COMENIUS 2.1 Action Ε Τ Α Ι Ρ Ο Ι Σ Τ Η Ν Ε Κ Π Α Ι Ε Υ Σ Η

Transcript

1 Greece

2 2 COMENIUS 2.1 Action Ε Τ Α Ι Ρ Ο Ι Σ Τ Η Ν Ε Κ Π Α Ι Ε Υ Σ Η PARTNERS IN EDUCATION (P.I.E.) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ WETZLAR, BORDEAUX, ΠΑΤΡΑ, OLSZTYN, ODENSE, MARBURG

3 3 ΟΜΑ ΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΡΣΑΚΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ ΗΣ ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Βιολόγος (Υπεύθυνος προγράµµατος) ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η Φιλόλογος Αγγλικής Γλώσσας ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΜΑΝΤΖΙΚΑ Φιλόλογος Αγγλικής Γλώσσας ΦΙΛΟΠΟΙΜΗΝ ΑΛΕΒΙΖΟΣ Μαθηµατικός ΚΑΡΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (µέχρι 2002) Φιλόλογος Αγγλικής Γλώσσας ρ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΗΜΑΚΟΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ (Επιστηµονική υποστήριξη) ρ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΝΤΖΗΣ Λέκτορας ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΓΓΑΡΗΣ Εκπαιδευτικός ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΡΕΣΒΑΝΗ ασκάλα ΑΝΝΑ ΡΕΣΒΑΝΗ Θεατρολόγος ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΤΣΟΜΠΑΝΙ ΗΣ (µέχρι 2003) Θεολόγος ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΡΩΤΣΟΥ (από 2004) Φυσικός ΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΧΟ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ (από 2004) Βιολόγος ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Μετάφραση: κα Κασσιανή Ελευθεριάδη, κα Ευαγγελία Μαντζίκα, καθηγήτριες Αγγλικής Γλώσσας και ο υπεύθυνος του προγράµµατος κ. Κων/νος Κωνσταντινίδης. Σηµαντική βοήθεια στην µετάφραση προσέφερε και ο καθηγητής της Γερµανικής Γλώσσας του Σχολείου µας κ. Χαράλαµπος Ξυδιάς.

4 4 Ευρωπαϊκό Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα Εταίροι στην Εκπαίδευση Partners In Education (PIE) Περιεχόµενα Πρόλογος 1. Εισαγωγή 1.1 οµή 1.2 Εγχειρίδιο µελέτης 1.3 Ηλεκτρονική Εκπαίδευση (Ε learning) 2. Γενικό µέρος 2.1 Ιστορία του προγράµµατος 2.2 Επιστηµονική άποψη για την πρόληψη της βίας Ανταλλάζοντας απόψεις για τη βία Κίνδυνος των ασφαλών απατηλών εντυπώσεων 2.3 Σχολείο / Οικογένεια Γνώση µέσω άλλων χωρών Ο σκοπός της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γονέων. (European Parents Association EPA) ΕΡΑ Καθήκοντα και δυνατότητες ανάµειξης 2.4 Η Συµφωνία της Πάτρας Επιλέγοντας την αφετηρία Απόφαση στόχου και σχέδιο δράσης Σεβασµός Επαγγελµατισµός Ανοχή Υπευθυνότητα 2.5 Βασικές αντιλήψεις της επιµόρφωσης και της σχολικής ανάπτυξης. 3. Τα εκπαιδευτικά προγράµµατα των χωρών-εταίρων 3.1 ανία Έναρξη Εκπαιδευτικό πρόγραµµα

5 Αξιολόγηση 3.2 Γαλλία Έναρξη Εκπαιδευτικό πρόγραµµα Αξιολόγηση 3.3 Ελλάδα Έναρξη Εκπαιδευτικό πρόγραµµα Αξιολόγηση 3.4 Πολωνία Έναρξη Εκπαιδευτικό πρόγραµµα Αξιολόγηση 3.5 Γερµανία Έναρξη Εκπαιδευτικό πρόγραµµα Αξιολόγηση Αξιολόγηση Ι Αξιολόγηση ΙΙ 4. Συµπεράσµατα / Προοπτικές 4.1 Η Ευρωπαϊκή Συµφωνία 4.2 Η αναζήτηση του δυναµικού των χωρών εταίρων κατά την εξέλιξη του προγράµµατος. 4.3 Συγκεκριµένες εµπειρίες στα εκπαιδευτικά προγράµµατα των χωρών-εταίρων και η χρησιµότητά τους. 4.4 Αποδοχή / Αναγνώριση 4.5 Αποδοχή - Αναγνώριση και πρακτική 4.6 Προοπτικές.

6 6 Πρόλογος Το Ευρωπαϊκό Πρόγραµµα «Εταίροι στην Εκπαίδευση (ΡΙΕ) µας έδωσε τη δυνατότητα να αναπτύξουµε (προτείνουµε) λύσεις για να βελτιώσουµε τις σχέσεις του σχολείου και της οικογένειας χρησιµοποιώντας εκπαιδευτικά προγράµµατα (σεµινάρια) και σύγχρονα τεχνολογικά µέσα. Η διαπολιτισµική άποψη που επικρατεί στις χώρες-εταίρους, ανία, Γαλλία, Ελλάδα και Πολωνία προσφέρει µια σηµαντική προοπτική στην καθηµερινή ζωή του σχολείου. Η ιδέα του θέµατος σχολείο / οικογένεια πρωτοεµφανίστηκε κατά τη διάρκεια ενός εκπαιδευτικού γεγονότος (Πρόγραµµα ΑΡΙΩΝ) για πρωτοπόρους ευρωπαίους που επικέντρωσαν την προσοχή τους στην πρόληψη της σχολικής βίας, στην πόλη Wetzlar της Γερµανίας. Στη διάρκεια του προγράµµατος ΑΡΙΩΝ, που αναφέρθηκε, σύντοµα έγινε αντιληπτό ότι σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες οι γονείς δεν συµµετείχαν ικανοποιητικά σε τοπικά καινοτόµα προγράµµατα. Οι πρωτεργάτες αυτού του προγράµµατος κατάφεραν να αναπτύξουν τρόπους για να αλλάξει η όλη κατάσταση.

