Ι ΕΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

Transcript

1 Ι ΕΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΤΣΙΚΑΛΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ (MSc) ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΦΥΣΙΚΟΣ (Ρ/Η) Η εκπαίδευση ενηλίκων αλλά και η επαγγελµατική κατάρτισή τους έχει πολλά χαρακτηριστικά αλλά και διαφορετικές παραµέτρους που πρέπει κάθε φορά να αξιολογούνται και να λαµβάνονται υπ όψιν. Τα τελευταία χρόνια γίνονται αξιέπαινες προσπάθειες να συλλεχθούν, από διεθνής κυρίως πηγές, να συστηµατικοποιηθούν και να µεταδοθούν οι βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων στους εκπαιδευτές / τριες ενηλίκων. Βέβαια η εκπαίδευση ενηλίκων στην Ελλάδα µετρά αρκετές δεκαετίες αλλά τα τελευταία δέκα έτη µπορούµε να πούµε µε σιγουριά ότι έχει θεσµοθετηθεί και υποστηριχθεί από την πολιτεία είτε από το Υπουργείο Απασχόλησης µε το ΕΚΕΠΙΣ είτε από το Υπουργείο Παιδείας µε το Ι ΕΚΕ και αυτό χάρη των Ευρωπαϊκών Κοινοτικών κονδυλίων. Το ΕΚΕΠΙΣ ίσως είναι η πρώτη σοβαρή και αξιοκρατική προσπάθεια στον Ελλαδικό χώρο για της συνεχιζόµενης επαγγελµατική κατάρτιση ενηλίκων (εργαζοµένων ή ανέργων). Από το 2000 έχουν πραγµατοποιηθεί πολλά προγράµµατα κατάρτισης µε διαφορετικά αντικείµενα ανάλογα µε τις ανάγκες. Οι εισηγητές που κλήθηκαν στην αρχή µέσω του µητρώου να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους δεν είχαν την ευκαιρία να ενηµερωθούν αλλά και να καταρτιστούν και οι ίδιοι για τις βασικές αρχές εκπαίδευσης ενηλίκων. Στην Υπουργική Απόφαση για το «Σύστηµα Πιστοποίησης Εκπαιδευτών Ενηλίκων» γίνεται σαφής αναφορά και στις παιδαγωγικές γνώσεις των εκπαιδευτών ενηλίκων: «Εκπαιδευτής Ενηλίκων ορίζεται ο επαγγελµατίας, ο οποίος διαθέτει τα απαιτούµενα για την άσκηση του επαγγέλµατος του τυπικά και ουσιαστικά προσόντα καθώς και τις απαραίτητες παιδαγωγικές γνώσεις και δεξιότητες για την προσέγγιση ενηλίκων καταρτιζοµένων.» Υ.Α Αρ. Φ. 1593/05

