ΙΑΓΝΩΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ. υσλεξία. Υπερκινητικότητα. ιαταραχές προσοχής. ιαταραχές διαγωγής. Προβλήµατα συµπεριφοράς. Προβλήµατα οµιλίας

Transcript

1 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΥΣΚΟΛΙΕΣ υσλεξία Υπερκινητικότητα ιαταραχές προσοχής ιαταραχές διαγωγής Προβλήµατα συµπεριφοράς To Παιδί µε υσλεξία Προβλήµατα οµιλίας και οι υσκολίες του Τραυλισµός Προβλήµατα νοητικής ανάπτυξης (Επιµέ λεια: Ε. Κάκουρος) Φοβίες Ψυχολογικά προβλήµατα ΙΑΓΝΩΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ιεύθυνση: Π ΑΤ Η Σ Ι Ω Ν & Μ Ι Σ Τ ΡΙΩΤΟΥ 4 ( ΠΛ. Κ ΟΛ Ι ΑΤ Σ Ο Υ ) Τηλέ φωνα : & , FAX : info@arsi.gr Website: 1 2

2 Το παρόν έντυπο: Ο ορος «υσλεξία» έχει χρησιµοποιηθεί ευρύτατα για να υποδηλώσει τις µαθησιακές δυσκολίες που σχετίζονται µε την ανάγνωση και τη γραφή. Σύµφωνα µε τη ιεθνή Οµοσπονδία Νευρολογίας (1968), η Συντάχθηκε από τη διεπιστηµονική του Ψυχολογικού Κέντρου Αναπτυξιακών και Μαθησιακών υσκολιών «ΑΡΣΗ» µε βάση την πολύχρονη κλινική εµπειρία της σε θέµατα αναπτυξιακής ψυχοπαθολογίας, καθώς και τα δεδοµένα της σύγχρονης επιστηµονικής έρευνας. Απευθύνεται κυρίως σε γονείς, δασκάλους αλλά και σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να κατανοήσει τις δυσκολίες των παιδιών µε δυσλεξία. Έχει ως βασικό στόχο την παροχή έγκυρης ενηµέρωσης σχετικά µε τη φύση και τα χαρακτηριστικά της δυσλεξίας. Παραθέτει σύντοµες οδηγίες για την αντιµετώπιση των δυσκολιών των παιδιών µε δυσλεξία στο σχολικό πλαίσιο. δυσλεξία: «είναι η διαταραχή που παρουσιάζεται σε παιδιά τα οποία έχουν φυσιολογική νοηµοσύνη, φοιτούν σε συνηθισµένες σχολικές τάξεις µε επαρκή διδασκαλία και είναι φορείς επαρκών κοινωνικό-πολιτιστικών ευκαιριών, αλλά ωστόσο αποτυγχάνουν να αποκτήσουν τις γλωσσικές δεξιότητες που σχετίζονται µε την ανάγνωση, τη γραφή και την ορθογραφία σε βαθµό ανάλογο µε τις νοητικές τους ικανότητες». Επιδηµιολογικά στοιχεία Σύµφωνα µε την κλινική εµπειρία και την αντίστοιχη ερευνητική µαρτυρία, η συχνότητα εµφάνισης της δυσλεξίας στον πληθυσµό των µαθητών -ανάλογα µε τα κριτήρια που χρησιµοποιούνται κάθε φορά για τη διάγνωση- κυµαίνεται κατά µέσο όρο γύρω στο 5% και είναι περισσότερο κοινή στα αγόρια παρά στα κορίτσια (αναλογία 3-4:1) (Στασινός, 1999). Ηλικία εµφάνισης της δυσλεξίας Η εξελικτική πορεία των ατόµων µε µαθησιακές δυσκολίες έχει διρευνηθεί διεξοδικά. Ενδείξεις για την παρουσία δυσλεξίας είναι δυνατό να εµφανιστούν κατά την προσχολική ηλικία. Ωστόσο, οι δυσκολίες του παιδιού µε δυσλεξία συνήθως γίνονται αντιληπτές στις πρώτες τάξεις του ηµοτικού Σχολείου, όπου το παιδί καλείται να ανταποκριθεί στην εκµάθηση του µηχανισµού της ανάγνωσης και της γραφής. Οι δυσκολίες αυτές ακολουθούν συνήθως το άτοµο και στην ενήλικη ζωή. Με βάση την εµπειρία µας και τα αποτελέσµατα σειράς ερευνών, θεωρούµε ότι ο εντοπισµός και η διάγνωση των παιδιών µε δυσλεξία είναι µεν το πρώτο βήµα, δεν επαρκεί όµως για την αντιµετώπιση της 3 4

