ΠΝΕΥΜΩΝ PNEUMON. ΑΘΗΝΑ. Cited in: SCOPUS Εmbase Copernicus Index Google Scholar doaj ISSN X. e-issn ATHENS

Transcript

1 ΠΝΕΥΜΩΝ/PNEUMON ΤΟΜΟΣ/VOL. 23 ΤΕΥΧΟΣ/No 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ/OCTOBER - ΔΕΚεμβριΟΣ/DECember 2010 ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ Ταχ. Γραφείο ΚΕΜΠ Αθηνών Αριθμός Άδειας 4/2007 ôåχíïãñáììámed Λ. Μεσογείων Áãßá ÐáñáóêåõÞ AÖÌ: PNEUMON VOL. 23 No 4 OCTOBER-DECEMBER 2010 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΟΜΟΣ 23 ΤΕΥΧΟΣ 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETY SOCIETY QUARTERLY MEDICAL JOURNAL Cited in: SCOPUS Εmbase Copernicus Index Google Scholar doaj ΑΘΗΝΑ ATHENS ISSN X e-issn

2 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟNOΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETY SOCIETY QUARTERLY MEDICAL JOURNAL ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÐÍÅÕÌÏÍÏËÏÃÉÊÇÓ ÅÔÁÉÑÅÉÁÓ ΕΠΙΣΗΜΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÂÑÏÃ ÏËÏÃÉÊÇÓ ÅÔÁÉÑÅÉÁÓ Ιδιοκτήτης: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ISSN X e-issn ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Περιοδικό ΠΝΕΥΜΩΝ Μεσογείων 152 Αθήνα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών "Η Σωτηρία" Τηλ.: , FREE ONLINE ACCESS ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Eσωτερικού Μέλη ΕΠΕ - ΕΒΕ Ειδικευόμενοι - Φοιτητές Εταιρείες - Οργανισμοί Βιβλιοθήκες Εξωτερικού Εκτύπωση: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ Μ. Αυγέρη 12, Αγία Παρασκευή Τηλ: , fax: techn@hol.gr Εκδότης: Μ. Στεφανάκης Διευθυντής Σύνταξης: Βοηθοί σύνταξης: Διεθνής Συντακτική Επιτροπή Philippe Astoul (France) Bruno Balbi (Italy ) Robert Baughman (USA) Semra Bilaceroglou (Turkey) Christopher Bolliger (South Africa) Philippe Camus (France) John Catravas (USA) Carlos Robalo Cordeiro (Portugal) Ulrich Costabel (Germany) Claudio Donner (Italy) Elisabeth Fireman (Israel) Joanna Floros (USA) Patricia Haslam (UK) Talmadge King (USA) Richard Light (USA) Fernando Martinez (USA) Dario Olivieri (Italy) Paco Panadero (Spain) Panos Pantelidis (UK) Martin Petrek (CZ) Vesna Petrovic (Serbia) Udaya Prakash (USA) Ganesh Raghu (USA) Steven Rennard (USA) Paola Rotoli (Italy) Om Sharma (USA) Cuneyt Tetikkurt (Τurkey) Theocharis Theocharides (USA) Argyris Theophilopoulos (USA) Athol Wells (UK) ΣυντακτικH ΕπιτροπH Δημοσθένης Μπούρος Μιχάλης Τουμπής Επαμεινώνδας Κοσμάς Κώστας Κωστίκας Στέλιος Λουκίδης Πέτρος Μπακάκος Ιωάννης Πνευματικός Γεώργιος Σταθόπουλος Μέλη Εθνικής Συντακτικής Επιτροπής Ουρανία Αναγνωστοπούλου (Αθήνα) Αντώνης Αντωνιάδης (Σέρρες) Νικόλαος Γαλάνης (Θεσ/νίκη) Δημήτριος Γεωργόπουλος (Ηράκλειο) Μίνα Γκάγκα (Αθήνα) Κώστας Γουργουλιάνης (Λάρισα) Γεώργιος Δημόπουλος (Αθήνα) Κώστας Ζαρογουλίδης (Θεσ/νίκη) Κωνσταντίνος Κατής (Αθήνα) Γεώργιος Κολιός (Αλεξανδρούπολη) Αντωνία Κουτσούκου (Αθήνα) Σταύρος Κωνσταντινίδης (Αλεξανδρούπολη) Κώστας Κωνσταντίνου (Αθήνα) Σταύρος Κωνσταντόπουλος (Ιωάννινα) Κατερίνα Μαλαγάρη (Αθήνα) Αργύρης Μιχαλόπουλος (Αθήνα) Γεώργιος Μπαλτόπουλος (Αθήνα) Παναγιώτης Μπεχράκης (Αθήνα) Γεώργιος Νάκος (Ιωάννινα) Δώρα Ορφανίδου (Αθήνα) Σπύρος Παπίρης (Αθήνα) Βλάσης Πολυχρονόπουλος (Αθήνα) Κώστας Πρίφτης (Αθήνα) Αντώνης Ρασιδάκης (Αθήνα) Νικόλαος Σιαφάκας (Ηράκλειο) Γεώργιος Τσελέπης (Αθήνα) Μάριος Φρουδαράκης (Αλεξανδρούπολη)

3 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ PNEUMON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟNOΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETY SOCIETY QUARTERLY MEDICAL JOURNAL THE HELLENIC THORACIC SOCIETY (HTS) OFFICIAL JOURNAL THE GREEK BRONCHOLOGIC SOCIETY (GBS) Owner: GREEK BRONCHOLOGIC SOCIETY ISSN X e-issn Address: PNEUMON Medical Journal Athens Chest Hospital (Sotiria) 152, Messogion Ave. Athens Greece Tel.: pneumon@hts.org.gr FREE ONLINE ACCESS Annual Subscriptions Inland Members of HTS and GBS Interns-Medical Students Medical Societies Medical Libraries Abroad Publisher: Technogramma 12 Markou Avgeri Str., Athens Tel: , Fax: techn@hol.gr Editor-in-Chief: Associate Editors: Demosthenes Bouros, MD, PhD, FCCP Michael Toumbis, MD Epaminontas Kosmas, MD, FCCP Kostas Kostikas, MD, FCCP Stelios Loukidis, MD, FCCP International Board Philippe Astoul (France) Bruno Balbi (Italy ) Robert Baughman (USA) Semra Bilaceroglou (Turkey) Christopher Bolliger (South Africa) Philippe Camus (France) John Catravas (USA) Carlos Robalo Cordeiro (Portugal) Ulrich Costabel (Germany) Claudio Donner (Italy) Elisabeth Fireman (Israel) Joanna Floros (USA) Patricia Haslam (UK) Talmadge King (USA) Richard Light (USA) Fernando J. Martinez (USA) Dario Olivieri (Italy) Paco Panadero (Spain) Panos Pantelidis (UK) Martin Petrek (CZ) Vesna Petrovic (Serbia) Udaya Prakash (USA) Ganesh Raghu (USA) Steven Rennard (USA) Paola Rotoli (Italy) Om Sharma (USA) Cuneyt Tetikkurt (Τurkey) Theocharis Theocharides (USA) Argyris Theophilopoulos (USA) Athol Wells (UK) EDITORIAL BOARD Petros Bakakos, MD Ioannis Pneumatikos, MD, FCCP Georgios Stathopoulos, MD National Board Ourania Anagnostopoulou (Athens) Antonis Antoniadis (Serres) George Baltopoulos (Athens) Panagiotis Behrakis (Athens) George Dimopoulos (Athens) Marios Froudarakis (Alexandroupolis) Mina Gaga (Athens) Nikolaos Galanis (Thessaloniki) Demetrios Georgopoulos (Heraklion) Kostas Gourgoulianis (Larisa) Konstantinos Katis (Athens) George Kolios (Alexandroupolis) Stauros Konstantinidis (Alexandroupolis) Kostas Konstantinou (Athens) Stavros Konstantopoulos (Ioannina) Antonia Koutsoukou (Athens) Katerina Malagari (Athens) Argyris Michalopoulos (Athens) George Nakos (Ioannina) Dora Orfanidou (Athens) Spyros Papiris (Athens) Vlasis Polychronopoulos (Athens) Kostas Priftis (Athens) Antonis Rassidakis (Athens) Nikolaos Siafakas (Heraklion) George Tselepis (Athens) Kostas Zarogoulidis (Thessaloniki)