7 7 1. Εισαγωγή 1.1 οµή Στην πορεία για ένα κοινό εκπαιδευτικό πρόγραµµα που αφορά τις σχέσεις σχολείου / οικογένειας, οι εταίροι συµµέτοχοι διάκριναν διαφορετικές υποθέσεις στις αντίστοιχες χώρες. ανία. Η συνεργασία µε τους γονείς είναι η κεντρική ιδέα της καθηµερινής ζωής του σχολείου και έχει µακρά παράδοση. Η µαθησιακή δυναµική των µαθητών αναγνωρίζεται και υποστηρίζεται από κοινού από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς και έτσι προλαµβαίνουν τη βία. Γαλλία. Στη Γαλλία τα σχολεία προσπαθούν να επιλύσουν µαθησιακά προβλήµατα των µαθητών, µε τους µαθητές να ενεργούν µόνοι τους. Όµως, η κλιµακούµενη µαθητική βία στα προάστια αυξήθηκε από τα προβλήµατα που προκύπτουν από τους µετανάστες µας δείχνει ότι αυτός ο τρόπος που επιχειρείται να δοθεί λύση, φαίνεται να µην είναι ολοκληρωµένος. Ελλάδα. Η σχολική ζωή στην Ελλάδα αντιλαµβάνεται ότι η συνεργασία µε τους γονείς γίνεται ολοένα και πιο σηµαντική, δεδοµένου ότι και στην Ελλάδα η σχολική βία έχει αυξητικές τάσεις. Η ανάπτυξη της γονεϊκής προσφοράς είναι διαφορετική σε κάθε µέρος της χώρας. Πλην όµως, υπάρχει µεγάλο ενδιαφέρον για αντιλήψεις που αποδείχθηκαν ορθές. Πολωνία. Αυτή η χώρα βρίσκεται στο τέλος µιας µεγάλης κοινωνικής αλλαγής. Το σχολείο άλλαξε και από σχολείο εξουσίας έγινε σχολείο µε αντίληψη αυτο-υπευθυνότητας. Η κατάσταση της βίας αντιµετωπίζεται µε διάφορες απόψεις. Η χώρα, τώρα, προσπαθεί να εµπλέξει τους γονείς στην καθηµερινή σχολική ζωή και να αναπτύξει το αίσθηµα της ευθύνης. Σύµφωνα µε τη µελέτη PISA προέκυψε προφανής πρόοδος κατά τα τελευταία χρόνια. Γερµανία Σύµφωνα µε τη µελέτη PISA η υποστήριξη των µαθητών µε κοινωνικά και µαθησιακά προβλήµατα δεν είναι επαρκής. Πέραν της ανάπτυξης του ολοήµερου σχολείου, η οποία δεν είναι αρκετά γρήγορη, η συνεργασία σχολείου και γονέων γίνεται ολοένα και πιο σηµαντική. Η Συνεργασία αυτή είναι καλύτερη στη δηµοτική και γυµνασιακή εκπαίδευση, **********************

8 8 Έχει γίνει αντιληπτό ότι το εκπαιδευτικό πρόγραµµα πρέπει να λάβει υπόψη του τις εθνικές ιδιαιτερότητες των χωρών-εταίρων για να αλλάξουν µε επιτυχία κάποια πράγµατα. Για να φθάσουµε σε µια ευρωπαϊκή συµφωνία οργανώσαµε ένα πλαίσιο, το οποίο περιγράφεται στο κεφάλαιο 2.4. Η Συµφωνία της Πάτρας µπορεί να αποτελέσει σηµείο αναφοράς για όλα τα συγκεκριµένα εκπαιδευτικά προγράµµατα στις αντίστοιχες χώρες. Κάθε χώρα-εταίρος ανέπτυξε ενότητες σύµφωνα µε τα ακόλουθα θέµατα: 1. Εκτίµηση των στοιχείων έναρξης (εκκίνησης) στη σχέση σχολείου-οικογένειας 2. Ευαισθητοποίηση, ευσυνειδησία, πληροφορίες για ανάπτυξη σχέσεων, πληροφορίες για τη σχολική κοινότητα. 3. Προσόντα, εκπαίδευση 4. Καλύτερη δυνατή εξάσκηση, ανάπτυξη προγραµµάτων, ανάπτυξη του σχολείου 5. Οικοδόµηση και χρήση δικτύου (ηλεκτρονικού) Το επίκεντρο του σχεδιαζόµενου εκπαιδευτικού προγράµµατος είναι µια συνεχής διαδικασία ανταλλαγής συνεργασίας µεταξύ σχολείου και οικογένειας. Προς το παρόν η προσοχή µας είναι στραµµένη στην πρόληψη της βίας, πλην όµως η βελτίωση της συνεργασίας έχει ευρύτερες συνέπειες. Για παράδειγµα: - Πρόληψη χρήσης ναρκωτικών ουσιών - Μείωση του σχολικού άγχους και άρνησης - Μείωση της παραβατικότητας και κατορθωµάτων - Ανάπτυξη ενός υγιώς προοδευτικού (προ-ωθούµενου) σχολείου - Ενδυνάµωση της αυτοεκτίµησης των µαθητών. 1.2 Εγχειρίδιο µελέτης Τα εκπαιδευτικά προγράµµατα που παρουσιάστηκαν τεκµηριώνονται µε: Το παρόν έντυπο Ταινίες µικρού µήκους και στοιχεία εκπαίδευσης στο DVD Εγχειρίδιο µελέτης. Τα προγράµµατα αναφέρονται σε χαρακτηριστικές καταστάσεις κάθε χώρας και δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν αυτούσια σε άλλη χώρα. Πλην όµως οι ενότητες και το αποθεµατικό υλικό «δεξαµενής» στο DVD µπορεί να προσφερθεί µε τη χρήση νέου συνδυασµού στοιχείων ή να χρησιµοποιηθούν δηµιουργικά χωρίς αλλαγές. 1.3 Ηλεκτρονική Εκπαίδευση (E Learning) Με τη βοήθεια του πολυεπίπεδου πίνακα επιλογών (branching tree) το DVD κάνει δυνατό το συνδυασµό ποικίλων τεχνολογικών µέσων. Με αυτόν τον τρόπο η πολυλειτουργική άποψη υλοποιείται στο DVD. Η κεντρική ενότητα είναι µια ταινία που πληροφορεί για το όλο εκπαιδευτικό πρόγραµµα και τα κυριότερα µηνύµατά του. Αυτός ο συνδυασµός και η ύπαρξη διάφορων επιπέδων προσφέρουν τη δυνατότητα να φτάσουµε από ένα συγκεκριµένο εκπαιδευτικό πρόγραµµα µιας χώρας και µέσω των διαφόρων ενοτήτων του σε µια ποικιλία δοκιµασιών. Αυτή η λειτουργία είναι, επίσης, εφικτή για την τράπεζα πληροφοριών, η οποία προσφέρει γενική άποψη και περιέχει πλήρη κείµενα. Η συνέχεια των ταινιών συνδυάζεται µε κείµενα, γραφικά, συνεντεύξεις και κριτήρια αξιολόγησης.

