ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2013

Transcript

1 ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2013 Ε_3.Νλ3Γ(ε) ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Ηµεροµηνία: Κυριακή 31 Μαρτίου 2013 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Οι «δηµοκρατικοί» αντίπαλοι της ηµοκρατίας «Σε µια δηµοκρατία», έγραψε ο Αµερικανός δικαστής Φίλιξ Φρανκφούρτερ, «το υψηλότερο αξίωµα είναι αυτό του πολίτη». Αυτό είναι µια άλλη ανάγνωση του πρώτου άρθρου στα συντάγµατα όλων των χωρών, που περίπου λένε ό,τι και το ελληνικό: «Θεµέλιο του πολιτεύµατος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό...». Αυτό δεν σηµαίνει ότι κάθε πολίτης από µόνος, κατέχοντας το υψηλότερο αξίωµα, µπορεί να κάνει ό,τι γουστάρει, αλλά οι περισσότεροι πολίτες µαζί ορίζουν την τύχη µιας χώρας είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο. Την περασµένη Κυριακή, οι Έλληνες άσκησαν την ύψιστη εξουσία τους και ίσως πρέπει να ξεκαθαρίσουµε µερικά πράγµατα. Και αυτό, διότι όπως συµβαίνει και µε όλα τα άλλα πράγµατα, στην Ελλάδα και η έννοια της δηµοκρατίας έχει κακοποιηθεί τόσο πολύ ώστε τα πάντα κατέληξαν πολτός. Τα πολιτικά δικαιώµατα συγχέονται µε τα ατοµικά ο νόµος της πλειοψηφίας µε το «δίκιο» µιας τάξης η υποχρέωση τήρησης των νόµων µε το δικαίωµα (υπό όρους) της πολιτικής ανυπακοής η δηµοκρατία µε την οχλοκρατία η πολιτική µε τον χουλιγκανισµό το δικαίωµα της ελευθερίας του λόγου µε τις βιαιότητες το δικαίωµα της συνάθροισης µε τις καταλήψεις η νόµιµη βία, που οφείλει να ασκεί τηρώντας τους κανόνες το κράτος, µε την παράνοµη βία εκείνου που θεωρεί ότι αδικείται. [ ] Όµως, η δηµοκρατία δεν είναι ένα σύστηµα απόλυτης ελευθερίας είναι το πιο ελεύθερο σύστηµα που έχουµε γνωρίσει µέχρι τώρα. εν ευλογεί την παραβίαση των κανόνων συµβίωσης, απλώς επιτρέπει σε όλους να συµµετάσχουν στον ορισµό αυτών των κανόνων. εν είναι ένα σύστηµα που επιτρέπει στις µειοψηφίες να κάνουν ό,τι θέλουν είναι ένα σύστηµα που επιτρέπει στις µειοψηφίες να λένε ό,τι θέλουν, έτσι ώστε να πείσουν και να γίνουν µε τη σειρά τους κάποια στιγµή πλειοψηφία για να ορίσουν τους κανόνες. εν επιτρέπει καν στην πλειοψηφία να κάνει ό,τι θέλει. Υπάρχουν τα θεµελιώδη δικαιώµατα κάθε ατόµου, που δεν µπορεί να καταπατήσει ούτε το 99,9% του υπόλοιπου λαού. [ ] Η δηµοκρατία δεν εξασφαλίζει σοφά αποτελέσµατα µην ξεχνάµε ότι δηµοκρατικά εξελέγη ο Αλκιβιάδης, που οδήγησε στην καταστροφή της Αθήνας, ÔÑÉÐÔÕ Ï Í. ÓÌÕÑÍÇ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 1 ΑΠΟ 3

2 ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2013 Ε_3.Νλ3Γ(ε) αλλά ότι οι άνθρωποι θα δρέπουν τους καρπούς των σωστών αποφάσεων και υφίστανται τις συνέπειες των λαθών τους. Όπως γράφει ο Ρεζίς Ντεµπρέ: «Ο ρόλος της δηµοκρατίας δεν είναι να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισµένους. Ούτε σκοπός της είναι να αγαπιόµαστε όλοι µεταξύ µας. Είναι µόνο µία συµφωνία που µας επιτρέπει να διαχειριζόµαστε καλύτερα τις διαφωνίες µας. Ή, τέλος πάντων, να τις διαχειριζόµαστε µε το µικρότερο δυνατό κόστος». Φυσικά, το πολίτευµα της ηµοκρατίας δεν είναι τέλειο. Όχι µε την έννοια ότι δεν παράγει άριστα αποτελέσµατα. Το πρόβληµα µε τη δηµοκρατία είναι και ως διαδικασία, όπως λέει ο Ντεµπρέ, «έχει κι αυτό τα όριά του, τις σκιές του, τις µαύρες τρύπες του». Γι αυτό και το αίτηµα για περισσότερη δηµοκρατία είναι πάντα ζωντανό. Είναι το µόνο πολίτευµα που έχει µηχανισµούς αυτοαξιολόγησης και διαρκούς αναθεώρησης. Έχει διαδικασίες αναθεώρησης του Συντάγµατος, πλην φυσικά των θεµελιωδών ατοµικών δικαιωµάτων. [ ] Η δηµοκρατία δεν πραγµατώνεται κάθε τέσσερα χρόνια. Βεβαίως, µετά την αποµάκρυνση εκ της κάλπης ουδέν λάθος αναγνωρίζεται. Οι πολίτες εκλέγουν για µία τετραετία εκείνους καλούς, κακούς, ποδοσφαιριστές, τραγουδιστές δεν έχει σηµασία που θα τους εκπροσωπήσουν. Επιλέγουν πολιτικές και διαµορφώνουν, εν πολλοίς, την πορεία που θα πάρει ο τόπος. Συνήθως απογοητεύονται διότι η δηµοκρατία για να προχωρήσει χρειάζεται τόσο τις διαφωνίες όσο και τους συµβιβασµούς. Ουδέποτε µια συλλογική απόφαση µπορεί να ικανοποιήσει πλήρως ένα άτοµο. Γι αυτό ακριβώς εφευρέθηκε η ηµοκρατία για να θεσπίζει εκείνους τους συµβιβασµούς που θα ικανοποιούν σε µεγάλο βαθµό τους περισσότερους ανθρώπους. Κανόνες που ικανοποιούν πλήρως µόνο έναν άνθρωπο είναι η απολυταρχική µοναρχία. Η δηµοκρατία, τέλος, έχει κόστος. Την αιώνια επαγρύπνηση που έλεγε ο Τόµας Τζέφερσον. Η δηµοκρατία δεν τελειώνει µε τις εκλογές. Οι πολίτες έχουν υποχρέωση διαρκούς συµµετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ελέγχουν αυτούς που εξέλεξαν, πιέζουν µε δηµοκρατικά µέσα µόνο για τη λήψη των αποφάσεων που θεωρούν σωστές, εναντιώνονται σε κάθε απόπειρα καταστρατήγησης των νόµων είτε αυτή επιχειρείται από τα πάνω είτε από τα κάτω, δηλαδή από οµάδες πολιτών που θέλουν να επιβάλουν µε παράνοµες πράξεις τη θέλησή τους. Στη δηµοκρατία, κανένας σκοπός δεν αγιάζει τα αντιδηµοκρατικά µέσα και η καταστρατήγηση των νόµων δηλαδή η ακύρωση της θέλησης της πλειοψηφίας δεν µπορεί ποτέ να νοηθεί ως δηµοκρατική πράξη. Κείµενο του Π. Μανδραβέλη από τον τύπο, ελαφρά διασκευασµένο, 13 Μαΐου ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ÔÑÉÐÔÕ Ï Í. ÓÌÕÑÍÇ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε λέξεις περίπου. Μονάδες 25 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 2 ΑΠΟ 3

