ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ. ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ - ΘΡΥΛΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Του Αντιστρατήγου ε.α. Παναγιώτη Πανταζή

Transcript

1 ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ - ΘΡΥΛΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Του Αντιστρατήγου ε.α. Παναγιώτη Πανταζή Ο ΘΡΥΛΟΣ Γενικά Στην επόµενη φωτογραφία, Νο 1, φαίνεται το ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ, φωτογραφούµενο από σηµείο της περιοχής ΓΑΒΑΘΑ: Φωτ. Νο 1: Το ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ φωτογραφούµενο από σηµείο της περιοχής ΓΑΒΑΘΑ: Όλες οι πληροφορίες, αρχαιολογικού περιεχοµένου, προέρχονται από τη Ι. Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και από το Νοµισµατικό Μουσείο Αθηνών και, όλα τα αρχαιολογικά ευρήµατα, έχουν παραδοθεί στις αρµόδιες Αρχαιολογικές Υπηρεσίες. Ο Θρύλος: Το περιεχόµενο του θρύλου: Όλοι οι Κωσταλεξιώτες γνωρίζουµε το συναρπαστικό θρύλο, που αναφέρεται στο χωριό µας και ο οποίος µεταδίδεται - αναλλοίωτος - από γενιά σε γενιά. Ήταν παλιά, λέει ο θρύλος, ένα «Παλιό χωριό» νοτιότερα από το σηµερινό, στους πρόποδες της Οίτης. Κάποτε έγινε ένας µεγάλος σεισµός και κατακρηµνίσθηκαν, από το βουνό, πολλά µεγάλα βράχια και χώµατα. Τα βράχια αυτά και τα χώµατα καταπλάκωσαν το «Παλιό Χωριό» και σκοτώθηκαν όλοι οι κάτοικοί του. Γλίτωσαν µόνο δύο. Από αυτούς ο ένας ονοµάζονταν Κώστας και ο άλλος Αλέξης. Αυτοί οι δύο έκτισαν - τα πρώτα σπίτια τους - βορειότερα, στη θέση που είναι το σηµερινό χωριό. Από τα ονόµατά τους, Κώστας και Αλέξης, έδωσαν, στο χωριό που άρχισε να δηµιουργείται εκεί, το όνοµα ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ. Για να σκοτωθούν όλοι οι κάτοικοι, θα πρέπει, ο σεισµός, να έγινε νύχτα. Τότε ήταν συγκεντρωµένοι όλοι στα σπίτια τους και κοιµόντουσαν αµέριµνοι. Ας προσπαθήσουµε να ανασυνθέσουµε τις συγκλονιστικές στιγµές του καταστρεπτικού αυτού σεισµού: Ξαφνικά, κάποια νύχτα, ακούγεται ένα υπόκωφο, δυνατό και καταχθόνιο βουητό. Ταυτόχρονα η γη συγκλονίζεται και ταρακουνιέται συθέµελα! Σεισµός! Ήταν τέτοια η ένταση του σεισµού, που τεράστιοι όγκοι χωµάτων και βράχων αποκολλώνται από την

2 Οίτη και κατρακυλούν, µε απαίσιο, τροµακτικό και εκκωφαντικό κρότο, προς τους πρόποδες του βουνού. Κατευθύνονται ακριβώς επάνω στο χωριό, λες και το έχουν σηµαδέψει. Στο ξέφρενο πέρασµά τους και µπροστά στην αδυσώπητη και ακατανίκητη δύναµή τους δεν αντιστέκεται τίποτε. Συµπαρασύρουν και σαρώνουν το κάθε τι! Ισοπεδώνουν και κάνουν θρύψαλα το άτυχο χωριό! Άνθρωποι, ζώα, κτίσµατα, δέντρα καταπλακώνονται, αλέθονται και αναµειγνύονται µε τα τεράστια βράχια! Και µετά νέκρα, απόλυτη σιγή, ησυχία θανάτου! Ένα τεράστιο σύννεφο κουρνιαχτού φαίνεται, όπως το φωτίζει το αχνό φως του φεγγαριού, να ανεβαίνει, σιγά σιγά, στον ουρανό συµπληρώνοντας το τραγικό, το ασύλληπτο, το εφιαλτικό, το τροµακτικό σκηνικό! Όλα τελείωσαν σε λίγα δευτερόλεπτα! Έτσι ξαφνικά, απρόσµενα, αιφνιδιαστικά! Οι άνθρωποι δεν πρόλαβαν να συνειδητοποιήσουν τι συµβαίνει! εν τους δόθηκε ο χρόνος να φοβηθούν, να κοψοχολιάσουν, να ουρλιάξουν από τρόµο, ν αγκαλιαστούν, να ζητήσουν βοήθεια, να φωνάξουν θεέ µου! Έτσι περιδεείς, κατάπληκτους και αιφνιδιασµένους τους βρήκε ο θάνατος! Έτσι αστραπιαία και ακαριαία κόπηκε το νήµα της ζωής τους! Είναι πράγµατι τροµερή και συγκλονιστική η αναδροµή στα γεγονότα που συνθέτουν το θρύλο. Ερωτήµατα που προκύπτουν από την ανάγνωση του θρύλου: Η φύση και τα αποτελέσµατα του ανωτέρω καταστροφής µε παρακίνησαν στο να ερευνήσω και να δώσω απάντηση στα ακόλουθα ερωτήµατα: Έγινε ο αναφερόµενος σεισµός; Κατακρηµνίσθηκαν, πράγµατι, τα αναφερόµενα βράχια και χώµατα από την Οίτη; Πότε έγινε ο σεισµός; Υπήρξε, πράγµατι, αυτό το «Παλιό Χωριό», που καταπλακώθηκε από τα βράχια και τα χώµατα και πού, ακριβώς, ήταν; Αληθεύει ο θρύλος όσον αφορά τη σηµερινή ονοµασία του χωριού, το ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ; Αν οι απαντήσεις, στα ανωτέρω ερωτήµατα είναι θετικές τότε θα έχουµε ανακαλύψη τις απαρχές γενέσεως του σηµερινού χωριού. Οι απαντήσεις, στα ερωτήµατα, θα δοθούν στη συνέχεια της έρευνας. Η ακριβής θέση του «Παλιού Χωριού»: Η θέση στην οποία ήταν το «Παλιό Χωριό», όπως το αναφέρει ο θρύλος και όπως το διηγούνται οι Κωσταλεξιώτες, είναι περί τα µέτρα, σε ευθεία γραµµή, νοτιοανατολικά της πλατείας του χωριού ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ στους πρόποδες, ακριβώς, της Οίτης και εκεί που είναι το τοπωνύµιο «ΡΟ ΙΑ». Τη βλέπουµε στην επόµενη φωτογραφία Νο 2: 2