3 δυσλεξίας, αν δεν ακολουθείται από άµεση και αποτελεσµατική παρέµβαση. Όταν η παρέµβαση δεν ακολουθεί την έγκαιρη διάγνωση, τα προβλήµατα του παιδιού µε δυσλεξία είναι πιθανό να επιδεινωθούν κυρίως από τον τρόπο µε τον οποίο οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θα αντιληφθούν, θα ερµηνεύσουν και θα αντιδράσουν στις δυσκολίες του παιδιού (Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2000). (Αναστασίου, 1998). Τα προβλήµατα των παιδιών µε δυσλεξία Τα αίτια της δυσλεξίας Η αιτιολογία της δυσλεξίας δεν έχει προσδιοριστεί µε ακρίβεια. Ωστόσο, οι περισσότερες έρευνες συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι οι δυσκολίες του παιδιού µε δυσλεξία οφείλονται κατά κύριο λόγο σε νευρολογικούς και γενετικούς παράγοντες. Νευρολογικοί παράγοντες: Τα ευρήµατα καταδεικνύουν ότι η νευρολογική ανεπάρκεια στο κυρίαρχο ηµισφαίριο του εγκεφάλου ευθύνεται για την εµφάνιση της δυσλεξίας. Ωστόσο, η δυσλεξία δε συνυφαίνεται µε οπτικές ή άλλες ανωµαλίες, καθώς και µε Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα κυρίαρχα συµπτώµατα της δυσλεξίας, καθώς και οι συνέπειες αυτών στη συµπεριφορά του παιδιού στο οικογενειακό περιβάλλον, τη σχολική τάξη αλλά και τις παρέες των συνοµηλίκων. Πρέπει να τονιστεί ότι ο τρόπος εκδήλωσης, αλλά και η σοβαρότητα των συµπτωµάτων µπορεί να διαφέρουν σηµαντικά από παιδί σε παιδί, καθώς επηρεάζονται σε µεγάλο βαθµό από τις συνθήκες του οικογενειακού και σχολικού περιβάλλοντος. Ορισµένες από τις τυπικές µαθησιακές δυσκολίες που ενδέχεται να αντιµετωπίσουν τα παιδιά µε δυσλεξία είναι οι παρακάτω: χαµηλή νοηµοσύνη, εφόσον αυτή µετράται µε κλίµακες που δεν βασίζονται στην αναγνωστική ικανότητα του υποκειµένου. Γενετικοί παράγοντες: Η συµµετοχή γενετικών παραγόντων, µε την έννοια της προδιάθεσης στις δυσλεξικές δυσκολίες, είναι επίσης πιθανή. Αν βέβαια κάτι είναι γενετικά µεταβιβάσιµο, αυτό, µάλλον, δεν είναι ένα και µόνο γονίδιο, καθώς η δυσλεξία θεωρείται πως αποτελεί ένα σύνθετο χαρακτηριστικό της συµπεριφοράς, ένα σύνθετο δηλαδή φαινότυπο. Τα ευρήµατα αυτά έχουν ερευνητικό ενδιαφέρον, όµως δεν είναι δυνατόν να θεωρηθούν επαρκή για τη διαγνωστική διερεύνηση της δυσλεξίας. Εποµένως, φαίνεται ότι οι βιολογικοί παράγοντες δηµιουργούν την προδιάθεση