3 ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2013 Ε_3.Νλ3Γ(ε) Β1. Από το κείµενο προκύπτει ότι: «Η ηµοκρατία εφευρέθηκε για να θεσπίζει εκείνους τους συµβιβασµούς, οι οποίοι θα ικανοποιούν τους περισσότερους ανθρώπους, ενώ η απολυταρχική µοναρχία για να καλύπτει µόνο έναν άνθρωπο». Να αναπτύξετε το νόηµα αυτής της φράσης µε τη µέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης σε µια παράγραφο λέξεων. Μονάδες 10 Β2. Να εντοπίσετε δύο τρόπους πειθούς και τα µέσα τους στην 4 η παράγραφο του κειµένου. («Η δηµοκρατία δεν εξασφαλίζει µικρότερο δυνατό κόστος»). Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας εντοπίζοντας τα σχετικά χωρία. ÔÑÉÐÔÕ Ï Μονάδες 5 Β3. Με ποιον τρόπο-µέθοδο αναπτύσσεται η 3 η παράγραφος («Όµως η δηµοκρατία του υπόλοιπου λαού») του κειµένου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 5 Β4. α) «για να θεσπίζει εκείνους τους συµβιβασµούς που θα ικανοποιούν σε µεγάλο βαθµό τους περισσότερους ανθρώπους»: Να χαρακτηριστεί το είδος της σύνταξης και να µετατραπεί στην αντίθετή της. (Μονάδες 3) β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των ρηµατικών προσώπων στα παρακάτω παραδείγµατα: - «που έχουµε γνωρίσει µέχρι τώρα» - «Οι πολίτες έχουν υποχρέωση διαρκούς συµµετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων» (Μονάδες 2) Μονάδες 5 Β5. α) Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: συνάθροισης, καταπατήσει, αίτηµα, λάθος, εναντιώνονται. (Μονάδες 5) β) Να γράψετε ένα αντώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: συγχέονται, επιτρέπει, θεµελιωδών, απογοητεύονται, επαγρύπνηση. (Μονάδες 5) Μονάδες 10 Γ. Σε ηµερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας µε θέµα «Η ηµοκρατία στη σύγχρονη Ελλάδα», συµµετέχετε ως εκπρόσωπος του δεκαπενταµελούς συµβουλίου µε µια εισήγηση λέξεων. Στην εισήγηση να αναδείξετε τα φαινόµενα κακοποίησης της δηµοκρατίας και να προτείνετε τρόπους προκειµένου το σχολείο να διαµορφώσει πολίτες µε δηµοκρατικό φρόνηµα, ικανούς να συµβάλουν στην οµαλή λειτουργία της. Μονάδες 40 Í. ÓÌÕÑÍÇ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 3 ΑΠΟ 3

4 ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ3Γ(ε) ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Ηµεροµηνία: Κυριακή 18 Μαρτίου 2012 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Σεβασµός της διαφορετικότητας, ο µεγάλος στόχος Οι παλαιές και οι νέες µορφές διακρίσεων και µισαλλοδοξίας εξακολουθούν να διαιρούν τις κοινωνίες σε όλο τον κόσµο. Το αίσθηµα της ξενοφοβίας βρίσκεται σε άνοδο και συχνά γίνεται αντικείµενο εκµετάλλευσης για δηµαγωγικούς ή σκοτεινούς πολιτικούς σκοπούς. Μέρα µε τη µέρα η διαβρωτική επίδραση της ξενοφοβίας υπονοµεύει τα δικαιώµατα των αµέτρητων θυµάτων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στη φετινή Ηµέρα των Ανθρωπίνων ικαιωµάτων (10 εκεµβρίου 2009), τα Ηνωµένα Έθνη ζήτησαν από όλο τον κόσµο να αγκαλιάσει τη διαφορετικότητα και να δώσει τέλος στις διακρίσεις. Οι διακρίσεις µπορούν να λάβουν πολλές µορφές, κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές. Μπορεί να πάρουν τη µορφή του θεσµοθετηµένου ρατσισµού ή της εθνοτικής διαµάχης και να εκδηλώνονται µε επεισόδια µισαλλοδοξίας και απόρριψης πέρα από κάθε έλεγχο. Θύµατα των διακρίσεων είναι τα άτοµα ή οι οµάδες ατόµων που θεωρούνται διαφορετικοί, λόγω της φυλής, του χρώµατος, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, της περιουσιακής κατάστασης, του τόπου γέννησης, της αναπηρίας ή του σεξουαλικού τους προσανατολισµού. Οι διακρίσεις έχουν πολλά επίπεδα. Τον µεγαλύτερο αποκλεισµό και τη µεγαλύτερη περιστολή των δικαιωµάτων τους αντιµετωπίζουν τα περιθωριοποιηµένα άτοµα όταν επιχειρούν να αποκτήσουν πρόσβαση στη στέγαση, την τροφή, την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη και την εκπαίδευση. Τα άτοµα µε αναπηρία αποτελούν τη µεγαλύτερη και πιο µειονεκτούσα µειονότητα του κόσµου. Για παράδειγµα, το 98% των παιδιών µε αναπηρίες στις αναπτυσσόµενες χώρες δεν πηγαίνει στο σχολείο. Οι αυτόχθονες πληθυσµοί αντιπροσωπεύουν το 5% του συνολικού παγκόσµιου πληθυσµού, αλλά και το 15% των φτωχότερων µελών του. Οι γυναίκες εργάζονται τα δύο τρίτα των ωρών εργασίας και παράγουν τη µισή ποσότητα των τροφίµων παγκοσµίως. Ωστόσο, λόγω των ÈÅÌÁÔÁ 2012 διακρίσεων και των στερεοτύπων σχετικά µε τον ρόλο των φύλων, κερδίζουν µόνο το 10% του παγκόσµιου εισοδήµατος ενώ κατέχουν λιγότερο από το 1% των ιδιοκτησιών σε παγκόσµιο επίπεδο. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 1 ΑΠΟ 3

