ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΣΤΟΧΩΡΟΥ GALLERY ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Της ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΙΔΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗΣ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΣΤΟΧΩΡΟΥ GALLERY ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Της ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΙΔΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Χατζής Βασίλειος Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα πτυχιακή εργασία εκπονήθηκε κατά την διάρκεια των σπουδών μου στο τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών, του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Καβάλας υπό την επίβλεψη του καθηγητή κ. Χατζη Βασιλειου.Επίκεντρο της είναι η ψηφιακή τέχνη, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας διαδικτυακής εφαρμογής (ιστοσελίδα), η οποία θα φιλοξενεί μια φωτογραφική κοινότητα και θα λειτουργεί ως διαδικτυακός χώρος έκθεσης εικόνων (Image Gallery). Η εφαρμογή αυτή φιλοδοξεί να προσφέρει στα εγγεγραμμένα μέλη της κοινότητας ένα πλήθος δυναμικών δυνατοτήτων και λειτουργιών, όπως για παράδειγμα την έκθεση και παρουσίαση των φωτογραφιών τους, δυνατότητα αξιολόγησης, βαθμολόγησης και σχολιασμού. Για την υλοποίηση αυτής της ιστοσελίδας χρειάστηκε ένα σύστημα διαχείρισης περιεχομένου το Joomla. ^ Joomla είναι η εφαρμογή που χρησιμοποιείται για να δημοσιευτεί στο διαδίκτυο μια προσωπική ιστοσελίδα, αλλά και ένας ολόκληρος εταιρικός δικτυακός τόπος. Είναι προσαρμόσιμο σε περιβάλλοντα επιχειρηματικής κλίμακας όπως τα intranets μεγάλων επιχειρήσεων ή οργανισμών. Οι δυνατότητες επέκτασής του είναι πρακτικά απεριόριστες. Στην εργασία αυτή, ακόμα, θα ρίξουμε μια πιο κοντινή ματιά στα εργαλεία που μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει για να κατασκευάσει έναν ιστότοπο. Στις μέρες μας, οι νέες τεχνολογίες έχουν «εισβάλει» για τα καλά στην καθημερινότητα μας και πολλές φορές, τις χρησιμοποιούμε και σαν εργαλείο της δουλειάς μας ενώ σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν στην διαφήμιση και προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών από επιχειρήσεις και οργανισμούς. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου πως το ηλεκτρονικό εμπόριο σήμερα γνωρίζει μεγάλη άνθιση και πολλοί επιχειρηματίες επιλέγουν να δημιουργήσουν ένα ηλεκτρονικό κατάστημα για να προωθήσουν τα προϊόντα τους. Στην παρούσα λοιπόν εργασία θα ασχοληθούμε, εκτός από το να εξετάσουμε θεωρητικά την ψηφιακή τέχνη, και με την κατασκευή, ανάπτυξη και σχεδίαση ενός ιστοχώρου Gallery Φωτογραφιών. Σελίδα 2 από 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κοινωνία και η εξέλιξη της τεχνολογίας βρίσκονται σε μια διαρκή αλληλεπίδραση, με τη δεύτερη να παίζει σημαντικό ρόλο ακόμα και στις διαπροσωπικές σχέσεις λόγω των τεράστιων δυνατοτήτων που υπάρχουν στον τομέα των επικοινωνιών.έτσι, όσο η τεχνολογία εξελίσσεται τόσο πιο άμεση είναι και η σύνδεση της με τους διαφόρους τομείς της κοινωνίας. Η τεχνολογική πρόοδος επιτυγχάνεται όταν συντρέχουν λόγοι όπως : α) η κοινωνική ανάγκη, β) οι κοινωνικοί πόροι και γ) ευνοϊκή κοινωνική προδιάθεση. Αποτέλεσμα των τριών παραπάνω παραγόντων είναι η διαρκής ενσωμάτωση της τεχνολογίας σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μιας κοινωνίας. Η αλληλεπίδραση αυτή επεκτείνεται και στο χώρο της Τέχνης η οποία γνωρίζει μεγάλη άνθιση λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το διαδίκτυο μέσω του οποίου μας δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης ακόμα και σε μουσεία για να έχουμε οπτική επαφή με τα εκθέματα τους. Στη συγκεκριμένη εργασία θα αναφερθούμε στην ψηφιακή τέχνη, στον ψηφιακό κινηματογράφο, στα ψηφιακά μουσεία, στην κατασκευή, ανάπτυξη και σχεδίαση ενός ιστοχώρου Gallery Φωτογραφιών. Αρχικά, θα μιλήσουμε για την τέχνη, την ψηφιοποίηση και τα στάδια της και αφού αναπτύξουμε τις τρεις κατηγορίες που προαναφέραμε θα καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα σχετικά με τους τομείς της κοινωνίας και της καθημερινής μας ζωής τους οποίους βοηθά η τέχνη. Εν συνεχεία, θα αναλύσουμε την λειτουργία του Joomla και το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία της Gallery φωτογραφιών αλλά και την προσφορά εικόνων από διάφορους χρήστες με σκοπό την κοινή χρήση και τον σχολιασμό τους μέσω ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Σελίδα 3 από 3

