Σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας και η πορεία του μέχρι σήμερα. Το AIDS και η μελλοντική αντιμετώπιση του

Transcript

1 ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας και η πορεία του μέχρι σήμερα. Το AIDS και η μελλοντική αντιμετώπιση του Της φοιτήτριας Ειρήνης Βασιλείου Επιβλέπων Καθηγητής Δώρα Καρρά Αρ. Μητρώου 488 Χαλκίδα 2014

2 Πρόλογος Η παρούσα Πτυχιακή εργασία εκπονήθηκε στο Τμήμα Νοσηλευτικής του ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, το οποίο και θα ήθελα να ευχαριστήσω, αφενός ως Ίδρυμα και αφετέρου τους Καθηγητές του, για τις πολύτιμες γνώσεις που μου προσεφέρθησαν τα χρόνια που φοίτησα σε αυτό. Το χρονικό διάστημα που απαιτήθηκε για την ολοκλήρωσή της αφορά στην περίοδο Η ανάθεση του αντικειμένου της εργασίας ανατέθηκε από την Καθηγήτρια κ. Δώρα Καρρά, την οποία και ευχαριστώ για τις πολύτιμες συμβουλές, καθώς και τη διαρκή καθοδήγησή της, σκοπός των οποίων ήταν η επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου και τα οικεία μου πρόσωπα γενικότερα για τη στήριξη που μου προσέφεραν όλα αυτά τα χρόνια.

3 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2 Κεφάλαιο 1ο 1. Ορισμοί του AIDS και του HIV Η ανακάλυψη του AIDS-Ιστορικά στοιχεία Προέλευση του ιού Η εξελικτική πορεία του ιού Στατιστικά στοιχεία του ιού στην Ελλάδα έως και το Σύνολο HIV οροθετικών ατόμων συμπεριλαμβανομένων και των περιπτώσεων AIDS Νέες περιπτώσεις AIDS Συνολικός αριθμός περιπτώσεων AIDS Θάνατοι σε άτομα με AIDS 9 Κεφάλαιο 2ο 2.1. Δομή του ιού Μηχανισμός εισόδου του HIV Μετάδοση της HIV λοίμωξης Τρόποι μετάδοσης του ιού ΗIV Διάγνωση της ασθένειας Ομάδες υψηλού κινδύνου Κλινικά στάδια 29 Κεφάλαιο 3ο 3. Θεραπεία Εκτίμηση ΗΙV ασθενών κατά την αρχική και τις επόμενες επισκέψεις 31

4 3.2. Θεραπεία Αντι-ιικά μέσα Ανοσοτροποποιητές Εμβολιασμός Συχνές / σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες Τιμές φαρμάκων 46 Κεφάλαιο 4ο 4. Ο ρόλος του νοσηλευτή σε φορείς και ασθενείς του ιού HIV Νοσηλευτική φροντίδα ασθενών του HIV Νοσηλευτική Δεοντολογία Δικαιώματα και υποχρεώσεις οροθετικών ασθενών Δικαιώματα οροθετικών Υποχρεώσεις οροθετικών Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις στο χώρο του AIDS 53 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 56

5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Καμία από τις ασθένειες που έκαναν την εμφάνισή τους κατά τη διάρκεια του αιώνα που διανύουμε, δεν αναστάτωσε τόσο τις κοινωνικές δομές και την πολιτιστική ταυτότητα των προηγμένων κυρίως χωρών, όσο το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (ΣΕΑΑ). Η νόσος εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1978 σε πέντε ομοφυλόφιλους της Νέας Υόρκης των ΗΠΑ. Χαρακτηρίζεται ως σύνδρομο γιατί έχουμε να κάνουμε με ένα σύνολο συμπτωμάτων, ανοσολογική ανεπάρκεια λόγω εξασθένισης του οργανισμού να αναγνωρίσει τους ιούς που τον προσβάλλουν και επίκτητη γιατί αποκτιέται και δεν κληρονομείται. Ο ιός μεταδίδεται σεξουαλικά, ύστερα από έκθεση σε μολυσμένο αίμα και περιγεννητικά, ενώ δεν μεταδίδεται με την κοινωνική επαφή. Η πορεία της λοίμωξης εξελίσσεται σε τέσσερα στάδια όπου τα δύο πρώτα είναι ασυμπτωματικά, ενώ τα υπόλοιπα εμφανίζουν σημαντικές κλινικές εκδηλώσεις από τις οποίες οι σημαντικότερες είναι οι πνευμονικές εκδηλώσεις, οι γαστρεντερικές και οι κακοήθειες. Η πρόληψη αποτελεί την κύρια αντιμετώπιση της νόσου, όμως παρά τις εκτεταμένες προσπάθειες πρόληψης, ακόμη και σήμερα υπολογίζεται ότι πάνω από 30,6 εκατομμύρια ενήλικες και παιδιά έχουν προσβληθεί από τον ιό. Αν η επιστήμη σε σύντομο χρόνο δεν κατορθώσει να βρει τρόπους που να εξουδετερώνουν ριζικά τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας, ο επιδημικός χαρακτήρας της νόσου θα δημιουργήσει την εικόνα παγκόσμιου λοιμού με τραγικές συνέπειες και θα απειλήσει με βιβλική καταστροφή την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου. Παράλληλα, ο ρόλος του νοσηλευτή στην όλη αντιμετώπιση του ιού διέπεται από συγκεκριμένους κώδικες δεοντολογίας, οι οποίοι θα πρέπει να τηρούνται στο ακέραιο, δεδομένων και των ψυχικών διαταραχών που βιώνουν οι ασθενείς ως αποτέλεσμα της ίδιας της πάθησής τους καθώς και της αντιμετώπισής τους από το κοινωνικό σύνολο 1