9 9 Η διεύθυνση του διαδικτύου σαν κεντρικός χώρος άντλησης γνώσης, παρέχει πληροφορίες για τους εταίρους, τις ενότητες του θέµατος και την προέλευσή του. Οι αναφερόµενοι από όλα τα σχολεία µπορούν να οριστούν ως εκπαιδευτές. Παιχνίδι γνώσης: Το µέλλον των εκπαιδευτικών ηλεκτρονικών µέσων µάθησης θα υπάρξει πολυδιάστατο µε εκπαιδευτικά παιχνίδια. Στην Γερµανία δηµιουργήθηκε το εκπαιδευτικό παιχνίδι «Erziehungspartnerschaften» Περιέχει θέµατα όπως όχλος και κανόνες, πως να καθοδηγήθεί µια συζήτηση πρόσωπο µε πρόσωπο. Το πρόγραµµα πληροφορεί για µοντέλο που δίνει λύσεις για από κοινού επίλυση προβληµάτων. Ο συνδυασµός της συνέχειας της ταινίας από την καθηµερινή πρακτική µε τα ποικίλα µοντέλα επιπέδων κάνει τη µεταφορά γνώσης ρεαλιστική. Το µοντέλο αναφέρεται σε λύσεις µε συζητήσεις δύο ατόµων ή και περισσοτέρων όπως οµάδες ατόµων ή τάξεις σχολείου. Ένα παιχνίδι ερωτήσεων και απαντήσεων κάνει τη γνώση προφανή. Το σύστηµα προσφέρει διαφορετικά επίπεδα µάθησης. Έτσι υπάρχει διαφορετικός τύπος για γονείς και για εκπαιδευτικούς. DVD Ταινίες Επιπλέον εκπαιδευτικό υλικό Κείµενα Ενότητες Τράπεζα πληροφοριών (δεδοµένων) Καλή εξάσκηση Μετά την καταγραφή των οδηγιών από το κεφάλαιο 2.4 έχει νόηµα να µελετήσουµε τα πραγµατικά αποτελέσµατα της πρόληψης της βίας (κεφάλαιο 2.2 επιστηµονική απόδειξη) επειδή θα µας βοηθήσει να επισηµάνουµε τις δικές µας απόψεις. Γενικά είναι επιθυµητό (συστήνεται) να διαβάσουµε πρώτα το γενικό µέρος (κεφάλαιο 2) πρίν ξεκινήσουµε τις δραστηριότητες.

10 10 2. Γενικό µέρος 2.1 Ιστορία του προγράµµατος Με την παρακίνηση της Ε.Ε έγινε συνάντηση Ανώτερου Εκπαιδευτικού Συµβουλίου των Ευρωπαίων Στελεχών (ΑΡΙΩΝ) στο Wetzlar, Γερµανίας, το Από τότε, εγκαταστάθηκε στο Wetzlar µια οµάδα για να συντονίσει τις προσπάθειες πρόληψης της βίας. ιαχειρίστηκε το συντονισµό πέντε πιλοτικών προγραµµάτων και οργάνωσε µια πύλη προγραµµάτων στο διαδίκτυο µε αντικείµενο «Υπευθυνότητα αντί Βία», σε συνεργασία µε έξι οµοσπονδιακά κράτη της Γερµανίας. Μερικές εβδοµάδες πριν, η συντονισµένη οµάδα των Γερµανικών Εθνικών Εκπαιδευτικών Αρχών (Υπουργείων Παιδείας) παρουσίασαν την ταινία «Στα Ίχνη της Βίας» στο περιθώριο της «Παγκόσµιας Σύσκεψης για την πρόληψη της Βίας» στο Παρίσι. Το 1999 το ευρωπαϊκό πρόγραµµα ΑΡΙΩΝ, µε θέµα «Η πρόληψη της βίας,» υλοποιήθηκε στο Wetzlar, Γερµανίας µε τις χώρες εταίρους Γερµανία (διοργανώτρια χώρα), ανία, Γαλλία, Ελλάδα και Πολωνία. Η Γερµανική εφηµερίδα «Wetzlarer Neue Zeitung» κάλυψε τη συνάντηση στο Wetzlar