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΤΕΧΝΗ 1.1 Εισαγωγικά Για την τέχνη, το περιεχόμενο και τους σκοπούς της έχουμε ακούσει και διαβάσει πολλά στην πάροδο των αιώνων. Για άλλους θεωρείται τρόπος έκφρασης και αποδέσμευσης του αρχέγονου φόβου για το άγνωστο της φύσης, για άλλους αποτελεί έκφραση του θρησκευτικού συναισθήματος. Έχει πάρει ονόματα όπως μίμηση, απεικόνιση της φύσης, είδος γλώσσας και επικοινωνίας, μέσο έκφρασης συναισθημάτων και ιδεών, έχει ταυτιστεί με το όνειρο και τη μέθη, θεωρείται δημιούργημα της ανεξάντλητης και σκοτεινής φαντασίας, και έχει συγκριθεί με παιχνίδι τέρψης και ηδονής. (Hetzler, 1989) 1.2 Ορισμοί Ετυμολογία της λέξης τέχνη Τέχνη(<τίκτω=γεννώ): ειδικότητα στην εκτέλεση χειρωνακτικού έργου/επαγγελματική ικανότητα/επάγγελμα/εμπειρία από την άσκηση ορισμένου έργου/(γεν.)ικανότητα, επιδεξιότητα, μαστοριά/τέχνασμα, πονηριά, τερτίπι/δημιουργία καλλιτεχνημάτων, έργων με αισθητική αξία/καλές τέχνες: αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, ποίηση, μουσική, χορός/έβδομη τέχνη, ο κινηματογράφος. Τέχνη είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα που στηρίζεται σε ορισμένες γνώσεις και εμπειρίες και που έχει ως σκοπό τη δημιουργία ενός πνευματικού ή τεχνικού έργου. Δημιουργία έργων που εκφράζουν το αισθητικά καλό και προκαλούν στο θεατή, στον ακροατή ή στον αναγνώστη αισθητική απόλαυση. (Croce, 1976) Ως Τέχνη θα μπορούσαμε να ορίσουμε την ενέργεια του ανθρώπου να ανακαλύπτει το ωραίο και το όμορφο και με ποικίλες μορφές να το μορφοποιεί και να το προβάλλει. Με την τέχνη επιτυγχάνεται η αισθητική μορφοποίηση του εσωτερικού κόσμου του καλλιτέχνη, των σκέψεων, των αισθημάτων των πόθων του... Η έννοια Σελίδα 4 από 4

5 χωρίζεται σε δύο υποσύνολα: με το πρώτο εννοούνται οι καλές τέχνες εν γένει, ενώ στο δεύτερο ανήκει η οποιαδήποτε επιδεξιότητα έχει αποκτηθεί σε κάποιο τομέα, που εξυπηρετεί κάποιους πρακτικότερους σκοπούς και συγχρόνως έχει και μια κάποια καλλιτεχνική υπόσταση (ξυλουργική τέχνη, καλαθοπλεκτική κ.ά.). ( Hetzler, 1989) 1.3 Ιστορική αναδρομή Αντικείμενο της τέχνης είναι το αισθητικά ωραίο. Έτσι για τους πρωτόγονους, το ωραίο είναι συνυφασμένο με τις καθημερινές ανάγκες ή με το θρησκευτικό μυστήριο. Στην αρχή ήταν μια καθημερινή ανάγκη για να καλυφθούν οι πολλές ώρες μοναξιάς και αργότερα εξελίχθηκε σαν επιθυμία για διακόσμηση αντικειμένων καθημερινής χρήσης. (Croce, 1976) Με την πάροδο του χρόνου η διακόσμηση εκφράζει την αισθητική απόλαυση, είτε μιας εποχής, είτε μιας ομάδας, είτε του κάθε καλλιτέχνη μεμονωμένα. Χαρακτηριστικό της τέχνης είναι ότι υπερβαίνει του δημιουργού της, σπάει τα φράγματα και επιζεί στην αιωνιότητα. (Croce, 1976) 1.4 Χαρακτηριστικά Δημιουργού Σκοπός του κάθε δημιουργού είναι να κατανοήσει τη φύση της καλλιτεχνικής δημιουργίας και τον κοινωνικό ρόλο της τέχνης. Γι' αυτό το λόγο θα πρέπει να διαθέτει ευαισθησία, ενόραση, καλλιέργεια, προσωπικότητα, να είναι εσωτερικά και πνευματικά ελεύθερος, με ευρύτητα πνεύματος και πολύπλευρη ενημέρωση. Ο καλλιτέχνης και η εποχή που ζει βρίσκονται σε μια αμφίδρομη σχέση, έτσι η καθημερινότητα του προσφέρει υλικό για επεξεργασία και ο καλλιτέχνης με τη σειρά του το μορφοποιεί ώστε να στιγματίζει με το έργο του την κάθε εποχή. (Δημητρακόπουλος, 1992) Σελίδα 5 από 5