7 Εισαγωγή Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να εξετασθεί κατά το περισσότερο δυνατό η ασθένεια, καθώς πρόκειται για έναν πρωτοφανή ιό, ο οποίος σε παγκόσμιο επίπεδο έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις, ενώ μόνο στην Ελλάδα και κατά τη διάρκεια του 2013 δηλώθηκαν 920 νέα περιστατικά, εκ των οποίων 820 (89,1%) ήταν άνδρες και 100 (10,9%) γυναίκες. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας αναλύονται οι ορισμοί του AIDS και του HIV και παραθέτονται στοιχεία από το χρονικό της ανακάλυψης του AIDS, με ιστορικά στοιχεία. Παράλληλα, αναλύονται η προέλευση και η εξελικτική πορεία του ιού, ενώ χρήσιμο κρίθηκε να παρατεθούν στατιστικά στοιχεία του ιού στην Ελλάδα έως και το 2012, το σύνολο HIV οροθετικών ατόμων συμπεριλαμβανομένων και των περιπτώσεων AIDS, οι νέες περιπτώσεις AIDS, ο συνολικός αριθμός περιπτώσεων AIDS, καθώς και οι θάνατοι σε άτομα με AIDS. Στο δεύτερο κεφάλαιο, μπαίνοντας στα πιο «βαθιά νερά» του ιού, αναλύονται η δομή του, ο μηχανισμός εισόδου του HIV, η μετάδοση της HIV λοίμωξης και οι τρόποι μετάδοσης του, ενώ σημαντικό θεωρήθηκε να παρατεθούν στοιχεία για τη διάγνωση της ασθένειας. Ωστόσο, σημαντικό κομμάτι που δε θα μπορούσε να λείπει είναι η παράθεση των ομάδων υψηλού κινδύνου, καθώς και τα κλινικά στάδια του ιού. Στο τρίτο κεφάλαιο, το οποίο και αποτελεί τον κύριο κορμό της εργασίας, παραθέτονται στοιχεία για τη θεραπεία, την εκτίμηση ΗΙV ασθενών κατά την αρχική και τις επόμενες επισκέψεις που πραγματοποιούνται, τα αντι-ιικά μέσα, οι ανοσοτροποποιητές και ο εμβολιασμός ως μέσα σχετικής αντιμετώπισης, ενώ δεδομένου ότι το κεφάλαιο περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με τη θεραπεία, δε θα μπορούσαν να παραληφθούν αναφορές σχετικά με τις συχνές ή σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, καθώς και οι τιμές φαρμάκων. Τέλος, στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο κρίθηκε σημαντικό να αναλυθεί ο ρόλος του νοσηλευτή σε φορείς και ασθενείς του ιού HIV, η νοσηλευτική φροντίδα που θα πρέπει να παρέχεται, πάντα υπό το πρίσμα της αρμόζουσας νοσηλευτικής δεοντολογίας, η οποία διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες οι οποίοι έρχονται σε άμεση εξάρτηση με τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις οροθετικών ασθενών, ενώ κρίθηκε ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθούν και οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που κινούνται στο χώρο του AIDS. 2

8 Κεφάλαιο 1 ο 1. Ορισμοί του AIDS και του HIV Ο ορισμός του AIDS αρχικά δημοσιεύθηκε το Σεπτέμβριο του 1982 και αναθεωρήθηκε τον Ιούνιο του 1985 και τον Αύγουστο του Για τους εφήβους και ενήλικες (ηλικίας 13 ετών και άνω), ο ορισμός αναθεωρήθηκε τον Ιανουάριο του Η διαφορά σε σχέση με τον αντίστοιχο ορισμό που ισχύει στις ΗΠΑ είναι ότι δεν χρησιμοποιείται ως κριτήριο ο αριθμός των CD4 λεμφοκυττάρων. Για τα παιδιά, ο ορισμός που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη είναι ουσιαστικά ο ίδιος με αυτόν στις ΗΠΑ. Για τους σκοπούς της καταγραφής, από τη στιγμή που ένα HIV οροθετικό άτομο πληρεί τα κριτήρια του Ευρωπαϊκού ορισμού του AIDS (κατηγορία C-CDC/1993), παραμένει σ' αυτήν την κατηγορία ανεξάρτητα από τη μελλοντική κλινική του κατάσταση. Ο ορισμός για τον HIV κρίνεται ανάλογα από τους σκοπούς της επιδημιολογικής επιτήρησης και έτσι οι περιπτώσεις HIV ορίζονται βάσει εργαστηριακών κριτηρίων (απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής 28/IV/2008). Οι περιπτώσεις AIDS περιλαμβάνονται στα HIV οροθετικά άτομα. Για τα παιδιά ηλικίας κάτω των 18 μηνών, χρειάζονται θετικά αποτελέσματα άμεσων δοκιμασιών ανίχνευσης του ιού σε δύο διαφορετικά δείγματα (εκτός του ομφαλοπλακουντιακού αίματος). Έφηβοι και ενήλικες θεωρούνται τα άτομα ηλικίας ίσης ή μεγαλύτερης των 13 ετών, ενώ παιδιατρικά περιστατικά θεωρούνται άτομα ηλικίας μικρότερης των 13 ετών. Ο HIV (human immunodeficiency virus) είναι ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας, ο ιός που προκαλεί το aids (σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας). Ο HIV πpοσβάλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου το οποίο είναι υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού ενάντια σε διάφορες ασθένειες. AIDS: Ονομάζεται έτσι από τα αρχικά των λέξεων Acquired Immunodeficiency Syndrome και στα ελληνικά μεταφράζεται ως Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας. Η ονομασία του και μόνο εξηγεί πολλά γι' αυτό. Χαρακτηρίζεται ως σύνδρομο, που σημαίνει ότι έχουμε να κάνουμε με ένα σύνολο συμπτωμάτων, δηλαδή με μια ασθένεια. Οδηγεί στην ανοσολογική ανεπάρκεια, δηλαδή στην εξασθένιση της βασικής λειτουργίας του οργανισμού, που είναι να αναγνωρίζει τους ιούς που τον προσβάλλουν και να αμύνεται σε αυτούς. Τέλος, η ασθένεια αυτή προσδιορίζεται ως επίκτητη, δηλαδή δεν κληρονομείται, αλλά αποκτιέται στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. 3