5 ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ3Γ(ε) Η Ιστορία έχει αποδείξει επανειληµµένως ότι όταν οι διακρίσεις, η ανισότητα και η µισαλλοδοξία αποκτήσουν ρίζες, µπορούν να καταστρέψουν τα ίδια τα θεµέλια των κοινωνιών, να περάσουν τα σύνορα και να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών. Η Ιστορία έχει επίσης επιβεβαιώσει ότι αυτού του είδους οι αποτρόπαιες πρακτικές δεν έχουν καµία απολύτως θετική πλευρά. Οι διακρίσεις υπονοµεύουν την κοινωνική και οικονοµική συνοχή της κοινωνίας. Αποµυζούν τους πόρους της. Σπαταλούν τα ταλέντα της. Περιθωριοποιούν τα παραγωγικά άτοµα και καταπιέζουν τη δηµιουργικότητά τους. Οφείλουµε να καταπολεµήσουµε τη µισαλλοδοξία και τα στενά συµφέροντα που γεννούν τις διακρίσεις. Το πράττουµε ήδη. Το όραµα των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, η απόλυτη αποφασιστικότητα και η ενέργειά τους έχουν αποδώσει καρπούς. Είναι αδιαµφισβήτητο ότι έχουµε επιτύχει αξιοσηµείωτη πρόοδο, αλλά δεν θα πρέπει να σταµατήσουµε εδώ. Οι διακρίσεις δεν εξαφανίζονται µόνες τους. Πρέπει να τις καταπολεµούµε εκεί που εµφανίζονται. Πρέπει να προχωρήσουµε µπροστά και να προχωρήσουµε γρήγορα. εν πρέπει να παραβλέπουµε επίσης το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων µάς κάνει όλους πλουσιότερους. Αντίθετα, η υποβίβαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας έχει συνέπειες για όλους µας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις σηµερινές πολυεθνικές και πολυπολιτισµικές κοινωνίες µας. Είναι επίσης εξαιρετικά επείγον να καταπολεµήσουµε τις διακρίσεις σε περιόδους κρίσης, όπως στην τρέχουσα οικονοµική ύφεση, η οποία έχει δυσανάλογες επιπτώσεις για τους περισσότερο ευάλωτους και τις ήδη περιθωριοποιηµένες οµάδες της κοινωνίας. Ο ανταγωνισµός για τους λιγοστούς πλέον πόρους εκθέτει τις µειονότητες σε υπόνοιες και επιθέσεις. Στις 10 εκεµβρίου 1948, η Οικουµενική ιακήρυξη των Ανθρωπίνων ικαιωµάτων διακήρυττε κατηγορηµατικά ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώµατα. Περισσότερα από εξήντα χρόνια αργότερα, τα λόγια αυτά ηχούν µε αµείωτη ένταση. Ας κάνουµε τις αρχές της Οικουµενικής ιακήρυξης πραγµατικότητα παντού. Η παγκόσµια ανεκτικότητα και ο σεβασµός της διαφορετικότητας είναι ο µεγάλος µας στόχος. Κείµενο της Navi Pillay (Ύπατη Αρµοστής των Η.Ε. για τα Ανθρώπινα ικαιώµατα) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ÈÅÌÁÔÁ 2012 Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100 περίπου λέξεις. (25 µονάδες) ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 2 ΑΠΟ 3

6 ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ3Γ(ε) Β 1. α. Να συµπληρώσετε το συµπέρασµα του συλλογισµού, να τον χαρακτηρίσετε ως προς την πορεία της σκέψης. Α. Η Ιστορία έχει αποδείξει επανειληµµένως ότι όταν οι διακρίσεις, η ανισότητα και η µισαλλοδοξία αποκτήσουν ρίζες, µπορούν να περάσουν τα σύνορα και να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών. Β. Στις µέρες µας τα φαινόµενα αυτά δεν έχουν εκλείψει από τις κοινωνίες. Γ. Εποµένως (4 µονάδες) β. Να αναγνωρίσετε το είδος του κειµένου µε βάση τα δοµικά, υφολογικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά του. (3 µονάδες) Β2. «Τα άτοµα σε παγκόσµιο επίπεδο»: ποια µέθοδο πειθούς χρησιµοποιεί η συγγραφέας στην παράγραφο; (5 µονάδες) Β3. α. Να εντοπίσετε στο κείµενο τρεις (3) λέξεις, οι οποίες εξασφαλίζουν τη συνοχή προτάσεων ή παραγράφων και να εξηγήσετε το διαρθρωτικό ρόλο τους. β. υπονοµεύει, µισαλλοδοξία, πολυπολιτισµικές: να γράψετε µία πρόταση για κάθε λέξη, ώστε να αναδεικνύεται η σηµασία της. (6 µονάδες) Β4. α. «Οι διακρίσεις κάθε έλεγχο»: ποιον τρόπο ανάπτυξης εντοπίζετε στο απόσπασµα της παραγράφου; β. «Οι διακρίσεις προσανατολισµού»: ποια είναι τα δοµικά στοιχεία της παραγράφου; (7 µονάδες) Β5. «εν πρέπει να παραβλέπουµε επίσης το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων µάς κάνει όλους πλουσιότερους»: να αναπτύξετε την πρόταση αυτή σε παράγραφο αιτιολόγησης 80 περίπου λέξεων. (10 µονάδες) ÈÅÌÁÔÁ 2012 Γ. «Η παγκόσµια ανεκτικότητα και ο σεβασµός της διαφορετικότητας είναι ο µεγάλος µας στόχος». Η συγγραφέας διατυπώνει την άποψη αυτή ως επιστέγασµα του προβληµατισµού της. Με αφετηρία αυτή την πρόταση να συντάξετε ένα κείµενο 600 λέξεων, το οποίο θα διαβάσετε στην τάξη µε σκοπό να καταδείξετε και να αιτιολογήσετε τους παράγοντες απόρριψης της διαφορετικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά και να εξηγήσετε τους τρόπους µε τους οποίους θα επιτευχθεί ο στόχος της συγγραφέως. (40 µονάδες) ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 3 ΑΠΟ 3

7 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Η εξέγερση των νέων, κυρίως µαθητών, τον τελευταίο µήνα του έτους (2008) ήρθε να µας υπενθυµίσει ότι τα χρόνια κυλάνε, για άλλους πιο ευχάριστα, για πολλούς όχι και τόσο, αλλά η κοινωνία µοιάζει να είναι ικανοποιηµένη απλώς µε αυτή τη ροή των πραγµάτων. Μας υπενθύµισαν ότι δεν υπάρχουν αξιόλογες µεταρρυθµίσεις, ριζοσπαστικές ιδέες να τη συνεπάρουν, αλλαγές που θα την προβληµατίσουν. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει πρόοδος. Πολλοί από αυτούς βλέπουν ότι δεν έχουν και µέλλον, ή πάντως αξιοπρεπές και δηµιουργικό µέλλον. Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται ακίνητη εδώ και δεκαετίες. Αναρωτήθηκαν ορισµένοι αν είχε κοινωνικά χαρακτηριστικά αυτή η εξέγερση. Μα επρόκειτο για ένα µεγάλο κοµµάτι της µαθητικής νεολαίας σε όλες σχεδόν τις µεγάλες πόλεις και για ένα µεγάλο κοµµάτι της ελληνικής κοινωνίας. Αφορµή ήταν η δολοφονία του µαθητή Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Αλλά δεν ήταν µόνο το ψυχολογικό σοκ που ξεσήκωσε τους µαθητές και πολύ ακόµη κόσµο. Ήταν η οργή. Οργή για το ίδιο το γεγονός, αλλά κυρίως για τον τρόπο και το περιβάλλον όπου ζουν, για τον τρόπο που τους αντιµετωπίζει η πολιτεία. Η εξέγερση των νέων έσπασε µε βίαιο τρόπο την επιφάνεια της φαινοµενικής οµαλότητας και της εύθραυστης ευηµερίας. Οι ερµηνείες των φαινοµένων της εξέγερσης και της βίας που προκάλεσε ποικίλλουν αναλόγως του πολιτικού και ιδεολογικού οράµατος του κρίνοντος. Για άλλους ήταν η γενιά των 700 ευρώ, και ας είναι οι µαθητές ανένταχτοι στην αγορά, και ας ήταν διαστρωµατική η εξέγερσή τους αφού δεν ήταν µόνο τα παιδιά των φτωχών οικογενειών αλλά και των µεσαίων και ανώτερων στρωµάτων. Για άλλους ήταν ο ξένος δάκτυλος ή οι αναρχικοί της πλατείας. Και ας ήταν το παιδί τους εκεί. Η αλήθεια είναι ότι υπήρχαν χιλιάδες λόγοι για να κατεβεί ένας µαθητής στις διαδηλώσεις του εκεµβρίου και δεν έµοιαζαν όλοι µεταξύ τους. Είναι επίσης αλήθεια ότι οι µαθητές δεν είχαν συγκεκριµένα πολιτικά αιτήµατα πέρα από το ότι αυτή η κοινωνία δεν τους βολεύει, και ίσως έχουν την αίσθηση ότι δεν τους πολυχρειάζεται. ÈÅÌÁÔÁ 2011 εν θελήσαµε να κοιτάξουµε βαθιά στον εαυτό µας και να αναρωτηθούµε για το πώς κατασκευάστηκε αυτή η κοινωνία. Οι πολιτικοί νόµιζαν ότι η κοινωνία θα προχωράει µε κοινοτικά πακέτα, οι δε κυβερνώντες πιστεύουν ότι όσο έχουν πλειοψηφία µπορούν να νοµιµοποιούν όλες τις Οµοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος (ΟΕΦΕ) 1