6 1.5 Ο σκοπός της τέχνης Σκοπός της τέχνης είναι να: Καλλιεργεί αισθητικά, παρέχοντας αισθητική απόλαυση. Απελευθερώνει τις δημιουργικές δυνάμεις του ανθρώπου. Αφυπνίζει τις πνευματικές ανάγκες, κινητοποιεί συνειδήσεις, προβληματίζει, καλλιεργεί ηθικά. Προβάλλει την ουσία της ζωής μέσα από την ανούσια καθημερινότητα και με τα μηνύματά της αναδιαρθρώνει τις κοινωνικές δομές. Προσεγγίζει την παράδοση και έτσι την ανανεώνει. (Πελεγρίνης, ) 1.6 Στρατευμένη τέχνη Ο ρόλος της τέχνης πέρα της αισθητικής απόλαυσης είναι κατά μεγάλο ποσοστό κοινωνικός. Τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα εκφράζουν την εποχή τους και συχνά τονίζουν εθνικά, θρησκευτικά, πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα. Οι υπέρμαχοι της στρατευμένης τέχνης πιστεύουν ότι η τέχνη που δεν αγγίζει τη ζωή είναι άχρηστη, ενώ θεωρούν το σύνθημα "η τέχνη για την τέχνη" εγωιστικό. Καταληκτικά, μπορούμε να πούμε ότι υπήρξαν καλλιτεχνικά έργα που εκμεταλλεύτηκαν συγκεκριμένες καταστάσεις για να δημιουργηθούν και μετά τη λήξη τους ξεχάστηκαν ενώ άλλα με μοναδικό στόχο την αισθητική απόλαυση καταξιώθηκαν. 1.7 Γενικά χαρακτηριστικά έργων τέχνης Τα βασικά χαρακτηριστικά που κάνουν ένα έργο τέχνης να ξεχωρίζει είναι: (Πελεγρίνης, ) Η υλική οντότητα (χρώματα, λέξεις, ήχος, κίνηση). Η φαινομενική οντότητα, η μορφοποίηση δηλαδή της σύλληψης. Η ικανότητα που έχει να διεγείρει συναισθηματικές συγκινήσεις. Η δυνατότητα υπέρβασης της φυσικής πραγματικότητας και Η προβολή στο κοινό. Σελίδα 6 από 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ 2.1 Βασικές έννοιες Για να παρουσιάσουμε τη τεχνολογία ψηφιοποίησης υλικού αρχικά θα πρέπει να ορίσουμε τη ψηφιοποίηση. Υπάρχουν πολλοί ορισμοί και απόψεις αλλά εδώ θα παρουσιάσουμε λίγους από αυτούς.( Σίτας, 2002) S Ο όρος ψηφιοποίηση ή αλλιώς digitization στα αγγλικά είναι ένας τρόπος αποτύπωσης και αποθήκευσης εικόνων χρησιμοποιώντας την τεχνολογία των υπολογιστών (IFLA). S Είναι η διαδικασία δημιουργίας μίας δυαδικής αναπαράστασης ενός αντικειμένου (π.χ χειρόγραφο, άρθρο, έργο τέχνης) το οποίο μπορεί να επεξεργασθεί, να αποθηκευτεί και να μεταφερθεί με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας δηλαδή τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. S Άλλος ορισμός της λέξης είναι η διαδικασία που μετατρέπει και οργανώνει τις πληροφορίες σε ένα ψηφιακό σχήμα. S Ένας ακόμη ορισμός σύμφωνα με το Institute of Museum and Library Services (IMLS) είναι η διαδικασία μετατροπής, δημιουργίας αποθήκευσης και διαχείρισης βιβλίων, έργων τέχνης, περιοδικών, ιστορικών χειρογράφων, φωτογραφιών κλπ σε ηλεκτρονικές μορφές έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από ηλεκτρονικούς υπολογιστές. S Επίσης ορίζεται από διάφορους επιστήμονες ως η μετατροπή των πληροφοριών σε γλώσσα αναγνωρίσιμη από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, ένα παράδειγμα γλώσσας του ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι το δυαδικό σύστημα. (Το δυαδικό σύστημα ή αλλιώς binary system δηλώνει ότι οι πληροφορίες που εισάγουμε στον ηλεκτρονικό υπολογιστή μετατρέπονται και παρουσιάζονται με δυο ψηφία το 0 και το 1 τα οποία ονομάζονται binary digits ή εν συντομία bits τα οποία αντιπροσωπεύουν τη παροχή ρεύματος ή όχι στον υπολογιστή καθώς είναι η μόνη λειτουργία που αντιλαμβάνεται ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. Δηλαδή όλες οι πληροφορίες που εισάγουμε στον υπολογιστή μετατρέπονται σε διαφορετικούς συνδυασμούς bits). Σελίδα 7 από 7

8 ^ Τέλος εάν ψάξουμε σε ένα απλό λεξικό της πληροφορικής τον όρο ψηφιοποίηση θα βρούμε σαν απάντηση ότι ονομάζεται η μετατροπή των αναλογικών στοιχείων σε ψηφιακά ή η παρουσίαση ενός συμβόλου ή χαρακτήρα με έναν ψηφιακό αριθμό. Από όλους τους παραπάνω ορισμούς προκύπτει ότι η ψηφιοποίηση δεν είναι αντιγραφή αλλά μετάλλαξη από την αναλογική μορφή στη ψηφιακή και ότι η δημιουργία ψηφιακών συλλογών απαιτεί τη κατανάλωση πηγών, υλικοτεχνικού εξοπλισμού και ανθρώπινου δυναμικού και ότι δεν αφορά απλώς μια ατομική εργασία. 2.2 Τα στάδια της ψηφιοποίησης Τα στάδια ζωής της ψηφιοποίησης περιλαμβάνουν όλες τις απαραίτητες ενέργειες που χρειάζονται και τις οποίες ακολουθεί ο κάθε οργανισμός για να πετύχει τη ψηφιοποίηση του υλικού του. Τα στάδια ονομαστικά είναι: (Σίτας 2002) Σχεδιασμός του έργου ψηφιοποίησης. Επιλογή περιεχομένου. Προετοιμασία για ψηφιοποίηση. Μεταχείριση των πρωτοτύπων. Ψηφιοποίηση. Διατήρηση του ψηφιακού περιεχομένου. Μεταδιδόμενα. Ενέργειες ανάδειξης- προβολής. Πνευματικά δικαιώματα. Διαχείριση έργων ψηφιοποίησης. Σελίδα 8 από 8