9 HIV: Human Immunodeficiency Virus είναι ο Ιός της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας. Με πιο απλά λόγια, είναι ο ιός που προκαλεί την ασθένεια του AIDS. Όπως όλοι οι ιοί, για να αναπαραχθεί χρησιμοποιεί τον γενετικό μηχανισμό κυττάρων, συγκεκριμένα των Τ- λεμφοκυττάρων. Ο HIV έχει την ικανότητα να μεταλλάσσεται γρήγορα και να εξαπλώνεται με το περιφερικό αίμα ταχύτερα από άλλους ιούς. Όσο αυξάνεται το ποσοστό του ιού που περνάει στο αίμα, τόσο πιο κοντά βρίσκεται ο ασθενής στην εκδήλωση της ασθένειας Η ανακάλυψη του AIDS-Ιστορικά στοιχεία Το AIDS παρατηρήθηκε κλινικά για πρώτη φορά το 1981 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι αρχικές περιπτώσεις ήταν ένα σύνολο από χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών και ομοφυλόφιλους άνδρες που δεν είχαν κάποια γνωστή βλάβη ανοσοποιητικού και παρουσίαζαν συμπτώματα πνευμονίας από πνευμονοκύστη (PCP), μιας σπάνιας ευκαιριακής λοίμωξης που ήταν γνωστό ότι παρουσιαζόταν σε ανθρώπους με πολύ εκτεθειμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Σύντομα ένας επιπρόσθετος αριθμός ομοφυλόφιλων ανδρών ανέπτυξε έναν παλαιότερα σπάνιο καρκίνο του δέρματος, το σάρκωμα Kaposi (KS). Πολλές ακόμη περιπτώσεις PCP και KS εμφανίστηκαν, θέτοντας σε συναγερμό τα αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), τα οποία δημιούργησαν μια ομάδα κρούσης προκειμένου να παρακολουθηθεί και να τεθεί υπό έλεγχο η επιδημία. Αρχικά το CDC δεν είχε κάποια επίσημη ονομασία για την ασθένεια και συχνά αναφερόταν σε αυτήν εν είδει των (επιμέρους) ασθενειών που συνδέονταν με τη νόσο, πχ. ως «λεμφαδενοπάθεια», μια ασθένεια η οποία έδωσε στον ιό το αρχικό όνομά του, όταν αυτός ανακαλύφθηκε. Επίσης χρησιμοποιούσαν τον όρο σάρκωμα Kaposi και Ευκαιριακές Λοιμώξεις με βάση τον οποίο είχε δημιουργηθεί και μια ομάδα κρούσης το Στον τύπο είχε επινοηθεί ο όρος GRID που σήμαινε gay related immune deficiency (ανοσοανεπάρκεια σχετιζόμενη με ομοφυλόφιλους). Το CDC ψάχνοντας ένα όνομα και ερευνώντας τις κοινότητες αυτών που είχαν μολυνθεί, επινόησε τον όρο ασθένεια των 4H καθώς φαινόταν ότι αφορούσε Αϊτινούς (Haitians), ομοφυλόφιλους (Homosexuals), αιμοφιλικούς (Hemophiliacs) και χρήστες ηρωΐνης (Heroin users). Εντούτοις αφότου διαπιστώθηκε ότι το AIDS δεν περιοριζόταν μόνο στην κοινότητα των ομοφυλόφιλων, έγινε συνειδητό ότι ο όρος GRID ήταν παραπλανητικός και τότε εισήχθη ο όρος AIDS σε μία συνεδρίαση τον Ιούλιο του Τον όρο αυτό ξεκίνησε να χρησιμοποιεί το CDC από τον Σεπτέμβριο του

10 Το 1983 δύο διαφορετικές ερευνητικές ομάδες, μια αμερικανική με επικεφαλής τον Ρόμπερτ Γκάλλο (Robert Gallo) και μια γαλλική με επικεφαλής τον κορυφαίο Γάλλο ερευνητή του ινστιτούτου Παστέρ στο Παρίσι Λυκ Μοντανιέ (Luc Montagnier), δήλωσαν η μία ανεξάρτητα από την άλλη ότι ένας καινοφανής (νεοεμφανιζόμενος) ιός μπορεί να έχει προσβάλλει τους ασθενείς του AIDS. Δημοσίευσαν τα ευρήματά τους στο ίδιο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού Science. Ο Γκάλλο ισχυρίστηκε πως ένας ιός που η ομάδα του είχε απομονώσει από έναν ασθενή του AIDS είχε σχηματικά εκπληκτική ομοιότητα με ανθρώπινους Τ-λεμφοτροπικούς ιούς (HTLVs) μία κατηγορία ιών που η δική του ομάδα πρώτη είχε απομονώσει. Η ομάδα του Γκάλλο έδωσε στον καινούργιο ιό που είχε απομονώσει την ονομασία HTLV-III. Την ίδια περίοδο η ομάδα του Μοντανιέ απομόνωσε έναν ιό από έναν ασθενή που παρουσίαζε οίδημα (πρήξιμο) των λεμφαδένων του λαιμού και σωματική εξασθένηση, δύο κλασσικά συμπτώματα του AIDS. Αντικρούοντας την έκθεση της ομάδας του Γκάλλο, ο Montagnier και οι συνεργάτες του έδειξαν ότι οι πρωτεΐνες του πυρήνα του νέου ιού, ήταν ανοσολογικά διαφορετικές από τις αντίστοιχες του HTLV-I. Η ομάδα του Μοντανιέ έδωσε στον ιό που είχε απομονώσει την ονομασία LAV (Lymphadenopathy-associated Virus - Ιός σχετιζόμενος με λεμφαδενοπάθεια). Όταν οι δυο αυτοί ιοί αποδείχτηκε ότι ήταν ένας και μοναδικός, το 1986, τις ονομασίες LAV και HTLV-III αντικατέστησε η ονομασία HIV. Ο Μοντανιέ έλαβε το Νόμπελ Ιατρικής του 2004 για την ανακάλυψη του HIV Προέλευση του ιού Και οι δύο υπότυποι του ιού, οι HIV-1 και HIV-2, πιστεύεται ότι προέρχονται από μηανθρώπινα πρωτεύοντα θηλαστικά της Κεντροδυτικής Αφρικής και ότι μεταφέρθηκαν στους ανθρώπους (διαδικασία γνωστή ως ζωονοσία) στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο HIV-1 φαίνεται να έχει πρωτοεμφανιστεί στο νότιο Καμερούν μέσω εξέλιξης του Ιού της Ανοσοανεπάρκειας του Πιθήκου (Simian Immunodeficiency Virus) και συγκεκριμένα του SIV(cpz), του υποτύπου που μολύνει τους άγριους χιμπατζήδες. O HIV-1 κατάγεται από την ενδημία του SIVcpz στο υποείδος χιμπατζήδων που ονομάζεται Pan troglodytes troglodytes. Αντίστοιχα ο στενότερος συγγενής του HIV-2 είναι ο SIV(smm) δηλαδή ο υπότυπος του SIV που μολύνει το είδος πιθήκου Cercosebus alys alys ("Sooty mangabey") που είναι ένας πίθηκος του 5