4 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟNOΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETY SOCIETY PNEUMON QUARTERLY MEDICAL JOURNAL Περιεχόμενα Aρθρa Συνταξης Ο ΠΝΕΥΜΩΝ στα ψηφιακά περιοδικά ελεύθερης πρόσβασης-doaj Δ. Μπούρος Το 2010: Η Χρονιά του Πνεύμονα Ν. Σιαφάκας Η Παγκόσμια Ημέρα Σπιρομέτρησης στην Ελλάδα Κ.Ι. Γουργουλιάνης Πρωτoτυπη Εργασiα Ο πολυμορφισμός -395 G>A του γονιδίου KLOTHO σε ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) Ι. Σωτηρίου, Α. Κουκουβίτης, Α. Χατζηκυριακίδου, Σ. Τρύφων, Μ. Φρουδαράκης, Ι. Γεωργίου, Δ. Μπούρος Ανασκοπηση Αναθεώρηση της ταξινόμησης των ιδιοπαθών διάμεσων πνευμονιών Δ. Μπούρος Βραχεια Ανασκοπησh Ο ρόλος της προκαλσιτονίνης στην αντιμετώπιση των ασθενών με σήψη και λοιμώξεις του αναπνευστικού: Από την ερεύνα στην κλινική πράξη Α. Παπαδόπουλος, Κ. Μπαρτζιώκας, Κ. Κωστίκας Ενδιαφερουσες Περιπτωσεισ Σβάννωμα με ακτινολογική εικόνα όγκου της κορυφής του πνεύμονα, που παρουσιάστηκε με συμπτώματα από το άνω άκρο Χ. Μαρκάκης, Ε.Δ. Σπάρταλης, Μ. Βούλτσος, Π. Παρασκευά, Η. Λαχανάς, Π. Τόμος Πνευμονίτιδα με κεγχροειδές ακτινολογικό πρότυπο ως επιπλοκή ανοσοθεραπείας με ενδοκυστικές εγχύσεις BCG Ε. Φούκα, Ν. Αγγελής, Π. Στεφανοπούλου, Ν. Γαλάνης Εικονες στην Πνευmονολογια Ραγείσα εχινόκοκκος κύστη Γ. Ζαχαρής, Α. Κουλελίδης, Α. Τζουβελέκης, Α. Οικονόμου, Γ. Πατλάκας, Δ. Μπούρος ΠΝΕΥΜΩN Τόμος 23, Τεύχος 4 Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2010

5 ΠΝΕΥΜΩΝ ΤΡΙΜΗΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟNOΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ GREEK BRONCHOLOGIC HELLENIC THORACIC SOCIETY SOCIETY PNEUMON QUARTERLY MEDICAL JOURNAL Contents Editorials PNEUMON in the directory of open access journals D. Bouros The Year of the Lung 2010 N. Siafakas World Spirometry Day in Greece K.I. Gourgoulianis Original Article Klotho gene polymorphism -395 G<A in patients with chronic obstructive pulmonary disease (COPD) I. Sotiriou, A. Kukuvitis, A. Chatzikyriakidou, S. Tryfon, M.E. Froudarakis, I. Georgiou, D. Bouros Review Idiopathic interstitial pneumonias: Classification revision D. Bouros Brief Review The role of Procalcitonin in the management of patients with sepsis and respiratory tract infections: from bench to bedside A. Papadopoulos, K. Bartziokas, K. Kostikas Case Reports Schwannoma presenting as an apical thoracic tumour with upper extremity symptoms C. Markakis, E. Spartalis, M. Voultsos, P. Paraskeva, H. Lachanas, P. Tomos BCG pneumonitis with a miliary radiological pattern complicating intravesical BCG immunotherapy E. Fouka, N. Angelis, P. Stefanopoulou, N. Galanis Images in Pneumonology Ruptured echinococcus cyst G. Zacharis, A. Koulelidis, A. Tzouvelekis, A. Oikonomou, G. Patlakas, D. Bouros PNEUMON Vol. 23, No 4 October - December 2010

6 Άρθρο Σύνταξης Ο ΠΝΕΥΜΩΝ στα ψηφιακά περιοδικά ελεύθερης πρόσβασης-doaj Δημοσθένης Μπούρος Καθηγητής Πνευμονολογίας, Ιατρική Σχολή, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ERS επισκέπτης καθηγητής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου της Βιέννης O ΠΝΕΥΜΩΝ συνεχίζοντας την αναβάθμιση του περιλαμβάνεται πλέον στη ψηφιακή βάση ελεύθερης πρόσβασης (Directory of Open Access Journals, Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το πλεονέκτημα της αυξημένης ορατότητας (visibility) και χρήσης της ύλης των περιοδικών ελεύθερης πρόσβασης. Τα περιοδικά ελεύθερης πρόσβασης δεν χρεώνουν τους αναγνώστες και τα ιδρύματά τους για την πρόσβαση σε αυτά. Η πρόσβαση είναι ελεύθερη και άμεση, χωρίς περίοδο μη πρόσβασης (no embargo period). Για να συμπεριληφθεί ένα περιοδικό στη βάση αυτή πρέπει να έχει διαδικασία κρίσεως με κριτές (peer-review) και ποιοτικό έλεγχο από τον διευθυντή σύνταξης και την συντακτική επιτροπή (editorial quality control). Ένα μεγάλο μέρος της ύλης πρέπει να αποτελείται από πλήρης ερευνητικές δημοσιεύσεις και να απευθύνεται σε ερευνητές. O ΠΝΕΥΜΩΝ ακολουθώντας την πρακτική και άλλων περιοδικών θα δέχεται εφεξής και ενδιαφέρουσες εικόνες (ιστολογικές, απεικονιστικές, φωτογραφίες) σε θέματα πνευμονολογίας με βραχύ σχολιασμό. Έτσι, μετά τις βάσεις SCOPUS 1, EMBASE 2, COPERNICUS INDEX, GOOGLE SCHOLAR και τώρα την DOAJ ο ΠΝΕΥΜΩΝ βγάζει την Ελληνική Πνευμονολογία ανταγωνιστικά εκτός των συνόρων της Ελλάδος 3. Αναφορές σε άρθρα του αναμένεται να δώσουν και H index 4. Ήδη έχει πάρει τον πρώτο. Η συντακτική επιτροπή ευχαριστεί πάλι τους συγγραφείς και τους κριτές για την αμέριστη βοήθειά τους στον περιοδικό μας. Η προσπάθεια θα συνεχισθεί με ανανεωμένη ύλη και συντακτική επιτροπή για την σταθερή μας πορεία για την αριστεία. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (Βλέπε αγγλικό κείμενο) Αλληλογραφία: Δημοσθένης Μπούρος Πνευμονολογική Κλινική, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης Αλεξανδρούπολη Τηλ./Fax: bouros@med.duth.gr