9 2.3 Σχεδιασμός του έργου της ψηφιοποίησης Είναι μία διαδικασία που απαιτεί χρόνο, χρήμα και πολλές φορές εξειδικευμένες γνώσεις προγραμματισμού. Οι επιτυχημένες ψηφιοποιήσεις βασίζονται σε επιτυχημένους σχεδιασμούς καθώς μία μεθοδική προσέγγιση της όλης προσπάθειας μπορεί να οδηγήσει στην επιτυχία. Για να είναι ένας σχεδιασμός σωστός απαιτείται μία Δήλωση Πολιτικής, η οποία περιλαμβάνει 4 ενότητες: (Αμπατζή,2005) το στόχο του οργανισμού, το πεδίο δράσης του, τη διάρκεια του project, τον προϋπολογισμό. Οι λόγοι για τους οποίους γίνεται ένα έργο ψηφιοποίησης έχουν άμεση επίδραση στην επιλογή των αντικειμένων που πρόκειται να ψηφιοποιηθούν. Επίσης, καθορίζουν τη διαχείριση του έργου, τα μεταδιδόμενα, την προβολή των αποτελεσμάτων του έργου στο Διαδίκτυο και άλλα. Φαίνεται ότι, για να ξεκινήσει ένα έργο ψηφιοποίησης, ίσως η πιο σημαντική ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί από τον υπεύθυνο φορέα σχετίζεται με τους λόγους που οδήγησαν στην υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου. (Αμπατζή,2005) Η πρόσβαση μέσω Διαδικτύου σε πολιτιστικό περιεχόμενο που δεν είναι γνωστό, για το ευρύ κοινό και κυρίως για μαθητές, φοιτητές, ερευνητές και η προστασία ευαίσθητου περιεχομένου από τους κινδύνους και τη φθορά που εγκυμονεί η φυσική πρόσβαση και μεταχείριση κάποιων αντικειμένων που παρουσιάζουν αυξημένη ευαισθησία στην πάροδο του χρόνου, όπως χειρόγραφα κλπ. Άλλα έργα έχουν ως στόχο τη συνεργασία ανάμεσα σε φορείς που διαθέτουν πολιτιστικό περιεχόμενο για τη δημιουργία δικτύων συνεργασίας, διαδικτυακών πυλών πολιτισμού κτλ. Το πόσο θα διαρκέσει το project καθώς όσο θα υπάρχουν καθυστερήσει τα έξοδα θα αυξάνονται και το έργο θα βγαίνει εκτός του προϋπολογισμού και θα δημιουργούνται προβλήματα. (Αμπατζή,2005) Σελίδα 9 από 9

10 Τα έργα που αναλαμβάνουν μεγάλοι φορείς μπορούν να εκτελεστούν, να συντηρηθούν και να επεκταθούν εύκολα και γρήγορα, εξαιτίας της αξιοποίησης ήδη υπαρχόντων πόρων, ωστόσο ακριβώς γι αυτό το λόγο το τελικό κόστος δεν αντικατοπτρίζει το συνολικό. Οι μικρότεροι φορείς, οι οποίοι συνήθως δε διαθέτουν παρόμοια πλεονεκτήματα, μπορούν να επιτύχουν πολλά, μέσα από τις μεταξύ τους συνεργασίες. (Σίτας,2002) Πριν ακόμα ξεκινήσει ένα έργο ψηφιοποίησης καλό είναι ο αρμόδιος φορέας να εξασφαλίσει ότι το αναγκαίο προσωπικό είναι διαθέσιμο. Αυτό κρίνεται απαραίτητο ειδικά σε μικρούς πολιτιστικούς οργανισμούς, οι οποίοι δε διαθέτουν πολυπληθές προσωπικό και κατά συνέπεια οι εργαζόμενοι τους δεν μπορούν να απασχοληθούν πολλές ώρες υπερωριακά, ώστε να εκτελέσουν τις εργασίες ψηφιοποίησης. Επιπλέον, τα έργα ψηφιοποίησης απαιτούν ειδικές γνώσεις, τις οποίες οι εργαζόμενοι στο φορέα υλοποίησης μπορεί να μη διαθέτουν. (Σίτας,2002) Εάν διαπιστωθεί ότι ο φορέας δε μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του έργου λόγω έλλειψης προσωπικού ή γνώσης τότε αναλαμβάνει (ο φορέας) να το αναθέσει σε κάποιον οργανισμό. Η επιλογή αυτού του οργανισμού γίνεται με βάση κάποια κριτήρια: (Αμπατζή,2005) την εμπειρία σε παρόμοια έργα, την επίγνωση των ειδικών αναγκών τέτοιων έργων, τις εγγυήσεις ασφάλειας, αν έχουν τον εξειδικευμένο εξοπλισμό, και αν διαθέτει αυτός ο οργανισμός τις κατάλληλες συνθήκες περιβάλλοντος. Επίσης, καλό θα ήταν πριν ξεκινήσει η ψηφιοποίηση να γίνεται μια σχετική έρευνα καθώς είναι σχεδόν βέβαιο ότι έργα με ίδιο ή παρεμφερές αντικείμενο θα έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στο παρελθόν. μέσα από την έρευνα είναι δυνατό να προκύψουν αξιόπιστες υποψήφιες λύσεις για υλικό και λογισμικό, να σχεδιαστεί με μεγάλη λεπτομέρεια το χρονοδιάγραμμα και τα επιμέρους πακέτα εργασίας και να αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά προβλήματα χάρη στην εμπειρία των οργανισμών που Σελίδα 10 από 10

