Πρακτικά ημερίδας στην Κρήτη

Transcript

1 ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων Πρακτικά ημερίδας στην Κρήτη «HYDROFLIES: Ορθολογική Διαχείριση Βιοτικών και Αβιοτικών Παραμέτρων σε Υδροπονική Καλλιέργεια Τομάτας και Μαρουλιού» 30 Μαίου 2014 Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων Το έργο εντάχθηκε βάση της Κ3_01_03 στις στο πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας Ελλάδα- Κύπρος , με συγχρηματοδότηση κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από Εθνικούς Πόρους της Ελλάδας και της Κύπρου. Σκοπός του έργου είναι η ανάπτυξη συστημάτων υδροπονίας σε θερμοκήπια για δύο σημαντικά λαχανικά, την τομάτα και το μαρούλι, η ανάπτυξη συστήματος μαζικής εκτροφής δύο σημαντικών ωφελίμων εντόμων, καθώς και η εκπαίδευση των γεωργών στη χρήση του.

2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ HΜΕΡΙΔΑΣ «ΥΔΡΟΠΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ» Στα πλαίσια του Προγράμματος: «HYDROFLIES: Ορθολογική Διαχείριση Βιοτικών και Αβιοτικών Παραμέτρων σε Υδροπονική Καλλιέργεια Τομάτας και Μαρουλιού» Παρασκευή 30 Μαίου 2014 Ώρα Θέμα Ομιλητής 9:30-10:00 Προσέλευση- Χαιρετισμοί 10:00-0:15 Υδροπονία στην Κρήτη Ιστορική αναδρομή -Προοπτικές Δρ. Κ. Οικονομάκης τ. Ερευνητής ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. 10:15-0:45 Παρουσίαση Έργου HYDROFLIES Δρ. Ν. Τζωρτζάκης 10:45-11:15 Υδροπονική καλλιέργεια σε υποστρώματα κ. Α. Σταματάκης 11:15-11:30 Διάλειμμα 11:30-12:00 Υδροπονική καλλιέργεια σε θρεπτικό διάλυμα 12:00-2:30 Ποιότητα προϊόντων υδροπονίας - έλεγχος νιτρικών- προοπτικές 12:30-3:00 Προβλήματα εντομολογικών εχθρών υδροπονικής καλλιέργειας κηπευτικών Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων Δρ. Κ. Τζεράκης ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτ. Χανίων Δρ. Ν. Χανιωτάκης Πανεπιστήμιο Κρήτης Δρ. Κ. Βαρίκου Προς: 1. Δρ. Χρ. Παπαχριστοφόρου (Πρόεδρος ΓΕΒΕΤ) : c.papachristoforou@cut.ac.cy 2. κ. Γ. Γεωργίου (Δήμαρχος Πολεμιδίων): polemidiamunicipal@cytanet.com.cy 3. Δρ. Μενέλαο Σταυρινίδη (ΤΕΠΑΚ): m.stavrinides@cut.ac.cy, 4. Δρ. Χ. Χρυσοστόμου (Προϊστάμενος Υπηρεσίας Έρευνας ΤΕΠΑΚ): c.chrisostomou@cut.ac.cy 5. κ. Ροζίτα Παυλίδου (Λειτουργός Έρευνας ΤΕΠΑΚ) : rozita.pavlidou@cut.ac.cy, 6. Δρ. Κώστα Κώστα (ΤΕΠΑΚ): costas.costa@cut.ac.cy, 7. Δρ. Νίκο Χανιωτάκη(ΠΚ): nchan@chemistry.uoc.gr, 8. κ. Μαρία Φουσκάκη (ΠΚ) : fouskaki@chemistry.uoc.gr, 9. Μαρία Τσεμπερούλη (ΠΚ): tmaria_19@windowslive.com 10. Δρ. Κυριακή Βαρίκου (ΕΛΓΟ) : kvarik@yahoo.com, 11. Δρ. Κώστα Τζεράκη (ΕΛΓΟ) : ctzerakis@nagref-cha.gr, 12. κ. Αριστείδης Σταματάκης (ΜΑΙΧ): stamatakis@maich.gr 13. Δρ. Ιωάννη Λιβιεράτο (ΜΑΙΧ): livieratos@maich.gr ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτ. Χανίων