2 Το 2005 πραγµατοποιήθηκε πρόγραµµα εκπαίδευσης εκπαιδευτών από το ΕΚΕΠΙΣ όπου δόθηκε µια θαυµάσια ευκαιρία για τους εκπαιδευτές ενηλίκων να προβληµατιστούν και να αλλάξουν ίσως στάση στο τρόπο διδασκαλίας και παρουσίασης των εκπαιδεύσεών τους. Στο πρόγραµµα αυτό, προσωπικά µε βοήθησε το υποστηρικτικό υλικό το οποίο είναι συµπυκνωµένο και αρκετά εύχρηστο. Το υλικό αποελείται από τρεις τόµους και ένα συνοδευτικό CD- ROM µε κύριο υποστηρικτή το Καθηγητή του ΕΑΠ κ. Κόκκο. Στο υλικό αυτό βρήκα αρκετά βοηθητικά στοιχεία και χρηστικές πληροφορίες για την συνέχιση της εργασίας µου ως εκπαιδευτής ενηλίκων την οποία εξασκώ για πάνω από 15 έτη µε την συµµετοχή µου σε αρκετά προγράµµατα και σεµινάρια (ΕΛΚΕΠΑ, ΕΚΕΠΙΣ, Ι ΕΚΕ, Σ Ε, ΚΕΚ). Εδώ και τρία έτη εργάζοµαι ως αποσπασµένος στα Σχολεία εύτερης Ευκαιρίας τα οποία απευθύνονται σε ενήλικες που δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική τους εκπαίδευση και παρατηρώ ότι το υλικό αυτό θα ήταν χρήσιµο σε όλους τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται στα σχολεία αυτά αλλά και γενικότερα σε όλους του εκπαιδευτές ενηλίκων. Βέβαια κάθε χρόνο όλοι οι εκπαιδευτικοί των Σ Ε παρακολουθούν δύο ή και τρία διήµερα σεµινάρια. Στα σεµινάρια αυτά, αυτό που αξίζει σηµαντικά είναι η συναναστροφή µε τους άλλους εκπαιδευτές ενηλίκων για ανταλλαγή απόψεων και εµπειιριών. Συζητάµε, ανταλλάζουµε εµπειρίες και προβληµατιζόµαστε όλοι µαζί για την εκπαίδευση ενηλίκων. Τα συµπέρασµα που βγαίνει µέχρι αυτή τη στιγµή είναι κάτι που γνώριζα αλλά δεν είχα καταλάβει την σπουδαιότητά του: «ότι όταν θες να πετύχεις κάτι είναι καλύτερα να είσαι µέσα σε µία οµάδα από ότι να είσαι µόνος σου». Τα πλεονεκτήµατα που εµφανίζουν οι οµάδες εργασίας είναι (Rogers A., Η Εκπαίδευση Ενηλίκων, Μεταίχµιο, 1998, σελ. 202) : Παρέχουν ένα ενθαρρυντικό περιβάλλον µάθησης. Αποτελούν µια διαρκή πρόκληση για τον εκπαιδευόµενο. Παρέχουν την υποδοµή για την οικοδόµηση πιο σύνθετων και πιο πολύπλοκων δοµών µάθησης. Έχουν τη δική τους ζωή, γεγονός που µπορεί να συµβάλει στη µάθηση. 2

3 Οι εκπαιδευτικές πρακτικές που εφάρµοσα εναρµονίζονται γενικά µε τις βασικές αρχές ενηλίκων. Όµως µε κόπο και µεγάλη πρωσική προσπάθεια αναζήτησα και άλλες ιδέες και απόψεις για να βελτιωθώ και να αποδώσω καλύτερα. Παρακολούθησα το 2000 µε την χορηγία του CEDEFOP ένα πρόγραµµα στο ουβλίνο Ιρλανδίας µε θέµα την Εκπαιδευση ενηλίκων. Είναι γεγονός ότι η Ιρλανδία αποτελεί υπόδειγµα ανάπτυξης και αυτό εν µέρη οφείλεται στην πολύ καλή εκπαίδευση και κατάρτιση των ενηλίκων. Η επαγγελµατική κατάρτιση είναι ο βασικός άξονας για την καλύτερη δυνατή εναρµόνιση της ελληνικής οικονοµίας στην παγκόσµια αγορά. Ο άξονας αυτός µπορεί να αντιµετωπίσει σύγχρονα προβλήµατα όπως είναι η ανεργία και η µεταλλαγή των επαγγελµάτων τα οποία πρέπει να συµβαδίζουν µε τα νέα δεδοµένα. Επίσης δίνει προοπτικές ανάπτυξης και βελτίωσης στο ανθρώπινο δυναµικό. Τα προγράµµατα εκπαίδευσης εκπαιδευτών είναι βασικό εργαλείο για τους ανθρώπους που θα κληθούν να καταρτίσουν ενήλικες σε διάφορα αντικείµενα. Τους παρέχουν τις βασικές αρχές αλλά και το απαραίτητο υποστηρικτικό υλικό για τον τρόπο που θα δράσουν. Υπάρχει µια διάχυτη θέληση για την οργάνωση και την υποβοήθηση της επαγγελµατικής κατάρτισης (αρχικής ή συνεχιζόµενης) αλλά και της δια βίου εκπαίδευσης. ηµιουργούνται νόµοι ώστε να ξεκαθαρίσουν οι στόχοι και συγκεκριµένα στο νόµο για την «Συστηµατοποίηση της δια βίου εκπαίδευσης» δίνονται οι παρακάτω ορισµοί: «α) Ως "δια βίου εκπαίδευση" ορίζεται κάθε µαθησιακή διαδικασία, συµπεριλαµβανόµενης της εµπειρικής µάθησης, καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, µε σκοπό την απόκτηση ή τη βελτίωση γενικών και επιστηµονικών γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων τόσο για τη διαµόρφωση µιας ολοκληρωµένης προσωπικότητας όσο και για την πρόσβαση στην απασχόληση. β) Ως "δια βίου κατάρτιση" ορίζεται το σύστηµα που αποσκοπεί στην κατάρτιση ή/και επανακατάρτιση του ανθρώπινου δυναµικού η οποία: I) στο πλαίσιο της Αρχικής Επαγγελµατικής Κατάρτισης, παρέχει βασικές επαγγελµατικές γνώσεις και δεξιότητες σε ειδικότητες ή και σε εξειδικεύσεις, για την ένταξη, επανένταξη, επαγγελµατική κινητικότητα στην αγορά εργασίας και την εν γένει ανέλιξη του ανθρώπινου δυναµικού, ΙΙ) στο πλαίσιο της Συνεχιζόµενης Επαγγελµατικής Κατάρτισης, συµπληρώνει, εκσυγχρονίζει ή/και αναβαθµίζει γνώσεις και δεξιότητες που αποκτήθηκαν από τα άλλα συστήµατα επαγγελµατικής εκπαίδευσης και κατάρτισης ή και από επαγγελµατική εµπειρία, µε στόχο την ένταξη ή/και επανένταξη στην αγορά εργασίας, τη διασφάλιση της εργασίας, την επαγγελµατική ανέλιξη και την προσωπική ανάπτυξη.» Νόµος 3369 Άρ. Φ. 171/05 3

