζονται κατόπιν σχετικής απόφασης του ιοικητικού Συµβουλίου του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. και απαρτίζουν διµελή κλιµάκια µε απόφαση του οικείου Προέδρου ή του Γενικού ιευθυντή. Υπόκεινται σε παρακολούθηση σύντοµου επι- µορφωτικού σεµιναρίου, του οποίου την ευθύνη της διοργάνωσης έχει το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ.. Ως έργο τους προβλέπεται η διασφάλιση και επιβεβαίωση της τήρησης των όρων και προϋποθέσεων διεξαγωγής της εφαρµοζόµενης διαδικασίας παρουσίασης της µικροδιδασκαλίας. Η πρακτική της αποστολής υπαλλήλων του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. στα Κ.Ε.Κ. είχε ως σκοπό τη διασφάλιση της αποτροπής πιθανών καταστρατηγήσεων της σχετικής διαδικασίας, πλην όµως δεν παύει να αποτελεί ένα προβληµατικό µέτρο που οδηγεί σε µείωση του κύρους του εκάστοτε Κ.Ε.Κ. και του εκπαιδευτή συµβούλου. Επιπλέον, οι απεσταλµένοι δεν είχαν τις απαραίτητες γνώσεις για την υποστήριξη της µικροδιδασκαλίας, στην οποία µάλιστα το άγχος πολλών εκπαιδευτών ήταν αυξηµένο, και µερικοί από αυτούς επεδείκνυαν µία ελαφρώς α- ταίριαστη συµπεριφορά, όπως ανάγνωση βιβλίων κατά τη διάρκεια των µικροδιδασκαλιών. Και σε αυτήν την περίπτωση ισχύει η γενική αρχή ότι είναι προτιµότερες οι µορφωτικές δοµές από τις καθαρά διοικητικές.

6 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 19 Εφόσον το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. επιθυµούσε να αναλάβει το κόστος της αποστολής διµελών κλιµακίων, εξεταστέο θα ήταν κατά πόσο θα µπορούσαν να αποσταλούν τα διµελή κλιµάκια Αξιολογητών Πιστοποίησης Εκπαιδευτών Ενηλίκων, τα οποία και αυτά θεσµοθετήθηκαν αιφνιδιαστικά µε την προαναφερθείσα κανονιστική διοικητική πράξη ενώ κατά τον αρχικό σχεδιασµό η µικροδιδασκαλία θα βιντεοσκοπούνταν υποχρεωτικά για λόγους απόδειξης αλλά θα αξιολογούνταν επιτόπου από τον Εκπαιδευτή Σύµβουλο και µόνο. ε. Θέση της επιβράβευσης των επιτυχόντων υπό διαλυτική αίρεση Η προαναφερθείσα Κ.Υ.Α. καθιστά την επιβράβευση των επιτυχόντων του προγράµµατος υ- πό τη διαλυτική αίρεση ελάχιστης αποδεδειγµένης διδακτικής εµπειρίας ανά πενταετία. Συγκεκριµένα, εκπαιδευτές που εντάσσονται στο Μητρώο Πιστοποιηµένων Εκπαιδευτών Ενηλίκων (Μητρώο Β ) του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. και δεν συµµετέχουν ως εκπαιδευτές στην υλοποίηση ε- νεργειών κατάρτισης ενηλίκων εντός πενταετίας από την ηµεροµηνία λήψης της πιστοποίησης, θα έχουν το βάρος να παρακολουθήσουν ένα σύντοµης διάρκειας, πιστοποιηµένο από το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. πρόγραµµα κατάρτισης προκειµένου να ανανεώσουν την ισχύ της πιστοποίησής τους, αλλιώς παύει να ισχύει η πιστοποίησή τους. Το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. για να ελέγχει την προϋπόθεση της