3 Πρόσκληση Το Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «ΔΗΜΗΤΡΑ», στα πλαίσια του έργου «HYDROFLIES: Ορθολογική Διαχείριση Βιοτικών και Αβιοτικών Παραμέτρων σε Υδροπονική Καλλιέργεια Τομάτας και Μαρουλιού», σας προσκαλεί στην Ημερίδα με θέμα: «Υδροπονία στην Κρήτη Παρόν και Μέλλον» Η οποία θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 30 Μαΐου 2014 και ώρα 09:30 π.μ. στην Αίθουσα «Νίκος Ψυλλάκης» του Ινστιτούτου Ελιάς και Υποτροπικών φυτών Χανίων, Λεωφόρος Καραμανλή 167, Αγροκήπιο. Ο Επιστημονικός Υπεύθυνος του Έργου Ο Επιστημονικός Υπεύθυνος για το Ινστιτούτο Δρ. Ν. Τζωρτζάκης Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου Δρ. Γ. Ψαρράς

4 Το ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ (ΙΕΥΦΧ) διοργάνωσε με επιτυχία την ημερίδα του έργου «HYDROFLIES: Ορθολογική Διαχείριση Βιοτικών και Αβιοτικών Παραμέτρων σε Υδροπονική Καλλιέργεια Τομάτας και Μαρουλιού» στις εγκαταστάσεις του ΙΕΥΦΧ, στα Χανιά στις 30 Μαίου Οι εγγραφές ξεκίνησαν το πρωί της Παρασκευής με προσέλευση μεγάλου αριθμού αγροτών, Γεωπόνων κτλ. που έφτασαν τα 57 άτομα. Στην Ημερίδα, συμμετείχε ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Ελιάς, Δρ. Δημήτριος Βακαλουνάκης, ο οποίος απεύθυνε χαιρετισμό και υπογράμμισε την σημαντικότητα της επιτυχούς ολοκλήρωσης του συγκεκριμένου έργου για το ΙΕΥΦΧ και τους παραγωγούς προιόντων υδροπονικής καλλιέργειας στην Κρήτη. Στην συνάντηση συμμετείχαν εκπρόσωποι όλων των εταίρων του έργου, και συγκεκριμένα του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Ινστιτούτου Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων και του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων. Την ημερίδα συντόνισε ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου Δρ. Νικόλαος Τζωρτζάκης, Λέκτορας του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου και ο Δρ Γεώργιος Ψαρράς, επιστημονικός υπεύθυνος του έργου για τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.

5 Στο παρόν κείμενο παρουσιάζονται τα βασικά σημεία των συζητήσεων και των παρουσιάσεων που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της καθώς επίσης και τα συμπεράσματα που προέκυψαν μετά την ολοκλήρωση της. Ο Δρ. Κ. Οικονομάκης, τ. ερευνητής του ΕΘΙΑΓΕ παρουσίασε μια ιστορική αναδρομή για το πώς ξεκίνησε η υδροπονία στην Κρήτη, τις προσπάθειες που έγιναν για την προσαρμογή της μεθόδου στις συνθήκες της περιοχής, καθώς και στα προβλήματα που υπάρχουν και εμποδίζουν την υιοθέτηση από μεγαλύτερο αριθμό παραγωγών. Ολοκληρώνοντας, αναφέρθηκε στις προοπτικές της υδροπονίας τονίζοντας ότι είναι μονόδρομος για την καλλιέργεια κηπευτικών λόγω της σταδιακής υποβάθμισης του εδάφους από την συνεχή προσθήκη αγροχημικών. Επίσης τόνισε τη σπουδαιότητα διερεύνησης νέων τεχνικών για την παραγωγή βιολογικών προϊόντων με υδροπονία, αξιοποιώντας εναλλακτικές πρακτικές λίπανσης της καλλιέργειας Ακολούθησε ομιλία από τον συντονιστή του Έργου Δρ. Νίκο Τζωρτζάκη (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κρήτης, ΤΕΠΑΚ), ο οποίος παρουσίασε το έργο HYDROFLIES με αναλυτική παρουσίαση της προόδου για κάθε Πακέτο Εργασίας και Ενέργεια. Συγκεκριμένα αναφέρθηκε στη συμβολή όλων των Εταίρων και στα σημαντικά παραδοτέα του έργου, με έμφαση στην ολοκλήρωση των παραδοτέων της Κρήτης, τα οποία αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο για την περιοχή. Συγκεκριμένα αναφέρθηκαν η ολοκλήρωση της αναβάθμισηςβελτίωσης σύγχρονων θερμοκηπίων υδροπονικής καλλιέργειας στον ΕΛΓΟ και το ΜΑΙΧ, η εμπειρία στη διαχείριση της αλατότητας και των νιτρικών σε καλλιέργεια μαρουλιού και τομάτας, καθώς και στη διαμόρφωση χώρων για την μαζική εκτροφή του ωφέλιμου εντόμου Aphidius colemani, η κατασκευή χημικού αισθητήρα αυτόματης καταγραφής νιτρικών στο σύστημα υδροπονικής καλλιέργειας και η δημιουργία των μετεορολογικών χαρτών. Αντίστοιχα παρουσιάστηκαν εν συντομία και οι αντίστοιχες ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο από το ΤΕΠΑΚ. Η παρουσίαση ολοκληρώθηκε με σύντομη παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ερωτηματολογιών των