4 Οι προσωπικές µου απόψεις για την επαγγελµατική κατάρτιση έχουν διαµορφωθεί σταδιακά όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούµαι µε την εκπαίδευση ενηλίκων και την επαγγελµατική κατάρτιση σε θέµατα νέων τεχνολογιών της πληροφορικής και της ηλεκτρονικής. Παρατηρώ ότι η συνεχιζόµενη επαγγελµατική κατάρτιση έχει πολλά κοινά στοιχεία µε την εκπαίδευση των ενηλίκων. Οι βασικές αρχές της εκπαίδευση ενηλίκων είναι η βάση πάνω στην οποία µπορεί να στηριχθεί και η συνεχιζόµενη επαγγελµατική κατάρτιση όπως άλλωστε και η δια βίου εκπαίδευση. Οι αρχές αυτές είναι (Κόκκο, Α., Τόµος Ι, Κεφ. 1, σ. 49): Η ενεργητική µάθηση Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης Η µάθηση µέσα από την πράξη Οι διαφορές στην εκπαίδευση ενηλίκων από την εκπαίδευση των παιδιών πηγάζουν από τέσσερις παραδοχές όπως αναφέρει ο Κnowles (Jarvis P., Συνεχιζόµενη εκπαίδευση και κατάρτιση», Μεταίχµιο, 2003, σελ. 140): Η διαφορά στην αντίληψη, αφού οι οι ενήλικες έχουν ανάγκη να είναι περισσότερο αυτοκατευθυνόµενοι. Η πείρα, η οποία µετατρέπεται σε πλούσια πηγή γνώσης. Η ετοιµότητα για µάθηση, αφού οι ενήλικες θέλουν να µάθουν γνώσεις σχετικές µε προβλήµατα που αντιµετωπίζουν. Ο προσανατολισµός προς τη µάθηση, αφού ο προσανατολισµός των ενηλίκων έχει ως επίκεντρο το πρόβληµα. Η εκπαίδευση ενηλίκων αποτελεί περισσότερο οροθετηµένο όρο σε σχέση µε τη δια βίου µάθηση. Ο όρος επαγγελµατική κατάρτιση αφορά τις ειδικές γνώσεις και ικανότητες µε τις οποίες ολοκληρώνεται η επαγγελµατική επάρκεια του εκπαιδευοµένου. Στην επαγγελµατική κατάρτιση λοιπόν η ηλικία µπορεί να µην είναι κριτήριο για την κατάταξη των εκπαιδευοµένων. Τα προγράµµατα του ΕΚΕΠΙΣ µέχρι στιγµή αφορούν ενήλικες γι αυτό πρέπει η επαγγελµατική κατάρτιση που παρέχει να βασίζεται στις αρχές της εκπαίδευσης των ενηλίκων. Επαγγελµατική κατάρτιση παρέχουν και τα Τεχνικά Επαγγελµατικά Εκπαιδευτήρια καθώς και τα Ινστιτούτα 4