11 έχουν υλοποιήσει κατά το παρελθόν παρόμοια έργα. (Αμπατζή,2005) Η πλειοψηφία των έργων ψηφιοποίησης πολιτιστικού περιεχομένου χρηματοδοτείται από κρατικούς πόρους, πράγμα το οποίο συνεπάγεται τη δημοσιοποίηση των σχετικών αναφορών και πορισμάτων. Η δημοσιοποίηση των εγγράφων αυτών γίνεται είτε στο Διαδίκτυο είτε σε άλλα πρόσφορα μέσα. (Σίτας,2002) Τέλος, κατά την έναρξη κάθε έργου ψηφιοποίησης (όπως και οποιουδήποτε έργου) πρέπει να γίνεται σχεδιασμός του τρόπου αντιμετώπισης των πιθανών κινδύνων, ώστε να διασφαλιστεί η ομαλή και επιτυχής ολοκλήρωσή του. Ο στόχος δεν είναι να βρεθεί τρόπος να εξαλειφθούν όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι, καθώς κάτι τέτοιο δεν είναι ρεαλιστικό, αλλά να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο εργασίας το οποίο να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά ακόμα και στην πιο απρόβλεπτη κατάσταση. Πιο συγκεκριμένα, σκοπός είναι το έργο να διαθέτει διαδικασίες και προσωπικό που να είναι προετοιμασμένοι στο ενδεχόμενο αλλαγών και να προσαρμόζονται εύκολα σε αυτές. Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι η εκπόνηση μελέτης ανάλυσης ρίσκου στο πλαίσιο του έργου συνιστά καλή πρακτική. 2.4 Προετοιμασία για ψηφιοποίηση και μεταχείριση των πρωτοτύπων Πριν ξεκινήσει η διαδικασία ψηφιοποίησης πρέπει να υπάρχει η κατάλληλη υποδομή, δηλαδή πρέπει να υπάρχει το σωστό περιβάλλον ώστε να μη κινδυνέψει το υλικό, να υπάρχει ο σωστός εξοπλισμός, και το κατάλληλο λογισμικό. (Σίτας,2002) Το συγκεκριμένο στάδιο ακούγεται απλό αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς υπάρχει φόβος αλλοίωσης ή και καταστροφής του αρχικού υλικού αν δεν δοθεί η κατάλληλη προσοχή. Στο συγκεκριμένο στάδιο, υπάρχουν ειδικοί επιστήμονες οι οποίοι συνεργάζονται με την ομάδα που έχει οριστεί να πραγματοποιήσει τη ψηφιοποίηση με σκοπό τη προστασία του πρωτότυπου υλικού. Τα μέτρα τα οποία παίρνουν Σελίδα 11 από 11

12 ποικίλλουν και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιλογών τα οποία ξεκινούν από τη στιγμή επιλογής υλικού μέχρι και τη στιγμή που θα φτάσει στο χώρο ψηφιοποίησης υλικού όπου και θα φυλάσσεται. (Αμπατζή,2005) Κάποιες βασικές οδηγίες για τη μεταχείριση των πρωτοτύπων είναι: Οι οδηγίες για τη μεταφορά και μεταχείριση του υλικού πρέπει να λαμβάνονται από τους ειδικούς πριν ξεκινήσει η διαδικασία. Οι οδηγίες δεν πρέπει να είναι ίδιες για όλα τα αντικείμενα αλλά θα πρέπει να γίνεται έλεγχος ώστε να εξασφαλίζεται η προστασία του υλικού. Το προσωπικό θα πρέπει να είναι σωστά εκπαιδευμένο ώστε ότι πρόβλημα τυχόν δημιουργηθεί να μπορεί να το αντιμετωπίσει. Εάν το υλικό είναι ιδιαίτερα εύθραυστο καλό θα ήταν η ψηφιοποίηση να γίνει στο χώρο που βρίσκεται το υλικό έτσι ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος καταστροφής του κατά τη μεταφορά. Μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας αντικείμενα θα πρέπει να είναι ασφαλισμένα. Πριν τη μεταφορά των αντικειμένων καλό θα ήταν να δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη συσκευασία τους ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος κατά τη μεταφορά. Καλό θα ήταν να μη μεταφέρονται αρκετά αντικείμενα μαζί. Μεγάλα αντικείμενα καλό θα ήταν να μη μεταφέρονται από μόνο ένα άτομο έτσι ώστε να μη διατρέξουν κίνδυνο. Πριν ξεκινήσει η μεταφορά του αντικειμένου θα πρέπει να έχει ήδη βρεθεί η τοποθεσία που θα δεχθεί το αντικείμενο. 2.5 Πνευματικά δικαιώματα Πρωταρχικό ζήτημα αποτελεί η εξασφάλιση του δικαιώματος χρήσης του υλικού. Είναι αναγκαία η επικοινωνία με όσους κατέχουν το copyright (ιδιώτες, ιδρύματα, εκδότες), απ όπου ζητείται η έγγραφη παραχώρηση δικαιωμάτων χρήσης. Σε περίπτωση που το σύνολο ή ένα μέρος του Σελίδα 12 από 12