11 11 Οι συµµετέχοντες από τις χώρες εταίρους του προγράµµατος ΑΡΙΩΝ παρακολούθησαν τα υπάρχοντα προγράµµατα για την πρόληψη της βίας στην Έσση και συζήτησαν για τις επί πλέον συνέπειες. Σε µια συζήτηση που αφορούσε το υπόβαθρο της ταινίας («Στα Ίχνη της Βίας»), γενικά συµφωνήθηκε µεταξύ των ευρωπαίων εταίρων ότι µια βασική αδυναµία ήταν η έλλειψη εµπλοκής των γονέων στο πρόγραµµα. Σε µια διεξοδική συζήτηση που αφορούσε αυτό το θέµα, στο τέλος των συναντήσεων του προγράµµατος ΑΡΙΩΝ ο Έλληνας συνάδελφος Κώστας Κωνσταντινίδης, εισηγήθηκε να ξεκινήσουµε ένα νέο πρόγραµµα για να αλλάξει η παρούσα κατάσταση. Έτσι η οµάδα ΑΡΙΩΝ προώθησε ένα πρόσκαιρο σχέδιο για το πρόγραµµα «COMENIUS 2.1», που στόχευαν στο θέµα «Πρόληψη της Βίας και Γονείς.» Οι εταίροι του προγράµµατος συµφώνησαν ότι µια ανάµειξη των γονέων δεν θα επηρέαζε µόνο την ανάπτυξη της βίας, αλλά θα επηράζε την κοινωνική αποµόνωση των παιδών και τη φυσιολογική τους ανάπτυξη. Η αίτηση κατατέθηκε στις Βρυξέλλες το Εξ αιτίας του γεγονότος ότι µερικοί βασικοί αιτητές δεν µπορούσαν να λάβουν µέρος στο πρόγραµµα για λόγους ηλικίας ή ασθένειας, νέοι συµµέτοχοι έπρεπε να εξευρεθούν. Το παρόν πρόγραµµα, από τη µια µεριά, βασίζεται σε συνεργατική δουλιά κατά τις συναντήσεις των εταίρων, και από την άλλη, σε εργασίες σε διάφορα πεδία. Ένα από τα ορόσηµα του προγράµµατος ήταν η συνάντηση των εταίρων στην Πάτρα, Ελλάδα. Πολλές οµάδες εργασίας σχηµάτησαν ένα «Ευρωπαϊκό ίκτυο» προδιαγράφοντας έτσι την ανάπτυξη των κατά χώρα εκπαιδευτικών προγραµµάτων. (κεφάλαιο 2.4). Το 2003 η συµφωνία του προγράµµατος Εταίροι στην Εκπαίδευση (ΡΙΕ) δηλώθηκε. Τώρα οι εταίροι είχαν το χρόνο να σχεδιάσουν το δικό τους εκπαιδευτικό πρόγραµµα. Στη συνάντησή µας στο Olsztyn, Πολωνία, οι συµµετέχοντες θα παρουσίαζαν το εκπαιδευτικό πρόγραµµα τους έχοντας υπόψη τις κεντρικές αντιλήψεις του προγράµµατος ΡΙΕ. Κατόπιν άρχισε η πραγµατοποίηση των εκπαιδευτικών προγραµµάτων. Στην επόµενη συνάντησή µας στη ανία τα εκπαιδευτικά προγράµµατα των εταίρων θα εφαρµόζονταν και θα τεκµηριώνονταν. Η αξιολόγηση γινόταν πρώτα στις χώρες των εταίρων. Η τελική αξιολόγηση ακολούθησε την τελευταία συνάντηση του προγράµµατος, στο Rauischholzhausen, Marburg,Γερµανία Πάτρα Συµφωνία δοµής εκπαιδευτικών προγραµµάτων 2004 Olsztyn/Πολωνία Απόφαση για τοπική εκπαίδευση, αρχή πραγµατοποίησης 2004 Egtved/Odense/ ανία Πραγµατοποίηση εκπαίδευσης και τοπική αξιολόγηση 2005 Rauischholzhausen/ Marburg/Γερµανία Τα ξεχωριστά αποτελέσµατα αξιολογούνται

12 12 Κεντρικά ενδιαφέροντα του προγράµµατός µας είναι: Η ανοικοδόµηση σχέσεων µεταξύ µαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών, οι οποίες ενθαρρύνουν τη µάθηση και τους καλούς τρόπους συµπεριφοράς Η ανοικοδόµηση καλής επικοινωννίας Η ανοικοδόµηση καλής συνεργαασίας Η δηµιουργία ηλεκτρονικών (και όχι µόνο) δικτύων Όλοι αυτοί οι στόχοι µπορούν να επιτευχθούν και να παγιωθούν. Αυτό σηµαίνει, ότι τα δίκτυα (σχέσεων) δεν µπορεί µόνο να οικοδοµηθούν µεταξύ των εµπλεκοµένων (µαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί), αλλά επίσης πρέπει να αναζητηθούν και ανευρεθούν στο σχολικό περιβάλλον και µέσα στο σχολείο. Πρώτη επαφή ως εταίροι επικοινωνίας και συνεργασίας είναι στα σίγουρα τα νηπιαγωγεία, οι χώροι συνάντησης και οι οργανισµοί των νέων, γενικά, όπως αθλητικά κέντρα, χώροι µουσικής, θεάτρου... Επιπλέον κάποιος µπορεί να σκεφθεί τις τοπικές αρχές, όπως τους υπευθύνους κέντρων νεότητας, τις κοινωνικές εκδηλώσεις, την Αστυνοµία, τη ικαιοσύνη. Ακόµα, επιστήµονες της υγείας και Ψυχολόγοι αποτελούν δυναµικό για τις επαφές µε τα σχολεία. Τέλος, εκπρόσωποι των επιχειρηµατιών και πολιτικοί µπορούν να έχουν επαφές µε τα σχολεία, όταν παρακινούνται από σωστά κίνητρα. 2.2 Επιστηµονική άποψη στην πρόληψη της βίας. Το 2001 συνήλθε στο Παρίσι το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, µε θέµα «Η Βία στο Σχολείο.» Οργανώθηκε από τη Γαλλική Γραµµατεία της εκπαίδευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Παρακολούθησης της βίας στα σχολεία. (Bordeaux, Γαλλία). Στην αρµοδιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Σωκράτης/Comenius οργανώθηκαν κάποια πιλοτικά προγράµµατα (Connect 1.6) για να προωθήσουν τη συνεργασία και την ανταλλαγή απόψεων, σε εθνικό επίπεδο, έχοντας υπόψη τις αντιλήψεις για την πρόληψη της βίας. Οι αντιλήψεις αυτές ποικίλουν πολύ ανάµεσα στις ευρωπαϊκές χώρες, εξαρτώµενες από το πολιτικό σύστηµα που επικρατεί και από το συγκεκριµένο επίπεδο (ποσοστό) της βίας που υπάρχει στα σχολεία. Το σύνθηµα «Πολέµησε τη βία στο Σχολείο» ερµηνεύεται διαφορετικά. Μερικές χώρες αγνοούν το πρόβληµα και άλλες εγκαθιστούν υποδειγµατικά προγράµµατα. Σήµερα, µπορούν να βρεθούν πολύ λίγες στατιστικές συγκρίσεις σχετικά µε το συγκεκριµένο ρυθµό γεγονότων βίας στο σχολείο, σε µια χώρα. Το Γαλλικό Συµβούλιο ανέλαβε την υποχρέωση της σύγκρισης θεωριτικών µοντέλων µε πρακτικά αποτελέσµατα και να οργανώσει ένα δίκτυο συνεργασίας Ανταλλάζοντας απόψεις για την βία Τα τελευταία χρόνια πολλοί επιστήµονες ασχολήθηκαν µε προσοχή µε το φαινόµενο «Bullying» (θυµατοποίηση), το οποίο σηµαίνει τη συστηµατική προσβολή της αρχής µεταξύ ισοτίµων ατόµων, προκαλώντας ένταση και κοινωνικό αποκλεισµό. Αυτό απλοποιεί (εκλαϊκεύει) µια πλατιά κατανόηση για τις αντιλήψεις της βίας στο σχολείο και συνοδεύει φαινόµενα όπως ο βανδαλισµός και η συµπλοκή. Το