8 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ πολιτικές και ποινικές ευθύνες τους. Υπουργός εµπλεκόµενος σε ένα από τα µεγαλύτερα πολιτικά σκάνδαλα των τελευταίων χρόνων δεν ήταν αυτός που ξεστόµισε ότι «το ηθικό είναι το νόµιµο»; ηλαδή ανισότητα, αδιαφάνεια, διαπλοκή, διαφθορά, κοµµατισµός, αναξιοκρατία είναι ηθικά αρκεί να είναι νόµιµα; Γιατί να συµφωνήσει ένας νέος σε αυτό το συµπέρασµα; Ένας ποιητής γράφει κάπου πως «η πραγµατικότητα δεν γίνεται κατανοητή χωρίς την κατανόηση της αθλιότητας και της απελπισίας». Όσοι πιστεύουν ότι είναι ταγοί του έθνους χρειάζεται να σκύψουν πιο βαθιά σε αυτά τα σηµάδια που άτσαλα και βρώµικα η ελληνική νεολαία άφησε πάνω στα πεζοδρόµια της πόλης. Αλλά και οι υπόλοιποι, οι πολίτες αυτής της χώρας, χρειάζεται να πάρει ο καθένας το µερτικό του. Να συµβάλει καταρχάς στον προβληµατισµό τού τι πρέπει να γίνει και να κάνει προτάσεις. Μεταρρυθµιστικές, οδυνηρές ή ριζοσπαστικές, που θα «βλέπουν» όµως στο µέλλον. Και ας µην ξεχάσουν, ό,τι και να προτείνουν, να ζητήσουν για αυτό και τη γνώµη των παιδιών τους. Γιατί η εξέγερσή τους ήταν η ενηλικίωσή τους. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (Άρθρο, δηµοσιευµένο στο Βήµα, την 1 η Ιανουαρίου 2009) 1. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100 έως 120 λέξεις. Μονάδες Να σχολιάσετε σε 80 µε 100 λέξεις την φράση «η πραγµατικότητα δεν γίνεται κατανοητή χωρίς την κατανόηση της αθλιότητας και της απελπισίας». Μονάδες Το κείµενο ανήκει στο γραµµατειακό είδος του άρθρου. Αναφερθείτε σε τρία χαρακτηριστικά του γνωρίσµατα µε σχετικές αναφορές στο κείµενο. Μονάδες 6 ÈÅÌÁÔÁ Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσει τη σκέψη του ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 7 Οµοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος (ΟΕΦΕ) 2

9 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ α) µοιάζει, ροή, αξιόλογες, ριζοσπαστικές, συνεπάρουν: Να δώσετε από µία συνώνυµη για καθεµία από τις παραπάνω λέξεις της 1 ης παραγράφου του κειµένου. Μονάδες 5 β) αναρωτηθούµε, πιστεύουν, εµπλεκόµενος, διαφθορά, αναξιοκρατία: Να δώσετε από µία αντώνυµη για καθεµιά από τις παραπάνω λέξεις της 4 ης παραγράφου του κειµένου. Μονάδες 5 Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Σε ένα κείµενο που θα δηµοσιεύσετε στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, καταθέτετε τις απόψεις σας για το θέµα της αµφισβήτησης και της συµµετοχής των νέων στα κοινά. Στο κείµενό σας να αναφερθείτε στους λόγους που µπορούν να εξεγείρουν τους νέους της εποχής µας αλλά και στους τρόπους µε τους οποίους µπορούν να συντελέσουν στην πρόοδο της κοινωνίας µέσα από τη συµµετοχή τους στα κοινά. ( λέξεις) Μονάδες 40 ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! ÈÅÌÁÔÁ 2011 Οµοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος (ΟΕΦΕ) 3

10 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Η εθνική οµοιογένεια και η δηµοκρατία ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Τα εκπαιδευτικά συστήµατα όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το ελληνικό, είναι έντονα εθνοκεντρικά. Εµφανίζουν τα έθνη σαν αιώνιες οντότητες, αποσιωπούν τις µακριές διαδικασίες διαµόρφωσης των εθνών και παρουσιάζουν τα σηµερινά έθνη-κράτη να κατοικούνται από πληθυσµούς απολύτως οµοιογενείς πολιτισµικά.. [...] Η εθνική οµοιογένεια είναι µύθος κοινός στα σχολικά συστήµατα των ευρωπαϊκών χωρών και έχει στενή σχέση µε δύο σοβαρά φαινόµενα της εποχής µας. Το ένα είναι ο φόβος, που κατέχει πλατιά κοινωνικά στρώµατα σε διάφορες χώρες, για την αλλοίωση ή εξαφάνιση της εθνικής κουλτούρας (γλώσσας, θρησκείας, ταυτότητας) εξαιτίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το δεύτερο φαινόµενο είναι συνέπεια του πρώτου και συνοψίζεται σε ξενοφοβικές και ρατσιστικές θέσεις για την ανάγκη να προστατευθεί η κάθε χώρα από την παρουσία αλλοεθνών µεταναστών και προσφύγων που αλλοιώνουν την εθνική οµοιογένεια. Ο φόβος αλλοίωσης ή και απώλειας της εθνικής κουλτούρας, µε αίτιο τη συνάντηση των πολιτισµών και την αλληλεπίδραση, τη συνεργασία των λαών και την παρουσία µεταναστών εργαζοµένων, παρουσιάζει µία χαρακτηριστική ιδιαιτερότητα. Ο φόβος αυτός δεν εµφανίζεται µόνο σε µικρές και ανίσχυρες οµάδες. Αντίθετα, συχνότερα εµφανίζεται σε οµάδες ισχυρές αριθµητικά και κυρίαρχες πολιτισµικά για τις οποίες δεν υπάρχει κανένας ρεαλιστικός κίνδυνος αλλοίωσης. [...] Ο φόβος, δηλαδή, είναι έκφραση µίας τάσης προς τη µισαλλοδοξία και την αυταρχική κοινωνία. Αν αυτός ο φόβος πήγαζε από πραγµατικούς κινδύνους να αλλοιωθούν τα πολιτισµικά χαρακτηριστικά µίας ανθρώπινης οµάδας, η Ελλάδα π.χ. θα ήταν σε θέµατα θρησκείας η ανεκτικότερη χώρα της Ευρώπης. Η πολύ υψηλή θρησκευτική οµοιογένεια θα δηµιουργούσε ένα γενικό αίσθηµα ασφάλειας και σιγουριάς απέναντι στις θρησκευτικές διαφορές και θα οδηγούσε σε πλήρη ελευθερία άσκησης της λατρείας όλων των άλλων θρησκειών στις οποίες πιστεύουν οι λίγοι πολίτες αυτής της χώρας που δεν ανήκουν στην επικρατούσα θρησκεία, καθώς και οι µετανάστες και λοιποί αλλοεθνείς. ÈÅÌÁÔÁ 2010 Ωστόσο, όπως συµπεραίνουν νοµικοί, πολιτικοί, επιστήµονες και πανεπιστηµιακοί καθηγητές Θεολογίας, η Ελλάδα είναι στα θέµατα θρησκείας η λιγότερο ελεύθερη για τους αλλόθρησκους χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έννοια της οµοιογένειας, λοιπόν, και οι φόβοι αλλοίωσής της σχετίζονται µε την αυταρχική κοινωνία και ενέχουν κινδύνους θεµελιωδώς πολιτικούς. 1

