και τη διαχείριση του βάρους

Transcript

1 3 η Ημερίδα «Διατροφικές παρεμβάσεις στην Πρόληψη και αντιμετώπιση των καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνου» Ποιες ορμόνες σχετίζονται με την όρεξη και τη διαχείριση του βάρους Γεώργιος Μπούτζιος MD, PhD Ενδοκρινολόγος-Επιμελητής Παθολογική Φυσιολογία- ΓΝΑ ΛΑΙΚΟ Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου, 2017

2 Θεματολογία Εισαγωγή Ορμόνες που σχετίζονται με την όρεξη: Γρελίνη, λεπτίνη Ορμόνες που σχετίζονται με τη διαχείριση του βάρους: Οιστρογόνα, τεστοστερόνη, προγεστερόνη, θυροξίνη, κορτιζόλη Συμπεράσματα

3 Εισαγωγή Οι ορμόνες παίζουν σημαντικό ρόλο σε πολλές λειτουργίες σ' όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. Οι κυριότερες σχετίζονται με την ανάπτυξη των οργάνων αναπαραγωγής, τη ρύθμιση του κύκλου και της εμμήνου ρύσεως, τη γονιμότητα και αναπαραγωγή, ενώ σημαντική είναι η επίδραση των ορμονών αυτών στα οστά (πρόληψη οστεοπόρωσης) και στην καρδιά (πρόληψη καρδιαγγειακών επεισοδίων) και το σωματικό βάρος.

4 Υποθάλαμος Ο υποθάλαμος είναι το τμήμα του εγκεφάλου στο οποίο συναντώνται τα ερεθίσματα που προέρχονται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα και τους ενδοκρινείς αδένες με τα ερεθίσματα από τα ανώτερα κέντρα του εγκεφάλου.

5 Ρόλος και Λειτουργίες του υποθαλάμου Ο οργανισμός ανταποκρίνεται κατάλληλα στις αποκλίσεις διαφόρων ενδογενών παραμέτρων (θερμοκρασία, ενδοαγγειακός όγκος αίματος, αίσθημα κορεσμού, περιεκτικότητα του σώματος σε λίπος). Η απάντηση του οργανισμού στις αποκλίσεις των ενδογενών παραμέτρων οφείλεται στη διατάραξη του συντονισμού της δραστηριότητας του νευρικού και του ενδοκρινικού συστήματος.

6 Άξονας Υ-Υ-Ε

7 Ορμόνες και μακροπρόθεσμος έλεγχος ΣΒ Ο μακροπρόθεσμος έλεγχος επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από: τα ενεργειακά αποθέματα του οργανισμού (ποσότητα λίπους). το ρυθμό κατανάλωσης ενέργειας (σωματική δραστηριότητα και ρυθμός μεταβολισμού).

8 Γρελίνη Η γρελίνη είναι ένα ορεξιογόνο (διεγερτικό της όρεξης) πεπτίδιο που απομονώθηκε από το στόμαχο και μπορεί να διεγείρει την απελευθέρωση της αυξητικής ορμόνης από την υπόφυση. Προέρχεται από την πρεπρογρελίνη, ένα πεπτίδιο 117 αμινοξέων, για να δώσει δραστικό πεπτίδιο 28 αμινοξέων.

9 Γρελίνη Η γρελίνη βρίσκεται στον τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου και στον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης, στα σωματοτρόφα, στα θυρεοτρόφα και λακτοτρόφα αλλά όχι στα κορτικοτρόφα και στα γοναδοτρόφα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η γρελίνη μπορεί να δρα παρακρινικά στην πρόσθια υπόφυση. Στην κυκλοφορία, η γρελίνη φαίνεται να συνδέεται με ένα κλάσμα σωματιδίων HDL. Perello M, Scott MM, Sakata I, Lee CE, Chuang JC, Osborne-Lawrence S, Rovinsky SA, Elmquist JK, Zigman JM (February 2012)

10 Γρελίνη και όρεξη Η γρελίνη διεγείρει την έκκριση ινσουλίνης, την απελευθέρωση της ACTH και της προλακτίνης. Η γρελίνη πιθανόν να εμπλέκεται στη ρύθμιση της χρήσης των μεταβολικών υποστρωμάτων. Αυτές οι ιδιότητες της γρελίνης διαμεσολαβούνται μέσω του υποδοχέα GHS-R.