13 13 επιστηµονικό ενδιαφέρον του «βullying» επισηµαίνει την κατάσταση του θύµατος, που σηµαίνει βελτίωση. Μελέτες των θυµάτων οδηγούν σε κάλυτερη κατανόηση των φαινοµένων της βίας. Ήδη έχουν αναδείξει την αντίληψη ότι το ατοµικό υπόβαθρο καθοδηγεί την επιθετική συµπεριφορά. Τα βίαια φαινόµενα είναι διαβαθµισµένες διαδικασίες. Για να εµποδιστεί ένας έφηβος να επιδιώκει µια µη αντιστρέψιµη πορεία (και χωρίς να το θέλει), πρέπει κάποιος να παρέµβει. Ένα σηµαντικό πρόβληµα της αντίληψης για το «βullying» είναι να υποτιµήσει κανείς το ρόλο του σχολείου και της οικογένειας, καθώς και την µεταξύ τους συνεργασία για το ρόλο της διαδικασίας που ακολουθεί το παιδί για την κοινωνικοποίηση του Ο κίνδυνος των ασφαλών απατηλών εντυπώσεων Η συγκέντρωση του δηµοσίου ενδιαφέροντος σε εντυπωσιακές ατοµικές περιπτώσεις βίας, έχει συχνά οδηγήσει σε θολές αντιλήψεις της πραγµατικότητας. Η µη ρεαλιστική θεώρηση της «απλώς» µηδενικής ανοχής, πήρε το µέρος µιας εκτεταµένης παρακολούθησης της παιδικής ηλικίας από την αστυνοµία. Όµως αυτές οι αντιλήψεις οδηγούν σε εξωπραγµατικές (make-believe) λύσεις.η αντίδραση σε βίαιες πράξεις των εφήβων δεν πρέπει να είναι απλά καθήκον της αστυνοµίας και των σωφρονιστικών ιδρυµάτων. Ένα µοντέλο βασισµένο µόνο στην παρατήρηση δεν θα λύσει το πρόβληµα της βίας των νέων. Αυτό δε σηµαίνει να απέχουµε από του να θέτουµε όρια γενικά, αλλά να συνδυάζουµε πρόληψη, καθορισµό ορίων και οχύρωση της προσωπικότητας των νέων. Μια απλή αντίληψη της ασφάλειας και του καθορισµού ορίων (αναφορά στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, Καθ. Eric Debarbieux), δεν ικανοποιεί την απαίτηση της Επιτροπής. ΟΙ διαπιστώσεις των ειδικών, συνδεδεµένες µε τα αποτελέσµατα της ευρωπαϊκής συνάντησης, οδηγούν στο σηµείο ότι πρέπει να υπάρχει µια ισχυρότερη αναφορά της σχολικής βίας σε σχέση µε τις κοινωνικές συνθήκες. Τούτο προδιαθέτει το σχολείο να γίνει κατ αρχάς χώρος κοινωνικοποίησης (κυρίως ηµοτικό) και εκπαίδευσης και µετά καταφύγιο γνώσης. Μπορεί κάποιος να βρει τα καλύτερα αποτελέσµατα στην προσπάθεια πρόληψης της βίας στα σχολεία που επινόησαν µια διαφοροποιηµένη, αλλά σταθερή σχολική κουλτούρα (Rutter 1089, Melzer 2000) Η βία τείνει να µειωθεί στα σχολεία όπου οι εκπαιδευτικοί και η διοίκηση τους εγκαθίδρυσαν κανόνες αλληλουποστήριξης και αλληλεγγύης. Κάποιος µπορεί να ισχυριστεί αυτό το γεγονός τόσο σε προβληµατικες όσο και κανονικές γειτονιές. Το αποτέλεσµα µεγιστοποιείται όταν η υπευθυνότητα κατανέµεται µεταξύ καθηγητών, µαθητών και γονέων. Είναι σηµαντικό να συνιστούµε, ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να διαχειριστούν κοινωνικά προβλήµατα. Ο εκπαιδευτικός δεν είναι πλέον µόνο ένας άνθρωπος προσφοράς γνώσης. Παρ όλ αυτά οι εκπαιδετικοί κρατούν την πλέον σηµαντική θέση στη σχολική κοινότητα, διότι είναι υπεύθυνοι για την κοινωνική δοµή της τάξης. Πρόσθετα, είναι σηµαντικό να διατηρούµε το σχολείο ανοικτό σε συνεργασία µε το περιβάλλον του. Τελευταία ξεχωρίζουµε τρία επίπεδα πρόληψης της βίας:

14 14 Πρώτο επίπεδο πρόληψης εύτερο επίπεδο πρόληψης Τρίτο επίπεδο πρόληψης Προφύλαξη πριν εµφανιστούν προβλήµατα βίας (πχ αλλαγή κλίµατος σχολείου) Έναρξη πρόληψης µε την εµφάνιση ελαφρών µορφών βίας (πχ θέµατα εναντίον οµάδων) Αντίδραση σε βαριές πράξεις βίας και εγκλήµατος (πχ τραυµατισµοί, απειλές, κλήση αστυνοµίας) Τα αποτελέσµατα των πέντε πιλοτικών προγραµµάτων που έγιναν συντονισµένα για την πρόληψη της βίας στο Wetzlar (Γερµανία), έδειξαν ότι η εφηβική βία στις περισσότερες περιπτώσεις εξαρτάται από την χαµηλή αυτοεκτίµηση. Γι αυτό η ανοικοδόµηση και ενίσχυση της αυτοεκτίµησης είναι ζωτικά σηµαντική. Όσο πιο υψηλό είναι το επίπεδο των βίαιων πράξεων, τόσο πιο ψηλά πρέπει να οριστούν τα όρια της οικοδόµησης και ενίσχυσης της προσωπικότητας. Το σύστηµα της αυτοεκτίµησης και η δυναµική του περιέχουν σηµεία σταθεροποίησης. Η οικοδόµηση επιτυχηµένων πεδίων δραστηριότητας είναι εξ ίσου σηµαντικό, όσο η µείωση της επιθετικότητας και της πίεσης. Αυτό το σηµείο επιβεβαιώνεται από την ανάλυση του Καθ. Pfeiffer, Σύµφωνα µε τις µελέτες του, οδηγούµαστε στο παρακάτω συµπέρασµα: Λαµβάνοντας υπόψη τα αποτελέσµατα των ερευνών, είναι φανερό ότι στρατηγικές πολιτικές, οι οποίες αφορούν στο έγκληµα που επικεντρώνεται σε αυξηµένη καταπίεση, δεν µπορούν να οδηγήσουν µπροστά ή να βεβαιώσουν επιτυχία. Οι ευαίσθητοι (ευάλωτοι) έφηβοι, αντί να δέχονται κατανόηση, σεβασµό και ενθάρρυνση, στις περισσότερες περιπτώσεις καταπιέζονται και εισπράττουν συνήθως κοινωνικό αποκλεισµό, άρνηση και γίνονται δέκτες βίαιων πράξεων. Η κοινωνία µας προκαλείται να προγραµµατίσει το µεγάλωµα των νέων έτσι ώστε, να αναπτύξουν αυτοεκτίµηση και κοινωνικη ικανότητα, να αισθάνονται ολοκληρωµένοι στην κοινωνία και να µπορούν να αναπτύξουν υπευθυνότητα και κοινωνικό πνεύµα. Γενικές συνθήκες φαίνεται να είναι µειονεκτικές για τα περισσότερα παιδιά. Κράτος που προσποιείται ότι το κτύπηµα (κυρίως από τους γονείς) των παιδιών είναι σωστό για τους πολίτες, δηµιουργούν παρεξηγήσεις και υποστηρίζουν τη βία µέσα στην οικογένεια. Επιπλέον, ο Pfeiffer, τονίζει την κατάσταση των νέων (σε ηλικία) µεταναστών, οι οποίοι όλο και πιο πολύ ασχολούνται µε την προβληµατική ύπαρξη του µειονεκτήµατος τους (δηλαδή, του να είναι µετανάστες). Ακόµα, αναφορικά µε το πρόβληµα της βίας των µεταναστών, αποδείκτηκε ότι προληπτικά και µεσολαβιτικά µέτρα έχουν µεγάλη σηµασία εναντίον των προβληµατικών ιδεών του ανδρισµού.

15 Σχολείο / Οικογένεια Γνώση µέσω άλλων χωρών Το δικαίωµα ότι οι γονείς πρέπει να έχουν την κύρια ευθύνη της µόρφωσης των παιδιών τους, θα αποδειχθεί ευρωπαϊκό και θα είναι πλατιά αποδεκτό. Το σχολείο προτίθεται να υποστηρίξει τους γονείς στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Στην Ευρώπη υπάρχουν οργανισµοί των οποίων το κύριο βάρος της εργασίας τους είναι σχολείο / οικογένεια, και οι οποίοι µπορούν να συντονιστούν µε το πρόγραµµά µας. Α) Η Ευρωπαϊκή Ένωση Γονέων (European Parents Association - ΕΡΑ) ( B) Ernape: Επιστηµονικό ερευνητικό δίκτυο ευρωπαϊκών πανεπιστηµίων µε σκοπό τη συνεργασία µεταξύ σχολείου και γονέων Γ) Συγκεκριµένη πρακτική εµπειρία ευρωπαϊκών χωρών (Σκωτία, Αυστρία, ανία) και υπερατλαντικές χώρες (ΗΠΑ, Καναδάς). Η Ευρωπαϊκή Ένωση Γονέων (ΕΡΑ) ιδρύθηκε το 1985 στο Μιλάνο. Κατά τον χρόνο της προετοιµασίας του µια ευρωπαϊκή οµάδα γονέων παρουσίασε µια ενότητα προσδιορίζοντας τα καθήκοντα και τα δικαιώµατα των γονέων. (κεφ ). Εκπαιδευτικοί και µαθητές συναντιόνταν καθηµερινά, όπως γονείς και µαθητές. Όµως, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί συναντιόντουσαν πολύ σπάνια. Αυτό συχνά οδηγούσε σε παρεξηγήσεις, γιατί η πληροφορία µεταφερόταν από τους µαθητές. Συζητήσεις µε γονείς και απογευµατινές συναντήσεις γονέων για τη συµµετοχή τους στο σχολείο µπορεί να βοηθήσουν να ξεπεραστούν τέτοιες παρεξηγήσεις. ιατηρώντας ένα καλό σχολικό κλίµα στη σχέση σχολείου οικογένειας, επερχόµενα προβλήµατα µπορούν να επιλυθούν ευκολότερα και µε λιγότερη κατανάλωση ενέργειας. Γι αυτό µεγάλη προσπάθεια πρέπει να δαπανηθεί για καλό σχολείο και καλό κλίµα τάξης. Τέτοιο κλίµα µπορεί να δηµιουργηθεί εγκαθιδρύοντας τακτικές επαφές µεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων, απογευµατινών κοινωνικών συναντήσεων ανταλλαγής πληροφοριών γονέων ή η συνδυασµένη επίλυση προβληµάτων όταν αυτά προκύπτουν. Γι αυτό η πληροφόρηση και η επικοινωνία είναι µεγάλης σηµασίας στη σχολική κοινότητα. Αυτό σηµαίνει την παρουσίαση τυπικής (συµµετρικής) και ποιοτικής πληροφόρησης καθώς επίσης την επικοινωνιακή αντίληψη της πληροφόρησης.