11 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Η εθνική πολιτισµική οµοιογένεια παρουσιάζει τα µέλη του έθνους σαν να ήταν απολύτως ίδια και οµοιογενή, χωρίς γεωγραφικές, κοινωνικές, οικονοµικές και πολιτισµικές διαφορές. Για να το πετύχει αυτό, συχνά περιγράφει το έθνος σαν µια αρµονική και αγαπηµένη οικογένεια. Αυτή η παροµοίωση του έθνους-κράτους µε την οικογένεια έχει πολλές αφανείς, αλλά ιδιαίτερα σοβαρές πολιτικές συνέπειες. Καλλιεργεί τα παραδοσιακά και ρατσιστικά στερεότυπα, γιατί αποδίδει στο κάθε άτοµο τα χαρακτηριστικά της οµάδας και στην οµάδα τα χαρακτηριστικά ενός ατόµου. Έτσι, εµποδίζει την κατανόηση των πολιτικών φαινοµένων. Αν π.χ. δεν καλλιεργείται το στερεότυπο ότι π.χ. οι Ιταλοί στον Β Παγκόσµιο Πόλεµο ήταν δειλοί, ανοίγει ο δρόµος για να γίνει αντιληπτό ότι µεγάλο µέρος του ιταλικού λαού, που έστειλε ο Μουσολίνι σε πολέµους, δεν ήθελε ούτε να σκοτωθεί ούτε να σκοτώσει για τη φασιστική κυβέρνησή του. Η παρουσίαση του έθνους σαν µια αγαπηµένη και αρµονική οικογένεια έχει για την ίδια την εθνική οµάδα ακόµη πιο σοβαρές πολιτικές συνέπειες. Αποκρύπτει τις κοινωνικές διαφορές και ναρκοθετεί τη δηµοκρατική κοινωνία. Η παροµοίωση του έθνους µε την οικογένεια περιθωριοποιεί όλες τις άλλες κοινωνικές ταυτότητες εκτός της εθνικής. Έτσι παραµερίζει τις κοινωνικές και οικονοµικές διαφορές και επιτρέπει ν αποκρύπτονται οι σχέσεις ανισότητας και κυριαρχίας ανάµεσα στις κοινωνικές τάξεις. Παραµερίζει τις τεράστιες διαφορές ανδρών και γυναικών και επιτρέπει ν αποκρύπτονται οι σχέσεις ανισότητας και κυριαρχίας ανάµεσα στα κοινωνικά φύλα. Ίσως, τέλος, το σηµαντικότερο να είναι ότι η ταύτιση του έθνους µε την οικογένεια υποκρύπτει την παροµοίωση της εξουσίας µε τους γονείς. Η έννοια του πολίτη, όπως την ορίζει η δηµοκρατική θεωρία του κοινοβουλευτισµού, υποβιβάζεται και οι υπεύθυνοι πολίτες µετατρέπονται στα «παιδιά» της πολιτικής εξουσίας, δηλαδή ανήλικα και ανεύθυνα, που χρειάζονται προστασία και έλεγχο. ΑΣΚΗΣΕΙΣ Άννα Φραγκουδάκη, εφ. Τα Νέα, 21/6/1997 (διασκευασµένο κείµενο) A. Να παρουσιάσετε την περίληψη του κειµένου στους συµµαθητές σας σε λέξεις. Μονάδες 25 ÈÅÌÁÔÁ 2010 Β1. «Ίσως, τέλος, το σηµαντικότερο να είναι ότι η ταύτιση του έθνους µε την οικογένεια υποκρύπτει την παροµοίωση της εξουσίας µε τους γονείς». Να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη σε µια παράγραφο λέξεων. Μονάδες 12 Β2. Ποιον τρόπο και ποια µέσα πειθούς χρησιµοποιεί η συγγραφέας στην 8 η παράγραφο (Καλλιεργεί τα παραδοσιακά κυβέρνησή του.); Μονάδες 6 2

12 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Β3. Να εντοπίσετε πώς επιτυγχάνεται η συνοχή από τη 2 η έως και την 6 η παράγραφο του κειµένου. Μονάδες 6 Β4. Ποια η δοµή και ο τρόπος ανάπτυξης της 10 ης παραγράφου (Η παροµοίωση στα κοινωνικά φύλα); Να αιτιολογηθεί η απάντησή σας Μονάδες 6 Β5. α) αποσιωπούν, οµοιογένεια, αλλοιώνουν: να γράψετε από ένα συνώνυµό τους. β) αλληλεπίδραση, αυταρχικός: από το τελευταίο συνθετικό των παραπάνω λέξεων να γράψετε ένα απλό παράγωγο. Μονάδες 5 Γ. Σε µια εισήγησή σας ( 600 περίπου λέξεων) στη Βουλή των Εφήβων, αναλύετε για ποιους λόγους η εκπαίδευσή µας πρέπει να αντιµετωπίζει τους νέους και ως Ευρωπαίους πολίτες, καθώς και πώς θα τους ετοιµάσει ώστε να σταθούν στην Ευρωπαϊκή πραγµατικότητα. Μονάδες 40 ÈÅÌÁÔÁ

13 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις ΤΗΣ ΜΠΕΤΙΝΑΣ ΝΤΑΒΟΥ* Από τα γραπτά του προσωκρατικού φιλοσόφου Εµπεδοκλή ως αυτά του σύγχρονου κοινωνιολόγου Kemper αλλά και από πλήθος ψυχολογικών και ανθρωπολογικών µελετών προκύπτει ότι η ανθρώπινη αλληλεπίδραση, παρ' όλη την πολυπλοκότητα της, κινείται ανάµεσα σε δύο πόλους: στη «φιλότητα» 1 που περιλαµβάνει όλες τις δυνάµεις που ενώνουν τους ανθρώπους και στο «νείκος» 2 που αφορά τις δυνάµεις που τους χωρίζουν. Οι δύο αυτές πτυχές αποτελούν θεµελιώδεις επεξηγηµατικές παραµέτρους της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Τα συναισθήµατα αγάπης, στοργής και χαράς ενώνουν δηµιουργικά τους ανθρώπους, ενώ τα συναισθήµατα θυµού, φόβου, περιφρόνησης και αηδίας βρίσκονται στη βάση της έχθρας και της αντιπαλότητας. Τα συναισθήµατα που ορίζουν τους δύο πόλους της αλληλεπίδρασης είναι οικουµενικά. Ωστόσο, κάθε πολιτισµός, µε τις δικές του ιδιαίτερες συνθήκες και πρακτικές, συµβάλλει στην ένταση ή στην εξασθένηση της εκδήλωσης ορισµένων συναισθηµάτων. Τι είναι λοιπόν αυτό, που στις «δικές µας» σύγχρονες δυτικές κοινωνίες εντείνει το θυµό, το φόβο, την περιφρόνηση και την αηδία, δηλαδή όλα εκείνα τα συναισθήµατα επί των οποίων χτίζεται η βίαιη αλληλεπίδραση µεταξύ των ανθρώπων; Θυµώνει όποιος διαψεύδεται και όποιος δυσφορεί, όποιος βρίσκεται συνεχώς µπροστά σε εµπόδια αλλά και όποιος αναµετριέται µε τους άλλους για να διατηρήσει ο ίδιος τον έλεγχο και την εξουσία. ιαψεύδεται αυτός που παγιδεύτηκε σε καταναλωτικά όνειρα και υποσχέσεις, αυτός που έµεινε άνεργος παρά τις καλές του σπουδές, όποιος πάσχισε για υψηλούς στόχους που δεν επιτεύχθηκαν ποτέ. υσφορεί αυτός που οι συνθήκες της καθηµερινότητάς του, απλές ή σύνθετες, τον φέρνουν διαρκώς αντιµέτωπο µε προβλήµατα δυσεπίλυτα. Θυµώνει εύκολα όποιος αποφασίζει να ακολουθήσει τις σύγχρονες επιταγές για «ανταγωνιστικότητα», διεκδικητικότητα και ατοµική επιτυχία ή τις κοινωνικές προσταγές «να είναι καλά µε τον εαυτό του» και να απαρνιέται «ό,τι δεν του αξίζει». ÈÅÌÁÔÁ Φιλότητα = Φιλία, αγάπη, στοργή, συµπάθεια 2 Νείκος = Φιλονικία, διαµάχη, λογοµαχία 1