11 Γρελίνη και όρεξη

12 NPY και AgRP => ορεξιογόνα πεπτίδια NPY είναι ένα νευροπεπτίδιο που δρα ως νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο και αυτόνομο νευρικό σύστημα στους ανθρώπους. Agouti-related peptide (AgRP) είναι ένα νευροπεπτίδιο που παράγεται κυρίως στον εγκέφαλο από τους νευρώνες AgRP/NPY. Παράγεται μόνο στα NPY- κυτταρικά σωμάτια στο τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου. Kuo LE, Kitlinska JB, Tilan JU, Li L, Baker SB, Johnson MD, Lee EW, Burnett MS, Fricke ST, Kvetnansky R, Herzog H, Zukowska Z (July 2007)

13 Λιποκύτταρο Το λιποκύτταρο θεωρείτο για μεγάλο χρονικό διάστημα ως ένας απλός χώρος αποθήκευσης των θερμίδων που πλεονάζουν, με τη μορφή των τριγλυκεριδίων. Το κύτταρο αυτό συμμετέχει ενεργά στην παλίνδρομη αγκύλη του κορεσμού, δρώντας άμεσα στον υποθάλαμο και συντονίζοντας το βραχυπρόθεσμο και το μακροπρόθεσμο έλεγχο του σωματικού βάρους. Conde J, Scotece M, Gómez R, López V, Gómez-Reino JJ, Lago F, Gualillo O (2011)

14 Λιποκύτταρο και λεπτίνη Φαίνεται ότι σαν απάντηση σε ένα ορισμένο επίπεδο αποθηκευμένων τριγλυκεριδίων το λιποκύτταρο εκκρίνει την ορμόνη λεπτίνη.

15 Λεπτίνη και όρεξη Η λεπτίνη είναι ορμόνη που παράγεται από τα λιποκύτταρα και συμμετέχει στη ρύθμιση του ενεργειακού ισοζυγίου αναστέλλοντας την όρεξη. Συνδέεται με ειδικούς υποδοχείς στον τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου (Ob-R), προκαλώντας μείωση των επιπέδων του ΝΡΥ, επάγοντας έτσι το αίσθημα του κορεσμού. Taleb S, Herbin O, Ait-Oufella H, Verreth W, Gourdy P, Barateau V, Merval R, Esposito B, Clément K, Holvoet P, Tedgui A, Mallat Z (2007)

16 Γρελίνη vs Λεπτίνη *GHS-R:Growth hormone secretagogue receptor, Ob-R: Leptin receptor

17 Ορμόνες και βραχυπρόθεσμη ρύθμιση ΣΒ

18 Οιστρογόνα Τα οιστρογόνα είναι μια ομάδα στεροειδικών ορμονών που έχουν κυρίαρχο ρόλο ως ορμόνες φύλου στα θήλεα. Παράγονται κυρίως από τα πρωτογενή ωοθυλάκια κατά την περίοδο της ωρίμανσής τους, το ωχρό σωμάτιο και τον πλακούντα. Benmansour S, Weaver RS, Barton AK, Adeniji OS, Frazer A (April 2012).

19 Οιστρογόνα και NPY Τα οιστρογόνα ελαττώνουν την όρεξη διότι ελαττώνουν το ισχυρό ορεξιογόνο νευροπεπτίδιο NPΥ. Αυτός ο νευροδιαβιβαστής προάγει την αναζήτηση τροφής ενώ αντίθετα, η μείωση των επιπέδων του επάγει το αίσθημα του κορεσμού. Βραχυπρόθεσμη μείωση ΣΒ =

20 Οιστρογόνα και λιποκύτταρα Τα οιστρογόνα συμβάλλουν στον πολλαπλασιασμό των μεγάλων λιποκυττάρων στους γλουτούς και στα κάτω άκρα ενώ αντίθετα μειώνουν τα λιποκύτταρα στην κοιλιά. Γυναίκες: περισσότερο λίπος στη λεκάνη και λιγότερο στην κοιλιά σε σχέση με τους άνδρες. Τα οιστρογόνα προκαλούν και μικρού βαθμού κατακράτηση άλατος & νερού (αντισυλληπτικά δισκία).