5 Επαγγελµατικής Κατάρτισης. Σε αυτά παρ όλο που η ηλικία µερικών εκπαιδευοµένων µπορεί να τους κατατάσσει σε ενήλικες η επαγγελµατική κατάρτιση είναι αρχική και δεν µπορεί να βασιστεί µόνο στις αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων λόγω της διαφορετικής µορφής των εκπαιδευτηρίων αλλά και των χαρακτηριστικών των εκπαιδευοµένων. Στα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας πρέπει να ενσωµατωθούν όλες οι αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων. Επίσης πρέπει να παρέχει στους εκπαιδευόµενους εφόδια και δεξιότητες για την επαγγελµατική τους εξέλιξη. Για να γίνει αυτό πρέπει οι εκπαιδευτές τους να είναι ενηµερωµένοι και να εκπαιδεύονται σε συνεχή βάση σε θέµατα εκπαίδευσης ενηλίκων. Η συνεχής ενασχόληση και αναζήτηση τρόπων αλλά και εκπαιδευτικών τεχνικών για την εκπαίδευση ενηλίκων είναι στα άµεσα ενδιαφέροντά µου. Βέβαια η αναζήτηση αυτή µπορεί να διευκολυνθεί όταν υπάρχει αλληλεπίδραση µε άλλους εκπαιδευτές ενηλίκων αλλά και µε ειδικούς που ασχολούνται αποκλειστικά µε τα αντικείµενα αυτά. Η αλληλεπίδραση µπορεί να επιτευχθεί µε διάφορους τρόπους όπως είναι οι παραδοσιακοί (βιβλία, περιοδικά) αλλά και µε σύγχρονους τρόπους (διαδίκτυο, οπτικοακουστικό υλικό). Αυτοί οι τρόποι για να είναι οργανωµένοι και αποτελεσµατικοί πρέπει να εντάσσονται σε κατάλληλα προγράµµατα όπως είναι αυτό της εκπαίδευσης των εκπαιδευτών ενηλίκων. Όµως δεν πρέπει µόνο να περιµένουµε ένα πρόγραµµα ή ένα σεµινάριο για την βελτίωση µας ή την τελειοποίησή µας. Πρέπει και από µόνοι µας να αναπτύξουµε πρωτοβουλίες και να υλοποιήσουµε ιδέες όπου είναι δυνατόν. Μία τέτοια πρωτοβουλία είχα την τύχη να αναλάβω µε την ηλεκτρονική τάξη στην ηλεκτρονική πλατφόρµα µέσω διαδικτύου eclass. Σε αυτές τις ηλεκτρονικές τάξεις µπορούν οι συνάδελφοι να αναρτούν υλικό εκπαίδευσης αλλά και ιδέες και πρακτικές για την διευκόλυνση του παιδαγωγικού τους έργου. 5

6 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ «Πρόγραµµα Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών», ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ, Τόµος Ι,II,III, ΕΚΕΠΙΣ. «Πρόγραµµα Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών», ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ, CD-ROM, EKEΠIΣ. UNESCO (1998) «1946 UNESCO 50 Χρόνια για την Εκπαίδευση», ΟΕΕΚ, UNESCO Jarvis P. (2003) Συνεχιζόµενη εκπαίδευση και κατάρτιση», Μεταίχµιο. Rogers A.. (1999) Η Εκπαίδευση Ενηλίκων, Μεταίχµιο. ΙΣΤΟΣΕΛΙ ΕΣ (WHITE PAPER) (European Association for the Education of Adults) (The information network on education in Europe) (Επιστηµονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων) Ηλεκτρονική τάξη: «ΤΗΛΕΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΕ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ», Τσίκαλας Κ.. Ηλεκτρονική τάξη: «Φυσικές Επιστήµες και Τεχνολογία», Τσίκαλας Κ.. Ηλεκτρονική τάξη: «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ (TELEGU178)», Κιουλάνης Σ.. 6