7 Editorial PNEUMON in the directory of open access journals Demosthenes Bouros MD, PhD, FCCP Professor of Pneumonology, Medical School, Democritus University of Thrace, and ERS Visiting Professor, Medical University of Vienna, Editor-in chief PNEUMON PNEUMON, continuing its high level quality of publication, is now included in the list of the Directory of Open Access Journals ( org). This leads to its increased visibility and availability to the users of open access journals. For a journal to be included in this database it should exercise quality control on submitted papers through an editor, editorial board and/or a peer-review system. All the content of DOAJ is freely available without delay (e.g. no embargo period). A substantive part of the journals included should consist of research papers. The primary target group for these journals should be researchers. In line with other medical journals, PNEUMON will launch a new section on IMAGES IN PNEUMONOLOGY, which will include interesting pictures of respiratory disease (histology, imaging, photographs), with a short description. Thus, with inclusion in the databases SCOPUS 1, EMBASE 2, COPERNICUS INDEX, GOOGLE SCHOLAR, and now DOAJ, PNEUMON has been placed in a competitive position outside the borders of Greece 3. Citations of PNEUMON papers are expected to be given in the H index 4. The first has already been recorded. The editorial committee once again thanks all the authors and reviewers for their unreserved support of our journal. With new material and a new editorial committee PNEUMON will continue in its concerted efforts towards excellence. REFERENCES 1. Bouros D. Pneumon in SCOPUS! Pneumon 2010; 23: Bouros D. Pneumon in EMBASE! Pneumon 2009;22: Bouros D. PNEUMON: 21st volume, 21st century. Pneumon 2008;21: Bouros D. Measurement of individual scientific work. Pneumon. 2007;20:19-21 Correspondence to: Professor Demosthenes Bouros MD, PhD, FCCP Dept of Pneumonology, University Hospital of Alexandroupolis Alexandroupolis, Greece, Tel./Fax: bouros@med.duth.gr

8 Άρθρο Σύνταξης Το 2010: Η Χρονιά του Πνεύμονα Νικόλαος Σιαφάκας, MD,PhD, FRCP, FCCP Καθηγητής Πνευμονολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης, Ηράκλειο Κρήτης, Πρόεδρος ERS (Σεπτέμβριος Σεπτέμβριος 2010) Αλληλογραφία: Νικόλαος Σιάφακας, MD,PhD, FRCP, FCCP Καθηγητής Πνευμονολογίας Πνευμονολογική Κλινική Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου Κρήτης Ηράκλειο - Κρήτη Tηλ: , Fax: (30) siafak@med.uoc.gr Είναι κοινή πεποίθηση μεταξύ των μελών του FIRS (Forum των Διεθνών Πνευμονολογικών Εταιρειών) που αποτελείται από την ATS, ACCP, ALAT, APRS, PATS, UNION και την Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία (ERS), ότι οι παθήσεις του Αναπνευστικού υποεκτιμούνται, παραβλέπονται ή και αγνοούνται από το κοινό, τους πολιτικούς και εκείνους που παίρνουν αποφάσεις για θέματα Υγείας στον Πλανήτη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) πρόσφατα θεωρεί ότι οι θάνατοι από τα αναπνευστικά νοσήματα είναι δεύτεροι στη σειρά μόνο μετά τα καρδιοαγγειακά, που ενώ αυτά έχουν τάση για μείωση, οι θάνατοι από το Αναπνευστικό συνεχώς αυξάνουν. Είναι γνωστό ότι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) θα είναι η Τρίτη αιτία θανάτου στον κόσμο το 2020 από την 6 η θέση που ήταν το Σήμερα εκτιμάται ότι περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι πάσχουν από νοσήματα του Αναπνευστικού όπως Άσθμα, ΧΑΠ, Καρκίνο Πνεύμονα, Φυματίωση, Πνευμονία, Διαταραχές της Αναπνοής στον ύπνο κ.ά. και περισσότεροι από 12 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από αυτά κάθε χρόνο. Αν και οι παθήσεις του πνεύμονα παρουσιάζονται σε όλες τις χώρες, η συχνότητά τους είναι αυξημένη μεταξύ των φτωχών, των ηλικιωμένων και των αδυνάτων. Στο κάπνισμα, που είναι ακόμη νόμιμο, χρεώνονται περισσότεροι από 5 εκατομμύρια θάνατοι το χρόνο και στη Φυματίωση που βρίσκεται σε έξαρση σε όλο τον κόσμο περισσότεροι από 1.7 εκατομμύρια. Ακόμη οι Πνευμονίες σκοτώνουν 2 εκατομμύρια παιδιά κάθε χρόνο κυρίως στις υποανάπτυκτες χώρες, παρόλο που υπάρχει σήμερα πλήρης θεραπεία. Είναι συγκλονιστικό ότι οι περισσότεροι από τους θανάτους το χρόνο από Άσθμα οφείλονται στην έλλειψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής σε πολλά μέρη του κόσμου. Τέλος ο Π.Ο.Υ υπολογίζει ότι ο μισός πληθυσμός της γης ζει σε ή πολύ κοντά σε περιοχές με πολύ κακή ποιότητα αέρα. Παρόλο ότι οι αριθμοί του επιπολασμού και της θνησιμότητας από τα νοσήματα του Πνεύμονα είναι από τους πλέον εντυπωσιακούς, η Παγκόσμια Κοινότητα τους αγνοεί. Για τους παραπάνω λόγους η FIRS αποφάσισε να χαρακτηρίσει το 2010 ως τη Χρονιά του Πνεύμονα και να αρχίσει μια τεράστια παγκόσμια καμπάνια ενημέρωσης του κόσμου γύρο από τα Αναπνευστικά Νοσήματα. Οι βασικοί στόχοι αυτής της καμπάνιας είναι:

9 334 ΠΝΕΥΜΩΝ Τεύχος 4ο, Τόμος 23ος, Οκτώβριος - Δεκέμβριος Να αυξήσει την αναγνωρισιμότητα των παθήσεων του Πνεύμονα από το κοινό και τις γνώσεις γύρο από την επικινδυνότητά τους 2. Να προωθήσει πολιτικές καταπολέμησής τους 3. Να απαιτήσει περισσότερη χρηματοδότηση για βασική και κλινική έρευνα 4. Να περάσει το βασικό μήνυμα ότι η πρόληψη των Αναπνευστικών Νοσημάτων είναι οικονομικά πολύ πιο συμφέρουσα από την αντιμετώπισή τους ως κλινικές οντότητες 5. Να επιμένουμε ότι είναι βασικό δικαίωμα όλων των ανθρώπων να ζούμε σε περιβάλλον χωρίς ρύπανση της ατμόσφαιρας. Η πανστρατιά αυτή ξεκίνησε στο Cancun του Μεξικού όπου όλες οι Διεθνείς Πνευμονολογικές Εταιρείες, υπογράψανε τη ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ της Χρονιάς του Πνεύμονα και αποφασίσανε ότι η κάθε μία θα είναι υπεύθυνη για εκδηλώσεις στην Ήπειρό της αλλά όλες μαζί θα εργασθούνε στους διεθνείς οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Έθνη, Π.Ο.Υ, η Διεθνής Τράπεζα και άλλοι. Στην Ευρώπη την ευθύνη της καμπάνιας είχε η ERS, η οποία βάσισε την όλη προσπάθεια, στη συνεργασία της με όλες τις Εθνικές Πνευμονολογικές Εταιρείες μέσω της FΕRS. Έτσι, η κάθε Εθνική Εταιρεία, δήλωσε συμμετοχή στη κοινή προσπάθεια και έβαλε όλες της τις εκδηλώσεις κάτω από τη σημαία της Χρονιάς του Πνεύμονα. Τα εθνικά συνέδρια, οι επιστημονικές εκδηλώσεις, τα περιοδικά, χρησιμοποιήθηκαν σε κάθε Ευρωπαϊκή χώρα για να προκαλέσουν την προσοχή των ΜΜΕ, του κοινού και των εθνικών κυβερνήσεων. Στη χώρα μας την ευθύνη της καμπάνιας είχε η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία η οποία με επιτυχία προώθησε την ιδέα της κοινής δράσης εναντίων των Παθήσεων του Πνεύμονα. Επιπλέον, η ERS σαν η Παν-Ευρωπαϊκή Εταιρεία, εκπροσωπώντας Πνευμονολόγους, εστίασε τις προσπάθειές της σε όλους τους παν-ευρωπαϊκούς οργανισμούς αποφάσεων όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τους Ευρωπαίους Commissioners, τους Υπουργούς Υγείας των Ευρωπαϊκών χωρών και άλλους. Η ERS οργάνωσε διάφορες παρεμβάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όπως η προώθηση Καθαρού Αέρα στην Ευρώπη ( ) και επέδωσε το Βιβλίο του Καθαρού Αέρα της ERS, η προσπάθεια να πείσει τους Ευρωβουλευτές να αυξήσουν τα κονδύλια για την έρευνα στην Πνευμονολογία στο FP8 ( ), να προωθήσει την πρόληψη του Άσθματος ( ), να συσπειρώσει τη μάχη εναντίον του καπνίσματος ( ) και της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειες ( ). Στη Βαρκελώνη, στη διάρκεια του Ετήσιου Συνεδρίου της ERS, της μεγαλύτερης σε παγκόσμια κλίμακα συνάντησης Πνευμονολόγων με συμμετοχές, κύρια θέση είχε η Χρονιά του Πνεύμονα με αναφορές σ αυτή ακόμη και την τελετή έναρξης. Τον Οκτώβριο, για πρώτη φορά έλαβε χώρα η Παγκόσμια Ημέρα Σπιρομέτρησης ( ). Ήταν η πρώτη παγκόσμια προσπάθεια προώθησης της χρησιμότητας της απλής αυτής εξέτασης στην πρώιμη διάγνωση των Αναπνευστικών Παθήσεων και μέσω αυτής η πρώτη μεγάλη καμπάνια γύρο από τα νοσήματα του Πνεύμονα. Η ιδέα ξεκίνησε από την ERS η οποία και ανέλαβε τον παγκόσμιο συντονισμό του εγχειρήματος. Ο σκοπός ήταν να πραγματοποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερες δωρεάν σπιρομετρήσεις στον κόσμο, την ίδια ημέρα και έτσι να προκληθεί το ενδιαφέρον του τύπου και του κοινού. Τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας ξεπέρασαν κάθε προσδοκία αφού περισσότερες από 72 χώρες συμμετείχαν, με 700 κέντρα και τη μέχρι σήμερα καταμέτρηση σπιρομετρήσεων. Στην Αυστραλία, τις Φιλιππίνες, τη Νότιο Αμερική αλλά κυρίως στην Ευρώπη οι Πνευμονολόγοι, ένωσαν τις δυνάμεις τους στο να αυξήσουν την καμπάνια γύρο από τον Πνεύμονα, μέσω αυτού του Παγκόσμιου γεγονότος. Η Ελλάδα μπορώ να ισχυρισθώ ότι ήταν ο Παγκόσμιος Πρωταθλητής με κοντά τις σπιρομετρήσεις. Θέλω εδώ να τονίσω ότι ο συντονισμός της όλης προσπάθειας και η οργάνωση από την ΕΠΕ προκάλεσαν τα ευμενέστερα σχόλια σε διεθνές επίπεδο και ήταν άλλο ένα παράδειγμα του όταν όλοι είμαστε ενωμένοι κατορθώνουμε το θεωρούμενο ακατόρθωτο. Ένα άλλο επίσης σημαντικό γεγονός της Χρονιάς του Πνεύμονα ήταν η Υπουργική Σύνοδος με θέμα τις Χρόνιες παθήσεις όπου η ERS κατόρθωσε να συμπεριληφθούν και οι Χρόνιες Παθήσεις του Αναπνευστικού. Η συνέχεια αυτής της προσπάθειας θα είναι και η σύνταξη του Ευρωπαϊκού Roadmap του Αναπνευστικού. Μέσω αυτού η ERS θα κάνει προτάσεις σχεδιασμού ως προς το πώς θα αντιμετωπίσουμε την επιδημία των χρόνιων αναπνευστικών παθήσεων τις επόμενες δεκαετίες στην Ευρώπη. Όλες αυτές οι παρεμβάσεις ελπίζουμε ότι θα οδηγήσουν σε θετικές αποφάσεις για το Αναπνευστικό στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπουργών Υγείας στο τέλος του χρόνου. Τέλος, η αυλαία της Χρονιάς του Πνεύμονα στην Ευρώπη έπεσε στην Πορτογαλία στη διάρκεια του Ετήσιου Συνεδρίου των Πορτογάλων συναδέλφων μας. Πιστεύουμε ακράδαντα, ότι η παγκόσμια αυτή πρώτη προσπάθεια να αφυπνίσει το κοινό όλου του κόσμου και να το ενώσει ενάντια στις παθήσεις του πνεύμονα ήταν

10 PNEUMON Number 4, Vol. 23, October - December πολύ επιτυχής. Εκπλαγήκαμε από τη μεγάλη συμμετοχή των Πνευμονολόγων σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη που απέδειξε την ανάγκη αλλά και τη χρησιμότητα μίας τέτοιας προσπάθειας. Όμως δεν φθάνει μόνο η καμπάνια. Θα πρέπει να ολοκληρωθεί με σχεδιασμούς, με λύσεις, με δράσεις σε Εθνικό, Ευρωπαϊκό αλλά κυρίως Παγκόσμιο Επίπεδο. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (Βλέπε αγγλικό κείμενο)

11 Editorial The Year of the Lung 2010 Nikos Siafakas, MD,PhD, FRCP, FCCP Professor of Thoracic Medicine, Department of Thoracic Medicine, Medical School, University of Crete ERS President (September September 2010) Correspondence: Nikolaos Siafakas MD,PhD, FRCP, FCCP Professor of Thoracic Medicine Department of Thoracic Medicine University of Crete, Medical School Heraklion Crete Greece Tel.: (30) , Fax: (30) pneumon@med.uoc.gr Among the members of the Forum of International Respiratory Societies (FIRS), which comprises ATS, ACCP, ALAT, APRS, PATS, UNION and the European Respiratory Society (ERS), it is common belief that respiratory diseases are underestimated, neglected or even ignored by the public, politicians and everyone responsible for health-related issues internationally. The World Health Organization (WHO) recently reported that deaths attributed to respiratory diseases are outnumbered only by cardiovascular deaths. However, while cardiovascular mortality is showing a tendency to decrease, the death rate from respiratory diseases is steadily rising. It is expected that by the year 2020 chronic obstructive pulmonary disease (COPD) will be the 3 rd leading cause of death worldwide, from the 6 th place that it held in Currently, it is estimated that approximately 1 billion people suffer from respiratory diseases, such as asthma, COPD, lung cancer, tuberculosis, pneumonia, sleep breathing disorders, etc., from which more than 12 million die each year. Although lung diseases are prevalent in all countries, they are commoner among the poorest and weakest populations and in the elderly. Annually more than 5 million deaths are attributable to smoking, which is however still legal, while more than 1.7 million deaths are caused by the global epidemic of tuberculosis. Despite the fact that pneumonia can now be completely cured, 2 million children die from pneumonia each year in underdeveloped countries. Shockingly, the majority of the 250,000 deaths attributed yearly to asthma are caused by lack of appropriate medical treatment in many parts of the world. Finally, it is estimated by the WHO that half of the world s population resides in or near areas with extremely bad air quality. Despite the fact that the incidence and mortality rates of lung disease are so impressive, the world community continues to ignore them. For all these reasons, FIRS decided to declare 2010 the Year of the Lung and to initiate an extensive international campaign promoting public information about respiratory diseases. The main goals of this campaign are: 1. Increasing public recognition of lung diseases and knowledge about their possible risks. 2. Promoting preventable policies. 3. Demanding more fundings for basic and clinical research. 4. Spreading the message that the prevention of respiratory diseases is