για την εµφάνιση της διαταραχής. Πρέπει να επισηµάνουµε ωστόσο ότι η έκταση και, προπάντων, η εξέλιξή της θα καθοριστούν 5 α) υσκολίες που σχετίζονται µε την ανάγνωση Αργή και διστακτική ανάγνωση. υσκολίες στην αναγνώριση των γραµµάτων κατά την «πρώτη ανάγνωση». Συλλαβιστή, «κοµπιαστή» ανάγνωση στις πρώτες κυρίως τάξεις του δηµοτικού. Αργότερα, µηχανική και µονότονη ανάγνωση, λέξη προς λέξη, χωρίς ρυθµό και χρωµατισµό στη φωνή. Χάσιµο της σειράς στο κείµενο, ιδιαίτερα όταν τελειώνει η µια σειρά και αρχίζει η επόµενη. Παράλειψη ή επανάληψη φράσεων ή προτάσεων. Παρατονισµός των λέξεων. Αγνόηση των σηµείων στίξης. υσκολίες στις πολυσύλλαβες και µη οικείες λέξεις. Αντικατάσταση λέξεων από άλλες που έχουν την ίδια ή συγγενή σηµασία π.χ. ποτάµι-νερό, δέντρο-ξύλο. 6

4 Πρόσθεση επιπλέον φθόγγων ή συλλαβών σε µια λέξη π.χ. πανολοπλία αντί πανοπλία. υσκολία στα συµπλέγµατα συµφώνων π.χ. πένω αντί πλένω, σαγίδα αντί σφραγίδα. Ακατάστατη γραφή. Πολλές µουντζούρες και σβησίµατα, αδικαιολόγητα κενά και κατάργηση των διαστηµάτων. Συντακτικά λάθη. υσκολίες και λάθη στην αντιγραφή από πίνακα. Παράλειψη ή επανάληψη µικρών λέξεων, όπως και, να, το. υσκολίες στην αναγνωστική κατανόηση, όταν η ανάγνωση γίνεται από το ίδιο το παιδί. γ) υσκολίες που σχετίζονται µε οπτικό-αντιληπτικές, κινητικές και γνωστικές δεξιότητες και ικανότητες υσκολίες στην εκµάθηση των πινάκων του πολλαπλασιασµού. β) υσκολίες που σχετίζονται µε τη γραφή και την ορθογραφία Προβλήµατα σε νοερούς αριθµητικούς υπολογισµούς. Συντόµευση λέξεων π.χ. στάτης αντί στρατιώτης, λνο αντί λάχανο. Σύγχυση των οπτικά όµοιων µαθηµατικών συµβόλων και αριθµών. Αντικατάσταση γραµµάτων που µοιάζουν φωνητικά ή οπτικά µεταξύ τους. Συχνότερες είναι οι αντικαταστάσεις των συµφώνων, ιδιαίτερα των β-φ, γ-χ, δ-θ. Άλλες συχνές αντικαταστάσεις είναι των θ-φ, β-θ, π-κ, π- τ, ζ-ξ, ξ-ψ, ζ-σ (π.χ. γρόνου -χρόνου, βραβιά -βραδιά, ξίχουλα -ψίχουλα, φροχή -βροχή). Αντικαταστάσεις γίνονται και µεταξύ των φωνηέντων, όπως α-ε, ε-ι, α-ο (π.χ. δόσος -δάσος, γαλώ -γελώ). Παραλείψεις ή επαναλήψεις γραµµάτων και συλλαβών µέσα στην ίδια Σύγχυση στην αντίληψη της κατεύθυνσης, ιδιαίτερα στη διάκριση αριστερού δεξιού. Επιπλέον, σοβαρές δυσκολίες µε τα τέσσερα σηµεία του ορίζοντα ( ύση, Ανατολή, κ.α.) και το γεωγραφικό προσανατολισµό µε βάση χάρτη. υσκολίες στην αντίληψη των εννοιών της σειράς και της διαδοχής. Σύγχυση µε ακολουθίες, όπως η αλφαβήτα, οι µέρες της εβδοµάδας, οι µήνες του χρόνου, οι τηλεφωνικοί αριθµοί. λέξη π.χ. λιµούλα αντί λιµνούλα, πεταάω αντί πετάω. Λάθη και µπερδέµατα της γλώσσας στην προφορά πολυσύλλαβων ή µη Αντιστροφές και µεταθέσεις γραµµάτων και συλλαβών µέσα στην ίδια λέξη π.