11 Παλαιού Κόσμου που ζει στη Δυτική Αφρική (από τη Νότια Σενεγάλη έως τη Δυτική Ακτή Ελεφαντοστού). Οι πίθηκοι του Νέου Κόσμου (δηλαδή της Αμερικανικής ηπείρου) όπως ο πίθηκοςκουκουβάγια (είδος που δραστηριοποιείται τη νύχτα) είναι ανθεκτικοί στη λοίμωξη από HIV-1, πιθανώς λόγω συγχώνευσης δύο γονιδίων ανθεκτικών στον ιό. Ο HIV-1 εικάζεται ότι έχει υπερπηδήσει το (γενετικό) φραγμό μεταδιδόμενος μεταξύ διαφορετικών ειδών σε τουλάχιστον 3 διαφορετικές περιπτώσεις, κάτι που οδήγησε στην εμφάνιση των 3 διαφορετικών γονιδιακών ομάδων του ιού: Μ, Ν και Ο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι άνθρωποι που συμμετέχουν σε δραστηριότητες σχετικές με τη χρήση του κρέατος αγρίων ζώων, είτε ως κυνηγοί είτε ως πωλητές του κρέατος, συχνά μολύνονται με τον SIV. Παρ' όλα αυτά ο SIV είναι ασθενής ιός, που τυπικά καταστέλλεται από το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα μέσα σε μερικές εβδομάδες από τη λοίμωξη. Πιστεύεται πως χρειάζονται αρκετές μεταδόσεις του SIV από άτομο σε άτομο σε γρήγορη εναλλαγή, ώστε να του δοθεί ικανός χρόνος για να μεταλλαχθεί σε HIV.[180] Επιπλέον λόγω του σχετικά αργού ρυθμού μετάδοσης του ιού από άτομο σε άτομο, αυτός μπορεί να εξαπλωθεί στον ευρύτερο πληθυσμό μόνο με την παρουσία των οδών (καναλιών) υψηλού κινδύνου μετάδοσης οι οποίες πιστεύεται ότι δεν υπήρχαν στην Αφρική πριν τον 20ο αιώνα Η εξελικτική πορεία του ιού Πολύ πιο αρχαίες ρίζες από ό,τι θεωρούσαν μέχρι σήμερα οι επιστήμονες, έχει ο ιός SIV (Simian Immunodeficiency Virus), ο οποίος μπορεί και να θεωρηθεί ως ο "πρόγονος" του AIDS. Ο ιός, ο οποίος μολύνει τις μαϊμούδες, είναι χιλιάδες χρόνια πιο παλαιός, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα. Αυτή η αργή εξέλιξη του SIV πιθανώς έχει δυσοίωνες συνέπειες και για τον ιό HIV του AIDS, όπως εκτιμούν οι ερευνητές, δηλαδή καθιστούν απίθανο να σταματήσει να είναι θανατηφόρος τα επόμενα χρόνια. Οι επιστήμονες των πανεπιστημίων Τουλέιν και Αριζόνα, υπό τον ιολόγο Πρέστον Μαρξ και τον εξελικτικό βιολόγο Μάικλ Γουόρομπι, στην μελέτη που δημοσίευσαν στο περιοδικό "Science", αναφέρουν ότι ο ιός SIV έχει ηλικία τουλάχιστον ετών, ενώ δεν αποκλείεται να είναι ακόμα άνω του ενός εκατομμυρίου ετών. 6

12 Οι αμερικανοί επιστήμονες κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα μέσω γενετικής ανάλυσης και σύγκρισης DNA από δείγματα στελεχών του SIV που βρέθηκαν σε μαϊμούδες σε ένα αφρικανικό νησί στα ανοιχτά του Καμερούν, που αποκόπηκε από την κυρίως "μαύρη ήπειρο" πριν από τουλάχιστον χρόνια. Η νέα μελέτη ανατρέπει την μέχρι τώρα εκτίμηση ότι ο ιός SIV είχε ηλικία μόλις λίγων εκατοντάδων ετών. Η νέα εκτίμηση έχει συνέπειες και για τον ιό HIV του AIDS. Ο ιός SIV, αντίθετα με τον HIV, δεν προκαλεί AIDS στους περισσότερους πιθήκους. Αν όμως, σύμφωνα με τους ερευνητές, χρειάστηκαν πολλές χιλιάδες χρόνια μέχρι ο ιός SIV να φτάσει στην τωρινή μη θανατηφόρα μορφή του, τότε είναι πιθανό ότι και ο ιός του AIDS θα χρειαστεί πολύ μεγάλο χρόνο για να ακολουθήσει μια ανάλογη εξελικτική πορεία, μέχρι να γίνει ακίνδυνος για τα πρωτεύοντα (πιθήκους και ανθρώπους). Η νέα έρευνα επίσης ανακινεί το ζήτημα προέλευσης του ιού HIV. Αν οι άνθρωποι είχαν εκτεθεί επί πολλές χιλιάδες χρόνια σε μαϊμούδες φορείς του ιού SIV, τότε γιατί η επιδημία του AIDS ξεκίνησε μόλις στον 20ό αιώνα; 1.4. Στατιστικά στοιχεία του ιού στην Ελλάδα έως και το 2012 To 2013 δηλώθηκαν 920 περιστατικά, εκ των οποίων 820 (89,1%) ήταν άνδρες και 100 (10,9%) γυναίκες. Από τις περιπτώσεις που δηλώθηκαν για πρώτη φορά ως HIV+ το 2013, 90 (9.8%) άτομα είχαν ήδη εμφανίσει ή ανέπτυξαν κλινικά AIDS εντός του συγκεκριμένου έτους. Περίπου το 1/3 (33.4%) των περιστατικών που δηλώθηκαν το 2013 ήταν άνδρες που είχαν σεξουαλικές επαφές με άλλους άνδρες, το 28,5% ήταν χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ), ενώ στο 24,7% των περιπτώσεων δεν έχει προσδιοριστεί ο τρόπος μετάδοσης του ιού. Δύο περιστατικά (ένα κάθετης μετάδοσης και ένα μέσω μετάγγισης) αφορούν περιπτώσεις που συνέβησαν στην αλλοδαπή κατά το παρελθόν. Τα περισσότερα περιστατικά, τόσο στους άνδρες (22,8%) όσο και στις γυναίκες (22%), ήταν ηλικίας ετών κατά τη δήλωση (πίνακας 1). 7