12 PNEUMON Number 4, Vol. 23, October - December cost-effective in comparison to their management as pathological conditions. 5. Maintaining the basic right of all people to live in an unpolluted environment. This effort began in Cancun, Mexico, where all the International Respiratory Societies signed the Declaration of the Year of the Lung and undertook responsibility for organizing events on every continent, while working together through various international organizations such as the United Nations, WHO, National Bank and others. The European campaign was organized by the ERS in collaboration with all the individual national respiratory societies, through the FERS. Each national society participated in this joint effort and planned a variety of events in celebration of the Year of the Lung. More specifically, national congresses, scientific events and journals were used in various ways designed to attract the attention of the governments, the media and the public. The Hellenic Thoracic Society (HTS) headed the Greek campaign, successfully promoting the idea of joint action against lung diseases. As the official representative of 11,000 European pulmonologists, ERS approached major European organizations, including the European Parliament, the European Commission, the National Health Ministers and others. Among the activities organized by the ERS were a variety of interventions in the European Parliament, such as that for the promotion of clean air in Europe ( ), publishing the ERS Book of clean air, efforts to convince the European representatives to increase the funds for research in pulmonology in FP8 ( ), promotion of asthma prevention ( ), and fighting against smoking ( ) and COPD ( ). At the Annual ERS Congress, held in Barcelona, the largest international meeting place for more than 22,500 pulmonologists, the Year of the Lung played a prominent part, and references to it were made at the opening ceremony. World Spirometry Day was held for the first time in October ( ). This was the first international effort to promote the value of this simple test for the early diagnosis of respiratory diseases, and the first major campaign devoted to lung diseases. The idea originated from the ERS, which also coordinated its implementation worldwide. The purpose of the campaign was to perform as many free spirometry measurements as possible on the same day all over the world in order to attract the interest of the expectations, since more than 72 countries participated with 700 centres, at which 100,000 spirometry measurements have been reported so far. In Australia, the Philippines, South America and mainly Europe, pulmonologists joined their efforts in this global event in order to promote the campaign for lung diseases. Greece can be described as the World Champion of the event, having performed nearly 5,000 spirometry measurements. I would like to emphasize that the Greek coordination and planning by the HTS were favourably commented on internationally, and to point out that this is another example of what we can achieve when we are united. Another equally important event during the Year of the Lung was the Summit of Health Ministers on Chronic Diseases, where the ERS succeeded in the inclusion of chronic respiratory disorders. This effort will continue with completion of the European Respiratory Roadmap, through which the ERS will propose new plans for the management of epidemics of chronic respiratory disease in Europe over the next decades. We are hoping that these interventions will lead to positive reactions by the European Council of Health Ministers at the end of the year. Finally, the celebration of the Year of the Lung was concluded in Portugal, during the Annual Congress of Portuguese Pulmonologists. It is our strong belief that this first international effort to rouse people all over the world and unite them in the war against lung diseases was very successful. We were pleasantly surprised by the participation of pulmonologists from all different parts of the planet, confirming the necessity and utility of such initiatives. However, this campaign alone is not enough to make a sustained difference. It needs to be followed by planning, and the introduction of solutions and National, European and Global actions. REFERENCES 1. Rabe K, Decreamer M, Siafakas N. The year of the Lung. The Lancet 2010;376: Siafakas N, Decramer M, Rabe K The year of the Lung. ERJ (in press).

13 Άρθρο Σύνταξης Η Παγκόσμια Ημέρα Σπιρομέτρησης στην Ελλάδα Κώστας Ι. Γουργουλιάνης Καθηγητής Πνευμονολογίας, Πνευμονολογική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Πρύτανης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Αλληλογραφία: Κ.Ι. Γουργουλιάνης Καθηγητής Πνευμονολογίας, Πνευμονολογική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Παπακυριαζή 22, Λάρισα Τηλ.: Στις 6 Δεκεμβρίου 2009 στο Κανκούν του Μεξικού το φόρουμ των Διεθνών Πνευμονολογικών Εταιρειών αναγνωρίζοντας ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο υποφέρουν από νοσήματα που μπορεί να προληφθούν και να θεραπευτούν ανακήρυξαν το 2010, έτος του Πνεύμονα. Αυτή η διακήρυξη μεταξύ των άλλων αναφέρει ότι παγκόσμια το κάπνισμα σκοτώνει 5 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως. Μεταξύ αυτών το 1,3 εκατομμύριο πεθαίνουν από καρκίνο πνεύμονος. Η πνευμονία σκοτώνει ένα παιδί κάθε 15 δευτερόλεπτα, ενώ δεν υπάρχουν καινούργια φάρμακα για τη φυματίωση τα τελευταία 50 χρόνια. Ο μισός πληθυσμός του πλανήτη ζει σε περιοχές με ρύπανση 1. Ο καθηγητής Ν. Σιαφάκας πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας, εμπνεύσθηκε και οργάνωσε σε ευρωπαϊκό επίπεδο την Παγκόσμια ημέρα σπιρομέτρησης στις 14 Οκτωβρίου Σε πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό Lancet τονίζει το ρόλο των Πνευμονολογικών Εταιρειών στην καταγραφή επιδημιολογικών δεδομένων αλλά και στην οργάνωση παρεμβάσεων σε διεθνές και εθνικό επίπεδο 2. Πρόσφατα στην Ελλάδα οργανώθηκε από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία η παγκόσμια ημέρα σπιρομέτρησης. Υπήρξε μια εξαιρετική συνεργασία Πνευμονολογικών κλινικών Πανεπιστημίων και ΕΣΥ με ιδιώτες Πνευμονολόγους και φαρμακευτικές εταιρείες. Μεταφράσθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σε όλη την Ελλάδα τα έντυπα της διεθνούς πρωτοβουλίας. Επιλέχθηκε ως κεντρική εκδήλωση, να οργανωθούν σπιρομετρήσεις στα ακριτικά νησιά της Δωδεκανήσου. Περισσότεροι από 300 κάτοικοι υποβλήθηκαν σε σπιρομέτρηση σε Σύμη, Τήλο, Νίσυρο, Ρόδο. Στην Ελλάδα έγιναν σπιρομετρήσεις περίπου σε εξεταζομένους. Οι 700 είχαν παθολογική σπιρομέτρηση και παραπέμφθηκαν με ειδική επιστολή σε πνευμονολόγο. Σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη στην Ελλάδα έγινε περίπου το 1/5 του συνόλου των σπιρομετρήσεων, περισσότερες από ολόκληρη την Αυστραλία, τη Γαλλία και τις περισσότερες χώρες του πλανήτη. Σπιρομετρήσεις οργανώθηκαν σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, σε 60 περίπου σημεία όπως στα Μουδανιά, την Έδεσσα, τα Γρεβενά, την Τρίπολη και βέβαια σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Οι εξεταζόμενοι ήταν συχνότερα άνδρες ηλικίας μεγαλύτερης των 19 ετών. Διαπιστώθηκε στην Ελλάδα όπως και τη διεθνή βιβλιογραφία μια υστέρηση στη διάδοση της σπιρομέτρησης στα παιδιά που πάσχουν από βρογχικό άσθμα 3. Η ημέρα της σπιρομέτρησης στην Ελλάδα ανέδειξε μαζί με τη σημασία της ιδίας της εξέτασης στη διάγνωση αλλά και την πρόληψη χρόνιων ανα-

14 PNEUMON Number 4, Vol. 23, October - December πνευστικών διαταραχών, τον καθοριστικό ρόλο των Πνευμονολόγων. Αποδείχθηκε επίσης ότι όταν συνεργαζόμαστε όλοι, δηλαδή δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, κερδισμένη είναι μόνο η Πνευμονολογία στη χώρα μας. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (Βλέπε αγγλικό κείμενο)