χ. φρένω αντί φέρνω, πέρτα αντί πέτρα, µυνωλάς αντί µυλωνάς, µόνος αντί νόµος. Σύγχυση µε τα συµπλέγµατα συµφώνων π.χ. πάτσα αντί πάστα, αφός αντί άνθος. Απουσία τονισµού ή παρατονισµού των λέξεων. Αγνόηση των σηµείων στίξης. Παράλειψη ή επανάληψη µικρών λειτουργικών λέξεων: και, να, θα. Απουσία κενών µεταξύ των λέξεων π.χ. Οαντώνηςκαι γω, οικείων λέξεων π. χ. παραλληλόγραµµο, αυτοκινητόδροµος. υσκολίες στην εξεύρεση του ονόµατος γνωστών αντικειµένων κατά την προφορική οµιλία π. χ. καρέκλα, καναπές. Σύγχυση µε οδηγίες του τύπου: Πήγαινε στο δωµάτιό σου, στην ντουλάπα αριστερά, στο δεύτερο συρτάρι Σχετική καθυστέρηση στην εκµάθηση της ώρας. Έλλειψη οργάνωσης σε διάφορες δραστηριότητες π.χ. µε τα αντικείµενα της σχολικής τσάντας, του δωµατίου, των παιχνιδιών, του γραφείου, της βιβλιοθήκης, στην τακτοποίηση ρούχων, στον τρόπο Οπατέρασµου. 7 8

5 οργάνωσης της µελέτης κ.α. υσκολία συγκράτησης του προγράµµατος των υποχρεώσεών τους µε αποτέλεσµα την ασυνέπεια. Πιθανή αδεξιότητα στις κινήσεις τους π.χ. πέφτουν πάνω σε αντικείµενα. Επιπλέον, το παιδί µε δυσλεξία είναι πιθανό να εµφανίζει: ιαταραχή Ελλειµµατικής Προσοχής Υπερκινητικότητα ( ΕΠ-Υ) Έχει διαπιστωθεί, ότι το 33-80% των παιδιών που ανταποκρίνονται στα κριτήρια για τη διάγνωση της δυσλεξίας παρουσιάζει και τα συµπτώµατα της ΕΠ-Υ (McGee& Share 1988). Η µεγάλη συχνότητα των συµπτωµάτων της ΕΠ-Υ, τα οποία εντοπίζονται στον πληθυσµό των παιδιών µε δυσλεξία, οδηγεί συχνά τους ειδικούς σε διάφορες ερµηνείες. Κατά τη γνώµη µας, η αιτιολογία στις περιπτώσεις της δυσλεξίας και της ΕΠ-Υ είναι πολύ πιθανό να είναι η ίδια. Κάθε φορά όµως η οργανική βλάβη µπορεί να είναι διαφορετικής έκτασης και οι συνθήκες στις οποίες µεγαλώνει το παιδί να διαφοροποιούνται σηµαντικά. Ως εκ τούτου, η ποιότητα και η έκταση των προβληµάτων που αντιµετωπίζουν αυτά τα παιδιά µπορεί να διαφέρουν (Κάκουρος, 1996, Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2000, Κάκουρος & Μανιαδάκη, Χαµηλή αυτοεκτίµηση Η σχολική αποτυχία, η απόρριψη από τους συνοµηλίκους καθώς και οι συνεχείς επιπλήξεις και τιµωρίες που δέχονται συχνά τα παιδιά µε δυσλεξία, ενδέχεται να τα οδηγήσουν στη διαµόρφωση κακής εικόνας για τον εαυτό τους και µειωµένης εµπιστοσύνης στις δυνατότητες τους. Η χαµηλή αυτοεκτίµηση, ως δευτερογενής συνέπεια των µαθησιακών δυσκολιών, µπορεί να έχει επιπρόσθετα αρνητική επίδραση στη µάθηση. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να συνεκτιµάται στο σχεδιασµό και την υλοποίηση στρατηγικών παρέµβασης για την αντιµετώπιση της δυσλεξίας. Σε περίπτωση που οι δυσκολίες του παιδιού µε δυσλεξία δε τύχουν έγκαιρης αντιµετώπισης, είναι πιθανό να εµφανιστούν προβλήµατα συµπεριφοράς. Σύµφωνα µε τους Harris & Sipay (1980), συνήθη ψυχοκοινωνικά προβλήµατα παιδιών µε δυσλεξία αποτελούν: Η συνειδητή αποφυγή µάθησης Η εκδήλωση επιθετικών µορφών συµπεριφοράς Ο αρνητισµός Η αντίσταση στην πίεση Η τάση για εξάρτηση και εύκολη αποθάρρυνση 2002). Ένα παιδί µε δυσλεξία δεν βοηθείται συνήθως: Προβλήµατα λόγου Με επανάληψη της τάξης ή µε επαναλήψεις µόνο της διδακτέας ύλης Συχνά συνυπάρχουν διαταραχές στην έκφραση του λόγου, οι οποίες, σε µερικές περιπτώσεις, µπορεί να είναι τόσο σοβαρές ώστε να επιτρέπουν τη διάγνωση και µιας διαταραχής του λόγου πλην της δυσλεξίας. Με ψυχολογική υποστήριξη ή ψυχοθεραπεία µόνο Με περισσότερη προσοχή, αγάπη, κατανόηση µόνο Με το πέρασµα του χρόνου Με τιµωρίες, αυστηρότητα και πίεση 9 10

6 Συνεπώς: ε θα πρέπει να αντιµετωπίζεται ως υπεύθυνο και ένοχο για τις δυσκολίες του. Η προτροπή «προσπάθησε περισσότερο» δεν έχει κανένα νόηµα όταν απευθύνεται σε ένα παιδί µε δυσλεξία, αν δεν υπάρχει κάτι συγκεκριµένο και εφικτό για το οποίο να πρέπει να προσπαθήσει. Οδηγίες για την Αντιµετώπιση της υσλεξίας στην Τάξη δραστηριότητες όπου είναι ιδιαίτερα ικανός. Κάτι τέτοιο θα αντισταθµίσει τις µαθησιακές δυσκολίες του, θα βελτιώσει την εικόνα που έχουν οι άλλοι για το άτοµό του και το επίπεδο της αυτοεκτίµησής του. Ευανάγνωστο κείµενο: Το ευανάγνωστο κείµενο στον πίνακα βοηθάει πάντα το µαθητή µε δυσλεξία στην αντιγραφή και την κατανόηση του µαθήµατος. Καθαρή και ήρεµη οµιλία: Φροντίστε να µιλάτε καθαρά και ήρεµα, ιακριτική βοήθεια: Τοποθετήστε το µαθητή µε δυσλεξία σε µια θέση όπου µπορείτε να ελέγχετε διακριτικά την εργασία του και να τον βοηθάτε µε µεγαλύτερη ευκολία. Εξατοµικευµένη βοήθεια: Όποτε και όπου είναι δυνατόν αφιερώνετε λίγο χρόνο στο µαθητή µε δυσλεξία, προσφέροντας έτσι ώστε να αντιλαµβάνεται ο µαθητής σωστά κάθε σας λέξη και οδηγία. Αξιολόγηση της προσπάθειας: Έχετε υπόψη σας οτι ο µαθητής µε δυσλεξία χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο και προσπάθεια σε σχέση µε τους συµµαθητές του για κάθε εργασία που απαιτεί ανάγνωση ή γραφή. εξατοµικευµένη βοηθεια και διδασκαλία. Συνεχής ενθάρρυνση: Φροντίστε να επαινείτε κάθε προσπάθεια, Περισσότερο χρόνο: ίνετε στο µαθητή µε δυσλεξία περισσότερο χρόνο για την επιτέλεση γραπτής εργασίας κaι όταν αξιολογείτε το έργο του, δίνετε µεγαλύτερη σηµασία στο περιεχόµενο παρά στην παρουσίαση του κειµένου. ακόµα κι όταν τα αποτελέσµατα είναι φτωχά σε σύγκριση µε εκείνα των µη δυσλεξικών