21 Ηλικιακές τροποποιήσεις οιστρογόνων και ΣΒ Η επίδραση αυτή είναι πιο εμφανής σε ορισμένες ευαίσθητες περιόδους της ζωής της γυναίκας όπως είναι η εφηβεία, η εγκυμοσύνη και η εμμηνόπαυση.

22 Τεστοστερόνη Η τεστοστερόνη αυξάνει την όρεξη διότι αυξάνει το ορεξιογόνο νευροπεπτίδιο του εγκεφάλου, το NPΥ. Γυναίκες με υπερανδρογοναιμία έχουν αυξημένη όρεξη λόγω: α. NPY β. υπερινσουλιναιμίας

23 Προγεστερόνη Η προγεστερόνη είναι ορμόνη που παράγεται φυσιολογικά στο σώμα για να διασφαλίσει την δημιουργία του ενδομητρίου, που διευκολύνει την εμφύτευση του εμβρύου κατά τις πρώτες ημέρες της κύησης και την ανάπτυξή του. Benmansour S, Weaver RS, Barton AK, Adeniji OS, Frazer A (April 2012).

24 Προγεστερόνη και σωματικό βάρος Η προγεστερόνη αυξάνει την όρεξη και παίζει σημαντικό ρόλο στην υπερφαγία και στη δυσθυμία που παρατηρείται στη δεύτερη φάση του καταμήνιου κύκλου. Επίσης, κατακρατά νερό και αλάτι λόγω της ήπιας ανδρογονικής δράσης με αποτέλεσμα να προκαλεί μικρή αύξηση του βάρους κυρίως σε υγρά τις ημέρες πριν από την έμμηνο ρύση.

25 Θυρεοειδικές ορμόνες Ο θυρεοειδής αδένας παράγει ορμόνες που ρυθμίζουν το μεταβολισμό όλων των ιστών: τη θυροξίνη ή τετραϊωδοθυρονίνη (Τ4) την τριιωδοθυρονίνη (Τ3) Melmed, S; Polonsky, KS; Larsen, PR; Kronenberg, HM (2011)

26 Σύνθεση θυρεοειδικών ορμονών Η σύνθεση και η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών ρυθμίζεται από τη θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) που παράγεται στην υπόφυση, η οποία, με τη σειρά της, εξαρτάται από την έκκριση της θυρεοεκλυτικής ορμόνης (TRH) που παράγεται στον υποθάλαμο.

27 Δυσλειτουργία του θυρεοειδούς Η υπολειτουργία του αδένα οδηγεί σε υποθυρεοειδισμό, επιβράδυνση του μεταβολισμού (αύξηση της LDL, βραδυκαρδία,οίδημα...) αύξηση του σωματικού βάρους. Η υπερλειτουργία του αδένα οδηγεί σε υπερθυρεοειδισμό, επιτάχυνση του μεταβολισμού και μείωση του σωματικού βάρους.

28 Η χρήση της θυροξίνης για απώλεια σωματικού βάρους δεν ενδείκνυται και είναι επικίνδυνη!

29 Κορτιζόλη Η κορτιζόλη είναι ορμόνη, το κύριο φυσικό γλυκοκορτικοειδές που συντίθεται από τον φλοιό των επινεφριδίων. Η κορτιζόλη θεωρείται η κατεξοχήν ορμόνη του στρες. Margioris AN, Tsatsanis C (2011)

30 Δράσεις κορτιζόλης Έχει πολλές άμεσες και έμμεσες δράσεις: Τα χρόνια αυξημένα επίπεδα προκαλούν: Απώλεια μυϊκής μάζας εναπόθεση λίπους υπεργλυκαιμία αντίσταση στην ινσουλίνη οστεοπόρωση καταστολή της ανοσολογικής αντίδρασης και ελαττωμένη παραγωγή συνδετικού ιστού που μπορεί να οδηγήσει σε φτωχή επούλωση τραυμάτων.

31 Σχέση σακχάρου-κορτιζόλης

32 Συμπεράσματα Οι ορμόνες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη σωματική και ψυχική υγεία. Υπόνοια για ορμονική ανισορροπία θα πρέπει: Επίσκεψη σε ενδοκρινολόγο για την ανάδειξη, διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος. και στη συνέχεια επίσκεψη σε διαιτολόγο που θα βοηθήσει τον ασθενή να έχει την επιθυμητή απώλεια κιλών.

33 Ευχαριστώ πολύ