15 Editorial World Spirometry Day in Greece Kοstas I. Gourgoulianis Professor of Pneumonology, Pneumonology Clinic, Medical School, University of Thessalia, Rector of University of Thessalia Correspondence to: K.I. Gourgoulianis Professor of Pneumonology, Pneumonology Clinic, Medical School, University of Thessalia Tel.: On December , in Cancun, Mexico, 2010 was declared the Year of the Lung by the Forum of International Respiratory Societies, in recognition of the fact that millions of people throughout the world suffer from treatable and curable lung diseases. This declaration reports, among other data, that each year smoking is responsible for the death of 5 million people worldwide, of whom 1.3 million die from lung cancer. Pneumonia causes the death of one child every 15 seconds, while in the last 50 years there has been no advancement in antituberculosis drugs. Almost 50% of the planet s population lives in a polluted environment 1. Professor N. Siafakas, President of the European Respiratory Society was the inspirer and planner of World Spirometry Day, October 14, In one of his recent articles in Lancet he underlined the role of respiratory societies in recording epidemiological data and organizing interventions at national and international levels 2. Recently, World Spirometry Day was planned in Greece under the auspices of the Hellenic Thoracic Society, with excellent cooperation between teaching and National Health Service respiratory clinics, private pulmonologists and pharmaceutical companies. Informative pamphlets from the international initiative were translated and distributed all over the country. As the main event spirometry measurements were planned for the border islands of Dodekanese, and more than 300 people underwent spirometry in Symi, Tilos, Nisiros, and Rhodes. Throughout Greece, a total of 5,000 people underwent spirometry, of whom 700 were referred to a pulmonologist with a personal letter, because of pathological results. The number of spirometry measurements conducted in Greece that day was 1/5 of the total in Europe and outnumbered Australia, France and most other countries. Spirometry measurement was planned in 60 towns all over Greece - at Moudania, Edessa, Grevena, Tripoli and all the big cities. The majority of people who presented for measurement were males aged over 19 years. Finally, it was revealed that spirometry in Greece lacks recognition for use in children with asthma, which is consistent with reports in the international literature 3. World Spirometry Day in Greece highlighted not only the importance of this test in the diagnosis and prevention of chronic respiratory disorders, but also the essential role of the pulmonologist. It also pointed out that the successful cooperation of the state and private sectors will ultimately benefit respiratory medicine in this country.

16 PNEUMON Number 4, Vol. 23, October - December REFERENCES 1. Beaglehole R, Yach D. Globalization and the prevention and control of non-communicable disease: the neglected chronic diseases of adults. Lancet 2003;362: Rade KF, Decramer M, Siafakas N. The year of lung. Lancet 2010;376: Carlsen KH, Hadlin G, Bush A. Chilhood astma in the year of lung. Eur Respir J 2010;36:6-7.

17 Πρωτότυπη Εργασία Ο πολυμορφισμός -395 G>A του γονιδίου KLOTHO σε ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) Ιωάννης Σωτηρίου 1, Αστέριος Κουκουβίτης 2, Ανθή Χατζηκυριακίδου 3, Σταύρος Τρύφων 1, Μάριος Φρουδαράκης 1, Ιωάννης Γεωργίου 3, Δημοσθένης Μπούρος 1 * 1 Πνευμονολογικό Τμήμα 2 Ενδοκρινολογικό Τμήμα, Ιατρική Σχολή Αλεξανδρούπολης, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 3 Μονάδα Γενετικής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Λέξεις- Κλειδιά: - Klotho γονίδιο - XAΠ - δείκτης μάζας σώματος - εμφύσημα Αλληλογραφία: Ιωάννης Σωτηρίου Πνευμονολογικό Τμήμα, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης, Αλεξανδρούπολη Τηλ.: giasotiriou@yahoo.gr Περiληψη. Υπάρχουσα Γνώση: Η λειτουργία του γονιδίου klotho, η οποία αρχικά εντοπίστηκε μέσω ένθετων μεταλλαξιογενέσεων σε ποντικούς, αφορά σε καταστολή πολλαπλών φαινοτύπων γήρανσης.έχει αποδειχθεί ότι μετάλλαξη του γονιδίου klotho συνδέεται με εμφύσημα σε ποντικούς. Σκοπός της μελέτης είναι να εντοπίσει πολυμορφισμούς (-395G>A SNP) του γονιδίου klotho και πιθανή συσχέτιση με τις κλινικές εκδηλώσεις της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας (COPD). Μεθοδολογία: 167 ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και -395G>A SNP του γονιδίου klotho αναλύθηκαν ως προς το γονοτυπό τους με τη μέθοδο της αλυσιδωτής αντίδρασης της πολυμεράσης των πολυμορφισμών διαμόρφωσης του ενός κλώνου (PCR-SSCP), μέσω σάρωσης των αλληλουχιών. Επίσης μελετήθηκε ο πολυμορφισμός -395G>A SNP για πιθανή συσχέτιση με κλινικά στοιχεία όπως τις παραμέτρους της αναπνευστικής λειτουργίας, το στάδιο της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας (κατά GOLD) όπως και ο δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ). Αποτελέσματα: 99 (59.3%) ασθενείς ήταν ομοζυγώτες για το wild type 395GG αλληλόμορφο, 62 (37,1%) ήταν ετεροζυγώτες του 395GA αλληλόμορφου, και 6 (3,6%) ήταν ομοζυγώτες φορείς για το non-wild type 395AA αλληλόμορφο. Στους ασθενείς με ΧΑΠ ανευρέθη συσχέτιση μεταξύ των γονοτύπων του γονιδίου klotho και του δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ) (p=0.025). Καμία συσχέτιση δεν αναδείχθηκε μεταξύ του πολυμορφισμού του γονιδίου klotho και της βαρύτητας της νόσου, όπως αυτή μελετήθηκε μέσω παραμέτρων όπως η σπιρομέτρηση, ανάλυση αερίων αρτηριακού αίματος και το στάδιο της νόσου (κατά GOLD). Συμπέρασμα: Oι πολυμορφισμοί του γονιδίου klotho εντοπίστηκαν στους ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και ανευρέθη συσχέτιση με το δείκτη μάζας σώματος αλλά όχι και με τις λοιπές παραμέτρους που μελετήθηκαν σε σχέση με τη βαρύτητα της νόσου. Τα αποτελέσματα της μελέτης καταδεικνύουν την πιθανή ύπαρξη κάποιας μεταβολικής οδού στην εμπλοκή του ανεπαρκούς γονιδίου klotho, στην παθοφυσιολογία του εμφυσήματος στους ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Πνεύμων 2010, 23(4):