6 καταναλωτών, της δημοσιότητας που έχει λάβει μέχρι στιγμής το έργο (συμμετοχή σε συνέδρια, δημοσιεύσεις, εκδηλώσεις κτλ) και περιήγηση στην ιστοσελίδα του προγράμματος. Ο Αριστείδης Σταματάκης (Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων, ΜΑΙΧ), αναφέρθηκε στα κύρια υδροπονικά συστήματα με χρήση υποστρωμάτων. Παρουσιάστηκαν οι εναλλακτικές επιλογές για φυσικά ή βιομηχανικά επεξεργασμένα, αδρανή ή οργανικά πορώδη υλικά ή μείγματα αυτών, καθώς και τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της κάθε επιλογής. Έμφαση δόθηκε στα πιο διαδεδομένα από αυτά, όπως ο περλίτης, ο πετροβάμβακας, η ελαφρόπετρα και κοκοφοίνικας, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν στις περιοχές ενδιαφέροντος του HYDROFLIES. Ακολούθησαν πρακτικές συμβουλές για τις βασικές παραμέτρους που πρέπει να ληφθούν υπόψη στην παρασκευή θρεπτικών διαλυμάτων, όπως το ph, η ηλεκτρική αγωγιμότητα και ο λόγος N/P/K. Ένας άριστος τρόπος ελέγχου της αφομοιωσιμότητας θρεπτικών στοιχείων είναι η διαφοροποίηση της αναλογίας αμμωνιακού και νιτρικού αζώτου. Τέλος αναφέρθηκε στην συχνότητα και τη διάρκεια της εφαρμογής του διαλύματος, οι οποίες εξαρτώνται από το στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειας και τις καιρικές συνθήκες. Ο Νίκος Μπορέτος αναφέρθηκε στον έλεγχο των θρεπτικών διαλυμάτων σε αυτοματοποιημένα συστήματα υδροπονίας. Η υδροπονία χρειάζεται ακριβή προσθήκη θρεπτικών στοιχείων στο θρεπτικό διάλυμα. Διάφορα θρεπτικά στοιχεία που αναμειγνύονται με νερό με συγκεκριμένη αναλογία και σύσταση αποτελούν τη θρεπτική συνταγή. Τα κύρια υδροπονικά συστήματα χρησιμοποιούν είτε βεντούρι είτε περισταλτικές (δοσομετρικές) αντλίες για την προσθήκη θρεπτικών. Η παρουσίαση ολοκληρώθηκε με επίδειξη του τρόπου λειτουργίας του λογισμικού ελέγχου που χρησιμοποιείται από το ΜΑΙΧ. Ο Δρ. Κ. Τζεράκης (Ινστιτούτο Υποτροπικών Φυτών και Ελιάς, ΕΛΓΟ), αναφέρθηκε στα υδροπονικά συστήματα καλλιέργειας κηπευτικών σε θρεπτικό