13 Πίνακας 1. Δηλωθέντα HIV οροθετικά άτομα, κατά ηλικιακή ομάδα κατά τη δήλωση και κατά φύλο στην Ελλάδα, από 1/1/2013 έως 31/12/2013. Ηλικιακή Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Ομάδα Ν (%) Ν (%) Ν (%) 0-12 ετών 0 (0) 0 (0) 0 (0) 13-24ετών 72 (8,8) 17 (17,0) 115 (9,7) ετών 139 (17,0) 13 (13,0) 213 (18,1) ετών 187 (22,8) 22 (22,0) 308 (26,1) 35-39ετών 148 (18,0) 9 (9,0) 208 (17,6) ετών 94 (11,5) 15 (15,0) 132 (11,2) 45-49ετών 82 (10,0) 12 (12,0) 70 (5,9) ετών 45 (5,5) 5 (5,0) 53 (4,5) 55+ ετών 47 (5,7) 7 (7,0) 74 (6,3) Άγνωστη 6 (0,7) 0 (0,0) 7 (0,6) ΣΥΝΟΛΟ 1001 (100,0) 100 (100,0) 1180 (100,0) Σύνολο HIV οροθετικών ατόμων συμπεριλαμβανομένων και των περιπτώσεων AIDS Ο συνολικός αριθμός των HIV οροθετικών ατόμων (συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων AIDS) που έχουν δηλωθεί στην Ελλάδα μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2013 ανέρχεται σε Από τα περιστατικά αυτά, (82,2%) ήταν άνδρες, 2385 (17,5%) ήταν γυναίκες, ενώ για ένα μικρό ποσοστό το φύλο δεν δηλώθηκε. Τα δεδομένα που προέρχονται από το σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης θα πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή, καθώς δεν αντανακλούν πλήρως την επίπτωση της HIV λοίμωξης και επηρεάζονται από τον χρόνο εξέτασης των ατόμων για τον HIV και από την, ενδεχομένως, μη έγκαιρη δήλωση των θετικών περιστατικών στις υγειονομικές αρχές. Η χρήση του έτους διάγνωσης περιορίζει την αρνητική επίδραση των καθυστερήσεων που παρατηρούνται στη δήλωση των περιστατικών και επιτρέπει την καλύτερη ερμηνεία των διαχρονικών τάσεων, αλλά δεν αντικατοπτρίζει επακριβώς την επίπτωση, η εκτίμηση της οποίας απαιτεί τη χρήση άλλων μεθόδων. H επιδημία του HIV στην Ελλάδα παρουσιάζει αυξητικές τάσεις τα τελευταία έτη (σχήμα 1Α, 1Β, 2Α, 2Β). Το 2011 και το 2012 παρατηρήθηκε μία εξαιρετικά σημαντική αύξηση των περιστατικών HIV λοίμωξης που δηλώθηκαν στο σύστημα καταγραφής, με επίκεντρο την 8

14 ομάδα των ΧΕΝ. Το 2013 καταγράφεται μία μικρή μείωση, η ερμηνεία της οποίας θα πρέπει στην παρούσα φάση να γίνει με επιφύλαξη Νέες περιπτώσεις AIDS To 2013 διαγνώσθηκαν 125 νέες περιπτώσεις AIDS, εκ των οποίων 107 (85,6%) ήταν άνδρες και 18 (14,4%) γυναίκες. Από τις περιπτώσεις αυτές, οι 90 δηλώθηκαν για πρώτη φορά ως HIV+ το Το 32,8% των νέων περιπτώσεων AIDS ήταν άνδρες που είχαν σεξουαλικές επαφές με άλλους άνδρες, ενώ στο 30,4% των περιπτώσεων η μετάδοση είχε γίνει πιθανότατα μέσω ενέσιμης χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Η πλειονότητα των νέων περιπτώσεων AIDS αφορά ηλικίες μεγαλύτερες των 30 ετών κατά τη διάγνωση Συνολικός αριθμός περιπτώσεων AIDS O συνολικός αριθμός των περιπτώσεων AIDS που δηλώθηκαν στην Ελλάδα μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του 2013, ανέρχεται σε 3531, εκ των οποίων 2976 (84,3%) ήταν άνδρες και 555 (15,7%) γυναίκες (πίνακας 13). H μεγάλη μείωση στην επίπτωση του AIDS που παρατηρήθηκε από το 1997 μέχρι το 2001 αποδίδεται στην εισαγωγή και ευρεία χορήγηση συνδυασμών εξαιρετικά αποτελεσματικών αντιρετροϊκών φαρμάκων (Highly Active Antretroviral Therapy - HAART). Ο αριθμός των νέων περιπτώσεων AIDS τα δύο τελευταία έτη, παρουσιάζει μία μικρή αύξηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά το 1997, η διαχρονική πορεία των περιπτώσεων AIDS δεν αντανακλά την επίπτωση της HIV λοίμωξης Θάνατοι σε άτομα με AIDS Ο αριθμός των θανάτων σε ασθενείς με AIDS το 2013, ανήλθε στα 40 άτομα. Η πλειοψηφία των ασθενών με AIDS που έχουν αποβιώσει είναι άνδρες, γεγονός που αντανακλά τη μεγάλη εκατοστιαία αναλογία των ανδρών επί του συνόλου των ατόμων που έχουν διαγνωσθεί με AIDS. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η σημαντική μείωση στον αριθμό των θανάτων, η οποία ξεκίνησε το 1997, οφείλεται στην εισαγωγή της HAART, η οποία καθυστερεί σημαντικά την εξέλιξη της νόσου. 9