18 PNEUMON Number 4, Vol. 23, October - December ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), είναι η τέταρτη αιτία θανάτου στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής 1, προκαλώντας περίπου ένα εκατομμύριο θανάτους παγκοσμίως. Η ΧΑΠ χαρακτηρίζεται από αργή προοδευτική, στην καλύτερη περίπτωση μερικώς αναστρέψιμο περιορισμό ροής αέρα, ο οποίος είναι προοδευτικός και σχετίζεται με μη φυσιολογική φλεγμονώδη απόκριση 3,4. Η ΧΑΠ σχετίζεται με το κάπνισμα σε μεγάλο βαθμό, αφού περίπου το 95% των ασθενών έχει ιστορικό καπνίσματος. Όμως, δεν θα αναπτύξουν όλοι οι καπνιστές ΧΑΠ και έχει υπολογισθεί οτι το 15-25% των καπνιστών θα εμφανίσει αυτήν την πάθηση κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Μολονότι έχει γίνει σημαντική πρόοδος τα τελευταία χρόνια, η παθοφυσιολογία της νόσου παραμένει αδιευκρίνιστη και αποτελεί αντικείμενο εντατικής μελέτης, ειδικά λόγω των γενετικών καθοριστικών παραγόντων που δύνανται να προκαθορίζουν την ανάπτυξη της νόσου 5. Το γονίδιο klotho προσδιορίστηκε από τον Kurο o και τους συνεργάτες του σε πειραματόζωο ποντίκι και πήρε την ονομασία του από την Ελληνίδα θεά της μοίρας (κόρη του Δία και της Θέμιδος). Η ανθρώπινη πρωτεΐνη klotho εμφανίζει 86% ταυτοποίηση στα αμινοξέα με την πρωτεΐνη του ποντικιού και κωδικοποιείται απο ένα γονίδιο το οποίο εκτείνεται σε πάνω από 50 ζεύγη βάσεων στο χρωμόσωμα 13q12 7. Το γονίδιο klotho εκφράζει μια μονήρους οδού διαμεμβρανίκη πρωτεΐνη (το ένζυμο β-γλυκοσιδάση)και λειτουργεί ως γονίδιο-καταστολέας της γήρανσης, το οποίο επιμηκύνει τη διάρκεια ζωής όταν υπερεκφράζεται και επιταχύνει την εμφάνιση των φαινότυπων της γήρανσης όταν υποστεί ρήξη. Ένας εκκινητής του πολυμορφισμού -395 G>A στο γονίδιο klotho έχει σχετιστεί με τους ηλικιακούς παράγοντες κινδύνου που ευθύνονται για την εμφάνιση διαφόρων κλινικών καταστάσεων, όπως υποτονία, μυική ατροφία, ατροφία του δέρματος, οστεοπενία, ασβεστοποίηση των αγγείων και των μαλακών ιστών και το πνευμονικό εμφύσημα 6,8. Μια ηλεκτροφοριτική ανάλυση μετατόπισης κινητικότητας αποκάλυψε οτι η αντικατάσταση της βάσης G από τη βάση A στην περιοχή του εκκινητή, που σχετίζεται με την αλληλεπίδραση της DNA-πρωτεΐνης και τα ομόζυγα ποντίκια για τη μετάλλαξη, είναι ελλατωματικά στη γενετική έκφραση του klotho και εκφράζουν ενα σύνδρομο το οποίο μοιάζει με το ανθρώπινο γήρας 9. Τα ομόζυγα ποντίκια (-395ΑΑ) για τη μετάλλαξη του klotho (KL-/-) εμφανίζουν βραχύτερο προσδόκιμο επιβίωσης και έναρξη πνευμονικού εμφυσήματος το οποίο μοιάζει με το ανθρώπινο πνευμονικό εμφύσημα τόσο ιστολογικά όσο και λειτουργικά 6. Οι πρώτες ιστολογικές αλλαγές που εμφανίστηκαν την 4 εβδομάδα, έδειξαν μεγέθυνση των αεροφόρων κοιλοτήτων η οποία συνοδευόταν από καταστροφή των κυψελιδικών τοιχωμάτων και εξελισσόνταν σταδιακά με την ηλικία 6,10. Οι εμφυσηματικές αλλοιώσεις δεν είχαν προκληθεί απο διαταραχές ανάπτυξης ή υποπλασία του πνεύμονος. Επιπροσθέτως, οι πνεύμονες των μακροβιέστερων επιζήσαντων (πάνω από 120 εβδομάδες) ετερόζυγων ποντικιών για την μετάλλαξη KL±, εμφάνισαν εμφυσηματικές αλλοιώσεις και ασβεστοποίηση των κυψελίδων, οι οποίες ήταν παρόμοιες με αυτές που βρέθηκαν σε ομοζυγωτικά για το klotho ποντίκια, κάτι που δείχνει γενετική επίδραση του γονιδίου klotho στις πνευμονικές βλάβες 10. Με βάση τις πειραματικές μελέτες, υποθέσαμε οτι οι γενετικές ποικιλομορφίες που πιθανώς να ρυθμίζουν τα επίπεδα της έκφρασης του γονιδίου klotho, μπορεί να είναι παρούσες σε ασθενείς με ΧΑΠ. Γι' αυτό, ο στόχος αυτής της έρευνας ήταν να προσδιορίσει την κατανομή των διαφόρων αλληλόμορφων -395G>A σε ασθενείς με ΧΑΠ και την πιθανή σχέση τους με κλινικές παραμέτρους όπως η σοβαρότητα της νόσου, η αναπνευστική λειτουργία, η ηλικία ή ο δείκτης μάζας σώματος. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Ασθενείς Οι ασθενείς που συμμετείχαν έπρεπε να πληρούν τα ακόλουθα κριτήρια: διαγνωσμένη ΧΑΠ από το ιατρικό ιστορικό και απο τις δοκιμασίες της αναπνευστικής λειτουργίας (αποφρακτικό σύνδρομο στην καμπύλη ροής όγκου), κάπνισμα τουλάχιστον 25 πακέτα-έτη, Ελληνικής καταγωγής ασθενείς και να μην σχετίζονται γενετικά με άλλους ασθενείς. Κριτήρια αποκλεισμού ήταν η διάγνωση άλλων πνευμονικών ασθενειών εκτός της ΧΑΠ, η διάγνωση άλλων νόσων του κολλαγόνου, η διάγνωση κακοήθειας, μεταβολικές διαταραχές και ασθενείς που δεν είναι Έλληνες. Ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό με έκθεση σε καπνό είχε σημειωθεί για κάθε ασθενή που συμμετείχε οι οποίοι επίσης υποβλήθηκαν σε δοκιμασίες λειτουργικού ελέγχου της αναπνοής, συμπεριλαμβανομένου του FEV1 (δυναμικός εκπνεόμενος όγκος το πρώτο δευτερόλεπτο), FVC (δυναμική ζωτική χωρητικότητα), ο λόγος FEV1/FVC και η μέτρηση αερίων αίματος (PaO 2, PaC0 2, PΗ). Οι ασθενείς είχαν κατηγοριοποιηθεί σύμφωνα με την ταξινόμηση GOLD 11. Επίσης, ο δείκτης μάζας σώματος (BMI) υπολογίσθηκε για όλους τους ασθενείς διαιρώντας το βάρος (σε κιλά) με το ύψος (σε τετραγωνικά μέτρα) 12. Για κάθε