7 διάλυμα. Τα επικρατέστερα συστήματα καλλιέργειας είναι το σύστημα καλλιέργειας σε λεπτή στοιβάδα θρεπτικού διαλύματος (NFT) και το σύστημα επίπλευσης, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν και στα πλαίσια του HYDROFLIES. Τα συστήματα αυτά παρουσιάζουν μια σειρά από πλεονεκτήματα που τα καθιστούν ελκυστικά για καλλιέργεια μαρουλιού αλλά και άλλων μικρών λαχανικών. Στο NFT, το ριζικό σύστημα των φυτών αναπτύσσεται εντός ρέοντος θρεπτικού διαλύματος χωρίς την χρήση κάποιου στερεού υποστρώματος. Το θρεπτικό διάλυμα ρέει εντός καναλιών και το ύψος του δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 4 χιλιοστά ώστε να επιτυγχάνεται καλή οξυγόνωση του ριζικού συστήματος. Στο σύστημα επίπλευσης τα φυτά τοποθετούνται σε πλάκες διογκωμένης πολυστερίνης που επιπλέουν σε θρεπτικό διάλυμα με τις ρίζες τους να αναπτύσσονται εντός του θρεπτικού διαλύματος το οποίο με κάποιο τρόπο θα πρέπει να οξυγονώνεται. Τέλος αναφέρθηκε στη σημασία της διατήρησης όσο το δυνατόν πιο σταθερής σύνθεσης στο θρεπτικό διάλυμα κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Ο Καθ. Νικος Χανιωτάκης (Πανεπιστήμιο Κρήτης, Π.Κ) αναφέρθηκε στα νιτρικά ιόντα (ΝΟ 3 - ) τα οποία αποτελούν πρόβλημα υποβάθμισης του περιβάλλοντος, αλλά και ασφάλειας των τροφίμων. Η χρήση μεγάλων ποσοτήτων νιτρικών και γενικά αζωτούχων λιπασμάτων τις τελευταίες δεκαετίες συσσωρεύει μεγάλες ποσότητες νιτρικών ιόντων σε νερά, εδάφη και φυτά και δημιουργείται πλέον όχι ένα τοπικό περιφερειακό πρόβλημα, αλλά ένα διεθνές πρόβλημα νιτρικών. Η διαρκώς μεγαλύτερη ποσότητα νιτρικών που προσλαμβάνεται καθημερινά με το νερό και κυρίως με τα φυτικής προέλευσης τρόφιμα, έχει καταστήσει επικίνδυνα τα σχετικώς ακίνδυνα νιτρικά θανατηφόρος δόση mg/kg.η συσσώρευση των νιτρικών στα φυτικής προέλευσης τρόφιμα και κυρίως στα φυλλώδη λαχανικά, μπορεί να είναι ιδιαίτερα υψηλή υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και σε πολλά από τα συνήθη στο διαιτολόγιο μας φυλλώδη λαχανικά (μαρούλι, σπανάκι, λάχανο κ.ά ) μπορεί να φτάσει σε τιμές μέχρι και ppm επί ξηρής ουσίας, ξεπερνώντας

8 κατά πολύ τα ανώτατα επιτρεπτά όρια, που έχουν θεσπιστεί για τα τρόφιμα αυτά. Ο προσδιορισμός των νιτρικών με αξιόπιστο και ακριβή τρόπο, στα νερά αλλά ιδιαίτερα στα φυτικά τρόφιμα, παραμένει μια δύσκολη διαδικασία. Η ανάλυση των νιτρικών θεωρείται από τις δύσκολες αναλύσεις, κυρίως εξαιτίας του γεγονότος ότι η συγκέντρωση σε ζωντανούς ιστούς μεταβάλλεται συνεχώς. Οι περισσότερες από τις δέκα περίπου μεθόδους ανάλυσης που έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα είναι φασματοφωτομετρικές. Αναφερθηκε στα πλεονεκτήματα αλλά και τα μειονεκτήματα των χημικών αισθητήρων για τον προσδιορισμό των νιτρικών ιόντων και ακολούθησε επίδειξη του τρόπου λειτουργίας του ηλεκτροδίου που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του προγράμματος HYDROFLIES απο την Μαρία Τσεμπερούλη. Η Δρ. Κ. Βαρίκου αναφέρθηκε στους εντομολογικούς εχθρούς των κηπευτικών υπό κάλυψη. Συγκεκριμένα πέραν απο την περιγράφη των μορφολογικών χαρακτηριστικών και ζημιών που ποροκαλούν οι εχθροί αυτοί αναφέρθηκε σε προληπτικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται σε θερμοκήπια, όπως: τοποθέτηση εντομοστεγών δικτύων στα ανοίγματα του θερμοκηπίου, εγκατάσταση προθαλάμου στην είσοδο του θερμοκηπίου, εξάλειψη υφιστάμενων εχθρών. Η διαδικασία συμπεριλαμβάνει καθαρισμό του χώρου από φυτικά υπολείμματα και ζιζάνια, καθαρισμό των ζιζανίων περιφερειακά της θερμοκηπιακής μονάδας, υγιές φυτωριακό υλικό, τοποθέτηση 3-5 κολλητικών παγίδων ανά στρέμμα, οι οποίες ελέγχονται σε εβδομαδιαία βάση, και κατάλληλων φερομονικών παγίδων (1 παγίδα / 2-3 στρέμματα) για τον έλεγχο παρουσίας Λεπιδοπτέρων.

9 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ (30/5/2014)

10 ΠΑΡΟΥΣΙΟΛΟΓΙΟ ΟΜΙΛΗΤΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑΣ

11

12

13

14

15