15 Κεφάλαιο 2 ο 2.1. Δομή του ιού Αποτελεί σφαιρικό σωματίδιο με διάμετρο μορίου περίπου 10 nm. Διαθέτει περίβλημα και πυρηνοκαψίδιο. Το περίβλημα παριστά πάχυνση της κυτταρικής μεμβράνης και εμπεριέχει γλυκοπρωτεινες, οι οποίες διατάσσονται σε σχηματισμούς κορυνών, καθώς και διάφορα ιογενή στοιχεία τα οποία σαν προεξοχές εκφράζουν τους αντιγονικούς υποδοχείς για τη σύνδεση με τα κύτταρα στόχους (εικόνα 1). Εικόνα 1. Μικροφωτογραφία με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο του ιού HTL V-I, ΙΙ και ΙΙΙ. Το γενετικό υλικό του HIV αποτελείται από 9 γονίδια τα οποία βρίσκονται μεταξύ των Long terminal repeats (LTR'S). Τα LTR'S δεν κωδικοποιούν την έκφραση των γόνων του ιού. Τρία γονίδια κωδικοποιούν την παραγωγή συστατικών του ιού. Το γονίδιο gag που κωδικοποιεί την παραγωγή των πρωτεϊνών του πυρήνα, σημαντικότερη από τις οποίες είναι η Ρ24, το γονίδιο env που κωδικοποιεί την παραγωγή των γλυκοπρωτεϊνών του περιβλήματος και τέλος το γονίδιο pol που κωδικοποιεί την παραγωγή της ανάστροφης τρανσκριπτάσης. Τα υπόλοιπα 6 γονίδια παράγουν πρωτεΐνες οι οποίες ρυθμίζουν την έκφραση των 3 ήδη αναφερθέντων δομικών γονιδίων ή σχετίζονται με τη λοιμογόνο δύναμη του ιού. Τρία κυρίως γονίδια μέσω των πρωτεϊνών τις οποίες κωδικοποιούν επιδρούν στη ρύθμιση του πολλαπλασιασμού του ιού. Τα γονίδια αυτά είναι το tat, το nef και το rev. Το γονίδιο tat αυξάνει την έκφραση των γονιδίων του HIV που είναι 1000 Φορές μεγαλύτερη από εκείνη 10

16 που παρατηρείται σε στελέχη του HIV που δεν έχουν το γονίδιο αυτό. Τα προϊόντα που καθορίζονται από το γονίδιο tat με θετική ανατροφοδότηση αυξάνουν την δράση του γονιδίου αυτού. Επιδρούν ακόμα και στο γονίδιο nef (negative regulator factor) του, οποίου ενεργοποιούν τη δράση και έτσι παράγονται πρωτεΐνες που κωδικοποιούνται από το γονίδιο nef και οι οποίες δρουν αρνητικά στην έκφραση και δράση του γονιδίου tat αλλά και του ίδιου του γονιδίου nef. Ένα ακόμα γονίδιο, το rev έχει θετική επίδραση στην έκφραση των δομικών γονιδίων και στον πολλαπλασιασμό του HIV. Η συνεχής αλληλεπίδραση των προϊόντων των 3 αυτών γονιδίων οδηγεί την ανάπτυξη, τον πολλαπλασιασμό και τη λοιμογόνο δύναμη του ΗΙV. Δύο ακόμη γονίδια το vpr και το vpv έχουν ανακαλυφθεί αλλά δεν έχει ακόμη καθορισθεί η ακριβής δράση των πρωτεϊνών τις οποίες κωδικοποιούν ενώ το γονίδιο vpx έχει απομονωθεί μόνο από τον HIV-II Μηχανισμός εισόδου του HIV O HIV είναι κατασκευασμένος έτσι ώστε μα εξυπηρετείται η παρασιτική του δραστηριότητα, καθώς η δομή και μορφολογία που έχει εξυπηρετεί απόλυτα την αποστολή του για την είσοδο του στα ανθρώπινα κύτταρα και τη χρησιμοποίηση τους για την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του. Έτσι, αφού ο HIV μπει στο ανθρώπινο σώμα,εισχωρεί στο εσωτερικό των κυττάρων.το πρώτο βήμα είναι η σύνδεση της gp 120 με ένα μόριο που βρίσκεται στην επιφάνεια ορισμένων κυττάρων (λέγεται CD 4).Τα κύτταρα που έχουν στην επιφάνεια τους το CD 4 μολύνονται από τον HIV. Αυτά τα κύτταρα είναι: α) Μια κατηγορία λεμφοκυττάρων του αίματος που ονομάζονται βοηθητικά Τ- λεμφοκύτταρα και που παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού μας απέναντι σε εσιβολείς,όπως τα μικρόβια,οι μύκητες και οι ιοί.έτσι,κύριος στόχος του HIV είναι τα κύτταρα εκείνα που έχουν ως κύρια αποστολή την αντιμετώπιση του. β) Άλλα κύτταρα του αμυντικού συστήματος,όπως τα μονοπύρηνα του αίματος,τα μακρόφαγα των λεμφαδένων του θύμου αδένα, των πνευμόνων κ.α. Ο HIV όμως μολύνει και άλλα κύτταρα όπως τα νευρογλοιακά του εγκεφάλου που δεν εμφανίζουν στην επιφάνεια τους το CD 4.Σήμερα έχει διευκρινιστεί ο μηχανισμός εισόδου του HIV στα κύτταρα που 11