19 344 ΠΝΕΥΜΩΝ Τεύχος 4ο, Τόμος 23ος, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2010 ασθενή που συμμετείχε, λήφθηκε ένα δείγμα περιφερικού αίματος 10 ml σε φιαλίδιο με EDTA για να απομονωθεί το DNA απο τα λευκά κύτταρα. Η μελέτη εγκρίθηκε από την Επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Αλεξανδρούπολης και της Ιατρικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου της Θράκης και η γραπτή συγκατάθεση ήταν υποχρεωτική από κάθε έναν συμμετέχοντα. Από τους 235 ασθενείς με διάγνωση ΧΑΠ που ελέγχθηκαν σε περίοδο ενός έτους, 167 ασθενείς πληρούσαν τα κριτήρια και δέχτηκαν να συμμετέχουν στην έρευνα μετά από γραπτή συγκατάθεση. Οι άνδρες ασθενείς ήταν 162 (97%) και οι γυναίκες ήταν 5(3%). Τα χαρακτηριστικά των ασθενών αναφέρονται στον Πίνακα 1. Γενετική ανάλυση Το DNA απομονώθηκε από τα λευκά κύτταρα του περιφερικού αίματος σύμωνα με την τυποποιημένη διαδικασία απομόνωσης άλατος. Η αλυσιδωτή αντίδραση της πολυμεράσης των πολυμορφισμών διαμόρφωσης του ενός κλώνου (PCR-SSCP) χρησιμοποιήθηκε ως μέθοδος ελέγχου για τον πολυμορφισμό των γονότυπων --395G>A που ήταν συμπληρωματικά με την αλληλουχία ανάλυσης η οποία χρησιμοποιούσε ως αρχικό εκκινητή 5 -TAGGGCCCGGCAGGAT-3 και σαν ανάστροφο εκκινητή τον 5 CCTGGAGCGGCTTCGTC-3. Συγκεκριμένα, 5 μικρόλιτρα από το προϊόν της PCR αναμίχθηκαν με 5 μικρόλιτρα (μl) φυσιολογικού ορού που περιέχει 95% απιονισμένη φορμαμίδη, 0,05% κυανό βρωμοφαινόλης, 0,05% κυανό του ξυλενίου και 20 mm ΕDTA. Το μίγμα θερμάνθηκε στους 95 C για 5 λεπτά, μετά ψύχθηκε στον πάγο και στη συνέχεια τοποθετήθηκε σε 12% μη μετουσιωμένη γέλη πολυακριλαμίδης που περιείχε 5% γλυκερόλη. Οι γέλες αφέθηκαν σε θερμοκρασία δωματίου για 10 ώρες σε 7V/cm. Τα πλακάκια χρωματίστηκαν με επίχρισμα απο ασήμι. Το πρότυπο SSCP (Εικονα 1) που αντιστοιχεί σε κάθε γονότυπο -395G>A καθορίστηκε μετά από ανάλυση του προιόντος της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης(pcr) από ABI 3700 DNA Automated Sequencer (Εικονα 2). Στατιστική ανάλυση Η στατιστική ανάλυση διενεργήθηκε χρησιμοποιώντας StatView TM 4,5 software (Abacus Concepts Inc., Berkeley Ca). Οι μέσες τιμές συγκρίνονται για δεδομένα μεταξύ των διαφορετικών ομάδων που μελετήθηκαν, με τη χρήση της σταθεράς απόκλισης (±SD). Το ασύζευκτο t-test χρησιμοποιήθηκε για να αποκαλύψει σημαντικές διαφορές στην κατανομή των γονότυπων -395G>A ανάμεσα στους ασθενείς με ΧΑΠ. Η ανάλυση της δοκιμασίας αποκλίσεως των παραγόντων (ANOVA) χρησιμοποιήθηκε για να ερευνήσει μια πιθανή συσχέτιση ανάμεσα στα κλινικά δεδομένα (ηλικία, κάπνισμα, BMI, FEV 1, FVC, FEV 1/FVC, PO 2, PCO 2, Ph) και τους τρεις γονότυπους στον πληθυσμό των ασθενών μας, χρησιμοποιώντας μέσες τιμές και SD. Το χ2 χρησιμοποιήθηκε επίσης για τη σύγκριση των γονοτυπικών κατανομών ανάμεσα στις μελετημένες παραμέτρους. Για όλες τις δοκιμασίες, ένα p<=0,005 καθιερώθηκε ως στατιστικά σημαντικό. ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Tα δημογραφικά χαρακτηριστικά των υπό μελέτη ασθενών με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Ασθενείς με ΧΑΠ (n=167) Mean±SD Range Ηλικία (έτη) 69.4± Κάπνισμα (πακέτο-έτη) 63.9± BMI (kg/m 2 ) 27.87± FEV1 % predicted 47.8± FVC % predicted 64± FEV1/FVC % predicted 47.9± PaO 2 (mm Hg) 66.4± PaCO 2(mmHg) 41.7± ph 7.41± BMI = δείκτης μάζας σώματος, FEV1 = δυναμικά εκπνεόμενος όγκος στο 1, FVC = δυναμική ζωτική χωρητικότητα ΕΙΚΟΝΑ 1. Το πρότυπο των τριων διακριτών πολυμορφισμών διαμόρφωσης μονήρους κλώνου (SSCP) των γονότυπων του πολυμορφισμού -395G>A.

20 PNEUMON Number 4, Vol. 23, October - December Ανάλυση αλληλουχιών του αντίστροφου DNA κλώνου ΕΙΚΟΝΑ 2. Η ανάλυση αλληλουχιών, αναδεικνύωντας τους τρεις γονότυπους του πολυμορφισμού -395G>A του γονιδίου klotho. H ανάλυση αλληλουχιών αποτυπώθηκε καλύτερα στον αντίστροφο DNA κλώνο, αναδεικνύωντας τους τρεις -395G>A γονότυπους ως -395CC,-395CT και -395TT. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Εννενήντα εννέα (59,3%) ασθενείς με ΧΑΠ ήταν ομοζυγώτες του γενετικά θνησιγόνου (wild type)-395gg αλληλόμορφου, 62 (37,1%) ήταν ετεροζυγώτες (-395GA αλληλομόρφο), και 6 (3,6) ήταν ομοζυγώτες του μη γενετικά θνησιγόνου (non wild type)-395aa αλληλόμορφου. Οι αθενείς μας ορθώς κατηγοριοποιήθηκαν από την ταξινόμηση GOLD εφόσον υπάρχει μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ της σταδιοποίησης GOLD και της σοβαρότητας της νόσου η οποία υπολογίζεται από τη μείωση του FEV1 (p<0,0001). Όμως, δεν παρατηρήθηκε καμία συσχέτιση ανάμεσα στην ταξινόμηση GOLD και την κατανομή των γονοτύπων -395G>A (χ2=5,5, p=0,23). Επιπλέον, οι γονότυποι -395G>A δεν αποτελούν παράγοντα που επηρεάζει την σοβαρότητα της νόσου όπως προκύπτει απο τις μέσες τιμές του FEV1 (ANOVA factorial overall p=0,41), FVC (factorial overall p=0,36), FEV1/FVC(factorial overall p=0,44), PaO 2(factorial overall p=0,27), PaCO 2(factorial overall p=0,99) και ph(factorial overall p=0,41) (Πίνακας 2). Υπήρχε μια στατιστικά σημαντική κατανομή των αλληλόμορφων γονοτύπων που σχετίζονται με το BMI (ANOVA factorial overall p=0,025), (Πίνακας 2, Εικόνα 3): οι ομοζυγώτες ασθενείς για το γενετικά μη θνησιγόνο (non wild type)(-395 A αλληλόμορφο) (μέσος BMI: 32,2±3,6 Κg/m 2 ) έναντι των ομοζυγοτών του γενετικά θνησιγόνο (wild type)(-395g αλληλόμορφο) (μέσος BMI: ± Kg/m 2 ) (p=0.01) και έναντι του ετεροζυγωτών (-395GA αλληλόμορφο) (μέσος BMI: ± Kg/m 2 ) (p=0.007). Η κατανομή του γονοτύπυ -395G>A δεν σχετιζόταν με την ηλικία (ANOVA factorial overall p=0,55), ή τη βαρύτητα της καπνιστικής συνήθειας(anova factorial overall p=0,11)στους ασθενείς με ΧΑΠ. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η μελέτη μας παραθέτει τις γονοτυπικές συχνότητες στους ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και αναζητά συσχέτιση με την ηλικία, την αναπνευστική ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Oι παράμετροι που μελετήθηκαν στους 167 ασθενείς με ΧΑΠ, σύμφωνα με τους γονοτύπους του πολυμορφισμού -395 G>A του γονιδίου klotho. Parameters -395GG (n=99) -395GA (n=62) -395AA (n=6) P Mean age±sd (years) 69±8 70.1±8 67.3± Mean pack years±sd 68± ± ± Mean BMI±SD (kg/m 2 ) 28± ± ± Mean FEV1±SD (%pred) 48± ± ± Mean FVC±SD (%pred) 63.8± ± ± Mean FEV1/FVC±SD (%) 48± ± ± Mean PaO 2±SD (mmhg) 66± ± ± Mean PaCO 2±SD (mmhg) 41.7± ± ± Mean ph±sd 7.41± ± ± BMI = δείκτης μάζας σώματος, FEV1 = δυναμικά εκπνεόμενος όγκος στο 1, FVC = δυναμική ζωτική χωρητικότητα