3 Φωτ. Νο 2: Η θέση του «Παλιού Χωριού». Η ακριβής θέση της ΡΟ ΙΑΣ και του «Παλιού Χωριού» φαίνονται στην επόµενη φωτογραφία Νο 4: Φωτ. Νο 4: Η ακριβής θέση του πλατώµατος της ΡΟ ΙΑΣ και του «Παλιού Χωριού». Το «Παλιό Χωριό» ήταν νότια του πλατώµατος της ΡΟ ΙΑΣ, όπως βλέπουµε τη φωτογραφία. Τώρα είναι καταπλακωµένο, σύµφωνα µε το θρύλο, από τους βράχους και τα χώµατα που έχουν καταπέσει από το βουνό, όπως θα δούµε στη συνέχεια. Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Ο Σεισµός Αν έγινε ο σεισµός: Τα τοπωνύµια «ΠΛΑΚΕΣ» και «ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΣ»: 3

4 Όταν κοιτάξουµε από µακριά, προς το χωριό ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ, θα δούµε, στους πρόποδες της Οίτης, δύο χαρακτηριστικά σηµάδια βράχων. Τα σηµάδια αυτά είναι εκατέρωθεν της χαράδρας ΚΑΚΚΑΒΟΣ και φέρουν την ονοµασία ΠΛΑΚΕΣ (αριστερά) και ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΣ (δεξιά). Και τα δύο τοπωνύµια φαίνονται στην επόµενη φωτογραφία Νο 5: Φωτ. Νο 5: Τα τοπωνύµια ΠΛΑΚΕΣ και ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΣ. Ανάλυση των τοπωνυµίων: Τοπωνύµιο ΠΛΑΚΕΣ Φαίνεται, από κοντά, στην επόµενη φωτογραφία Νο 6: Φωτ. Νο 6: Το τοπωνύµιο ΠΛΑΚΕΣ από κοντινή απόσταση. Παρατηρώντας το τοπωνύµιο βλέπουµε, ότι οµοιάζει µε µία «χαίνουσα πληγή» στο βουνό, από την οποία, το υλικό που λείπει - αποτελούµενο, κυρίως, από βράχια - έχει αποκολληθεί και έχει καταπέσει, έχει «χυθεί», προς τους πρόποδες του βουνού. Μετά την αποκόλληση και την κατακρήµνιση του ανωτέρω υλικού αποκαλύφθηκε ένας 4

5 τεράστιος συµπαγής, λείος και επικλινής βράχος, επάνω στον οποίο στηρίζονταν, προηγουµένως, το υλικό που κατέπεσε. Λόγω του λείου και γυαλιστερού της επιφανείας του αποκαλυφθέντος βράχου, πήρε, σαν τοπωνύµιο πλέον, την ονοµασία ΠΛΑΚΕΣ. Τοπωνύµιο ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΣ: Φαίνεται, από κοντά, στην επόµενη φωτογραφία Νο 7. Φωτ. Νο 7 : Το τοπωνύµιο ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΣ από κοντινή απόσταση. Και εδώ φαίνεται παρόµοια «χαίνουσα πληγή». Το υλικό που λείπει, αποτελούµενο από σαθρά βράχια και χώµατα, έχει «χυθεί», σε µεγάλη απόσταση, προς τους πρόποδες του βουνού. Μετά την αποκόλληση του υλικού αυτού αποκαλύφθηκε ένας τεράστιος κατακόρυφος κόκκινος βράχος, γι αυτό και το τοπωνύµιο έλαβε την ονοµασία ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΣ. Η σύνθεση του εδάφους, σ αυτή την περιοχή, είναι πολύ σαθρή, γι αυτό και υπάρχουν, εκεί, πολλές σάρες. Μπροστά από τον ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟ ήταν επικολληµένο το σαθρό, αυτό, υλικό που προαναφέρθηκε. Τα ίδια τοπωνύµια, από κοντινή απόσταση και από πλάγια όψη, φαίνονται και στην επόµενη φωτογραφία Νο 8: Φωτ. Νο 8: Τα τοπωνύµια ΠΛΑΚΕΣ και ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΣ, από κοντινή απόσταση και σε πλάγια όψη. 5

6 Στη φωτογραφία φαίνονται τα τοπωνύµια ΠΛΑΚΕΣ και ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΣ, τα αποκολληθέντα και κατακρηµνισθέντα βράχια και χώµατα και η κατεύθυνση προς την οποία κατακρηµνίστηκαν, όπως δείχνουν τα βέλη και, τέλος, η γραµµή µέχρι την οποία έφτασαν και σταµάτησαν στην περιοχή του τοπωνυµίου ΡΟ ΙΑ. Τα βράχια αυτά και τα χώµατα και από τα δύο τοπωνύµια, εκατέρωθεν της χαράδρας ΚΑΚΚΑΒΟΣ, φαίνονται και στην επόµενη φωτογραφία Νο 9, η οποία έχει ληφθεί από το ύψος του ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΥ, ο οποίος δεν φαίνεται σ αυτή: Φωτ. Νο 9: Το σύνολο των κατακρηµνισθέντων βράχων και χωµάτων. Στη φωτογραφία φαίνονται: Το σύνολο των καταρρευσάντων βράχων και χωµάτων, τα τοπωνύµια ΠΛΑΚΕΣ και ΡΟ ΙΑ και η γραµµή όπου σταµάτησαν, αυτά, πριν από τη ΡΟ ΙΑ. Όλα το καταρρεύσαντα βράχια και χώµατα έχουν µείνει, στην Κωσταλεξιώτικη παράδοση, µε την ονοµασία «ΧΑΛΑΣΜΑΤΑ». Την προέλευση της ονοµασίας αυτής θα τη δούµε στη συνέχεια. Το ζητούµενο, στην προκειµένη περίπτωση, είναι το πως αποκολλήθηκαν, από τη θέση τους, τα ανωτέρω βράχια και χώµατα: Η απάντηση, στο ερώτηµα, είναι η εξής: Όσον αφορά τις «ΠΛΑΚΕΣ»: Γράψαµε προηγουµένως για την σκληρή, λεία και επικλινή επιφάνεια των «ΠΛΑΚΩΝ». Επάνω σ αυτή την επιφάνεια επικάθονταν τα βράχια που λείπουν, πριν αποκολληθούν και πέσουν στον κατήφορο. Είναι αυτονόητο ότι, µεταξύ της ύλης αυτής και των γυαλιστερών «ΠΛΑΚΩΝ» - στο σηµείο επαφής των - δεν υπήρχε ισχυρή συνάφεια και σύνδεσµος µεταξύ τους, για να αποτελέσουν µία συνεκτική, συµπαγή και αδιαίρετη µάζα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασµό µε τη µεγάλη κλίση του εδάφους και το τεράστιο βάρος των βράχων που επικάθονταν επί των «ΠΛΑΚΩΝ», καθιστούσε, αυτούς, επιρρεπείς σε αποκόλληση και κατακρήµνιση. εν απέµενε τίποτε άλλο, παρά να έλθει, κάποτε, ένας ισχυρός εδαφικός κραδασµός, για να προκληθεί η αποκόλληση. Όσον αφορά τον «ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟ»: Εδώ έχουµε έναν συµπαγή, σκληρό και κατακόρυφο βράχο, µπροστά από τον οποίο επικάθονταν µεγάλοι όγκοι σαθροποιηµένων βράχων και χωµάτων, υλικό το οποίο όχι µόνο δεν αποτελούσε, αυτό καθ εαυτό, µία συµπαγή µάζα, λόγω της σαθρότητάς του, αλλά δεν υπήρχε και καµία συνάφεια µεταξύ αυτού και του κατακόρυφου «ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΥ». Αυτή η έλλειψη συνάφειας καθιστούσε και εδώ, τους σαθροποιηµένους βράχους και τα χώµατα, επιρρεπή σε αποκόλληση από τον 6