14 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Ο φόβος έρχεται ως απάντηση σε ενδεχόµενη συµβολική ή πραγµατική βλάβη. Φοβάται όποιος απειλείται ψυχικά ή σωµατικά, όποιος βρίσκεται µπροστά σε µια επερχόµενη απώλεια! Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, υποβοηθούµενες και από τα µαζικά µέσα ενηµέρωσης, βιώνονται ως κοινωνίες γενικευµένης απειλής. Οποιαδήποτε στιγµή, οπουδήποτε, κάτι µπορεί να ξεσπάσει ξαφνικά που θα φέρει την καταστροφή σε τοπικό ή παγκόσµιο επίπεδο, σε κλίµακα ατοµική ή συνολική. Τα επακόλουθά τους έχουν γίνει οδυνηρά εµφανή στη µικρή µας χώρα τον τελευταίο µήνα. Μίασµα ή «µη άνθρωπος» µπορεί να γίνει στιγµιαία και εναλλάξ ένα δεκαπεντάχρονο παιδί, ένας εικοσιενάχρονος αστυνοµικός ή µια αλλοδαπή συνδικαλίστρια, ανάλογα µε τα συµφέροντα, τις παραστάσεις, τις αξίες ή το συναισθηµατικό κλίµα µέσα στο οποίο γαλουχήθηκε ο κάθε «αηδιασµένος». Ένα αδιάψευστο εύρηµα στις επιστήµες της ψυχικής υγείας είναι πως όποιος κακοποιεί έχει προηγουµένως κακοποιηθεί ο ίδιος. Είναι λοιπόν σχεδόν αφελές να αναρωτιόµαστε γιατί έχει αυξηθεί η βία στις ανθρώπινες συναναστροφές ή γιατί οι άνθρωποι γίνονται µεταξύ τους ολοένα και πιο εχθρικοί. Η απάντηση είναι απλή. Ζουν σε έναν κόσµο που όλο και περισσότερο τους κακοποιεί και τους φοβίζει. Σε έναν κόσµο όπου η τεχνολογική πρόοδος ισοδυναµεί µε περιβαλλοντική καταστροφή και όπου η κυρίαρχη αξία είναι η ατοµική εξέλιξη. Σε έναν κόσµο που υπόσχεται σχεδόν τα πάντα αλλά εκπληρώνει ελάχιστα και όπου όταν ο ένας στόχος καλύπτεται ένας άλλος «καραδοκεί». Ζουν σε µια χώρα όπου βασικοί θεσµοί όπως η Παιδεία, η κοινοτική πρόνοια ή η υγεία είναι µόνιµες πηγές δυσφορίας. Σε µια Ελλάδα που «όπου κι αν πάνε τους πληγώνει», τους θυµώνει και τους περιφρονεί... Η βία στις συναναστροφές αυξάνεται γιατί από πολύ νωρίς σιη ζωή υποχρεωνόµαστε να αντέξουµε σε συνθήκες ανταγωνισµού, ατοµισµού και εντατικοποίησης, δηλαδή σε συνθήκες που καλλιεργούν το θυµό και το φόβο. Αυξάνεται επειδή οι κοινοί στόχοι εκλείπουν και οι ατοµικοί πολλαπλασιάζονται και έτσι από νωρίς µαθαίνουµε πολύ περισσότερα για ό,τι µας χωρίζει (από άλλους πολιτισµούς, άλλες οµάδες, άλλες ηλικίες, από το άλλο φύλο) παρά για ό,τι µας ενώνει. ÈÅÌÁÔÁ 2009 * Η κ. Μπετίνα Ντάβου είναι καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Τµήµα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Το διασκευασµένο κείµενο δηµοσιεύτηκε στο Βήµα

15 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του δηµοσιεύµατος που µόλις διαβάσατε υποθέτοντας ότι ενηµερώνετε τη σχολική σας τάξη για το περιεχόµενό του σε λέξεις. Μονάδες 25 Β1. «Η βία στις συναναστροφές αυξάνεται γιατί από πολύ νωρίς στη ζωή υποχρεωνόµαστε να αντέξουµε σε συνθήκες ανταγωνισµού, ατοµισµού και εντατικοποίησης». Να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη σε µία παράγραφο λέξεων, χρησιµοποιώντας µέσα πειθούς που ανάγονται στη λογική. Μονάδες 12 Β2. Με ποιoν από τους τρόπους πειθούς που γνωρίζετε προσπαθεί να πείσει η συντάκτρια του δηµοσιεύµατος στην πρώτη παράγραφο; Να στηρίξετε την άποψη σας µε αναφορές στα µέσα πειθούς, που κρίνετε ότι χρησιµοποιεί στην παράγραφο αυτή. Μονάδες 8 Β3. Να εξηγήσετε το ρόλο της τρίτης παραγράφου «Τι είναι λοιπόν. ανθρώπων;» στη συνοχή και στη συνεκτικότητα του κειµένου. Μονάδες 5 Β4. Παραµέτρους, δυσφορεί, συνολική, συναναστροφές, περιβαλλοντική: να γράψετε την ετυµολογία των παραπάνω λέξεων και να σχηµατίσετε από ένα παράγωγο µε το τελευταίο συνθετικό της κάθε λέξης. Μονάδες 10 Γ. Το σχολείο σας διοργανώνει ηµερίδα µε θέµα τις εκδηλώσεις διαµαρτυρίας του εκέµβρη του 2008 και καλείστε να πάρετε µέρος ως εκπρόσωπος της τάξης σας. Στην εισήγησή σας επισηµαίνετε τον κώδικα αξιών που θα θωρακίσει την προσωπικότητά σας και θα µετουσιώσει το θυµό, την οργή και το φόβο για τη σηµερινή κοινωνική πραγµατικότητα σε µια θετική στάση ζωής. Στη συνέχεια εστιάζετε την ανάλυσή σας στους φορείς εκείνους που κατά τη γνώµη σας θα γαλουχήσουν τη νέα γενιά µε τις αξίες αυτές. ( λέξεις) Μονάδες 40 ÈÅÌÁÔÁ