µαθητών. Ενθαρρύνετε τον δυσλεξικό µαθητή να βελτιώσει την επίδοσή του στα δύσκολα γι αυτόν µαθήµατα δίχως να βρίσκεται σε διαρκή ανταγωνισµό µε τους συµµαθητές του. ιόρθωση γραπτού έργου: Στη διόρθωση των γραπτών µη χρησιµοποιείτε έντονο χρώµα. Μια «κοκκινισµένη» σελίδα οδηγεί σε σύγχυση, σε συναισθήµατα χαµηλής αυτοπεποίθησης κι όχι σε αισιοδοξία και πρόοδο. ιορθώνετε µόνο τα βασικότερα σφάλµατα. Μη αγχογόνοι τρόποι εργασίας: Μην τον υπερφορτώνετε µε γραφική δουλειά για το σπίτι. Μεγαλύτερη κατανόηση: Προσπαθήστε να κατανοήσετε και να κρίνετε µε επιείκεια την έλλειψη οργάνωσης που µπορεί να Περίληψη µαθηµάτων: Ζητήστε από το µαθητή σας την περίληψη του µαθήµατος κι όχι όλες τις λεπτοµέρειες ενός κειµένου. Ζητήστε από κάποιο ή κάποιους συµµαθητές του να τον βοηθούν µε τις περιλήψεις, την αντιγραφή και την τήρηση σηµειώσεων µέσα στην τάξη. Ευκαιρίες για αντιστάθµιση των δυσκολιών του: Φροντίστε να δίνετε ευκαιρίες που θα επιτρέψουν τη συµµετοχή του σε χαρακτηρίζει την εργασία του, τη συµπεριφορά του ή ακόµα και την εµφάνισή του (Πολυχρονοπούλου, 1989). Οι παραπάνω οδηγίες αποτελούν βασικές αρχές για την αντιµετώπιση των παιδιών µε δυσλεξίας στην τάξη και δεν µπορούν να υποκαταστήσουν τη θεραπευτική παρέµβαση την οποία συχνά έχουν ανάγκη αυτά τα παιδιά

7 Άλλωστε πολλές από τις αρχές αυτές είναι εποικοδοµητικές και στην περίπτωση των παιδιών χωρίς δυσκολίες. Η διαφορά όµως είναι ότι τα παιδιά χωρίς δυσκολίες καταφέρνουν να προσαρµόζονται ακόµα και σε ένα απαιτητικό περιβάλλον, ενώ τα παιδιά µε δυσλεξία χρειάζονται ιδιαίτερη στήριξη για να τα καταφέρουν. Είναι γεγονός ότι τα παιδιά διαφέρουν σηµαντικά µεταξύ τους ως προς τη συµπεριφορά και τις αντιδράσεις τους. Ωστόσο, σε ορισµένες περιπτώσεις οι γονείς ή/και οι δάσκαλοι ενδέχεται να διαπιστώσουν ότι η συµπεριφορά του παιδιού αποκλίνει σηµαντικά από τη συµπεριφορά των συνοµηλίκων του και να διαισθανθούν ότι «κάτι δεν πάει καλά». Αν οι γονείς και οι δάσκαλοι αγνοήσουν µία τέτοια διαπίστωση ή προσπαθήσουν µόνοι τους να προσδιορίσουν το πρόβληµα και να το αντιµετωπίσουν µε συνεχείς συµβουλές, παρατηρήσεις ή τιµωρίες, τότε είναι πολύ πιθανό ότι µε την πάροδο του χρόνου η κατάσταση θα επιδεινωθεί και οι δυσκολίες του παιδιού θα πολλαπλασιαστούν. Αν όµως οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί απευθυνθούν στον ειδικό, ώστε να ενηµερωθούν επαρκώς για τα αίτια της συµπεριφοράς του παιδιού και για τους ενδεδειγµένους τρόπους αντιµετώπισής της, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες για αποτελεσµατική αντιµετώπιση των δυσκολιών αυτών. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αναστασίου,. (1998). υσλεξία: Θεωρία και Έρευνα. Όψεις Πρακτικής. Τόµος 1: ιαγνωστικά, Ερευνητικά και Θεωρητικά Ζητήµατα. Αθήνα: Ατραπός. Harris & Sipay (1980). How to increase reading ability (9 th ed.). New York: Longman. Κάκουρος, Ε. & Μανιαδάκη, Κ. (2000). ιαταραχή Ελλειµµατικής Προσοχής- Υπερκινητικότητα. Ελληνικά Γράµµατα. Αθήνα. Κάκουρος, Ε. & Μανιαδάκη, Κ. (2002). Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων. Αναπτυξιακή Προσέγγιση. Τυπωθήτω. Αθήνα. Κάκουρος, Ε. (1996). Η προβληµατική της διάγνωσης και αντιµετώπισης των ειδικών µαθησιακών δυσκολιών. Επιθεώρηση Συµβουλευτικής-Προσανατολισµού, 36-37, McGee, R., & Share, D.L. (1988). Attention deficit disorderhyperactivity and academic failure: Which comes first and what should be treated? Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 27, Nicolson, R. I. (1996). Developmental dyslexia: past, present and future. Dyslexia, 2, Πολυχρονοπούλου, Σ. (1989). Ο δυσλεξικός έφηβος στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. ΥΠΕΠΘ - Ειδική Γραµµατεία Ειδικής Αγωγής, Ο.Ε..Β., Αθήνα. Στασινός,. Π. (1999). υσλεξία και Σχολείο. Η εµπειρία ενός αιώνα. Εκδόσεις: Gutenberg. Αθήνα

8 ΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Το Ψυχολογικό Κέντρο «ΑΡΣΗ» εφαρµόζει τις πιο σύγχρονες µεθόδους Το Ψυχολογικό Κέντρο Αναπτυξιακών και Μαθησιακών υσκολιών «ΑΡΣΗ» λειτουργεί από το 1990 και πλαισιώνεται από οµάδα ειδικευµένων επιστηµόνων µε πολύχρονη εµπειρία στην αντιµετώπιση των διαταραχών µάθησης και συµπεριφοράς. Οι συνεργάτες του Ψυχολογικού Κέντρου ασχολούνται επίσης µε τη συνεχή έρευνα στο χώρο των αναπτυξιακών και µαθησιακών δυσκολιών και συµµετέχουν σε ευρωπαϊκά και τεχνικές για την αντιµετώπιση των αναπτυξιακών και µαθησιακών δυσκολιών. Οι τεχνικές αυτές αντλούν τις βασικές τους αρχές από τη γνωσιακή συµπεριφορική θεωρία (Cognitive Behavioral Theory), στηρίζονται στην πολυεπίπεδη προσέγγιση των προβληµάτων (Multi-Level Approach) και είναι προσανατολισµένες στην επιτυχία (Success Oriented). και διεθνή συνέδρια µε την παρουσίαση εργασιών τους. Άρθρα τους δηµοσιεύονται σε ελληνικά και ξένα επιστηµονικά έντυπα. Στο Ψυχολογικό Κέντρο παρέχονται υπηρεσίες: ιάγνωσης των προβληµάτων τα οποία απασχολούν τα παιδιά και τους γονείς τους. Συµβουλευτικής και καθοδήγησης για την αντιµετώπιση των προβληµάτων αυτών. Θεραπευτικής αντιµετώπισης για παιδιά και εφήβους µε διαταραχές µάθησης και συµπεριφοράς. ιεύθυνση: Π Α Τ Η ΣΙΩΝ & Μ Ι ΣΤΡΙΩΤΟΥ 4 ( Π Λ.ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ) Τηλέφωνα: & , FAX: i n f Website: w w w. a rsi.gr 15 16