7 «ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟ». Κι εδώ, η αποκόλληση, ήταν σε αναµονή ενός ισχυρού εδαφικού κραδασµού. Είναι αυτονόητο ότι, ένας τέτοιος εδαφικός κραδασµός - µία τέτοια ισχυρή δόνηση - ένα τέτοιο υποχθόνιο «ταρακούνηµα» του εδάφους, ώστε να προκαλέσει την αποκόλληση που αναφέραµε προηγουµένως, δεν είναι δυνατό να προέλθει παρά µόνο από έναν ισχυρότατο σεισµό. Συµπέρασµα: Ο καταστροφικός σεισµός έγινε πέραν πάσης αµφιβολίας και αυτός ήταν η αιτία, που προκάλεσε την αποκόλληση και κατάρρευση των βράχων και των χωµάτων, που επικάλυπταν τις «ΠΛΑΚΕΣ» και τον «ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟ». Χρόνος κατά τον οποίο έγινε ο σεισµός: Ο θρύλος δεν µας άφησε καµία πληροφορία, για το πότε έγινε ο σεισµός. Το µόνο το οποίο αναφέρει είναι η λέξη «κάποτε». Με τις υπάρχουσες πληροφορίες µπορούµε να προσεγγίσουµε, µόνο, τον ανωτέρω χρόνο. Οι διατιθέµενες πληροφορίες είναι οι εξής: Η πρώτη πληροφορία: Είναι ένα νόµισµα το οποίο βρέθηκε στην περιοχή της ΡΟ ΙΑΣ το 1960 και στη θέση που έσκαβαν για την κατασκευή ενός σηµείου υδροληψίας, στο λεγόµενο «Άµπλα της Ροδιάς». Η θέση αυτή φαίνεται στη µεθεπόµενη φωτογραφία Νο 12, όπου σηµειώνεται µε την ένδειξη «ΕΡΓ. ΕΠΕΞ. ΜΕΤΑΛΛΩΝ» (ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΤΑΛΛΩΝ). Το νόµισµα, αυτό, φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία, No 10. Φωτ. Νο 10: Το νόµισµα που βρέθηκε στο σηµείο υδροληψίας του νερού του «Άµπλα της Ροδιάς». 7

8 Περιγραφή του νοµίσµατος: Το νόµισµα είναι του εσποτάτου της Ηπείρου. Είναι κοπής του νοµισµατοκοπείου της Θεσσαλονίκης και έχει κοπεί κατά τα έτη 1224 µέχρι 1230 µ. Χ. Ο Μιχαήλ Β. Θεόδωρος Κοµνηνός, εσπότης της Ηπείρου, κατέλαβε, το 1222, την πόλη της Θεσσαλονίκης και διέλυσε το οµώνυµο Λογγοβαρδικό Βασίλειο, το οποίο ιδρύθηκε, µετά την κατάληψη της ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ από τους Φράγκους, το Στη µία όψη (αριστερά): Απεικονίζεται ο Άγιος ηµήτριος (καθισµένος σε θρόνο) και φέρει την επιγραφή «ΑΓΙΟC ΗΜΗΤΡΙΟC». Στην άλλη όψη (δεξιά): Στο µεν αριστερό µέρος απεικονίζεται ο Θεόδωρος Κοµνηνός, εσπότης, µε την επιγραφή «ΘΕΟ ΩΡΟC ΕC» (ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΕΣΠΟΤΗΣ), στο δε δεξιό η Παναγία µε την επιγραφή «ΜΗΡ ΘV» (ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ). Στο µέσον, Παναγία και Θεόδωρος, κρατούν Αυτοκρατορικό Σταυρό. Ο Αυτοκρατορικός Σταυρός δικαιολογείται, από το γεγονός ότι, ο Θεόδωρος, απέβλεπε στην κατάληψη της ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ και την ανακήρυξή του ως Αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Το 1222, ο Θεόδωρος Κοµνηνός, κατέλαβε και όλη τη Θεσσαλία «συµπεριλαµβανοµένης της Υπάτης και όλης της χώρας των Αινιάνων». Εξ αυτού συµπεραίνεται ότι και το εξεταζόµενο «Παλιό Χωριό» συµπεριλήφθηκε στην επικράτειά του. Έτσι δικαιολογείται η εύρεση, του ανωτέρω νοµίσµατος, στο «Χωριό» αυτό. Είναι σαφές ότι, µετά το σεισµό και την καταστροφή του «Παλιού Χωριού, 1 έπαψε να υπάρχει οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα εκεί. Εποµένως, ό,τι βρίσκεται τώρα - στην περιοχή που ήταν το «Παλιό Χωριό» - υπήρχε πριν την καταστροφή του. Το ίδιο ισχύει και για το ανωτέρω νόµισµα. Άρα, κατ ελάχιστον, το 1224 µ. Χ. - έτος ενάρξεως κοπής του νοµίσµατος - το «Παλιό Χωριό» υπήρχε. Είναι δυνατό, το νόµισµα, να ήταν σε χρήση για πολλά χρόνια µετά την κοπή του και, ο σεισµός, να έγινε σε κάποιο χρόνο µετά το Ποιος είναι, όµως, ο χρόνος αυτός µας είναι άγνωστο. 2 Συµπέρασµα: Με βάση την ανωτέρω ανάλυση µπορούµε να πούµε, µε βεβαιότητα, ότι, ο σεισµός, έγινε µετά το 1224 µ. Χ. και σε άγνωστο, µέχρι στιγµής, χρόνο. Η δεύτερη πληροφορία: Είναι η πληροφορία σύµφωνα µε την οποία, το νέο χωριό Κωσταλέξι, υπήρχε το 1466 µ. Χ. 3 Η πληροφορία αυτή προέρχεται από τουρκικές αρχειακές πηγές. Στην επόµενη φωτογραφία, Νο 11, παρατίθεται χάρτης 4, στον οποίο φαίνεται το χωριό Κωσταλέξι και τα λοιπά χωριά του Καζά Ζητουνίου 5, τα οποία υπήρχαν, επίσης, το 1466 µ. Χ. 1 Μέχρι τώρα δεν έχουµε ασχοληθεί µε την ύπαρξη ή όχι του «Παλιού Χωριού». Στη συνέχεια θα αποδειχθεί ότι πράγµατι, το «Παλιό Χωριό», υπήρχε. 2 Υπάρχου και άλλα έξη νοµίσµατα, τα οποία είναι πολύ φθαρµένα και δεν δύνανται να πιστοποιηθούν µε ακρίβεια και τα οποία, εν πάση περιπτώσει, ανάγονται στον 13 ο Αιώνα µ. Χ. Το γεγονός τούτου επιβεβαιώνει την καταστροφή του «Παλιού Χωριού» µετά το Ν. Καρύδης, Χωρο γραφία Νεωτερική, 1994, σελ Ο χάρτης της φωτογραφίας έχει ληφθεί από το βιβλίο του. Ν. Καρύδη. 5 Καζάς = Είναι τουρκικής προελεύσεως και σηµαίνει Επαρχία. 8