διδακτικής εµπειρίας καλεί τους υποψήφιους να του υποβάλλουν σχετικό φάκελο κάθε 5 έτη από την ηµεροµηνία ένταξής τους στο Μητρώο. Οι υποψήφιοι θα πρέπει να τεκ- µηριώνουν διδακτική εµπειρία 150 ωρών στην εκπαίδευση / κατάρτιση ενηλίκων ανά πενταετία. Πρόκειται για ένα γραφειοκρατικής υφής σύστηµα σε βάρος των εκπαιδευτών το οποίο καθιστά το δωρεάν πρόγραµµα επιµόρφωσης οιονεί ανταποδοτικό ενώ το βάρος της παρακολούθησης ενός συµπληρωµατικού προγράµµατος επιµόρφωσης είναι µειωτικό για τους πιστοποιηµένους εκπαιδευτές και σε τελευταία ανάλυση αντιδηµοκρατικό. Το εφόδιο της εκπαίδευσης των εκπαιδευτών δεν µπορεί να τεκµαίρεται ότι χάθηκε από το συγκυριακό γεγονός της έλλειψης µεταγενέστερης διδακτικής εµπειρίας. Βέβαια, η πρόβλεψη ενός συµπληρω- µατικού σεµιναρίου µπορεί να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της δηµοκρατικής προσέγγισης, δηλαδή σε εθελοντική και δωρεάν βάση για όλους τους πιστοποιηµένους εκπαιδευτές ενηλίκων. ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Συνταγµατικός εκδηµοκρατισµός των εκπαιδευτικών λειτουργιών Eχει επαληθευτεί η υπόθεση της παρούσας εργασίας, µε τη διευκρίνιση ότι ο ευκταίος εκδη- µοκρατισµός εντοπίζεται όχι µόνο στο θεσµικό επίπεδο αλλά και στο επιχειρησιακό, δηλαδή µε τρόπο άτυπο και πρακτικό, στην καθηµερινότητα της προσφοράς καθενός εκπαιδευτικού. Μία έννοια τόσο δυναµική και διάχυτη όπως η συνταγµατική αρχή της δηµοκρατίας µπορεί και πρέπει να διαποτίσει περαιτέρω τις µορφωτικές λειτουργίες των εκπαιδευτικών 8. Όντας από τη φύση του ένα οµοειδές και αδιάσπαστο δίδυµο, το ζεύγος της διδασκαλίας και της υποστήριξης πρέπει να είναι εφοδιασµένο και µε τις δύο επιµέρους εκφάνσεις του. Αυτές συνίστανται στην παροχή αφενός γνώσεων και αφετέρου συµβουλών. Η παροχή γνώσεων παίρνει τη µορφή είτε της διδασκαλίας των διδασκοµένων είτε της επιµόρφωσης των επαγγελ- µατιών εκπαιδευτικών. Οι συµβουλές αποτελούν είτε εµψύχωση των διδασκοµένων προκειµένου να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις των σπουδών τους είτε και επί της ουσίας τεχνική τους υποβοήθηση από τους εκπαιδευτικούς, όπως ενδεχοµένως και από ειδικούς επαγγελµατίες. Εποµένως, προτείνεται να αντιστραφεί θεσµικά το κρατούν καθεστώς της πρωταρχίας της διοίκησης έτσι ώστε λειτουργικά η διοίκηση να υπόκειται των δύο µορφωτικών λειτουργιών. Αυτή η καινοτοµία δεν πρέπει να παρεξηγηθεί λαµβάνοντας την έννοια του υποβιβασµού της διοικητικής λειτουργίας σε βαθµολογικά αξιώµατα και κατ αρχήν και σε µισθολογικές αποδοχές των στελεχών της. Αυτό που συνιστάται είναι ο έλλογος περιορισµός της καθώς αποτελεί στοιχειώδη εργασία για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης επιτέλεσης της µόρφωσης, όντας η ί- δια µόνη της στη βάση της πυραµίδας των τριών εκπαιδευτικών λειτουργιών.