13 υλικού απαιτεί την απόδοση πνευματικών δικαιωμάτων, έπονται οι συμφωνίες παραχώρησης του. Για το σκοπό αυτό προχωράμε σε : (Σίτας.2002) Αναζήτηση όλων των φυσικών ή νομικών προσώπων τα οποία κατέχουν το copyright των εντύπων. Οργάνωση αρχείου επιστολών και διαπραγματεύσεων copyright, ώστε να υπάρχουν έντυπα αποδεικτικά στοιχεία παραχώρησης του και οι προσπάθειες εύρεσης της ιδιοκτησίας πνευματικών δικαιωμάτων για παλαιό ή ασαφή υλικό. Οι διαπραγματεύσεις για το δικαίωμα χρήσης δεν περιορίζονται μόνο στην δωρεάν παραχώρηση του. Επεκτείνονται και σε άλλους τρόπους χρήσης του, αφού είναι δυνατό να υπάρξουν πολλαπλοί τρόποι διάθεσης του, π.χ. μόνο σε εξουσιοδοτημένους χρήστες, μόνο σε συγκεκριμένους υπολογιστές (αναγνώριση ip addresses) ή να υπάρξει χρήση με απόδοση ορισμένου χρηματικού τιμήματος. Εκτός της αναζήτησης και της παραχώρησης δικαιωμάτων χρήσης στους δικαιούχους των πρωτοτύπων, εγείρονται και ανάλογα ζητήματα που αφορούν το νέο πλέον υλικό που προκύπτει. Μετά την ψηφιοποίηση και την επεξεργασία που έχει υποστεί, υπόκειται με τη σειρά του σε ένα σύνολο περιορισμών σχετικά με τα δικαιώματα διάθεσης και χρήσης του. Γι αυτό πρέπει να φροντίσουμε να διασφαλίσουμε και τα δικαιώματα που αποκτά η βιβλιοθήκη ή ο οργανισμός μετά τη δημιουργία του νέου υλικού. Η προβολή ψηφιοποιημένων αντικειμένων στο Διαδίκτυο κρύβει τον κίνδυνο δημιουργίας αντιγράφων τους. Κατά συνέπεια είναι απαραίτητη η αξιοποίηση των τεχνολογικών εξελίξεων για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο, τα οποία, όμως δεν εξασφαλίζουν σε όλες τις περιπτώσεις την οριστική αποτροπή λήψης αντιγράφων. (Σίτας,2002) Γι αυτό υπάρχει ένα ορατό ή αόρατο υδατόσημα σχεδόν σε κάθε εικόνα, ώστε να μπορούν να έχουν πρόσβαση μόνο εξουσιοδοτημένοι Σελίδα 13 από 13

14 χρήστες, να γίνεται προβολή μόνο αντιγράφων των ψηφιοποιημένων εικόνων σε χαμηλή ανάλυση και τέλος να γίνεται προβολή μόνο τμημάτων της εικόνας. (Αμπατζή,2005) Η τελική επιλογή του τρόπου προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων στο πλαίσιο ενός έργου ψηφιοποίησης εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τους στόχους του έργου, τις απαιτήσεις του πολιτιστικού φορέα και τη φύση των προς ψηφιοποίηση αντικειμένων. Η προβολή τμημάτων των ψηφιακών αντικειμένων σε χαμηλή ανάλυση είναι συνήθης πρακτική των πολιτιστικών οργανισμών που διαθέτουν περιεχόμενό τους στο Διαδίκτυο. Επίσης, η μοναδικότητα και η αναγνωρισιμότητα ορισμένων πολιτιστικών τεκμηρίων συνιστούν αυταπόδεικτες πιστοποιήσεις των πνευματικών δικαιωμάτων τους. (Αμπατζή,2005) 2.6 Διαχείριση έργων ψηφιοποίησης Η επιτυχία ενός ψηφιοποιημένου έργου, όπως και κάθε έργου, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο διαχείρισής του. Ένα καλά οργανωμένο πλάνο για τη διαχείριση του έργου συμβάλλει στην επιτυχία του. Ένα τυπικό έργο περιλαμβάνει την ψηφιοποίηση εκατοντάδων ακόμα και χιλιάδων αντικειμένων. Ο στόχος είναι η διαδικασία αυτή να γίνει αποδοτικά. Για το λόγο αυτό απαιτείται η καθιέρωση μιας ροής εργασιών, η οποία θα μεγιστοποιεί την παραγωγή του προσωπικού. Όσο πιο φιλόδοξο είναι το έργο τόσο πιο επιτακτική είναι η καθιέρωση μιας συγκεκριμένης ροής εργασιών. (ήκρ://διαι1ιζ8ΐιοη.ήροΐ8δ.θθΐδ.ϋρ8ΐγ88.αγ/ιηδθχ.ρήρ?8θϋοη=8ρθθιίιθ8ΐι οηβ) Το αποτέλεσμα είναι η εμφανής αύξηση της παραγωγικότητας η οποία αντισταθμίζει το χρόνο που επενδύθηκε στην προετοιμασία της ροής εργασιών. Τα έργα ψηφιοποίησης είναι πολύ πιθανό να αποτελέσουν την πρώτη επαφή του προσωπικού πολιτιστικών οργανισμών με τις νέες τεχνολογίες, όπως χρήση συσκευών ψηφιοποίησης, διαδικτυακές Σελίδα 14 από 14