9 Φωτ. Νο 11: Το Κωσταλέξι και τα λοιπά χωριά του Καζά Ζητουνίου που υπήρχαν το 1466 µ. Χ. Από την ίδια πηγή προέρχονται, για το Κωσταλέξι, και οι πληροφορίες του εποµένου πίνακα, οι οποίες αφορούν τον αριθµό των «εστιών», 6 οι οποίες υπήρχαν, σ αυτό, κατά τα έτη 1466, 1506, 1529 και 1570 µ. Χ: ΕΤΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΣΤΙΩΝ Η προέλευση των πληροφοριών από τουρκικές αρχειακές πηγές, αλλά και η επιβεβαίωση και άλλες τρεις φορές (1506, 1529 και 1570), της αρχικής πληροφορίας (1466) περί υπάρξεως του Κωσταλεξίου, δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για αµφισβήτηση της αξιοπιστίας της πηγής και την ακρίβεια των παρεχοµένων πληροφοριών. Αφού, το 1466, υπήρχε το νέο χωριό ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ, το οποίο ιδρύθηκε µετά το σεισµό και την καταστροφή του «Παλιού Χωριού», συµπεραίνεται ότι, ο σεισµός, έγινε κάποιον άγνωστο χρόνο πριν το Πληροφορίες για σεισµούς µεταξύ 1224 και 1466 µ. Χ. δεν υπάρχουν. Γενικό συµπέρασµα για το πότε έγινε ο σεισµός: Συνοψίζοντας τις πληροφορίες που αναφέρθηκαν, για τον πιθανό χρόνο κατά τον οποίο έγινε ο σεισµός - που κατέστρεψε το «Παλιό Χωριό» - καταλήγουµε στο συµπέρασµα, ότι, µε τα υπάρχοντα στοιχεία, αυτός έγινε σε κάποιο χρόνο µετά το 1224 µ. Χ. και πριν το 1466 µ. Χ. 6 Εστία = Το σπίτι και γενικά ο τόπος όπου διαµένει κανείς. Συνώνυµα: κατοικία, οικία, οίκος. Αν θεωρήσουµε ότι, σε κάθε εστία, διέµεναν, κατά µέσο όρο, 5 άτοµα, τότε µπορούµε να υπολογίσουµε τον αριθµό των κατοίκων, τους οποίους διέθετε το χωριό µας τα αναφερόµενα, στον πίνακα, έτη. 9

10 Η ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ «ΠΑΛΙΟΥ ΧΩΡΙΟΥ» Γενικά Η ύπαρξη του «Παλιού Χωριού» αποδεικνύεται τόσο από τις διασωθείσες µαρτυρίες για ευρήµατα, όσο και από τα ευρήµατα που έχουν συγκεντρωθεί από επιφανειακή περισυλλογή. Μαρτυρίες για ευρήµατα: Οι κατωτέρω µαρτυρίες αναφέρονται στην περιοχή της Λάκας της Ροδιάς και έχουν ως εξής: Χάλκινα καζανάκια: Το 1944, κατά τη διάρκεια της γερµανικής κατοχής, η οικογένεια του αείµνηστου Γεωργίου Παπακυριαζή, µαζί µε την οικογένεια του αείµνηστου Ιωάννου Βελέντζα, κατέφυγαν σε µία σπηλιά των «ΧΑΛΑΣΜΑΤΩΝ», δυτικά του ΚΑΚΚΑΒΟΥ, προκειµένου να γλιτώσουν από τα πυρά των Γερµανών, οι οποίοι έβαλαν, κατά του Κωσταλεξίου, µε το πυροβολικό τους. Η σπηλιά είχε µεγάλο βάθος και, επηρεασµένοι από το θρύλο της καταστροφής του «Παλιού Χωριού», αποφάσισαν να την εξερευνήσουν. Για το σκοπό αυτό έδεσαν τη µικρή κόρη, Σωτηρία, του Ιωάννου Βελέντζα, µε ένα σκοινί, η οποία, µε τη βοήθεια ενός λυχναριού, κατέβηκε στο βάθος της σπηλιάς. Εκεί βρήκε δύο χάλκινα καζανάκια, µεσαίου µεγέθους, µε χερούλι. Τα καζανάκια αυτά, λόγω της αγνοίας της σηµασίας και της αξίας των, πουλήθηκαν στους γύφτους. Η Σωτηρία και οι λοιποί επιζώντες, λόγω των πολλών ετών που πέρασαν, δεν θυµούνται που ήταν η σπηλιά, επιβεβαιώνουν, όµως, την εύρεση των καζανιών. Τα καζανάκια αυτά αποτελούσαν, προφανώς, µέρος της οικοσκευής κάποιου νοικοκυριού. Το γεγονός της ευρέσεώς των στη θέση όπου, ο θρύλος, µας πληροφορεί ότι υπήρχε το «Παλιό Χωριό», επιβεβαιώνει αυτόν, όσον αφορά την ύπαρξη και καταστροφή του χωριού αυτού. Εργαστήριο επεξεργασίας µετάλλων: Το 1960 και στο σηµείο εκσκαφής για την περισυλλογή του νερού του «Άµπλα της ΡΟ ΙΑΣ», βρέθηκαν διάφορα εργαλεία επεξεργασίας µετάλλου (µεταλλικές τσιµπίδες, σφυριά κλπ). Η θέση στην οποία βρέθηκαν, τα ανωτέρω εργαλεία, φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία, Νο 12, και στην ένδειξη «ΕΡΓ. ΕΠΕΞ. ΜΕΤΑΛΛΩΝ» (ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΤΑΛΛΩΝ) 7. 7 Στη φωτογραφία αυτή φαίνονται, συγκεντρωµένες, όλες οι πληροφορίες οι σχετικές µε τις µαρτυρίες για ευρήµατα και τα σηµεία στα οποία βρέθηκαν αυτά. 10