17 έχουν CD 4 στην επιφάνεια τους.σε πρώτη φάση το CD 4 συνδέεται με την gp 120 του ιού.η σύνδεση αυτή αποκαλύπτει την gp 41.Το ένα άκρο της gp 41 συνδέεται με την μεμβράνη του κυττάρου. Τελικά η μεμβράνη του κυττάρου συνδέεται με την μεμβράνη του ιού και το περιεχόμενο του ιού,ο πυρήνας του διοχετεύεται στο εσωτερικό του κυττάρου. Ο πυρήνας του HIV περιέχει δύο αλυσίδες RNA,το ένζυμο αντίστροφη τρανσκριπτάση και άλλα ένζυμα του ιού. Στη συνέχεια ο HIV κρύβει το RNA του (δηλαδή της κωδικοποιημένες πληροφορίες για τη δομή και τον πολλαπλασιασμό του, το γενετικό υλικό του) στο γενετικό υλικό του ανθρώπινου κυττάρου. Στο ανθρώπινο κύτταρο οι κωδικοποιημένες πληροφορίες για τη δομή και τις λειτουργίες του βρίσκονται ενσωματωμένες στο δεσοξυριβονουκλεικό οξύ (DNA). Το DNA αποτελείται από δύο αλυσίδες παρόμοιες αλλά όχι ακριβώς ίδιας τομής με αυτήν του RNA. Για να μπορέσει ο HIV να ενσωματώσει τις γενετικές πληροφορίες του στις γενετικές πληροφορίες του ανθρώπινου κυττάρου, πρέπει να μετατραπεί η μόνη αλυσίδα του RNA σε διπλή αλυσίδα DNA Η μετατροπή αυτή γίνεται με τη βοήθεια της αντίστροφης τρανσκριπτάσης. Στη συνέχεια η διπλή αλυσίδα DNA του ιού μπαίνει στον πυρήνα του κυττάρου. Ένα ένζυμο του HIV η ενδογένεση, ενσωματώνει το DNA του ιού στο DNA του κυττάρου. Κάθε φορά που το κύτταρο αυτό πολλαπλασιάζεται, μεταβιβάζει στους απογόνους του όχι μόνο το δικό του DNA αλλά και το DNA του ιού που το έχει μολύνει. Ο HIV είναι ύπουλος ιός, όχι μόνο επειδή μολύνει όχι μόνο τα κύτταρα που προορίζονται να τον πολεμήσουν, αλλά και επειδή διαιωνίζει την παρουσία του στο εσωτερικό των κυττάρων αυτών, κρυμμένος από τις αμυντικές δυνάμεις του ανθρώπινου σώματος. Πράγματι, όταν ο ιός έχει μπεί στο εσωτερικό των κυττάρων για να καταστραφεί πρέπει να καταστραφούν και τα ίδια κύτταρα που τον περιέχουν. Από την στιγμή που θα εγκατασταθεί ο ιός, αντιγράφει το γενετικό του υλικό στο DNA του ανθρώπινου κυττάρου. Το μόνο που έχει μείνει από τον HIV είναι το γενετικό του υλικό. Με πρότυπο το γενετικό αυτό υλικό, παράγονται από το μολυσμένο κύτταρο νέοι ιοί HIV ή πιο σωστά, το γενετικό υλικό του HIV χρησιμοποιεί τα όργανα και τους μηχανισμούς του κυττάρου για να πολλαπλασιαστεί. Αυτό γίνεται σταδιακά, δηλαδή κάποιες φορές μικρός αριθμός ιών εκβαλαστάνει από το κύτταρο που έχει μολυνθεί. Τα Τ-λεμφοκύτταρα, ο κύριος στόχος του HIV, πολλαπλασιάζονται έντονα κάθε φορά (πράγμα το οποίο συμβαίνει συχνά) που μπαίνει κάποιο μικρόβιο στο ανθρώπινο σώμα. Αν τα Τ-λεμφοκύτταρα είναι μολυσμένα, από το καθένα από αυτά παράγονται δύο βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μολυσμένα, τα οποία με τη σειρά τους, πολλαπλασιάζονται και πάλι κ.ο.κ. 12

18 γ) Μπορεί κατά καιρούς το γενετικό υλικό του HIV να ενεργοποιείται για λίγο, οπότε παράγονται νέα σωματίδια του HIV. Αυτά βγαίνουν από το μολυσμένο κύτταρο και μολύνουν άλλα κύτταρα. Η παραγωγή νέων ιών γίνεται αναλυτικότερα ως εξής: τα ένζυμα του κυττάρου, σε κάποια στιγμή, αντιγράφουν το γενετικό υλικό του HIV και παράγονται έτσι αλυσίδες RNA του ιού και μερικές από τις αλυσίδες αυτές θα αποτελέσουν το RNA του ιού. Κάποιες άλλες θα αποτελέσουν το RNA των ιών που θα παραχθούν. Οι υπόλοιπες αλυσίδες μεταφέρονται στα ριβοσώματα του κυττάρου και αποτελούν το πρότυπο για τη σύνθεση των πρωτεϊνών και των ένζυμων των σωματιδίων του HIV που θα παραχθούν. Τα στοιχεία αυτά, πρωτεΐνες ένζυμα και RNA, συναρμολογούνται σε σωματίδια του ιού που εκβαστάλουν από την επιφάνεια του κυττάρου, αποκόπτονται από αυτήν και στη συνέχεια μολύνουν άλλα κύτταρα. Ο αργός αυτός πολλαπλασιασμός και παραγωγή νέων ιών συμβαίνει κυρίως στα μονοπύρηνα του αίματος και τα μακροφάγα των πνευμόνων, των λεμφαδένων του συκωτιού κ.ά. δ) Μερικές φορές η έντονη ενεργοποίηση του γενετικού υλικού του HIV οδηγεί σε παραγωγή μεγάλου αριθμού σωματιδίων του ιού που αποκόπτονται από το κύτταρο. Αυτό συμβαίνει κυρίως στα μολυσμένα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα και τα οδηγεί στο θάνατο. Ωστόσο, η μόλυνση από το HIV μπορεί να προκαλέσει το θάνατο των μολυσμένων κυττάρων με διάφορους τρόπους, όπως: 1) Τα μολυσμένα από τον HIV κύτταρα εμφανίζουν στην επιφάνεια τους μόρια gp 120.Παράλληλα έχουν στην επιφάνεια τους μόρια CD 4,κυρίως τα βοηθητικά Τ- λεμφοκύτταρα και σε πολύ μικρότερους αριθμούς τα άλλα είδη κυττάρων. Όταν από τα κύτταρα αυτά παράγονται νέοι ιοί, τα μόρια gp120 που έχουν στην επιφάνεια τους ενώνονται με τα γειτονικά CD 4 και έτσι δημιουργούνται οπές στη μεμβράνη του κυττάρου. Όταν η παραγωγή νέων ιών γίνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς, δημιουργούνται πολλές οπές στη μεμβράνη του κυττάρου. Από τις οπές αυτές μπαίνει στο κύτταρο νερό και άλλες ουσίες, το κύτταρο διογκώνεται,διαταράσσεται η ισορροπία στο εσωτερικό του και τελικά πεθαίνει. Με τον τρόπο αυτό φαίνεται πως ο HIV σκοτώνει κυρίως τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. 2) Τα μολυσμένα από τον ΗΙV κύτταρα εμφανίζουν στην επιφάνεια τους μόρια gp120.όταν ένα μολυσμένο κύτταρο συναντήσει ένα υγιές κύτταρο που φέρει στην επιφάνεια του μόρια CD4 ή gp120 του μολυσμένου κυττάρου ενώνεται με το CD4 του υγιούς κυττάρου. Η σύνδεση αυτή οδηγεί σε ένωση των δυο κυττάρων. Από την ένωση παράγεται ένα κύτταρο με δύο πυρήνες που λέγεται συγκίτιο. Το συγκίτιο φέρει στην 13