16 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Ζωντανές πηγές σύγχρονου πατριωτισµού 1. Ανάµεσα στις ποικίλες αντιδράσεις που προκαλεί η εξέλιξη της παγκοσµιοποίησης στη χώρα µας συγκαταλέγεται και ένα είδος πατριωτισµού που περιορίζεται σε νοσταλγικές αναµνήσεις και µας έχει µεταβάλει σε σκαντζόχοιρους που υψώνουν τα αγκάθια τους σε οτιδήποτε νοµίζουµε ότι µπορεί να απειλήσει την εθνική µας ακεραιότητα και ιδιαιτερότητα. Με αυτό το είδος του πατριωτισµού εύκολα κλείνουµε τα ιδεολογικά µας σύνορα, αρνούµαστε νέα πνευµατικά ή καλλιτεχνικά προϊόντα, αρνούµαστε νέες ιδέες και νέες µορφές ζωής. Ο πατριωτισµός αυτός έλκει την καταγωγή από τη Μεγάλη Ιδέα, που διατυπώθηκε στα µέσα του 19ου αιώνα, εξελίχθηκε σε κυρίαρχη εθνική ιδεολογία επί έναν αιώνα, µας οδήγησε σε θριάµβους και περιπέτειες και γενικά έπαιξε καίριο ρόλο στη διαµόρφωση του νεοελληνικού έθνους και κράτους. 2. Κάποτε, όµως, εξαντλήθηκε και έσβησε, επειδή σε αυτόν τον κόσµο δεν είµαστε µόνοι µας µε εξ ουρανού εθνικά πεπρωµένα. Υπάρχουν και άλλοι µε µικρές ή µεγάλες ιδέες. Το ερώτηµα είναι: επειδή µετά τη Μεγάλη Ιδέα βρεθήκαµε χωρίς εθνική ιδεολογία, που να συνενώνει τις προσπάθειές µας σε µια συλλογική έκφραση και πράξη, µήπως σπασµωδικά αναζητούµε µια νέα εθνική ιδεολογία, ένα νέο σύγχρονο πατριωτισµό; Και ποιος µπορεί να είναι αυτός; 3. Ας σκεφθούµε λογικά και πρακτικά. Η πατρίδα µας είναι αυτή που έχουµε, µε το έδαφός της και τα σύνορά της. εν ξέρω αν είµαστε οι απευθείας και γνήσιοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Συνήθως σε χρόνια όλα αλλάζουν και µόνο ένα εθνολογικό DNA µπορεί να λύσει τον γρίφο, όταν ανακαλυφθεί. Μέχρι τότε ένα είναι βέβαιο: ότι σ αυτό το έδαφος που είναι η πατρίδα µας επί χρόνια και πλέον, ζουν άνθρωποι που ουσιαστικά µιλούν την ίδια γλώσσα. Πέρασαν κατακτητές, ασφαλώς θα έγιναν επιµειξίες, πέρασαν και άλλες γλώσσες, αλλά η ελληνική γλώσσα έµεινε γαντζωµένη στον βραχώδη αυτό τόπο και στην απόληξή της, τη νέα ελληνική γλώσσα, είναι ο µόνος βέβαιος και γνήσιος απόγονος της αρχαίας. 4. Μια πρώτη απαίτηση πατριωτισµού είναι να διαφυλάξουµε αυτή τη γλώσσα και να την αναπτύξουµε, να εγγυηθούµε τη συνέχειά της. Είναι, άλλωστε, το εθνικό σηµείο, η εθνική αχίλλειος πτέρνα, που δέχεται τη σφοδρότερη και απειλητικότερη επίθεση. Και επειδή η γλώσσα δεν είναι µόνο ένα όργανο συνεννόησης (αυτό είναι το λιγότερο που είναι) αλλά φορέας παιδείας και πολιτισµού, σ αυτήν κατ ανάγκη θα στηρίξουµε την εθνική µας ιδιαιτερότητα, για να ζήσουµε εµείς και να προσφέρουµε στους άλλους. Αρκεί να ακούσει κανείς µια εκποµπή της τηλεόρασής µας για να πειστεί πόσο εκπληρώνουµε αυτό το πατριωτικό καθήκον. ÈÅÌÁÔÁ Ας πάµε λίγο πιο πέρα. Αυτό το έδαφος, που είναι η πατρίδα µας, είχε δάση, ποτάµια, πηγές, βουνά, κάµπους, θάλασσες, ακρογιαλιές, µε δυο λόγια είχε την εδαφική του ιδιαιτερότητα. Που δεν είναι µόνο παθητικά εδαφική, αλλά και 1

17 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ ενεργητικά ιστορική και πολιτισµική. Είχε τον Μαραθώνα, τις Θερµοπύλες, τη Σαλαµίνα και ήταν η φυσική κατοικία όλων των θεών και των µύθων που έφτασαν ως εµάς. Είναι αυτό που λέµε τα τελευταία χρόνια φυσικό περιβάλλον, που δεν είναι µόνο απλά και µόνο φυσικό, υλικό, αλλά και ιδεατό που περιβάλλει τη ζωή µας µε µια αέναη και ζωντανή σχέση µαζί της. Το τραγικό τέλος του Ελαιώνα, που ξεκινούσε από την Πάρνηθα και έφτανε ως το Φάληρο και ήταν αρχαιότερος του Παρθενώνα, και όλη η καταστροφή που προκαλέσαµε τα τελευταία χρόνια καίγοντας, κτίζοντας αυθαίρετα, µολύνοντας πηγές και ποτάµια και ακτές, δείχνουν πόσο εκπληρώσαµε και αυτό το πατριωτικό καθήκον, να διατηρήσουµε και να συντηρήσουµε το φυσικό περιβάλλον. έχεται, ως εθνικό αγαθό, τη σφοδρότερη επίθεση και δεν υπάρχει κανείς να το υπερασπισθεί από µια πραγµατική επιδροµή βαρβάρων. 6. Το έδαφος αυτό, όπου ζούµε και είναι η πατρίδα µας, έχει κράτος και θεσµούς. Το κράτος µας θα πρέπει να σταθεί µε εθνική αυτοπεποίθηση και αξιοπρέπεια δίπλα σε άλλα κράτη. Πολλή συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια αν το κράτος θα πρέπει να είναι µικρό ή µεγάλο. Κανείς δεν ενδιαφέρεται γι αυτό. Εκείνο που ενδιαφέρει όλους, την πολιτική ηγεσία αλλά και άλλες ηγετικές οµάδες, είναι οι θεσµοί της ηµοκρατίας, µε πανάρχαια επίσης καταγωγή, που αποτελούν µια από τις ουσιαστικότερες για τη συλλογική ζωή µας κατακτήσεις. Το αισθανόµαστε περισσότερο όταν µας λείπουν. Όταν δεν µας λείπουν, συναγωνιζόµαστε µεταξύ µας, πολίτες και ηγεσίες, ποιος θα τους παραβιάσει ή θα τους θέσει στην υπηρεσία της καθηµερινής µεγάλης ή µικρής αρπαχτής. 7. Ανέφερα αυτές τις περιπτώσεις για να δείξω από πού µπορεί να πηγάσει ο σύγχρονος πατριωτισµός µας και η ζωντανή αγάπη για την πατρίδα µας. Υπάρχουν και πολλές άλλες. ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου (130 λέξεις). ιασκευή από κείµενο του Αντώνη Καρκαγιάννη 25 µονάδες Β1. Να καταγράψετε τα σηµεία που διαφοροποιούν τον πατριωτισµό από τον εθνικισµό σε µια παράγραφο που θα αναπτύξετε µε τη µέθοδο της αντίθεσης. Η παράγραφος να διαθέτει πλήρη δοµή (θεµατική περίοδο, λεπτοµέρειες σχόλια και πρόταση κατακλείδα) 10 µονάδες ÈÅÌÁÔÁ 2008 Β2. Ποια µέσα πειθούς χρησιµοποιεί ο συγγραφέας στην παράγραφο 3 του κειµένου; 5 µονάδες Β3. Από το β συνθετικό των λέξεων που ακολουθούν να σχηµατίσετε δύο οµόρριζες λέξεις (απλές ή σύνθετες): επιµειξίες, απόληξη, αυθαίρετα, υπερασπιστεί 4 µονάδες 2