11 Φωτ. Νο 12: Γενική άποψη της λάκας της ΡΟ ΙΑΣ µε όλες τις πληροφορίες για τις µαρτυρίες περί ευρηµάτων και τα ευρήµατα που βρέθηκαν σ αυτή. Η ύπαρξη των εργαλείων αυτών, στο σηµείο που βρέθηκαν, µαρτυρεί, µε βεβαιότητα, ότι, εκεί, υπήρχε ένα εργαστήριο επεξεργασίας µετάλλων. Μπορεί να ήταν ένα σιδηρουργείο ή ένα χαλκουργείο ή, ακόµη, ένα πεταλουργείο. Και βέβαια, ένα τέτοιο εργαστήριο, εξυπηρετούσε τις ανάγκες κάποιου οικισµού, που θα υπήρχε εκεί. Το γεγονός τούτο επιβεβαιώνει, κατά τον καλύτερο τρόπο, την ύπαρξη του «Παλιού Χωριού». Τα εργαλεία αυτά, λόγω και πάλι της αγνοίας της σηµασίας και της αξίας των, δεν διαφυλάχθηκαν και απωλέσθηκαν. Ίχνη θεµελίων οικοδοµής: Στο σηµείο που σηµειώνεται, στην προηγούµενη φωτογραφία Νο 12, µε την ένδειξη «ΓΩΝΙΑ ΟΙΚΟ ΟΜΗΣ», υπάρχει, στο έδαφος, µία γωνία λιθοδοµής. Η γωνία, αυτή, φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία, Νο 13. Φωτ. Νο 13: Γωνία από πέτρες 11

12 Το γεγονός της υπάρξεως, παλιά, εκκλησίας, στο συγκεκριµένο σηµείο, θρυλείται και µεταδίδεται, µεταξύ των Κωσταλεξιωτών, όπως και ο υπόλοιπος θρύλος. Επισηµαίνεται, µάλιστα στο θρύλο, ότι, η εκκλησία αυτή, καταστράφηκε από τον ίδιο σεισµό, που κατέστρεψε και το «Παλιό Χωριό». Η θέση της γωνίας βρίσκεται βορειοδυτικά και σε επαφή µε το νεκροταφείου του «Παλιού Χωριού», που εντοπίστηκε στη θέση που σηµειώνεται, στην ίδια φωτογραφία Νο 12, µε την ένδειξη «ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ». Το γεγονός αυτό, σε σχέση µε την περίοπτη θέση στην οποία βρίσκεται η γωνία, συνηγορεί υπέρ της πιθανότητας υπάρξεως εκκλησίας στο υπ όψη σηµείο. Τεµάχιο εικόνας από µωσαϊκό: Στο σηµείο που σηµειώνεται, στη φωτογραφία Νο 12, µε την ένδειξη «ΜΩΣΑΪΚΟ», βρέθηκε, πριν από πολλά χρόνια από το Θεόδωρο Πανταζή και το γιο του Αθανάσιο - κατά το όργωµα του χωραφιού τους που είναι εκεί - ένα τεµάχιο από ψηφιδωτή εικόνα. υστυχώς δεν το περιµάζεψαν, αλλά το παράχωσαν πάλι, µέσα στο έδαφος, χωρίς να θυµούνται σε ποιο σηµείο. Ασφαλώς, το τεµάχιο αυτό του ψηφιδωτού, θα προέρχεται από την εικόνα κάποιου ναού. Για να είναι, ο ναός, εµπλουτισµένος µε τέτοιου είδους εικόνες σηµαίνει ότι ήταν µεγάλος και πολύ πλούσιος και, περαιτέρω, για να µπορεί, ο οικισµός που θα ήταν εκεί, να κατασκευάζει και να συντηρεί τέτοιους ναούς, θα ήταν και αυτός, επίσης, µεγάλος και πολύ πλούσιος. Η θέση στην οποία βρέθηκε, το ανωτέρω ψηφιδωτό, είναι ακριβώς βόρεια και πολύ πλησίον του σηµείου στο οποίο, σύµφωνα µε τον προηγούµενο θρύλο, υπήρχε η εκκλησία, η οποία καταστράφηκε από το σεισµό. Κατά συνέπεια, οι δύο αυτές µαρτυρίες, συνδυάζονται σε µεγάλο βαθµό. Ως εκ τούτου µπορούµε να εκφέρουµε την άποψη ότι, κατά πάσα πιθανότητα, το τεµάχιο του ψηφιδωτού προέρχεται από ψηφιδωτή εικόνα της, κατά το θρύλο, καταστραφείσης εκκλησίας Συµπέρασµα από τις µαρτυρίες για ευρήµατα: Όλες οι µαρτυρίες συνηγορούν, θετικότατα, υπέρ της υπάρξεως του οικισµού του «Παλιού Χωριού», στην περιοχή της ΡΟ ΙΑΣ. Ευρήµατα: α. υτικά (Αριστερά) του ΞΕΡΙΑ 8 : Ο Αναληµµατικός Τοίχος: Περιφερειακά, στο ανατολικό και βόρειο µέρος του πλατώµατος της «ΡΟ ΙΑΣ», αναγνωρίζεται µία συνεχής και απότοµη εδαφική κατάπτωση. Τα ευθύγραµµα τµήµατα της κατάπτωσης αυτής οµιλούν περί ανθρωπίνου τεχνικού έργου και όχι περί φυσικής καταπτώσεως. Το ανθρώπινο αυτό έργο δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά ένας µεγάλος Αναληµµατικός Τοίχος. Η γραµµή αυτού του τοίχου ιχνογραφείται, στη φωτογραφία Νο 12, µε την ένδειξη «ΑΝΑΛΗΜΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΙΧΟΣ». Το συνολικό µήκος του τοίχου ήταν 217 µ., περίπου, και ήταν κτισµένος µε µεγάλες πέτρες, από τις οποίες έχουν αποµείνει 8 ΞΕΡΙΑΣ ονοµάζεται ο ΚΑΚΚΑΒΟΣ από τους πρόποδες της Οίτης και βόρεια µέχρι τη συµβολή του στο ΣΠΕΡΧΕΙΟ. 12