16 16 Σχολική Κοινότητα Γονείς (1000) ΜΜΕ ως εκπαιδευτές Εκπαιδ ευτικοί (70) Συµµα -θητές Μαθητές (500) Προσωπική συµµετοχή στη σχολική κοινότητα Ο σκοπός της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γονέων (European Parents Association - ΕΡΑ) Να συνεχιστούν οι ευρωπαϊκές στρατηγικές οι οποίες εγγυώνται τη µέγιστη δυνατή ποιοτική εκπαίδευση όλων των παιδιών Να χρησιµοποιηθούν δυνατότητες επιρροής και να προχωρήσουν οι γονείς σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης Να αρχίσει σε όλη την Ευρώπη ευρύς διάλογος µεταξύ γονέων Να προωθηθούν επιτυχηµένες συµµετοχές γονέων στην Ευρώπη µε την οργάνωση και διάδοση καλού παραδείγµατος ΕΡΑ Καθήκοντα και δυνατότητες ανάµειξης Η ΕΡΑ προσπαθεί να επηρεάσει την ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πολιτική µε: Συνεχείς επαφές µε το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Πρόεδρο Συµβουλίου Υπουργών και τους Υπουργούς Παιδείας των ευρωπαϊκών χωρών Την Επίσηµη Συµβουλευτική Κατάσταση (Official Consultant Status) του Συµβουλίου της Ευρώπης Επαφές µε σηµαντικά Ευρωπαϊκά Ιδρύµατα, όπως OECD και UNESCO Καθιέρωση περιγραµµάτων (φορµών) και προγραµµάτων για όλα τα σηµαντικά είδη εκπαιδευτικών κανονισµών και σχεδιασµών για ευρωπαϊκά προγράµµατα.

17 17 Η Ευρωπαϊκή Ένωση Γονέων (ΕΡΑ) υποστηρίζει την ανάµειξη και συµµετοχή των γονέων στην εκπαίδευση µε: τη συλλογή και διανοµή πληροφοριών στις εκδόσεις της, όπως ΕΡΑ-ΙΝFΟ, ενηµερωτικά δελτία, αναφορές σε σεµινάρια την υποστήριξη νέων αντιλήψεων συµµετοχής στην εκπαίδευση και διανοµή πληροφοριών για τα ενδιαφέροντα και καινοτόµα προγράµµατα µέσω του Alcuin-Award την πρόβλεψη (εξασφάλιση) δυνατοτήτων για ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ γονέων και µαθητών σε προγράµµατα ανταλλαγών, εργαστηρίων (workshops) και επισκέψεων την εφαρµογή των εργαστηρίων στους γονείς, όπως καλοκαιρινές ακαδηµίες ή φροντιστήρια την υποστήριξη ερευνών σχετικά µε την ανάµειξη και συµµετοχή των γονέων στην εκπαίδευση. Η ΕΡΑ παρέχει τη βοήθειά της σε αντιπροσωπίες γονέων σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο ή τις ιδρύει, αν είναι αναγκαίο. Η ΕΡΑ παρέχει δίκτυο πληροφοριών για γονείς, εκπροσωπεί τα ενδιαφέροντα γονέων και µαθητών σε επίπεδα πολιτικής και δραστηριοποιείται για τα ζητήµατά τους. 2.4 Η Συµφωνία της Πάτρας Οι προσπάθειες να οικοδοµήσουµε αντιλήψεις αποδωτικότερης εκπαίδευσης και ανάπτυξης στο σχολείο, προϋποθέτουν ότι οι γονείς επιθυµούν να ενισχύσουν την εκπαιδευτική τους συµµετοχή µεταξύ σχολείου και οικογένειας. Μια µέθοδος να το επιτύχουν είναι οι εφαρµογή των στόχων του ΡΙΕ. Στην οργάνωση και στην εφαρµογή µιας αναβαθµισµένης εκπαίδευσης τα σχολεία εµπλέκονται στη διαδικασία της σχολικής ανάπτυξης. Για να επιτευχθεί και επηρεασθεί η ανάπτυξη του σχολείου, πρέπει να ακολουθηθεί εκείνη η διαδικασία µε τη συγκεκριµµένη σειρά γεγονότων: 1. ειγµατισµός σηµείων εκκίνησης 2. Συµφωνία στους σκοπούς 3. Σχέδια δράσης 4. Χρονοδιάγραµµα 5. Έρευνα για υποστηρικτικό δίκτυο / εταίροι 6. Αξιολόγηση (αποτίµηση) Η ακόλουθη αντίληψη του ΡΙΕ αναφέρεται σε αρκετούς ενδιάµεσους σταθµούς και προσφέρει βασικό περιεχόµενο, ως επίσης και υποστήριξη για την κατανόησή του. Υποθέτουµε ότι όλοι οι εταίροι έχουν ξεχωριστό σηµείο εκκίνησης και το επιζητούν χρησιµοποιώντας ένα ερωτηµατολόγιο για µαθητές, ένα για εκπαιδευτικούς και ένα για γονείς. Κάποιος µπορεί να συγκρίνει την κατάσταση µε µια πρώτη τάξη σχολείου. Ο δάσκαλος πρέπει να απασχολληθεί µε µαθητές που έχουν διαφορετικές ικανότητες. Μερικά παιδιά είναι ήδη έτοιµα να κάνουν υπολιγισµούς ή να διαβάσουν µε άνεση, ενώ άλλα περιµένουν να µάθουν το κάθε τι στην τάξη. Μεταξύ τών δύο ακραίων