18 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Β4. Να αλλάξετε την ποιητική γλώσσα σε αναφορική στις φράσεις: α) «ένα είδος πατριωτισµού που περιορίζεται σε νοσταλγικές αναµνήσεις και µας έχει µεταβάλει σε σκαντζόχοιρους που υψώνουν τα αγκάθια τους σε οτιδήποτε νοµίζουµε ότι µπορεί να απειλήσει την εθνική µας ακεραιότητα και ιδιαιτερότητα.». β) «Είναι, άλλωστε, (η γλώσσα) το εθνικό σηµείο, η εθνική αχίλλειος πτέρνα, που δέχεται τη σφοδρότερη και απειλητικότερη επίθεση.» 6 µονάδες Γ. Με δεδοµένο πως θεωρείτε την ανάπτυξη εθνικιστικών συναισθηµάτων άσκοπη και δυσλειτουργική προοπτική για τον σύγχρονο νέο, να γράψετε ένα άρθρο ( λέξεων) στο οποίο, αφού προσδιορίσετε την αξία που έχει ο πατριωτισµός για ένα λαό να εξηγήσετε πώς η φροντίδα για τη γλώσσα, το φυσικό περιβάλλον, τους θεσµούς αποτελεί τη σύγχρονη ένδειξη φιλοπατρίας και να αναφέρετε και άλλα στοιχεία που "προωθούν τη φιλοπατρία σήµερα". 50 µονάδες ÈÅÌÁÔÁ

19 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ύο ορισµοί για την παγκοσµιοποίηση 1 Για τους αρχαίους Ρωµαίους, ο ελληνικής καταγωγής θεός Ιανός συµβόλιζε την είσοδο, το ξεκίνηµα και το τέλος. Την είσοδο, γιατί κάθε καινούρια εµπειρία αποτελεί και ένα πέρασµα, το ξεκίνηµα, γιατί κάθε πέρασµα µας φέρνει µπροστά σε µία νέα πραγµατικότητα και το τέλος, γιατί κάθε νέα πραγµατικότητα προϋποθέτει τη ρήξη µε το παρελθόν και το θάνατο του παλαιού. 2 Ο Ιανός όµως είναι περισσότερο γνωστός, επειδή απεικονίζονταν πάντοτε µε δύο πρόσωπα που κοιτούσαν προς αντίθετες κατευθύνσεις, ίσως για να υποδηλώσουν ότι το µέλλον µας παρουσιάζεται συνήθως µε δύο τελείως διαφορετικά πρόσωπα (ένα θετικό και ένα αρνητικό). 3 Αναγνωρίζοντας λοιπόν τη σοφία των αρχαίων, ακολουθώ και εγώ το παράδειγµά τους παραθέτοντας σας δύο αντίθετες προτάσεις για την παγκοσµιοποίηση. Η πρώτη είναι πολύ αισιόδοξη και εναρµονίζεται πλήρως µε τις αρχές της οικονοµικής επιστήµης. Η δεύτερη περιέχει όσα επιχειρήµατα θα ακούγαµε από τους πολέµιους της παγκοσµιοποίησης, αν φρόντιζαν να φωνάζουν λιγότερο και αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στο διάβασµα, την αναζήτηση πληροφοριών και την ψύχραιµη ανάλυση των γεγονότων. 4 Πολλά θεωρητικά και εµπειρικά παραδείγµατα έχουν αποδείξει ότι όσο λιγότερα εµπόδια υπάρχουν στο εµπόριο τόσο αυξάνεται ο ανταγωνισµός και τόσο καλύτερα ή φθηνότερα προϊόντα απολαµβάνει ο καταναλωτής. Μακροπρόθεσµα η παγκοσµιοποίηση κάνει τον κόσµο πλουσιότερο, παραγωγικότερο και δικαιότερο αφού «κερδίζουν» όσοι παράγουν περισσότερο ή καλύτερα και όχι εκείνοι που ενισχύονται από το κράτος µε χαριστικές συµβάσεις, ειδικούς προστατευτικούς δασµούς και επιδοτήσεις. ÈÅÌÁÔÁ Αν και συχνά η παγκοσµιοποίηση παρουσιάζεται ως µία συνωµοσία των πλουσίων και ισχυρών, στην πραγµατικότητα αποτελεί µία φυσική συνέπεια της τεχνολογικής προόδου. Χάρη στην εξέλιξη των µεταφορών και των τηλεπικοινωνιών οι άνθρωποι σήµερα επικοινωνούν και ταξιδεύουν πολύ περισσότερο από πριν. Εµπορεύονται λοιπόν περισσότερο και η ιστορία µάς έχει διδάξει ότι το εµπόριο υπήρξε πάντοτε µία επαναστατική και προοδευτική δύναµη, καθώς όσοι ταξιδεύουν γνωρίζουν διαφορετικούς ανθρώπους, διδάσκονται καινούριες τεχνικές και µαθαίνουν να σέβονται τους άλλους πολιτισµούς. 1

20 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Παγκοσµιοποίηση λοιπόν σηµαίνει ευηµερία, λιγότερο µίσος, εξαφάνιση του πολέµου και κατάργηση των διακρίσεων. Είναι αλήθεια ότι αυτή η προσέγγιση γεννά τον κίνδυνο µιας πλανητικής οµοιοµορφίας. Για πρώτη φορά στην ιστορία όµως µπορούµε να ελπίζουµε σε µία παγκόσµια γνώση, αλληλεγγύη και κατανόηση. Σε πράγµατα δηλαδή που αξίζουν οποιοδήποτε τίµηµα και πρέπει να γίνουν κτήµα όλης της ανθρωπότητας. 7 Θεωρητικά οι αποφάσεις για την ενίσχυση της παγκοσµιοποίησης λαµβάνονται από όλα τα κράτη του κόσµου σε διεθνείς διασκέψεις και οργανισµούς όπως ο ΠΟΕ (Παγκόσµιος Οργανισµός Εµπορίου). Έτσι, παρέχεται σε κάθε χώρα η δυνατότητα να υπερασπίσει τα συµφέροντά της εκφράζοντας τις απόψεις της και επηρεάζοντας τη λήψη των αποφάσεων. 8 Οι συζητήσεις όµως δεν είναι τόσο δηµοκρατικές όσο φαίνονται και η τράπουλα είναι πάντοτε σηµαδεµένη εκ των προτέρων. Για παράδειγµα, η Παγκόσµια Τράπεζα και το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο διοικούνται από την οµάδα των πιο αναπτυγµένων χωρών του κόσµου. Έτσι οι <<αµερόληπτες τεχνοκρατικές αποφάσεις τους>> στην πραγµατικότητα αποτελούν απλώς έκφραση των συµφερόντων των ήδη πλουσίων χωρών και αδιαφορούν πλήρως για τις κοινωνικές επιπτώσεις τους στον υπόλοιπο κόσµο. 9 Παγκοσµιοποίηση λοιπόν σηµαίνει παράκαµψη της εθνικής κυριαρχίας και των δηµοκρατικών διαδικασιών µέσα από τη µυστική λειτουργία διεθνών οργανισµών µε διοικήσεις διορισµένες από τις πλουσιότερες χώρες του κόσµου! 10 Το να είσαι υπέρ ή κατά της παγκοσµιοποίησης, είναι το ίδιο άτοπο όσο και να το υποστηρίζεις ότι είσαι υπέρ ή κατά της βροχής. Πρόκειται για ένα φυσικό φαινόµενο που δηµιούργησε η τεχνολογία και δεν πρόκειται να φύγει µόνο και µόνο επειδή δεν µας αρέσει ή δεν µας εξυπηρετεί. Πρέπει όµως να αγωνιστούµε υπέρ µιας δίκαιης παγκοσµιοποίησης που θα πραγµατοποιηθεί για το καλό των λαών και όχι για τα συµφέροντα των επιχειρήσεων. ( ιασκευή άρθρου του Γιώργου Επιτήδειου) ÈÅÌÁÔÁ