13 ελάχιστες. Προφανώς, αυτές που λείπουν, τις έχουν χρησιµοποιήσει, κατά καιρούς, σαν οικοδοµήσιµο υλικό στο νέο χωριό, το ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ. Ο χώρος που περικλείεται, ως ανωτέρω, από τον Αναλληµατικό Τοίχο, είχε επιχωµατωθεί και αποτελούσε, προφανώς, την πλατεία του «Παλιού Χωριού» και είναι αυτό που βλέπουµε, σήµερα, σαν πλάτωµα της «ΡΟ ΙΑΣ». Στη βορειοανατολική γωνία του τοίχου αυτού, όπως θα αναφερθεί κατωτέρω, ανακαλύφθηκε το νεκροταφείο του «Παλιού Χωριού». Στην επόµενη φωτογραφία, Νο 14, φαίνεται τµήµα του ανατολικού µέρους του Αναληµµατικού Τοίχου, ο οποίος, από την πλευρά αυτή, ήταν παράλληλος µε τον ΞΕΡΙΑ. Φωτ. Νο 14: Τµήµα του ανατολικού Αναλληµατικού Τοίχου. Στη φωτογραφία φαίνονται οι ελάχιστες πέτρες που έχουν αποµείνει. Στο επάνω αριστερό µέρος της φωτογραφίας φαίνεται η θέση του ανακαλυφθέντος νεκροταφείου του «Παλιού Χωριού», το οποίο αντιστηρίζονταν, από την ανατολική πλευρά, από τον υπ όψη. Στο κάτω αριστερό µέρος της φωτογραφίας φαίνεται µία κατάπτωση µαλακών χωµάτων. Από την παρατήρηση των χωµάτων γίνεται αµέσως αντιληπτό ότι, αυτά, δεν είναι γηγενή, αλλά φερτά από άλλο σηµείο. Το γεγονός τούτο επιβεβαιώνει την αναφερθείσα επιχωµάτωση. Στην επόµενη φωτογραφία, Νο 15, φαίνεται τµήµα του βορείου µέρος του Αναληµµατικού Τοίχου, όπως έχει διαµορφωθεί σήµερα, ύστερα από 700, περίπου, χρόνια. 13

14 Φωτ. Νο 15: Τµήµα του βορείου µέρους του Αναληµµατικού Τοίχου. Το µεγάλο µήκος του Αναληµµατικού Τοίχου και η µεγάλη έκταση της σχηµατιζόµενης πλατείας είναι ενδείξεις οι οποίες καταδεικνύουν ότι, το «Παλιό Χωριό», ήταν µεγάλο, πολυάνθρωπο, οικονοµικά εύρωστο και καλά οργανωµένο. Τα «ΧΑΛΑΣΜΑΤΑ» και η προέλευση της ονοµασίας των: Αναφέραµε, προηγουµένως, ότι, όλα τα βράχια και χώµατα που κατέρρευσαν από τις ΠΛΑΚΕΣ και τον ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟ, έχουν µείνει µε την ονοµασία «ΧΑΛΑΣΜΑΤΑ». 9 Η προέλευση της ονοµασίας αυτής έχει ως εξής: Η λέξη «ΧΑΛΑΣΜΑΤΑ» σηµαίνει, εκτός των άλλων, «γκρεµισµένο ή ετοιµόρροπο κτίσµα ή τµήµα οικοδοµής». Είναι αυτονόητο ότι, η ονοµασία «ΧΑΛΑΣΜΑΤΑ», έχει δοθεί µετά το σεισµό, από τους επιζήσαντες κατοίκους των γύρω περιοχών και από αυτούς που ήλθαν να κατοικήσουν - στο νέο χωριό που δηµιουργήθηκε - το ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ. Με την ονοµασία αυτή δεν εννοούσαν βέβαια, αυτά καθ εαυτά, τα βράχια και τα χώµατα που κατέπεσαν από το βουνό, αλλά τα «χαλάσµατα» των κτισµάτων του «Παλιού Χωριού» που ήταν καταπλακωµένα κάτω από αυτά. Άρα, από την ονοµασία «Χαλάσµατα», αναδύεται η ύπαρξη και η θέση του «Παλιού Χωριού» και επιβεβαιώνεται απολύτως ο θρύλος, όσον αφορά τον τόπο στον οποίο βρίσκονταν και τρόπο της καταστροφής του. Αν ερευνήσουµε στην παρυφή των βράχων, δυτικά του ΞΕΡΙΑ - στην περιοχή της ΡΟ ΙΑΣ - θα ανακαλύψουµε την ύπαρξη πολλών θραυσµάτων αρχαίων χοντρών κεραµιδιών µέσα σ αυτούς. Τέτοια θραύσµατα κεραµιδιών φαίνονται στην επόµενη φωτογραφία Νο Βλέπε φωτογραφία Νο 9. 14

15 Φωτ. Νο 16: Θραύσµατα αρχαίων χοντρών κεραµιδιών µέσα στους βράχους στην περιοχή της ΡΟ ΙΑΣ. Είναι ξεκάθαρο ότι, τα κεραµίδια αυτά, προέρχονται από τις κεραµοσκεπές των κτισµάτων του «Παλιού χωριού», οι οποίες παρασύρθηκαν από τα βράχια και, τα κεραµίδια τους, κατακερµατίστηκαν και αναµίχθηκαν µε αυτά. Με τον τρόπο αυτό, βράχια και κεραµίδια, έφθασαν µέχρι του σηµείου όπου σταµάτησαν, στο πλάτωµα της ΡΟ ΙΑΣ. Εποµένως, τα θραύσµατα αυτά των κεραµιδιών, επιβεβαιώνουν, κατά τρόπο σαφή και ανεπίδεκτο αµφισβητήσεως, την ύπαρξη του «Παλιού Χωριού» και τον τρόπο της καταστροφής του. Το Νεκροταφείο του «Παλιού Χωριού»: Η θέση του µέρους του νεκροταφείου που εντοπίστηκε, όπως γράψαµε και προηγουµένως, φαίνεται, στη φωτογραφία Νο 12, µε την ένδειξη «ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ». Εντοπίστηκε κατά την εκχέρσωση του χωραφιού, µέσα στο οποίο βρίσκεται. Για την εκχέρσωση χρησιµοποιήθηκε γεωργικός ελκυστήρας µε µονόυνο άροτρο 10. Το άροτρο έφερνε στην επιφάνεια, εκτός από τις πέτρες και τις ρίζες των θάµνων, και σκελετούς. Ήλθαν επίσης στην επιφάνεια µεγάλα τεµάχια από χοντρές κυρτές κεραµίδες και µερικά νοµίσµατα. Τα νοµίσµατα προέρχονταν από εκείνα, που, οι οικείοι των νεκρών, τα έβαζαν στα δόντια τους, για να πληρώσουν το Χάρωνα, προκειµένου να τους οδηγήσει στον Άδη 11. Τούτο έγινε πριν από 40 χρόνια περίπου (σήµερα 2008). Είχε, κατά συνέπεια, βρεθεί, τυχαία, µέρος του νεκροταφείου του «Παλιού Χωριού». 10 Το χωράφι ανήκει στον Παναγιώτη Βασιλείου Καρυώτη και, ο ελκυστήρας, ανήκε στον Σπύρο Βασιλείου Παλαιορούτη. 11 Πανάρχαιο έθιµο το οποίο διατηρείται ακόµη και σήµερα σε ορισµένες περιοχές της χώρας. 15