15 τεχνολογίες, επεξεργασία εικόνας, τεκμηρίωση κλπ. η επιλογή του υπεύθυνου έργου κρίνεται ως απόφαση ζωτικής σημασίας για την επιτυχία του έργου. Στις ευθύνες του συγκαταλέγονται οι παρακάτω: Προγραμματισμός της εργασίας του προσωπικού. Οικονομική διαχείριση. Διαπραγματεύσεις συμφωνιών με τρίτους. Ενέργειες προβολής και προώθησης. Συνεργασία με τους κατόχους του πολιτιστικού περιεχομένου. (ήΐΐρ://δίαίΐίζ3ΐίοη.ήροΐ3δ.θθίδ.υρ3ΐγ35.ατ/ίηδθχ.ρήρ?3θΐίοη=5ρθθίΐίθ3ΐί οηβ) Είναι προτιμότερο να υπάρχει μια μικρή ομάδα ατόμων επαρκώς καταρτισμένων που θα δουλεύουν αποκλειστικά για το έργο, παρά πολλοί εργαζόμενοι οι οποίοι θα απασχολούνται περιστασιακά στο έργο. Η εξειδίκευση των εργαζομένων σε ένα συγκεκριμένο τομέα της διαδικασίας ψηφιοποίησης, μέσα από την απόκτηση γνώσεων και την ενασχόληση με αυτόν μπορεί να συμβάλλει στη μεγιστοποίηση της παραγωγικότητας, ωστόσο καλό είναι οι εργαζόμενοι να γνωρίζουν όλα τα στάδια της ψηφιοποίησης. Η σάρωση ή η εισαγωγή μεταδιδομένων είναι τυποποιημένες διαδικασίες, οπότε η ενασχόληση των ατόμων που απασχολούνται εκεί και με άλλες εργασίες συμβάλλει στην αύξηση της ικανοποίησης του προσωπικού από την εργασία. Στα περισσότερα έργα ψηφιοποίησης υπάρχει η ανάγκη εκπαίδευσης του προσωπικού, καθώς είναι απίθανο όλοι όσοι απασχοληθούν στο πλαίσιο του έργου να έχουν σημαντική εμπειρία από παλιότερα έργα. Συνήθως η εκπαίδευση αφορά σε δυο διαφορετικά αντικείμενα: τεχνολογικά θέματα και μεταχείριση των πρωτοτύπων. (Σίτας.2002) Η αδιαφορία για την κατάρτιση του προσωπικού που θα απασχοληθεί στο έργο μπορεί να οδηγήσει σε ατυχήματα και προβλήματα από την αρχή ακόμα του έργου. Τις ίδιες παρενέργειες μπορεί να προκαλέσει και η αντικατάσταση εργαζόμενων οι οποίοι έχουν αποκτήσει κάποια εμπειρία, από νέους. Για το λόγο αυτό συνιστάται στο έργο να δουλεύει αποκλειστικά μια μικρή ομάδα ατόμων οι οποίοι θα διαθέτουν τις Σελίδα 15 από 15

16 κατάλληλες γνώσεις. Επιπλέον, οι συχνές αλλαγές στην ομάδα εργασίας του έργου κοστίζουν σε χρόνο και χρήμα, καθώς απαιτείται επανάληψη της διαδικασίας εκπαίδευσης για το νέο προσωπικό. (Σίτας.2002) Ο χρόνος που επενδύεται στην εκπαίδευση του προσωπικού στην αρχή του έργου αντισταθμίζεται από την αύξηση της παραγωγικότητας και τη μείωση των προβλημάτων κατά τη διάρκειά του. Πολλές φορές είναι επιτακτική η ανάθεση εργασιών ή ακόμα και ολόκληρου του έργου σε τρίτους. Συνήθως τα τμήματα που ανατίθενται σε τρίτους είναι η ψηφιοποίηση, η προμήθεια και εγκατάσταση υλικού, η ανάπτυξη λογισμικού κλπ. Με τον τρόπο αυτό ο φορέας επικεντρώνεται σε τομείς του άμεσου ενδιαφέροντός του και δεν υποχρεώνεται να εκπαιδεύσει και να διατηρήσει προσωπικό με εξειδικευμένες τεχνολογικές γνώσεις. Στα έργα στα οποία συνεργάζονται δύο ή περισσότεροι φορείς η επικοινωνία μεταξύ των συνεργατών κα οι προμηθευτές προκαλούν συνήθως καθυστερήσεις και σύγχυση. Για το λόγο αυτό κρίνεται απαραίτητη η συμφωνία και η από κοινού υποστήριξη των ρόλων και των ευθυνών όλων των συνεργαζόμενων φορέων σε κάθε στιγμή. (Σίτας.2002) Η δημιουργία ψηφιακών συλλογών είναι μια ακριβή διαδικασία σε χρόνο και χρήματα. Για τα σχετικά έργα πρέπει να συνυπολογιστούν τα αρχικά έξοδα, τα έξοδα υποδομής και το κόστος για τη συνέχισή τους. Στα παραπάνω κόστη περιλαμβάνονται το κόστος σχεδιασμού, κατάρτισης προδιαγραφών, ανάπτυξης του συστήματος τεκμηρίωσης, εκπαίδευσης του προσωπικού και φυσικά της ψηφιοποίησης των πρωτοτύπων. Οι ενέργειες προβολής και δημοσιοποίησης είναι το τελικό στάδιο ενός έργου ψηφιοποίησης. Με την παρουσίαση του έργου στο κοινό και σε συνέδρια, συναντήσεις και άλλες εκδηλώσεις γίνονται γνωστά τα αποτελέσματά του, γεγονός που προσελκύει το ενδιαφέρον του κοινού, αλλά και πιθανών συνεργατών σε μια μελλοντική προσπάθεια. ήκρ://διαι1ιζ8ΐιοη.ήροΐ8δ.θθΐδ.ϋρ8ΐγ88.αγ/ιηδθχ.ρήρ?8θ1ιοη=8ρθθιίιθ8ΐιοη8) Όταν ολοκληρωθεί η δημιουργία της ψηφιακής συλλογής, οι χρήστες θα επιθυμούν να ενημερωθούν για το είδος των ψηφιακών αντικειμένων και για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν. Για το Σελίδα 16 από 16

17 λόγο αυτό, το υλικό προώθησης του έργου μπορεί να διανεμηθεί στους ειδικούς, αλλά και σε όλους τους πιθανούς χρήστες των αποτελεσμάτων του. Άλλη μια λύση για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του γενικού κοινού για το έργο είναι η ενημέρωσή του καθ όλη την πορεία του έργου σχετικά με την πρόοδο των εργασιών. 2.7 Πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα ψηφιοποίησης υλικού Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ψηφιοποίησης ποικίλλουν γι αυτό και θα αναφέρουμε μερικά από αυτά : Πλεονεκτήματα Ψηφιοποίησης (Αμπατζή,2005) Γίνεται διατήρηση/ συντήρηση του εύθραυστου υλικού. Η πρόσβαση είναι ευκολότερη και γρηγορότερη καθώς η ψηφιοποίηση αυξάνει τη δυνατότητα της εξ αποστάσεως και ταυτόχρονης χρήσης. Αυξάνεται η αξία του υλικού. Η πλοήγηση και η αναζήτηση γίνεται ευκολότερα. Υπάρχει εξοικονόμηση χώρου. Μειονεκτήματα Ψηφιοποίησης (Αμπατζή,2005) Υπάρχει συχνά απώλεια πληροφοριών. Συχνά τίθενται θέματα λοξότητας χρωμάτων. Πολλές φορές το κόστος είναι αρκετά υψηλό. Σελίδα 17 από 17