18 18 οµάδων βρίσκεται µια οµάδα µαθητών των οποίων οι ικανότητες µπορούν να διαβαθµιστούν σε κλίµακα µεταξύ 10 90%. Το έργο των εκπαιδευτικών και των γονέων είναι να πάρουν τα παιδιά µε το πραγµατικό επίπεδο γνώσης που έχει το καθένα και να τους παρέχουν κοινή διαδικαδία µάθησης. Αυτό είναι, επίσης, το έργο όλων µας: µε το ΡΙΕ επιθυµούµε να πάρουµε σχολεία στο πραγµατικό τους επίπεδο γνώσης και να τους παρέχουµε τη διαδικασία ανάπτυξης µε την έννοια του τελικού στόχου που πηγάζει από τη συνεργασία που προβάλλει το πρόγραµµά µας. ιαφορετικά σηµεία εκκίνησης απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις. Έτσι, το ΡΙΕ µε την προοδευτική εκπαίδευση προσφέρει µια βασική εκπαιδευτική πορεία, δεσµευτική για όλους τους εταίρους, και πρόσθετες ενότητες εκπαίδευσης οι οποίες δένουν µε τις τοπικές απαιτήσεις Επιλέγοντας την αφετηρία Φάση 1 Προτού γίνει η απογραφή το σχολείο περιγράφει τις πηγές του, τη φιλοσοφία του και τις προσδοκίες των εκπαιδευτικών, των µαθητών και των γονέων. Φάση 2 Με βάση τις πηγές του σχολείου (τι µεταφέρουν οι µαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς;) εµφανίζεται και αποτιµάται ένα ερωτηµατολόγιο. Μπορεί να είναι χρήσιµο να αναζητηθεί βοήθεια για τη δηµιουργία του ερωτηµατολογίου από επιστηµονικό ίδρυµα. Η κεντρική ερώτηση µπορεί να είναι: Πώς τοποθετούνται τα πράγµατα στο τρίγωνο µεταξύ µαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών; (σελ ) Φάση 3 Τα αποτελέσµατα παρουσιάζονται στη σχολική κοινότητα. Όταν µαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί θα έχουν δει τα χαρακτηριστικά αποτελέσµατα, όλα θέτονται στη διάθεση του καθενός και ανασκοπούνται συλλογικά Μαθητές Ανοικοδόµηση σχέσεων µεταξύ µαθητών, γονέων εκπαιδευτικών Γονείς Εκπαιδευτικοί

19 Απόφαση στόχου και σχέδιο δράσης Η αξιολόγηση των ζητουµένων αποτελεσµάτων οδηγεί σε συζήτηση στη σχολική κοινότητα για αµερόληπτες και τερµατικές αποφάσεις. Το κεντρική ιδέα του προγράµµατός µας ΡΙΕ προοδευτική εκπαίδευση είναι: Η ανοικοδόµηση σχέσεων µεταξύ µαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών, που να ενθαρρύνουν τη µάθηση και τους καλούς τρόπους συµπεριφοράς. Ο τρόπος απόκτησης αυτών των σχέσεων περιγράφεται καλύτερα µε τις παρακάτω λέξεις κλειδιά (Αρχές της Πάτρας): Σ Ε Β Α Σ Μ Ο Σ Ο σεβασµός ο ένας στον άλλο και η έκφρασή του, περιλαµβάνει τη γνώση του κοινωνικού και πολιτισµικού υποβάθρου όλων των µαθητών, των γονέων και των εκπαιδευτικών. Επιπλέον, ο οποιοσδήποτε πρέπει να γνωρίζει ότι οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί έχουν ξεχωριστές σχέσεις µε τα παιδιά. Γονείς Αγάπη, συναίσθηµα Παιδί = εικόνα του εαυτού τους Ατοµικότητα Οικογενειακή κατάσταση (σχέση) µπορεί να αποδεικνύεται επαρκής ή τραυµατική Επαγγελµατισµός Εκπαιδευτικοί Μαθητής οµαδοποιηµένος µε άλλους, σχολικό κλίµα Επιτυχηµένοι µαθητές διατηρούν την αυτοεκτίµηση των δασκάλων τους. Αποτυχηµένοι µαθητές την κουράζουν, την εξαντλούν Η αδυναµία του δασκάλου να ικανοποιήσει όλους Σύστηµα σχέσεων γονέων/παιδιού, εκπαιδευτικού,µαθητή Ε Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Σ Ο επαγγελµατίας εκπαιδευτικός συνδυάζει τρια χαρακτηριστικά: Φροντίδα για διαφάνεια προς όλους τους ενδιαφερόµενους Παραδοχή υπευθυνότητας ηµιουργεί καλές και καλλιεργηµένες επαφές (σχέσεις) Επαγγελµατισµός, επίσης, σηµαίνει παρακολούθηση οµαδικής εργασίας. Πλην όµως οι οµάδες πρέπει να προσφέρουν συνέχεια προσώπου και να έχουν δυνατότητα επικοινωνίας. Αυτή είναι η προϋπόθεση για επικοινωνία και συνεργασία. Η οµαδική εργασία είναι µια από τις βασικές απαιτήσεις για θετική ανάπτυξη σχέσεων µεταξύ σχολείου και οικογένειας.

20 Α Ν Ο Χ Η Η ανοχή και η κατανόηση των ανθρώπων είναι απόλυτα αναγκαία για όλους όχι µόνο στη σχολική κοινότητα. Αυτό σηµαίνει ότι µπορεί να είναι σηµαντικό να σχηµατίσουµε όρια και δηµιουργικές συµφωνίες για οµαδικούς στόχους Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Ο Τ Η Τ Α Το να αναλάβει κανείς υπευθυνότητα και το να είναι έτοιµος να τη φέρει σε πέρας, προκύπτουν αµοιβαία αποτελέσµατα. Το σχολείο είναι χώρος, όπου η υπευθυνότητα πάντα πρέπει να αναζητείται, να δηµιουργείται και να αναλαµβάνεται. Η παραπάνω αρχή, βέβαια, ελλείπει από µαθητές και γονείς των εταίρων χωρών, εκτός της ανίας. Γι αυτό είναι σηµαντικό, ότι αυτό το έντυπο ενηµερώνει τόσο για τα εµπόδια όσο για και την εποικοδοµητική πρακτική σχετικά µε την υπευθυνότητα στο σχολείο. Παρακαλούµε, διατηρείστε επικοινωνία µε το συντονιστικό όργανο, ειδικά κατά τη διάρκεια της πραγµατοποίησης και αξιολόγησης της τοπικής σας εξάσκησης (εκπαίδευσης), αναφέροντας µας τα προβλήµατα και τις εµπειρίες σας. Η οικοδόµηση σχέσης µεταξύ µαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών που ενθαρρύνουν τη µάθηση και τρόπους καλής συµπεριφοράς. (Συγκρίνετε το γράφηµα στην επόµενη σελίδα)