16 υστυχώς και πάλι από άγνοια της σπουδαιότητας των ευρηµάτων που αποκαλύφθηκαν, οι µεν σκελετοί διασκορπίστηκαν και απωλέσθηκαν, τα δε νοµίσµατα, όσα περιµάζεψαν οι παρόντες, απωλέσθηκαν και αυτά. Το γεγονός της ευρέσεως του νεκροταφείου επιβεβαιώνει, µε τον πιο κατηγορηµατικό τρόπο, την ύπαρξή του «Παλιού Χωριού», διότι δεν είναι δυνατό να υπάρχει νεκροταφείο χωρίς κατοικηµένο οικισµό και, κατοικηµένος οικισµός, χωρίς νεκροταφείο., Η έκταση του µέρους του νεκροταφείου που εντοπίσθηκε, µετρήθηκε σε µ 2 περίπου. Σήµερα, το τµήµα αυτό του νεκροταφείου, είναι ελαιοπερίβολο. Στην επόµενη φωτογραφία, Νο 17, βλέπουµε µέρος της επιφάνείας του. Φωτ. Νο 17: Μέρος της επιφάνειας του νεκροταφείου. Όπως παρατηρούµε, η επιφάνεια του εδάφους, είναι κατάσπαρτη από πέτρες και θραύσµατα κεραµιδιών. Από τις συγκεντρωθείσες πληροφορίες προκύπτει ότι, οι λάκκοι των τάφων, ήταν λιθόκτιστοι εσωτερικά και, το επάνω µέρος τους, σκεπάζονταν µε δύο µεγάλες κυρτές και χοντρές κεραµίδες. Άρα, οι ανωτέρω αναφερόµενες πέτρες και τα θραύσµατα κεραµιδιών - στην επιφάνεια του εδάφους του ευρεθέντος νεκροταφείου - προέρχονται από τους τάφους, που ανασκάφηκαν από το υνί του αρότρου. Στην επόµενη φωτογραφία, Νο 18, βλέπουµε µία πέτρα, από τη λιθοδοµή κάποιου τάφου και θραύσµατα κεραµιδιών µε κύρτωση, από τις κεραµίδες µε τις οποίες σκεπάζονταν οι λάκκοι των τάφων. 16

17 Φωτ. Νο 18: Πέτρα και θραύσµατα κεραµιδιών από τους τάφους του Νεκροταφείου. Ακόµη παρατηρούµε και θραύσµατα επισµαλτωµένων πιάτων, επάνω στο κεραµίδι της κάτω αριστερής επιφάνειας της πέτρας, από αυτά που τοποθετούσαν, µέσα στον τάφο, µαζί µε το νεκρό (κτερίσµατα). Από τα Πρακτικά του 3ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας και στη εισήγηση της κας Μαρίας Φωτεινής Παπακωνσταντίνου µε θέµα: Τα αποτελέσµατα των ανασκαφών της Ι. Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων στην περιοχή του Σταυρού (σελ ) προέκυψαν τα εξής στοιχεία: - Οι τάφοι είχαν τη µορφή που φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία Νο 19: Φωτ. Νο 19: Καραµοσκεπής καλυβίτης τάφος. - Κατά την κα Παπακωνσταντίνου: «Οι τάφοι προέρχονται από υστερορρωµαϊκό παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο. Ήταν ορθογώνια ή ελλειψοειδή ορύγµατα λαξευµένα στο σχιστολιθικό βράχο της περιοχής µε ή χωρίς περιχείλωµα και µε προσανατολισµό Α. Στο εσωτερικό πολλών από αυτά είχαν κατασκευασθεί κεραµοσκεπείς καλυβίτες τάφοι (όπως φαίνεται στη φωτογραφία Νο 19). Οι περισσότεροι περιείχαν νεκρούς τοποθετηµένους εκτάδην µε το κρανίο προς τα. Ήταν 17

18 όλοι ακτέριστοι, εκτός από έναν που περιείχε ταφή µικρού κοριτσιού µε δύο ασηµένια ενώτια. Αυτό το εύρηµα, σε συνδυασµό µε τον τρόπο κατασκευής των τάφων και την απουσία κτερισµάτων, που συνάδει µε την ένδεια που σηµειώνεται στον ελλαδικό χώρο κατά την περίοδο της σλαβικής εισβολής, επιτρέπουν την τοποθέτηση της χρήσης του νεκροταφείου στον 5ο 6ο αιώνα µ. Χ.». Από επιτόπια έρευνα, στην περιοχή της Ροδιάς, διαπιστώθηκε ότι, το νεκροταφείο που είχε εντοπισθεί αρχικά, επεκτείνονταν και προς την κατωφέρεια εκείθεν της βόρειας πλευράς του και κάτω από τον Αναλληµατικό τοίχο. Το νέο, αυτό, τµήµα σηµειώνεται, στη φωτογραφία Νο 12, µε την ένδειξη «ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ». Τα δύο ανωτέρω τµήµατα του νεκροταφείου (Αρχικό και «Συµπληρωµατικό») επικοινωνούσαν, µεταξύ τους, µε δίοδο, η οποία υπήρχε (και υπάρχει) στη βορειοανατολική γωνία του Αναλληµατικού Τοίχου. Το ότι, το νέο τµήµα που εντοπίσθηκε ως ανωτέρω, χρησιµοποιείτο ως νεκροταφείο, επιβεβαιώνεται από τα εξής: Η επιφάνειά του είναι διάσπαρτη από θραύσµατα κεραµιδιών, όµοια µε αυτά του νεκροταφείου που εντοπίσθηκε αρχικά. Στη θέση που σηµειώνεται, στη φωτογραφία Νο 12, µε την ένδειξη «ΤΑΦΟΣ», βρέθηκε, πριν από 40 χρόνια περίπου (σήµερα 2008), ένας τάφος. Σκάβοντας, ο Θεόδωρος Πανταζής, για να φτιάξει ένα λάκκο, προκειµένου να φυτέψει µία ελιά, έπεσε επάνω σε κάτι µεγάλες κεραµίδες. Τραβώντας τις κεραµίδες αποκαλύφθηκε ένας σκελετός, στα δόντια του οποίου ήταν ένα νόµισµα. Ο Θεόδωρος κράτησε το νόµισµα, πήρε µερικά τεµάχια από τις κεραµίδες, φύτεψε µία ελιά - µέσα στο λάκκο που είχε κατασκευάσει - και έτσι, ο νεκρός, ξανάµεινε στην αιώνια ησυχία του. Τα ευρήµατα που παρέλαβε ο Θεόδωρος Πανταζής, φαίνονται στις ακόλουθες φωτογραφίες: Το νόµισµα στην επόµενη φωτογραφία Νο 20: Φωτ. Νο 20: Το νόµισµα που βρέθηκε στον τάφο. 18