7 20 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Η εµπειρία της επιµόρφωσης του ανθρώπινου δυναµικού που επιδίδεται στην εκπαίδευση των ενηλίκων στην Ελλάδα είναι θετική, πλην όµως και αυτή µπορεί να προοδεύσει στην κατεύθυνση του εκδηµοκρατισµού της διδασκαλίας των συµµετεχόντων και κατ επέκταση της κατάρτισης και της εκπαίδευσης όσων θα διδαχθούν από αυτούς. Παρόµοιες διαπιστώσεις ι- σχύουν για τη δηµιουργία διδακτικού υλικού καθώς αλληλεπιδραστικά έντυπα και εκπαιδευτικές ταινίες είναι κατ αρχήν ευεπίφορες να διευκολύνουν σηµαντικά τη µόρφωση. Προτείνεται να προστεθεί µία πρωτότυπη ρύθµιση στο άρθρο 16 του ισχύοντος Συντάγµατος, η οποία να βασίζεται στην προαναφερθείσα ανάλυση των τριών λειτουργιών των εκπαιδευτικών. Συνιστάται ο αναθεωρητικός συντακτικός νοµοθέτης να θεσπίσει την εξής διάταξη: Οι εκπαιδευτικοί όλων των εκπαιδευτηρίων έχουν δικαίωµα να επιτελούν τις µορφωτικές λειτουργίες της διδασκαλίας και της υποστήριξης της διδασκαλίας και τη λειτουργία της διοίκησης της µόρφωσης η οποία είναι ταγµένη στην υπηρεσία της µόρφωσης. Τα σενάρια που προδιαγράφονται για το επίσηµο εκπαιδευτικό σύστηµα στην κοινωνία της πληροφορίας περνούν µέσα από τη δηµοκρατία, εποµένως το όχηµα το επαγωγό της µόρφωσης είναι πολυµορφικό. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Θ. Λαΐνας, Η διοικητική υποστήριξη των σχολικών µονάδων, ιοικητική Ενηµέρωση, , σσ Α. Μανιάτης, Ο εκδηµοκρατισµός της σχολικής διδασκαλίας, ιοικητική Ενηµέρωση , σσ Κ. Μάγος, Συνέντευξη ή παρατήρηση; Η έρευνα στη σχολική τάξη, Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θε- µάτων, , σ D. Noyé, J. Piveteau, Πρακτικός Οδηγός του Εκπαιδευτή, Μεταίχµιο 1998, σ Α. Μανιάτης, Η προσέγγιση της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, ιοικητική Ενηµέρωση, , σ Α. Μανιάτης, Η χρηστικότητα της ανώτατης παιδείας, ιοικητική Ενηµέρωση, , σ Α. Κόκκος, Το πρόγραµµα της εκπαίδευσης των εκπαιδευτών, Καταρτίζειν , σσ Α. Μανιάτης, Εισαγωγή στο σεµινάριο κοινωνικών επιστηµών, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα Αθήνα - Κοµοτηνή 2006, σσ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κ. Καλούδη, Κινηµατογράφος και κοινωνία, σσ , in Πανεπιστήµιο Πελοποννήσου, Σχολή Καλών Τεχνών, Τµήµα Θεατρικών Σπουδών, Επιστηµονικές Επιµορφωτικές ιαλέξεις Ακαδηµαϊκού έτους , Ναύπλιο Α. Κόκκος, Το πρόγραµµα της εκπαίδευσης των εκπαιδευτών, Καταρτίζειν , σσ Θ. Λαΐνας, Η διοικητική υποστήριξη των σχολικών µονάδων, ιοικητική Ενηµέρωση, , σσ Κ. Μάγος, Συνέντευξη ή παρατήρηση; : Η έρευνα στη σχολική τάξη, Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θε- µάτων, , σσ Α. Μανιάτης, Η προσέγγιση της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, ιοικητική Ενηµέρωση, , σσ Α. Μανιάτης, Η χρηστικότητα της ανώτατης παιδείας, ιοικητική Ενηµέρωση, , σσ Α. Μανιάτης, Ο εκδηµοκρατισµός της σχολικής διδασκαλίας, ιοικητική Ενηµέρωση, , σσ Α. Μανιάτης, Όραµα νοµοφυλακίας στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, Ανοικτή Εκπαίδευση/Open Education, , σσ D. Noyι, J. Piveteau, Πρακτικός Οδηγός του Εκπαιδευτή, Μεταίχµιο Μ. Στυλιανίδης, Το σχολείο του µέλλοντος: Κυρίαρχα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα, ιοικητική Ενηµέρωση, , σσ