19 επιφάνεια του μόρια gp120 και στη συνέχεια ενώνεται με άλλα υγιή κύτταρα που φέρουν στην επιφάνεια τους CD4.Έτσι δημιουργούνται τεράστια κύτταρα από την ένωση δεκάδων ή εκατοντάδων υγιών κυττάρων με ένα μολυσμένο. Τα τεράστια αυτά κύτταρα δεν μπορούν να λειτουργήσουν και πεθαίνουν. Όμως, μαζί με το μολυσμένο πεθαίνουν και πολλά υγιή κύτταρα. 3) Η gp120 είναι μια ουσία ξένη προς το ανθρώπινο σώμα. Η παρουσία της στην επιφάνεια των μολυσμένων κυττάρων προκαλεί την αντίδραση του αμυντικού συστήματος και τελικά την καταστροφή των μολυσμένων κυττάρων. 4) Στο αίμα ασθενών που έχουν μολυνθεί από τον ΗΙV μπορεί να κυκλοφορούν μόρια gp120.αυτά τα μόρια μπορεί να συνδέονται με τα μόρια D 4 υγιών κυττάρων. Η σύνδεση αυτή προκαλεί την αντίδραση του αμυντικού συστήματος και την καταστροφή των κυττάρων αυτών. Με αυτούς και ίσως και κάποιους άλλους άγνωστους μέχρι τώρα τρόπους ο ιός HIV πολλαπλασιάζεται μέσα στο ανθρώπινο σώμα και καταστρέφει τα κύτταρα που μολύνει, τα κύτταρα που μολύνει τα κύτταρα του αμυντικού συστήματος, προκαλώντας αδυναμία αντιμετώπισης των μολύνσεων από άλλα μικρόβια μύκητες ιούς και παράσιτα. Η αδυναμία αυτή λέγεται ανοσολογική ανεπάρκεια. Η ανοσολογική ανεπάρκεια μετά από μόλυνση από τον HIV οφείλεται κυρίως στο ότι ο HIV καταστρέφει τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. Αυτά αποτελούν τα κύτταρα-συντονιστές στην αντίδραση του οργανισμού απέναντι στην εισβολή κάποιου μικροοργανισμού. Έχουν πολλές ιδιότητες, όπως: αναγνωρίζουν ουσίες ξένες προς τον ανθρώπινο οργανισμό, τα αντίγονα. Αυτά βρίσκονται σε μικροοργανισμούς ή μολυσμένα από αυτούς κύτταρα ή κυκλοφορούν ελεύθερα στο αίμα και άλλα υγρά του σώματος συμβάλουν στην ενεργοποίηση μιας άλλης ομάδας λεμφοκυττάρων των Β- λεμφοκυττάρων. Τα Β-λεμφοκύτταρα πολλαπλασιάζονται και παράγουν χημικές ουσίες που αντιδρούν με τα αντιγόνα, τα αντισώματα. Αυτά συνδέονται με τα αντιγόνα σε μολυσμένα κύτταρα ή στους μικροοργανισμούς, με αποτέλεσμα την αδρανοποίηση ή την καταστροφή τους. συντονίζουν την καταστροφή των μολυσμένων κυττάρων από άλλα είδη λεμφοκυττάρων, όπως τα λεμφοκύτταρα και τα Κ-λεμφοκύτταρα. 14

20 επηρεάζουν τη λειτουργία των μονοπυρήνων και των μακροφάγων κυττάρων, τα οποία και αποτελούν την πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού κατά των μικροοργανισμών που εισβάλουν στο εσωτερικό του, σπεύδοντας στα σημεία του σώματος από όπου μπαίνουν μικροοργανισμοί, όπου και προσλαμβάνουν τους μικροοργανισμούς στο εσωτερικό τους και τους καταστρέφουν. 2.3 Μετάδοση της HIV λοίμωξης Ο ιός ΗIV έχει απομονωθεί από το αίμα, το σπέρμα, τα κολπικά υγρά, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό και το μητρικό γάλα. Έχει απομονωθεί επίσης από το σάλιο, τα δάκρυα, τα ούρα, τον ιδρώτα και τα βρογχικά εκκρίματα, χωρίς όμως να έχει αναφερθεί μέχρι σήμερα περίπτωση μετάδοσης μέσω επαφής με τα συγκεκριμένα βιολογικά υγρά. Προς την κατεύθυνση αυτή συμβάλλει, αφενός η περιεχόμενη σ' αυτά ποσότητα του ιού που είναι τόσο μικρή, ώστε καθίσταται αδύνατη η μετάδοσή του σε άλλους ανθρώπους, που ζουν μαζί με τους φορείς στο ίδιο σπίτι ή έχουν απλή κοινωνική ή εργασιακή σχέση και αφετέρου η μεγάλη ευπάθεια του ΗIV στο εξωτερικό περιβάλλον. Με τον τρόπο αυτό και παρά το γεγονός ότι είναι δυνατή η επιβίωση ελάχιστων ιϊκών σωματίων στο εξωτερικό περιβάλλον για διάστημα πολλών ωρών, δεν είναι εφικτή η έμμεση μετάδοση του ΗIV από επαφή με μολυσμένα αντικείμενα. Ο ΗIV αδρανοποιείται ταχύτατα σε υγρή θέρμανση στους 56 C, όπως επίσης και με την αποστείρωση. Όλα τα κοινά χημικά απολυμαντικά αδρανοποιούν ταχύτατα τον ιό. Ιδιαίτερη χρησιμότητα παρουσιάζει το οινόπνευμα σε πυκνότητα 70% και η κοινή χλωρίνη σε πρόσφατο διάλυμα 1/10. Τα κοινά πλυντήρια σκευών φαγητού και ρουχισμού αδρανοποιούν τον HIV. Με βάση τα προαναφερθέντα προκύπτει, ότι ο ΗIV δεν μεταδίδεται από τα κουνούπια, το βήχα, το φτάρνισμα, την τυχαία επαφή όπως είναι το άγγιγμα ή το αγκάλιασμα, καθώς και με την κοινή χρήση πετσετών, οικιακών σκευών ή τροφίμων. Χρειάζεται πραγματικός «εμβολιασμός» μεγάλης ποσότητας ιού άμεσα από τον φορέα προς τον ευπαθή άνθρωπο, όπως ακριβώς συμβαίνει στα σεξουαλικώς και στα αιματογενώς μεταδιδόμενα νοσήματα. 15