19 Περιγραφή του νοµίσµατος: Το νόµισµα είναι ανώνυµος, χάλκινος, Βυζαντινός Φόλλις 12 µε χρονολογία κοπής από το 976 µ.χ. 13 µέχρι, περίπου, το 1030/35 µ.χ. Στη µία όψη (αριστερά) φέρει την προτοµή του Χριστού και τα γράµµατα «IC XC» και στην άλλη (δεξιά) γράφει: «IHCOΥC ΧΡΙCTOC BACIΛΕΥC ΒΑCΙΛΕΩΝ». Να σηµειώσουµε, εδώ, ότι, η κα Παπακωνσταντίνου, χρονολογεί τους τάφους του ανωτέρω είδους, που βρέθηκαν στο νεκροταφείου του Σταυρού, τον 5ο 6ο αιώνα µ. Χ. Στην προκειµένη περίπτωση, παρόµοιος τάφος, φέρει το νόµισµα, το οποίο είναι κοπής /35 µ. Χ.. Άρα, το είδος αυτών των τάφων, χρησιµοποιείτο και περί το τέλος του 9ου και αρχάς του 10ου αιώνος µ.χ. Ίσως, το θέµα, να έχει ανάγκη περαιτέρω ερεύνης. Τα τεµάχια, από τις µεγάλες κεραµίδες, φαίνονται στην επόµενη φωτογραφία Νο 21: Φωτ. Νο 21: Τα τεµάχια από τις µεγάλες κεραµίδες. Οι κεραµίδες αυτές φυλάσσονται στο Λαογραφικό Μουσείο του Κωσταλεξίου. Η έκταση, του νέου τµήµατος του νεκροταφείου που εντοπίσθηκε, είναι 2000 µ 2 περίπου. Αν, σ αυτά, προσθέσουµε και τα 1000 µ 2, περίπου, του αρχικού τµήµατος που εντοπίσθηκε, έχουµε µία συνολική έκταση νεκροταφείου της τάξεως των 3000 µ 2 περίπου. Η µεγάλη έκταση του νεκροταφείου είναι µία σαφέστατη απόδειξη ότι και ο πληθυσµός του «Παλιού Χωριού» ήταν µεγάλος σε αριθµό. Κατ επέκταση γίνεται αντιληπτό ότι και η έκταση του «Χωριού» αυτού ήταν πολύ µεγάλη, για να µπορεί να χωρέσει τον πληθυσµό αυτόν. Υπέρ αυτής της απόψεως συνηγορεί και το µεγάλο µήκος του Αναλληµατικού Τοίχου και της µεγάλης έκτασης της πλατείας που, αυτός, περιέκλειε. Κατά συνέπεια έχουµε όλα τα απαραίτητα και απαιτούµενα στοιχεία, για να προαγάγουµε, τον εξεταζόµενο οικισµό, από «Χωριό» σε «πόλισµα» ή και «Κωµόπολη» ακόµη. Η δακτυλήθρα και το βελόνι ραφής: Στη φωτογραφία Νο 12 και στη θέση που σηµειώνεται µε την ένδειξη «ΑΚΤΥΛΗΘΡΑ ΒΕΛΟΝΙ» βρέθηκαν µία χάλκινη δακτυλήθρα και ένα χάλκινο βελόνι, τα οποία φαίνονται στην επόµενη φωτογραφία Νο 22: 12 Φόλλις = το λέπι, µεταλλικό νόµισµα < από το αρχαίο φόλλις. 13 Το 976 µ. Χ. έγινε Αυτοκράτορας του Βυζαντίου ο Βασίλειος Β. (Ο Βουλγαροκτόνος). 19

20 Φωτ. Νο 22: Η ακτυλήθρα και το Βελόνι Η εύρεση των αντικειµένων αυτών, στο σηµείο που βρέθηκαν, αποτελεί σαφή ένδειξη ότι, στο σηµείο εκείνο, πρέπει να υπήρχε κάποιο ραφείο και, η δακτυλήθρα και το βελόνι, να αποτελούσαν µέρος της συλλογής των εργαλείων του καταστηµατάρχου ράπτου. Αν, την ανωτέρω εκτίµηση, τη συνδυάσουµε µε την αναµφισβήτητη ύπαρξη εργαστηρίου επεξεργασίας µετάλλων, λίγο ανατολικότερα στο σηµείο µε την ένδειξη «ΕΡΓ. ΕΠΕΞ. ΜΕΤΑΛΛΩΝ», µπορούµε να συµπεράνουµε τα ακόλουθα: Στο νότιο µέρος του πλατώµατος (Πλατείας) της Ροδιάς υπήρχαν τα καταστήµατα του «Παλιού Χωριού». Μπροστά από τα καταστήµατα αυτά θα πρέπει να περνούσε δρόµος, ο οποίος θα συνέδεε, το «Παλιό Χωριό», µε οικισµούς που ήταν δυτικότερα και ανατολικότερα. Συµπέρασµα από τα ευρήµατα δυτικά του Ξεριά: Επιβεβαιώνεται πέραν πάσης αµφιβολίας, ο θρύλος, όσον αφορά την ύπαρξη και καταστροφή του «Παλιού Χωριού». Ο οικισµός αυτός πρέπει να ήταν σηµαντικός σε έκταση και πολυάνθρωπος. β. Ανατολικά ( ξιά) του ΞΕΡΙΑ: Ο χώρος αυτός είναι µικρός σε έκταση και η καταστροφή, από τα βράχια που κατέπεσαν, πλήρης. Τα µόνα που βρέθηκαν, στη θέση αυτή, είναι αρκετά θραύσµατα αρχαίων χοντρών κεραµιδιών. Η θέση που βρέθηκαν φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία, Νο 23, µε την ένδειξη Κεραµίδια. 20