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ 3.1 Εισαγωγικά <^EXNH TΩN NEΩN MEΣΩN», «computer art», «animation», «εικονική πραγματικότητα», «internet art». Όλες αυτές είναι οι ονομασίες που έχουν δοθεί κατά καιρούς για την ψηφιακή τέχνη. Η διαδοχική εμφάνιση των computer graphics, της animation, της εικονικής πραγματικότητας και της internet art, αντιστοιχεί στην εξέλιξη των δυνατοτήτων που παρέχει ο υπολογιστής. Παράλληλα, όμως, η «ηλεκτρονική» τέχνη, όσον αφορά τα θέματα και στη «μορφή» της, διαγράφει μια πορεία που ξεκινά από την ευφορική διερεύνηση και ανάδειξη του μέσου, για να προχωρήσει σε συνθετότερες δημιουργίες που παράγουν κριτική σκέψη γύρω από την τεχνολογία και τη συμμετοχή της στην πραγματικότητα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, της σύγχρονης «πολιτικής γεωγραφίας», της ίδιας της τέχνης. ( Θα πρέπει να αναφερθεί ότι όλες οι εξελίξεις που γέννησαν και επηρέασαν την τέχνη των νέων μέσων, είναι αποτελέσματα επιστημονικής έρευνας στον τομέα της πληροφορικής και έπειτα στον χώρο της τέχνης, τα οποία έγιναν σε πανεπιστημιακά ή στρατιωτικά ερευνητικά κέντρα. ^ π ο ια από τα πρώτα έργα computer graphics έχουν σχεδιαστεί από ειδικούς επιστήμονες σε πανεπιστημιακά ιδρύματα, ή είναι προϊόντα συνεργασίας καλλιτεχνών και μηχανικών, ενώ μερικές φορές οι δύο ιδιότητες συνδυάζονται στο ίδιο πρόσωπο. H διάδοση του προσωπικού υπολογιστή στα τέλη της δεκαετίας του '80 απλοποίησε τα πράγματα και συντέλεσε στη διάδοση της τέχνης των υπολογιστών.( elenibophelia.blogspot.com) Σελίδα 18 από 18

19 3.2 Ορισμοί Η ορολογία για την τέχνη της τεχνολογίας ήταν πάντα αρκετά μπερδεμένη και ότι είναι σήμερα γνωστό ως ψηφιακή τέχνη έχει αλλάξει αρκετά ονόματα από το ξεκίνημα του. Κάποτε αναφερόταν ως computer art (μέχρι την δεκαετία του 70), έπειτα ως multi media art, και στις μέρες μας ταυτίζεται με τον γενικό τίτλο new media art. Η ψηφιακή τέχνη περιγράφει δουλειές που κάνουν χρήση αναδυόμενων τεχνολογικών μέσων και εμπλέκονται με τις πολιτιστικές, πολιτικές και αισθητικές δυνατότητες αυτών των εργαλείων. ( 3.3 Ιστορική αναδρομή Στη δεκαετία του 1980, η εξέλιξη των υπολογιστών και η εισαγωγή της κίνησης (animation), της τρίτης διάστασης, του σκιοφωτισμένου όγκου και του χρώματος, και η δημιουργία μιας εικονικής πραγματικότητας, άλλαξαν τα κριτήρια. Πολλοί καλλιτέχνες γοητεύτηκαν από τη δυνατότητα «μίμησης του πραγματικού», και το κλασικό κριτήριο της δεξιοτεχνίας στην παραδοσιακή αναπαραστατική τέχνη αντικαταστάθηκε από εκείνο της τεχνογνωσίας. Για τους υπέρμαχους της νέας «συνθετικής» εικόνας, στην ψηφιακή τέχνη συνδυάζονται η υποκειμενικότητα της ζωγραφικής με την αντικειμενικότητα της φωτογραφίας, συμφιλιώνονται η αναπαραγωγή με τη φαντασία, όπως επισημαίνει ο Βάιμπελ. Τα όρια της φαντασίας όμως, υπενθυμίζει η συγγένεια της αισθητικής της νέας εικόνας με εκείνη της διαφήμισης και των βίντεο - γκέιμς: «στην εποχή της προσομοίωσης, το σημάδι του σύγχρονου είναι η τελειότητα της φυσιοκρατικής ψευδαίσθησης», όπως σημειώνει στο βιβλίο του ο Τζ. Στάλαμπρας («Internet Art. The Oniline Clash of Culture and Commerce»). Την δεκαετία του 90 γίναμε μάρτυρες μιας τεχνολογικής ανάπτυξης άνευ προηγουμένου για το ψηφιακό μέσο, η ονομαζόμενη «ψηφιακή επανάσταση». Παρότι η αρχή πολλών ψηφιακών τεχνολογιών συναντάται αρκετά χρόνια νωρίτερα, αυτές οι τεχνολογίες έγιναν ευρέως διαδεδομένες την τελευταία δεκαετία του εικοστού αιώνα. Το hardware και το software Σελίδα 19 από 19